Bé GI¸O DôC Vµ §µO T¹o Bé N¤NG NGHIÖP Vµ ptnt
TR¦êNG §¹I HäC L¢M NGHIÖP
NguyÔn V¨n Thu©n
NGHI£N CøU, §¸NH GI¸ mét sè BIÖN PH¸P
PHßNG CH¸Y CH÷A CH¸Y RõNG vµ BµI HäC KINH
NGHIÖM T¹I Dù ¸N VIÖT §øC HUYÖN TI£N Y£N
TØNH QU¶NG NINH
luËn V¨n TH¹C Sü khoa häc L¢M NGHIÖP
Hµ Néi, n¨m 2010
Bé GI¸O DôC Vµ §µO T¹o Bé N¤NG NGHIÖP Vµ ptnt
TR¦êNG §¹I HäC L¢M NGHIÖP
NguyÔn V¨n Thu©n
NGHI£N CøU, §¸NH GI¸ mét sè BIÖN PH¸P
PHßNG CH¸Y CH÷A CH¸Y RõNG vµ BµI HäC KINH
NGHIÖM T¹I Dù ¸N VIÖT §øC HUYÖN TI£N Y£N
TØNH QU¶NG NINH
Chuyªn ngµnh: Qu¶n lý b¶o vÖ tµi nguyªn rõng
M· sè: 60.62.68
luËn V¨n TH¹C Sü khoa häc L¢M NGHIÖP
Ng- êi h- íng dÉn khoa häc:
TS. Phan Thanh Ngä
Hµ Néi, 2010
1
§Æt vÊn ®Ò
Trong vµi thËp kû qua, biÕn ®æi khÝ hËu víi nh÷ng ®ît n¾ng h¹n kÐo dµi
bÊt th- êng do hiện t- îng El Nino, ®· lµm cho ch¸y rõng trë thµnh th¶m häa
ngµy cµng nghiªm träng, g©y thiÖt h¹i lín ®èi víi tÝnh m¹ng vµ tµi s¶n cña con
ng- êi, tµi nguyªn rõng vµ m«i tr- êng sèng bÞ hñy ho¹i. Ch¸y rõng lµ vÊn n¹n
lín cña thÕ giíi ®- ¬ng ®¹i trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. TÊt c¶ nh÷ng n- íc, tõ
giµu ®Õn nghÌo ®Òu tõng ®iªu ®øng vÒ n¹n ch¸y rõng. Rõng ViÖt Nam còng
kh«ng lµ ngo¹i lÖ, tõ Lµo Cai ®Õn Mòi Cµ Mau nguy c¬ ch¸y rõng lu«n ë møc
b¸o ®éng ®á trong nh÷ng ngµy kh« nãng. Ch¸y rõng lu«n lµ chñ ®Ò nãng trªn
c¸c ph- ¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng nh- b¸o chÝ, internet vµ truyÒn h×nh. Ch- a
bao giê c¶ n- íc l¹i nãng nh- nh÷ng th¸ng ®Çu n¨m 2010 víi c¸c vô ch¸y rõng
khñng khiÕp. Khëi mµo b»ng vô ch¸y rõng lÞch sö ë V- ên quèc gia Hoµng
Liªn lµm ch¸y h¬n 700 ha rõng tù nhiªn. Vô ch¸y khiÕn cho hµng ngh×n chiÕn
sÜ C«ng an, Qu©n ®éi, c¸n bé c«ng chøc, viªn chøc vµ c¶ v¹n ng- êi d©n mÊt
“¨n TÕt” v× ph¶i ®i dËp löa.
Dù ¸n trång rõng ViÖt §øc t¹i c¸c tØnh B¾c Giang, Qu¶ng Ninh vµ L¹ng
S¬n do ChÝnh phñ Céng hßa Liªn bang §øc viÖn trî, ®· thiÕt lËp ®- îc gÇn
49.000 ha rõng c¸c lo¹i. Trong ®ã, gÇn mét phÇn hai diÖn tÝch ®- îc trång bëi
c¸c loµi c©y dÔ ch¸y nh- Th«ng, Keo vµ Sa Méc... HiÖn nay rõng cña dù ¸n
®Òu sinh tr- ëng vµ ph¸t triÓn tèt, c¸c ®iÒu kiÖn vÒ sinh th¸i t¹i nh÷ng n¬i trång
rõng ®- îc c¶i thiÖn râ rÖt. Tuy nhiªn, mét vÊn ®Ò míi n¶y sinh ®ã lµ ch¸y
rõng. Hµng n¨m vÉn th- êng xuyªn x¶y ra hµng chôc vô ch¸y rõng lín nhá,
®Æc biÖt n¨m 2008 t¹i thµnh phè Mãng C¸i ch¸y gÇn 100 ha rõng Th«ng M·
vÜ, n¨m 2009 t¹i huyÖn §«ng TriÒu ch¸y h¬n 70 ha rõng Th«ng Nhùa ®· g©y
thiÖt h¹i nghiªm träng ®Õn tµi s¶n cña nh©n d©n vµ tµi nguyªn rõng cña Nhµ
n- íc.
HuyÖn Tiªn Yªn lµ mét trong 13 ®¬n vÞ tham gia thùc hiÖn Dù ¸n trång
rõng ViÖt §øc cã ®Æc ®iÓm vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ kinh tÕ x· héi t- ¬ng tù
2
nh- c¸c huyÖn kh¸c trong vïng dù ¸n, ®· thiÕt lËp ®- îc diÖn tÝch rõng rÊt lín
(4.965 ha). Tuy nhiªn, do ¸p dông c¸c biÖn ph¸p phßng ch¸y ch÷a ch¸y rõng
khoa häc, nªn nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· h¹n chÕ ®- îc tèi ®a sè vô ch¸y rõng
diÔn ra, gãp phÇn æn ®Þnh kinh tÕ, x· héi vµ chÝnh trÞ trªn ®Þa bµn huyÖn.
§Ó gãp phÇn h¹n chÕ c¸c vô ch¸y rõng trong vïng dù ¸n, h- íng nghiªn
cøu cña ®Ò tµi ®Æt ra lµ ®¸nh gi¸ m« h×nh ®· ®- îc x©y dùng c¸c biÖn ph¸p
phßng ch¸y ch÷a ch¸y rõng cã hiÖu qu¶, rót ra bµi häc kinh nghiÖm ®Ó nh©n
réng m« h×nh ra toµn dù ¸n, ®em l¹i lîi Ých kinh tÕ còng nh- viÖc t¹o niÒm tin
cho c¸c hé n«ng d©n tham gia trång rõng dù ¸n. §©y chÝnh lµ lý do cña viÖc
thùc hiÖn ®Ò tµi “Nghiªn cøu, ®¸nh gi¸ mét sè biÖn ph¸p phßng ch¸y ch÷a
ch¸y rõng vµ bµi häc kinh nghiÖm t¹i Dù ¸n ViÖt §øc huyÖn Tiªn Yªn tØnh
Qu¶ng Ninh”
3
Ch- ¬ng 1
Tæng quan vÊn ®Ò nghiªn cøu
Ch¸y rõng lµ mét hiÖn t- îng phæ biÕn, th- êng xuyªn x¶y ra ë n- íc ta
vµ nhiÒu n- íc trªn thÕ giíi, nhiÒu khi nã lµ nh÷ng th¶m häa kh«n l- êng, g©y
thiÖt h¹i to lín vÒ ng- êi vµ tµi nguyªn rõng còng nh- tµi s¶n cña ng- êi d©n
sèng gÇn rõng[4]... V× vËy, nghiªn cøu phßng ch¸y ch÷a ch¸y rõng vµ gi¶m
thiÓu nh÷ng thiÖt h¹i do nã g©y ra ®· ®- îc ®Æt ra nh- mét yªu cÇu cÊp b¸ch
cña thùc tiÔn víi ho¹t ®éng nghiªn cøu khoa häc. Nh÷ng nghiªn cøu vÒ phßng
ch¸y, ch÷a ch¸y rõng, ®· ®- îc tiÕn hµnh tõ nghiªn cøu ®Þnh tÝnh ®Õn nh÷ng
nghiªn cøu ®Þnh l- îng, nh»m t×m hiÓu b¶n chÊt cña hiÖn t- îng ch¸y rõng vµ
mèi quan hÖ gi÷a c¸c yÕu tè g©y ra ch¸y víi nhau vµ víi m«i tr- êng xung
quanh. Tõ ®ã ®Ò ra nh÷ng gi¶i ph¸p phßng ch¸y, ch÷a ch¸y rõng. Tuy nhiªn,
víi sù phøc t¹p vÒ tr¹ng th¸i rõng còng nh- c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn kh¸c mµ
quy luËt ¶nh h- ëng cña c¸c nh©n tè ®Õn ch¸y rõng vµ gi¶i ph¸p phßng ch¸y
ch÷a ch¸y rõng còng kh«ng hoµn toµn gièng nhau ë c¸c ®Þa ph- ¬ng. V× vËy,
mçi khu vùc, mçi quèc gia th- êng ph¶i tiÕn hµnh nghiªn cøu trong ®iÒu kiÖn
cô thÓ cña m×nh ®Ó x©y dùng ®- îc nh÷ng gi¶i ph¸p phßng ch¸y ch÷a ch¸y
rõng cã hiÖu qu¶ nhÊt. Cã thÓ ®iÓm l¹i mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu cña c¸c
t¸c gi¶ trong vµ ngoµi n- íc nh- sau:
1.1. Trªn thÕ giíi
Nghiªn cøu vÒ phßng ch¸y, ch÷a ch¸y rõng trªn thÕ giíi ®- îc b¾t ®Çu
vµo thÕ kû 20, thêi kú ®Çu chñ yÕu tËp trung ë c¸c n- íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t
triÓn vµ th- êng x¶y ra ch¸y rõng lín nh- Mü, Nga, §øc, Thôy §iÓn, Canada,
Ph¸p, óc... sau ®ã lµ ë hÇu hÕt c¸c n- íc cã ho¹t ®éng l©m nghiÖp. Cã thÓ chia
5 lÜnh vùc chÝnh cña nghiªn cøu phßng ch¸y, ch÷a ch¸y rõng: b¶n chÊt cña
ch¸y rõng, ph- ¬ng ph¸p dù b¸o nguy c¬ ch¸y rõng, c¸c c«ng tr×nh phßng
ch¸y, ch÷a ch¸y rõng, ph- ¬ng ph¸p ch÷a ch¸y rõng vµ ph- ¬ng tiÖn ch÷a ch¸y
rõng.