36 PHAN THỊ HOA LÝ
NGH Ề Đ Á N H BẮ T
VÀ CHẾ B IẾ N
HẢ I SẢ N
Ỏ Q U A NG L A N G
PHAN THỊ HOA LÝn
I. VÀI NÉT VỀ QUANG LANG
Quang Lang(1) là mộ t làng biể n, nay
thuộ c xã Thuỵ Hả i, huyệ n T hái Thuỵ , tỉ nh
Thái Bình. Xã Thuỵ Hả i chạ y dài 3km dọ c
theo bờ biể n Đông, cách thị xã Thái Bình
35km, dọ c theo quố c lộ 217.
Trong lị ch sử hình th àn h làng xã Thái
Bình, Quang L ang đư ợ c xem là mộ t làng
Việ t cổ , hình th àn h tư ơ ng đố i sớ m (ít nh ấ t
là từ th ế kỉ IX, sau CN)(2>.
Buổ i đầ u làng có tên là làng Góp, sau
thuộ c tran g Quang L ang (thờ i Trầ n). Thờ i
Lê là mộ t trong 62 làng xã củ a huyệ n Thuỵ
Anh, phủ T hái Bình, trấ n Sơ n Nam, thờ i
Nguyễ n thuộ c tổ ng Hổ Độ i vớ i ba thôn:
thôn Đông, thôn Đoài và thôn Tam Đồ ng vê
sau có thêm mộ t thôn nữ a là Tân Sơ n do
dân đánh cá ở Đồ Sơ n, Hả i Phòng di cư về
lậ p thàn h . Trong suôi thờ i kì khán g chiế n
chông Pháp, Mĩ, Thuỵ Hả i gồ m bả y thôn
hợ p thàn h trong đó có Q uang Lang. Năm
1969, Thuỵ Anh sáp nhậ p vơ i T hái Ninh,
th ành huyệ n mớ i là Thái Thuỵ , xã Thuỵ
Hả i chỉ còn hai thôn: Quang Lang và Tam
Đồ ng. Sau đó thôn T ân Sơ n đư ợ c cắ t về thị
trấ n Diêm Điề n và từ năm 2002, thôn
Quang Lang đư ợ c chia th àn h Quang Lang
Dông và Q uang Lang Đoài. (*)
(*) Việ n N ghiên cứ u v ăn hóa
Quang Lang là m ộ t làng biể n th u ầ n
chấ t, không hê dính dáng đế n bấ t cứ mộ t
nghê' sả n x uấ t nông nghiệ p nào. Ngư ờ i dân
ở đây sông bằ ng nghê truy ề n thố ng là đánh
cá, chê biế n thuỷ sả n, thu nhậ p bình quân
đầ u ngư ờ i đạ t 350.000đ/lngư ờ i/ltháng,
thuộ c mứ c cao ở Thái Bình. K inh tê Quang
Lang phát triể n m ạ nh mẽ .
Lao độ ng ở đây có sự phân công khá rõ:
đàn ông thì đi biể n; phụ nữ , ngư ờ i già và
trẻ em thì ở nhà nộ i trơ , chê biế n, tiêu thụ
hả i sả n. Trư ớ c kia, Q uang Lang cũng có
làm muố i như ng hiệ n nay diệ n tích đồ ng
muôi và đầ m hồ nuôi trồ ng thuỷ sả n không
đáng kể . Nế u như Q uang Lang chủ yế u là
đả nh bắ t và chê biế n hả i sả n thì Tam Đồ ng
lạ i chủ yế u là làm muố i và nuôi trồ ng thuỷ
sả n.
Tính cách ngư ờ i Q uang Lang là “tính
cách biể n”: năng độ ng, m ạ nh mẽ , phóng
khoáng và th ẳ n g thắ n, hồ n hậ u, đặ c biệ t là
tình đoàn kêt, đồ ng cam cộ ng khố (có lẽ
đư ợ c hình th àn h từ việ c đi biể n theo đoàn
và cùng nh au chông chọ i vố i nhữ ng thách
thứ c củ a biể n cả chăng?).
So vớ i các làng quê khác ở Thái Bình,
Quang Lang có sô dân khá đông (3262
nhân khẩ u củ a 861 hộ gia đình - sô liệ u
điề u tra năm 2001). Có vị trí giáp biể n,
giáp thị , thu ậ n tiệ n cho việ c giao lư u kinh
tế , văn hoá, lạ i sông bằ ng việ c bán các sả n
phẩ m ngư nghiệ p, diêm nghiệ p nên nhị p
điệ u đô thị hoá ở đây khá nhanh. Làng
giố ng n h ư m ộ t th ị trấ n , h a i bên đư ờ ng đi
nhà cử a san sát và rấ t nhiề u hàng quán.
Từ quán nư ớ c, qu án ăn, quán bán hàng
khô, các nhu yế u phẩ m cho sinh hoạ t hàng
ngày đế n các hiệ u may mặ c, hiệ u sử a chữ a
đồ điệ n,... đề u có cả . Ngư ờ i dân không ăn
sáng ở nhà. Đồ ăn sáng k h á phong phú vớ i
đủ các loạ i ngô, khoai luộ c, các loạ i bánh,
xôi đế n mì, phở , bún... Thậ m chí, bữ a ăn
chính cũng có nhiề u ngư ờ i không nấ u ăn
Nghiên cứ u trao đôi 37
mà đi ăn ở quán cơ m bụ i hay chỉ nấ u cơ m
còn thứ c ăn sẵ n thì m ua từ quán về . Do
giáp biể n nên nguồ n nư ớ c mạ ch ở đây bị
nhiễ m mặ n. Mấ y năm lạ i đây, Q uang Lang
đã có nư ớ c máy củ a nhà máy nư ớ c cung cấ p
cho sinh hoạ t hằ ng ngày.
Tôn giáo, tín ngư ỡ ng ở Q uang Lang
khá thuầ n nhấ t. Ngư ờ i dân thò cúng tổ tiên
và thờ các vị tổ nghề gắ n vớ i nghề nghiệ p
sinh tồ n củ a họ . Họ có m ộ t cuộ c số ng tinh
th ầ n sôi độ ng vớ i nhiề u lễ hộ i phong phú,
hấ p dẫ n. Dư ờ ng như họ là nhữ ng ngư ờ i
thích hộ i hè, đình đám và h át ca, đặ c biệ t
là há t đò đư a. H ằ ng năm Q uang Lang có 4
kì hộ i truyề n thông lớ n đư ợ c tố chứ c long
trọ ng. Đó là hộ i Rư ớ c nư ớ c cầ u vạ ng (rư ớ c
nư ớ c cầ u tròi yên bể lặ ng) vào ngày 25/1
âm lị ch, hộ i V ậ t trâ u ba đ ìn h vào ngày 12/2
âm lị ch vớ i tụ c giế t trâu tê th àn h hoàng,
hộ i Ồ ng Đù ng bà Đ à (từ 12 đên 14/4 âm
lị ch) gắ n vớ i tụ c thờ bà chúa nghề muôi có
tên là N guyễ n Thị N guyệ t Ả nh và hộ i Rư ớ c
nư ớ c reo ố ng (từ ngày 10 đế n 12 tháng bả y
âm lị ch)(3). Đây là nhữ ng lễ hộ i độ c đáo,
hấ p dẫ n không chỉ vớ i T hái Bình mà còn
đôi vớ i cả nư ớ c ta.
II. NGHỀ ĐÁNH BẮ T VÀ CHẾ BIẾ N HẢ I SẢ N
ỏ QUANG LANG
Nghê cá là sinh nghiệ p củ a dân Q uang
Lang từ thuở khai cơ lậ p làng. Ngày nay,
ngư ờ i ta vẫ n kê cho nhau nghe truyề n
thuyế t về ông tổ củ a nghê cá. C huyệ n kê
rằ ng, ông tô có tên là N guyễ n Hữ u Thắ ng,
sinh năm Ki Sử u (929), m ấ t ngày 1/12 năm
Ấ t Sử u (1005), là ngư ờ i quê ở Sơ n Tây. Ông
sinh ra trong mộ t gia đình Nho giáo, bô
làm nghê đị a lí và bố c thuố c còn mẹ thì
chăn tằ m , dệ t vả i. N guyễ n Hữ u T hắ ng là
ngư ờ i con duy nh ấ t nên đư ợ c họ c h àn h cẩ n
thậ n, văn hay võ giỏ i. Khi ông 17 tuổ i thì
mẹ mấ t, vài năm sau thì cha qua đờ i. Làm
tròn chữ hiêu xong, ông xin theo họ c nghề
mộ t ngư ờ i đánh cá trong làng. Mộ t lầ n, đi
qua vùng đấ t này, thấ y phong cả nh hữ u
tình ông bèn dừ ng thuyề n. Đêm đó, trong
giâ'c mơ , ông thây có mộ t vị thầ n linh đế n
mách rằ ng nế u ông đư a gia đình đế n đây
dự ng trạ i, lậ p làng thì sẽ đư ợ c phù hộ , dòng
dõi đề đa, phúc lộ c. Tỉ nh dậ y, ngắ m bãi đấ t
thấ y có th ế "lư ỡ ng long triề u nguyệ t" ông
bèn làm theo lờ i th ầ n , vê quê đón vợ con
cùng mộ t số ngư ờ i th ân, xóm làng tở i đây
sinh sông. Ông dạ y dân đan lư ố i, đóng
thuyên và đánh cá. Họ lấ y bộ t củ a cây báng
(có tên Hán Việ t là qu a n g lang, mộ t loạ i
cây thuộ c họ dừ a nư ớ c, trong th â n có bộ t
như bộ t đao) làm lư ơ ng thự c. Dầ n dầ n, dân
sinh sôi, nả y nở , làng xóm đư ợ c hình thành.
Cái tên tran g Q uang L ang cũng ra đờ i từ
đó. Ngày nay, ở từ đư ờ ng củ a dòng họ
Nguyễ n Hữ u vẫ n còn đôi câu đôi ca ngợ i
công lao củ a vị tổ nghê như sau:
M ở đấ t, kh a i trang, xâ y n h ấ t m iế u
Đỏ ng thuyề n, truyề n nghiệ p, d ự ng
ta m thôn.
1. Nghề đánh bắ t
Thuở ban đầ u, ngư dân Quang Lang
đánh bắ t hả i sả n bằ ng nhữ ng phư ơ ng pháp
thủ công, rấ t thô sơ . Đó là cách dùng tay đê
bắ t cua, mò ngao, mò hế n ở gầ n bờ . Dầ n
dầ n, họ biế t làm nhữ ng chiế c cào để cào
don, dùng đèn để soi cua hay đi lư ớ i, đi te,
đi kheo. T hân kheo là mộ t đoạ n tre tròn, độ
dài tuỳ ý, đư ờ ng kính chừ ng 3 - 5cm. Bàn
kheo là mộ t m iế ng gỗ phang, kích thư ớ c
chừ ng 15x30cm đư ợ c đóng ở phía dư ớ i th ân
kheo để đỡ lấ y bàn chân củ a ngư ờ i đi. Độ
cao củ a bàn kheo này phụ thuộ c vào chủ ý
củ a ngư ờ i làm. Ph ầ n th ân kheo có n h ữ n g
vòng dây hoặ c vòng khuy bằ ng kim loạ i đê
giữ phẩ n bắ p chân và đầ u gố ì ngư ờ i đi gắ n
vớ i kheo. Đ ầ u kia củ a kheo có gắ n nử a vòng
khuy để đỡ phầ n cùi tay và lui xuố ng dư ở i
th ân kheo mộ t chú t có m ộ t than h ngang
làm tay cầ m.
38 PHAN THỊ HOA LÝ
Lễ hộ i reo ông rư ớ c nư ớ c ở làng Quang Lang. Ành: Hoa Lý
Khi đi kheo, ngư ờ i ta luồ n chân vào
bàn kheo, kéo vòng dây hoặ c khuy buộ c vào
bắ p chân rồ i đứ ng lên mà đi. Kheo càng cao
thì đi càng khó. Ngư ờ i đi phả i bám vào
tư ờ ng hoặ c cây mở i đứ ng lên đư ợ c. Dùng
kheo, ngư dân có thê đ án h bắ t xa bờ chừ ng
60m. Dụ ng cụ này giúp cho việ c đi lạ i trong
nư ớ c trở lên dễ dàng. Là ngư cụ cá nhân
nên nó rấ t thích hợ p vớ i việ c đánh bắ t
riêng lẻ củ a các hộ gia đình. Thêm nữ a,
kheo lạ i đơ n giả n, không tôn kém, ngư dân
có thê tự làm đư ợ c. Tuy nhiên, năng suấ t
đánh bắ t mà nó đem lạ i không cao. không
bắ t đư ợ c các loạ i cá lớ n, có giá trị , ở khói xa.
Loạ i hình đánh b ắ t này có từ rấ t xa xư a và
tồ n tạ i ở Q uang Lang đế n khoả ng đầ u thê
kỉ XX.
Bên cạ nh đó, họ còn dùng ố ng luồ ng và
sào tre để ra biể n đánh cá. Đây là mộ t
phư ơ ng thứ c đ ánh b ắ t cổ truyề n rấ t độ c
đáo. Có sách viế t là di gieo vớ i sự cắ t nghĩa
rằ ng gieo là thả chiế c ông từ trê n cao xuông
(thả từ t huyề n xuố ng m ặ t biên). Tuy nhiên,
nhiêu ngư dân ở đây cho biế t reo là reo hò,
tạ o tiế ng độ ng để xua cá vào khu vự c th ả
lư ớ i. Bở i th ế m à khi dùng ph àng (xuồ ng) để
thay cho ố ng b ắ t cá ngư ờ i ta cũng gọ i là reo
phàng.
Reo cũng là tên để gọ i
mộ t độ i (hay mộ t tổ , nhóm)
ngư ờ i cùng tham gia đánh
bắ t. Thư ờ ng thì mộ t ngư ờ i
khá giả bỏ vòn liêng ra mua
sắ m thuyề n, lư ớ i, ố ng và
thu ê ngư ờ i đi đánh bắ t cho
mình. Ngư ờ i chủ đó đư ợ c gọ i
là reo chủ hoặ c c/ỉ ỉ i reo,
nhóm ngư ờ i đó đư ợ c gọ i là
mộ t reo. Thư ờ ng thì giữ a reo
chủ vố i nhữ ng ngư ờ i làm
thu ê có quan hệ huyế t tộ c
hoặ c láng giêng, có thể làm
ăn vớ i nh au truy ề n từ đờ i nọ
sang đờ i kia. Chủ reo đư ợ c hư ở ng 1/3 sả n
phẩ m, 2/3 còn lạ i đư ợ c chia đề u cho nhữ ng
ngư ờ i làm thuê, riêng ngư ờ i chỉ huy đư ợ c
phầ n nhiề u hơ n vì đây là ngư ờ i p hát hiệ n
luồ ng cá và chỉ huy đánh bắ t giố ng như
mộ t vị tư ở ng vậ y.
Ong là mộ t đoạ n cây luồ ng lớ n (ngư
dân gọ i là luồ ng gộ c) đư ợ c chọ n mua từ các
cánh rừ ng già ở tậ n Hà Giang, Tuyên
Quang và đư ợ c phơ i khô trư ớ c khi đem sử
dụ ng. Ông có chiề u dài chừ ng 6 - 8m,
đư ờ ng kính thâ n ố ng chừ ng 17 - 20cm.
Ngư ờ i lái ngồ i ở vị trí 1/3 thâ n ông (theo
chiề u dài ố ng kể từ phầ n gô'c), hai chân
duỗ i, chân này v ắ t lên trên chân kia và giữ
lấ y ố ng. Cũng có khi họ th ả hai chân trong
nư ớ c, quặ p lấ y ông. Hai tay ngu' dân cầ m
cây sào, tay phả i úp, cầ m ở vị trí cách phầ n
gố c củ a sào chừ ng 40cm, tay trá i cầ m ngử a.
Sào là mộ t cây tre dài chừ ng 10m, đư ờ ng
kính phầ n gôc chừ ng 4cm, p hầ n ngọ n nhỏ
dầ n. Chiế c sào này vừ a làm nhiệ m vụ củ a
mái chèo vừ a làm chiế c mõ. Mỗ i ông chì
mộ t ngư ờ i ngồ i và phả i ngồ i sẵ n, cầ m sào
để cho ngư ờ i khác th ả chiế c ông đó từ
thuyề n xuố ng biể n. Ngư ờ i ngồ i ông dùng
cầ y sào lái ông đi theo hư ơ ng đư ợ c chỉ dẫ n
đồ ng thờ i dùng ngọ n sào vụ t m ạ nh vào m ặ t
Nghiên cứ u trao đổ i 39
nư ớ c vừ a vụ t vừ a reo hò để cá sợ mà chạ y
vào vùng lư ớ i vây.
Mỗ i reo gồ m 32 ngư ờ i, chia đề u trên
hai thuyề n. Mộ t thuyề n chở lư ớ i còn
thuyề n kia chở ố ng và các ngư cụ khác.
Ngư ờ i chỉ huy thư ờ ng ngồ i ở thuyề n lư ớ i,
vừ a đi vừ a chăm chú quan sát m ặ t biể n để
tìm luồ ng cá. Khi p há t hiệ n ra luồ ng cá ông
dùng cờ ra hiệ u thả ông. 12 ngư ờ i ngồ i trên
12 chiế c ông đư ợ c chia làm hai tuyế n tiế n
theo hình chữ V từ thuyề n ông. Ông ỏ gầ n
thuyên nhấ t đư ợ c gọ i là vè n h ấ t và theo thứ
tự đó là các vè nhì, vè ba, vè tư , vè năm , vè
sáu. Vè sáu là vè ở xa thu y ên nhấ t, xuố ng
trư ớ c n hấ t mà lạ i vê sau cùng.
Mỗ i thuyề n có 16 ngư ờ i. Ớ thuyề n ông
12 ngư ờ i xuố ng ố ng, thuyên lư ớ i thì 12
ngư ờ i kéo lư ớ i. Mỗ i thuyề n còn lạ i 4 ngư ờ i
trong đó mộ t ngư ờ i chỉ huy, còn lạ i là lái
chính, lái phụ và ngư ờ i phụ các việ c khác
như nấ u ăn, thu cá,...
Hai vè ố ng tiế n theo hiệ u lệ nh củ a chỉ
huy, từ hình chữ V chuyên dầ n sang hình
cả nh cung rồ i th u hẹ p dầ n phạ m vi. Lúc
này ngư ờ i chỉ huy ra hiệ u lệ nh th ả lư ố i.
Ngay lậ p tứ c thuyên lư ở i chuyể n 1/2 số lư ớ i
sang thuyề n ông rồ i hai thuyên cùng
nhanh chóng thả lư ớ i bủ a vây theo hình
cánh cung, cụ m vào vở i h ai vè ông thàn h
hình tròn. Lúc này ngư ờ i ngồ i ông phả i đậ p
nư ố c th ậ t mạ nh đồ ng thờ i reo hò th ậ t to,
làm kinh độ ng cả vùng để đuố i cá. Lư ớ i
khép dầ n lạ i th àn h vòng tròn. Khi vòng
tròn lư ớ i gầ n khép kín thì các ông đư ợ c
lệ nh rú t lên thuyề n ông. Chỉ huy ra lệ nh
kéo dò th ậ t nhan h để th u cá. Dò là đư ờ ng
biên lư ớ i ở trong lòng nư ớ c, đư ợ c buộ c chì
đê kéo lư ớ i chìm. Cá và lư ớ i đư ợ c thu vê
thuyề n, kế t thúc mộ t mẻ reo. Nế u cá chư a
đầ y thuyề n thì độ i reo tiế p tụ c đánh thêm
nhữ ng mẻ lư ớ i khác. Có khi gặ p đư ợ c luồ ng
cá thì chỉ mộ t mẻ lư ớ i là đầ y ắ p cả thuyề n
cá, thậ m chí phả i th ả bớ t kẻ o cá làm rách
lư ớ i mà thu yề n thì không th ể chở hế t,
như ng cũng có khi đánh suôb cả ngày mà
chẳ ng đư ợ c là bao.
Đi reo thư ờ ng ngư ờ i ta đi từ 4, 5h sáng.
Chủ reo thư ờ ng thuê mộ t cậ u bé chừ ng 13
tuổ i làm nhiệ m vụ đế n từ ng nhà có ngư ờ i
th am gia độ i reo, đánh thứ c họ dậ y để họ
chuẩ n bị . Khoả ng lh sau cậ u bé này lạ i đi
mộ t vòng nữ a đê gọ i họ xuố ng thuyề n.
Công việ c này có tên là gọ i bạ n. Độ i reo
thư ờ ng chỉ đi trong mộ t ngày và đánh bắ t
cách bờ chừ ng 10 km.
Vớ i reo phàng ngư ờ i ta dùng phàng
(xuồ ng hay thuyề n nhỏ ) thay cho ông. Cách
thứ c đánh b ắ t cũng giông h ệ t như reo ố ng.
T ấ t nhiên, từ reo ông đế n reo phàng là mộ t
bư óc tiế n bộ bở i xuồ ng không còn là mộ t
ngư cụ thô sơ nữ a m à là sả n phẩ m củ a
khoa họ c kĩ th u ậ t hiệ n đạ i rồ i.
Hình ả nh chiế c ố ng đánh cá củ a ngư
dân Quang Lang không thể không khiế n cho
chúng tôi liên tư ở ng tố i chiế c thuyề n độ c
mộ c củ a ngư ờ i Việ t cổ , tố i thuở xa xư a, khi
họ tràn xuổ hg đồ ng bằ ng sinh sông phả i
dùng đoạ n luồ ng, khúc gỗ và cả th ân cây
chuôi đê vư ợ t sông, suôi. Phả i chăng, việ c
sáng tạ o ra chiế c ố ng có sự kê thừ a từ nhữ ng
sáng tạ o trên và cả i biế n cho phù hợ p vớ i
việ c đánh bắ t cá trên biên. Và như thê mộ t
câu hỏ i đư ợ c đặ t ra là: ngư ờ i Việ t cô vớ i cư
dân Quang Lang hiệ n nay có mố i liên hệ
như thê nào? Cộ i nguồ n ấ y đư ợ c bả o lư u và
biế n đổ i như th ế nào qua thờ i gian?
Phư ơ ng thứ c reo ố ng tồ n tạ i ỏ Quang
Lang cho đế n tậ n nhữ ng năm 50 - 60 củ a
thê kỉ XX. Xư a cả làng có chừ ng 7 - 8 độ i
reo. Khi hình thứ c reo phàng xuấ t hiệ n
cũng là lúc ra đờ i hợ p tác xã. Cho đế n
khoả ng nhữ ng năm 80 - 90 thì hình thứ c
40 PHAN THỊ HOA LÝ
reo phàng này cũng không còn tồ n tạ i nữ a.
Vế t dấ u củ a nghề reo ố ng đư ợ c bả o lư u
trong lễ hộ i rư óc nư ớ c reo ố ng hằ ng năm
củ a làng. Trong lễ hộ i ấ y, ngư ờ i ta tổ chứ c
đi thuyề n ra biể n rư ớ c nư ớ c và diễ n trò reo
ông để nhớ lạ i mộ t phư ơ ng pháp đánh bắ t
cá dân gian cổ xư a. Còn dấ u vế t củ a từ reo
đư ợ c bả o lư u trong lờ i k hấ n cầ u xin bà
chúa Muôi phù hộ : “C h ú n g con lạ y chúa,
chúng con đói lắ m , reo con đói lăm, lạ y
chúa p h ù hộ cho ch ú n g con đư ợ c cơ m no áo
ấ m.1”.
Hiệ n nay, các hợ p tác xã đánh bắ t cũng
không còn tồ n tạ i nữ a. Đế n giữ a năm 2005,
các hợ p tác xã này đã bị giả i thể và tư n hân
hoá. Quang Lang có 10 tàu đánh b ắ t xa bờ ,
công su ấ t từ 320cv đế n 350cv, đư ợ c trang bị
hiệ n đạ i. Phư ơ ng tiệ n đ ánh b ắ t trong lộ ng
và ở tầ m tru ng khoả ng 40 chiế c thuyề n
máy, công su ấ t 15cv - 80cv. Tổ ng doanh
thu củ a ngành khai thác năm 2005 đạ t gầ n
14 tỉ đồ ng. Con sô" này phả n ánh bư ớ c ph át
triể n đáng kể củ a ngành khai thác hả i sả n
ở Quang Lang.
2. Nghề chê biế n
Ó Q uang Lang, chế biế n hả i sả n là
nghê đem lạ i nguồ n thu nhậ p lớ n hơ n cả .
Sả n phẩ m chê biế n gồ m m ắ m tôm khô,
nư ớ c mắ m, cá khô các lọ ạ i. Đặ c biệ t, loạ i cá
mai, cá cơ m phơ i khô tẩ m gia vị đã trở
th ành mộ t m ặ t hàng x uấ t khẩ u nổ i tiế ng là
thơ m ngon. Nư ớ c mắ m ở đây cũng ngon
không kém gì nư ớ c mắ m C át Hả i (Hả i
Phòng) hay P han Thiế t. Song nói đế n đặ c
sả n củ a Quang Lang không th ể không kể
đế n mắ m khô, niíở c mắ m ch ắ t và cá mai
khô xuấ t khẩ u. Nguyên liệ u chủ yế u là từ
tôm moi. Làm mắ m khô nguôi ta trộ n 10kg
tôm vớ i lkg muôi, ủ trong chum hai ngày,
tớ i ngày thứ ba, trộ n thêm lk g muôi nữ a và
ủ đế n hôm sau thì đem giã nhuyễ n. Đổ
mắ m giã nhuyễ n này ra sàng, mài kĩ đê
mắ m lọ t xuố ng rồ i đem phơ i khô (khoả ng 4
- 5 ngày). H àng ngày, phơ i đế n chiề u thì
đem ủ mắ m lạ i để đư ợ c m ắ m có sắ c hồ ng
tư ơ i và đậ m hư ơ ng vị .
Nế u làm nư ở c mắ m thì ngư ờ i ta trộ n
theo tỉ lệ 10kg tôm vớ i 2kg muố i, dem ủ hai
ngày rồ i trộ n thêm 2kg muôi nữ a và ủ tiêp
mộ t vài ngày. Sau đó lấ y mắ m ra giã
nhuyễ n, rồ i lọ c lấ y nư ớ c mắ m, đem phơ i từ
10 đế n 12 ngày. Thông thư ờ ng 100kg tôm ủ
thì lọ c đư ợ c 15 - 20 lít nư ớ c mắ m loạ i ngon.
Trong quá trìn h phơ i, ngư ờ i làm phả i vớ t
váng muôi đọ ng trê n m ặ t nư ớ c m ắ m và đế n
chiề u thì phả i ủ nư ớ c m ắ m trong chum để
lấ y hư ơ ng vị và m àu sắ c. Nư ớ c mắ m này có
m àu vàng óng ả và thơ m ngon vô cùng.
Đê làm nư ớ c m ắ m chắ t ngư ờ i ta lấ y
mắ m khô ủ kín trong rổ lót vả i. M ắ m tự
hấ p hơ i nư ớ c trong không khí rồ i tạ o thành
nư ở c mắ m, chả y xuố ng chiế c chậ u hứ ng ở
bên dư ớ i. Loạ i mắ m này rấ t ngon, tuy
nhiên tỉ lệ mắ m lọ c đư ợ c r ấ t ít và các công
đoạ n đòi hỏ i phả i kì công nên giá thành
cao.
Trư ớ c kia, ngư dân Q uang Lang chê
biế n hả i sả n bằ ng nhữ ng công cụ thô sơ . Họ
nghiề n tôm bằ ng bàn dậ p, sau đó phát
triể n hơ n nữ a là côi xay bằ ng tay và đố n
nay thì họ xay bằ ng máy. Tuy nhiên, ngư ờ i
dân vẫ n ủ cá, tôm bằ ng chum, vạ i, rổ , rá và
làm cá khô bằ ng tay. Họ dùng dao mài sắ c
để mồ cá, xẻ cá th à n h từ ng lát mỏ ng rồ i
đem phơ i trên các nong, nia, phên dan
bằ ng tre, nứ a. Bở i vậ y, có thể nói, chê biế n
hả i sả n ở đây vẫ n mang đậ m tính chấ t thủ
công truy ề n thông. Mặ c dù vậ y, chê biế n
hả i sả n ồ đây vẫ n là ngàn h có hiệ u quả
kinh tế lố n nhấ t. Năm 2001 - 2002, Quang
Lang đư ợ c công n hậ n là làng nghề chế biế n
hả i sả n. Nhữ ng năm gầ n đây, Q uang Lang