i
LỜI CẢM ƠN
Nhân dịp hoàn thành luận văn, tác giả xin gửi lời cảm ơn tới Ban Giám
hiệu Trường Đại học Lâm nghiệp, Ban chủ nhiệm Khoa Đào tạo Sau đại học,
các thầy cô giáo trong Khoa Quản lý tài nguyên rừng và Môi trường cũng như
Viện sinh thái tài nguyên rừng và môi trường đã tạo điều kiện và giúp đỡ tác
giả thực hiện đề tài.
Đặc biệt tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS.Bế Minh
Châu, người đã trực tiếp hướng dẫn, chỉ bảo và giúp đỡ tác giả về chuyên
môn và kinh nghiệm nghiên cứu trong suốt quá trình khảo sát và hoàn thiện
luận văn.
Xin gửi lời cảm ơn tới Thạc sỹ Lê Sỹ Doanh và cán bộ Viện sinh thái
tài nguyên rừng đã giúp đỡ về chuyên môn và dữ liệu trong quá trình hoàn
thiện luận văn.
Cuối cùng tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến tất cả bạn bè,
người thân và đồng nghiệp đã giúp đỡ tác giả cả về vật chất lẫn tinh thần
trong quá trình thực hiện đề tài. Đó là nguồn cổ vũ lớn lao đối với tác giả.
Mặc dù đã nỗ lực làm việc, nhưng do thời gian thực hiện đề tài còn nhiều
hạn chế, khối lượng nghiên cứu lớn nên đề tài không tránh khỏi những thiếu sót
nhất định. Tác giả rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến xây dựng của các nhà
khoa học, bạn bè, đồng nghiệp để bản luận văn được hoàn thiện hơn.
Xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, tháng 03 năm 2014
Tác giả
Trần Thị Viên
ii
MỤC LỤC
Trang
TRANG PHỤ BÌA
LỜI CẢM ƠN .................................................................................................... i
MỤC LỤC ......................................................................................................... ii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TĂT ................................................................. iv
DANH MỤC CÁC BẢNG................................................................................ v
DANH MỤC CÁC HÌNH ............................................................................... vii
ĐẶT VẤN ĐỀ ................................................................................................... 1
Chương 1. TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU................................. 3
1.1. Các vấn đề liên quan đến BĐKH ............................................................ 3
1.1.1. Thực trạng và xu hướng của Biến đổi khí hậu ................................. 3
1.2. Các vấn đề liên quan đến cháy rừng và các giải pháp phòng cháy chữa
cháy rừng ....................................................................................................... 9
1.2.1. Ngoài nước ....................................................................................... 9
1.2.2. Trong nước ..................................................................................... 13
1.3. Ảnh hưởng của BĐKH đến nguy cơ cháy rừng ................................... 16
1.3.1. Ngoài nước ..................................................................................... 16
1.3.2. Trong nước ..................................................................................... 18
1.4. Nhận xét tổng quan vấn đề nghiên cứu ................................................ 20
Chương 2. MỤC TIÊU, ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP
NGHIÊN CỨU ................................................................................................ 21
2.1. Mục tiêu nghiên cứu ............................................................................. 21
2.1.1. Mục tiêu tổng quát .......................................................................... 21
2.1.2. Mục tiêu cụ thể ............................................................................... 21
2.2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................ 21
2.3. Nội dung nghiên cứu ............................................................................ 21
2.4. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................... 22
2.4.1. Phương pháp tiếp cận ..................................................................... 22
iii
2.4.2. Phương pháp nghiên cứu cụ thể ..................................................... 24
Chương 3.ĐIỀU KIỆN CƠ BẢN CỦA KHU VỰC TÂY BẮC .................... 32
3.1. Vị trí địa lý ............................................................................................ 32
3.2. Địa hình, địa mạo .................................................................................. 33
3.3. Khí hậu .................................................................................................. 33
3.4. Tài nguyên rừng .................................................................................... 34
Chương 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ........................................................... 36
4.1. Đặc điểm rừng và cháy rừng ở các địa phương khu vực Tây Bắc ....... 36
4.1.1. Đặc điểm cấu trúc và vật liệu cháy ở các trạng thái rừng chủ yếu 36
4.1.3. Đặc điểm cháy rừng của khu vực nghiên cứu ................................ 46
4.2. Đặc điểm khí hậu của khu vực Tây Bắc ............................................... 50
4.2.1. Đặc điểm khí hậu cơ bản của các địa phương trong khu vực nghiên
cứu ............................................................................................................ 50
4.2.2. Đặc điểm các yếu tố khí hậu của khu vực Tây Bắc theo các kịch
bản biến đổi khí hậu(kịch bản BĐKH 2009) ........................................... 55
4.3. Xây dựng chỉ số phản ánh nguy cơ cháy rừng cho khu vực Tây Bắc .. 59
4.4. Nghiên cứu đặc điểm biến đổi của nguy cơ cháy rừng theo các kịch bản
biến đổi khí hậu ở khu vực Tây Bắc ............................................................ 63
4.4.1. Đặc điểm biến đổi của nguy cơ cháy rừng theo các kịch bản BĐKH
tại khu vực Tây Bắc .................................................................................. 63
4.4.2. Tác động của BĐKH đến nguy cơ cháy rừng của các địa phương
trong khu vực nghiên cứu theo kịch bản BĐKH. ..................................... 65
4.5. Một số giải pháp phòng cháy, chữa cháy rừng có tính thích ứng với
biến đổi khí hậu............................................................................................ 68
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ......................................................................... 74
1. Kết luận .................................................................................................... 74
2. Kiến nghị .................................................................................................. 75
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC
iv
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TĂT
TT
Từ viết tắt
Nguyên nghĩa
1
ADB
Ngân hang phát triển châu á
2
BĐKH
Biến đổi khí hậu
3
Dt
Đường kính tán
4
D1.3
Đường kính ngang ngực
5
Ect
Chỉ số hiệu quả canh tác
6
GDP
Tốc độ tăng trưởng kinh tế quốc nội hàng năm
7
GS.TS
Giáo sư tiến sỹ
8
Hdc
Chiều cao dưới cành
9
Hvn
Chiều cao vút ngọn
10
IPPC
Ủy ban liên chính phủ về biến đổi khí hậu
11
Mtk
Khối lượng thảm khô
12
Mtt
Khối lượng thảm tươi
13
OTC
Ô tiêu chuẩn
14
PCCCR
Phòng cháy chữa cháy rừng
15
PGS.TS
Phó giáo sư tiến sỹ
16
UNDP
Chương trình phát triển liên hợp quốc
17
UNEP
Chương trình môi trương liên hợp quốc
18
UNFCCC
Ủy ban liên chính phủ về biến đổi khí hậu
19
VLC
Vật liệu cháy
20
WHO
Tổ chức y tế thế giới
21
W%
Độ ẩm vật liệu cháy
v
DANH MỤC CÁC BẢNG
TT
Tên các bảng
Trang
2.1
Một số chỉ tiêu cấu trúc rừng liên quan đến nguy cơ cháy ở các OTC
27
2.2
Giá trị Ect của các ô tiêu chuẩn
28
4.1
Tổng hợp diện tích và độ che phủ rừng, cây lâu năm
36
4.2
Đặc điểm cấu trúc rừng tại tỉnh Sơn La và Hòa Bình
38
4.3
Đặc điểm vật liệu cháy ở các trạng thái rừng
40
4.4
Đặc điểm của khối lượng thảm khô, thảm tươi và độ ẩm vật liệu
cháy của các trạng thái rừng
42
4.5
Chỉ số fij và chỉ số Ect cho từng yếu tố và từng trạng thái rừng
42
4.6
Phân cấp nguy cơ cháy cho các trạng thái rừng cho khu vực Tây
Bắc
43
4.7
Cấp nguy cơ cháy của các trạng thái rừng chính ở vùng Tây Bắc
43
4.8
Tích hợp cấp nguy cơ cháy theo trạng thái rừng với cấp nguy cơ
cháy theo điều kiện khí hậu
46
4.9
Thống kê số vụ cháy rừng trong những năm gần đây ở khu vực Tây
Bắc (2005 – 2011)
47
4.10
Thống kê số vụ và diện tích cháy theo các địa phương
49
4.11
Thống kê nhiệt độ (0C) trung bình tháng của các địa phương khu
vực Tây Bắc (2003 -2010)
51
4.12
Thống kê độ ẩm (%) trung bình tháng của các địa phương khu vực
Tây Bắc (2003 – 2010)
52
4.13
Thống kê lượng mưa (mm) trung bình tháng của các địa phương
khu vực Tây Bắc (2003 – 2010)
53
4.14
Nhiệt độ (0C)trung bình của khu vực Tây Bắc theo các kịch bản
BĐKH (2009)
56