Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu đối chiếu hành vi chúc mừng và hồi đáp chúc mừng trong tiếng Việt và tiếng Anh

Luận án này tập trung nghiên cứu đối chiếu hành vi chúc mừng và hồi đáp chúc mừng trong tiếng Việt và tiếng Anh. Nghiên cứu nhằm làm rõ đặc điểm ngữ dụng của hai hành vi này, đồng thời lấp đầy khoảng trống trong các nghiên cứu so sánh về lĩnh vực này.

Luận án này hướng đến các nhà nghiên cứu ngôn ngữ học, đặc biệt là trong lĩnh vực ngữ dụng học và so sánh đối chiếu, giảng viên và sinh viên ngành ngôn ngữ Anh và Việt, cũng như các chuyên gia dịch thuật và những người quan tâm đến giao tiếp đa văn hóa.

Luận án tiến sĩ này thực hiện nghiên cứu đối chiếu sâu rộng hành vi chúc mừng (HVCM) và hồi đáp chúc mừng (HĐCM) giữa người nói tiếng Việt và tiếng Anh Mỹ, nhìn từ góc độ ngữ dụng học. Nghiên cứu sử dụng bộ ngữ liệu đa dạng, bao gồm 67 phim Việt Nam, 118 phim Mỹ và 156 phiếu Hoàn thiện diễn ngôn (DCT), được phân tích theo phương pháp định tính chủ đạo kết hợp hỗ trợ định lượng. Các phát hiện chính cho thấy cả hai ngôn ngữ đều sử dụng các chiến lược trực tiếp và gián tiếp để thực hiện HVCM và HĐCM, đồng thời áp dụng nhiều đơn vị ngôn ngữ chiến thuật (TCL) khác nhau. Tuy nhiên, tồn tại nhiều điểm khác biệt về cấu trúc ngôn ngữ, mức độ thể hiện cảm xúc và tần suất sử dụng chiến lược. Cụ thể, người Việt có xu hướng sử dụng động từ "chúc mừng" hoặc "mừng" nhiều hơn, trong khi người Mỹ ưu tiên danh từ "congratulations". Người Việt thể hiện sự linh hoạt cao hơn trong việc biểu đạt lý do chúc mừng và sử dụng nhiều tiểu từ tình thái để tăng sắc thái biểu cảm. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng quyền lực và khoảng cách xã hội có ảnh hưởng rõ rệt đến việc lựa chọn chiến lược trong cả hai ngôn ngữ, đặc biệt là trong các mối quan hệ xã hội khác nhau (cấp trên – cấp dưới, bạn bè, người lạ). Về mặt thực tiễn, luận án cung cấp tài liệu hữu ích cho việc giảng dạy và học tập ngoại ngữ, đặc biệt là tiếng Anh và tiếng Việt. Nó giúp người học hiểu rõ hơn về các chuẩn mực giao tiếp trong bối cảnh văn hóa khác nhau, từ đó nâng cao năng lực giao tiếp đa văn hóa và tránh các lỗi giao tiếp không mong muốn. Ngoài ra, nghiên cứu còn đóng góp vào lý thuyết ngữ dụng học so sánh đối chiếu và hỗ trợ công tác dịch thuật.