BỘ VĂN HÓA, THỂ THAO VÀ DU LỊCH BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VĂN HÓA HÀ NỘI
********
LẠI THẾ ANH
BIẾN ĐỔI CỦA HÁT XOAN
TẠI CÁC LÀNG XOAN GỐC TỈNH PHÚ THỌ
(QUA NGHIÊN CỨU TRƯỜNG HỢP LÀNG XOAN PHÙ ĐỨC VÀ AN THÁI)
Chuyên ngành: Văn hóa học
Mã số: 9229040
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ VĂN HÓA HỌC
HÀ NỘI, 2025
Công trình được hoàn thành tại:
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VĂN HÓA HÀ NỘI
BỘ VĂN HÓA, THỂ THAO VÀ DU LỊCH
Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS. Lê Văn Toàn
2. PGS. TS Đặng Hoài Thu
Phản biện 1: GS.TS. Từ Thị Loan
Viện Nghiên cứu Văn hóa Thăng Long
Phản biện 2: PGS.TS. Vũ Thị Phương Hậu
Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh
Phản biện 3: GS.TS. Lê Hồng Lý
Hội Văn nghệ Dân gian Việt Nam
Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án tiến sỹ cấp Trường
Tại Trường Đại học Văn hóa Hà Nội
Số 418, đường La Thành, Đống Đa, Hà Nội
Vào hồi: … giờ …, ngày … tháng … năm 2025
Có thể tìm hiểu luận án tại:
- Thư viện Quốc gia Việt Nam
- Thư viện trường Đại học Văn hóa Hà Nội
1
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Đất nước Việt Nam trong suốt chiều i lịch sử dựng nước giữ
nước oai hùng, linh thiêng, các thế hệ ông cha chúng ta đã để lại cho các
thế hệ con cháu mai sau những di sản văn hóa cùng quý báu. Trong
các di sản văn hóa đó đặc biệt phải kể đến vai trò to lớn của di sản văn
hóa phi vật thể với nhiều giá trị trong đời sống xã hội cộng đồng như sinh
hoạt văn hóa Quan họ, Hát Xoan, Ca trù, Nhã nhạc cung đình Huế v.v…
Các di sản này ngày càng được phát huy giá trị to lớn của mình trong
cuộc sống đương đại.
Để tồn tại phát trin, Hát Xoan phi biến đổi và thích ng từ trong
đặc đim thựcnh ngh thut, đặc điểmn hóa,c mối quan hệ của Hát
Xoan nhm tồn ti phát triển với môi trưng tnhiên, kinh tế, hi
trong bi cnh mới.
do hội: Từ năm 2011 khi Hát Xoan được tổ chức UNESCO
ghi danh,cùng với tác động tổng thể, nhiều mặt của bối cảnh kinh tế,
hội mới, Hát Xoan đã biến đổi thích ứng. Điều đó tạo ra các vấn đề
lớn cần bàn luận và giải quyết để có hướng đi đúng trong bảo tồn và phát
huy các giá trị của Hát Xoan.
do khoa học: Hiện nay chưa công trình khoa học nào viết về
biến đổi văn hóa của Hát Xoan tại các Làng Xoan gốc nên NCS lựa chọn
đề tài nghiên cứu này.
Từ những do trên, mong muốn đóng góp vào công tác bảo
tồn, phát huy c giá trị văn hóa phi vật thể Hát Xoan tại các làng Hát
Xoan gốc tỉnh Phú Thọ, NCS lựa chọn cho mình đề tài Luận án Tiến
chuyên ngành văn hoá học: “Biến đổi của Hát Xoan tại các làng Xoan
gốc tỉnh Phú Thọ (qua nghiên cứu trường hợp Làng Xoan Phù Đức và
An Thái)”.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục đích
Luận án nhận diện, phân tích hệ thống về sự biến đổi của Hát Xoan
tại hai làng Xoan gốc ở tỉnh Phú Thọ trong bối cảnh môi trường tự nhiên,
kinh tế hội hiện nay, từ đó tìm ra nguyên nhân biến đổi của t Xoan
2
và vấn đề này tạo ra các giá trị văn hóa gì, Hát Xoan đã thích ứng với các
biến đổi môi trường tự nhiên, kinh tế xã hội mới như thế nào?.
Trên sở luận giải bối cảnh tác động đến quá trình biến đổi Hát
Xoan tại địa bàn nghiên cứu, luận án xác định những vấn đề đặt ra đối
với việc bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa của di sản.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Tổng quan tình hình nghiên cứu về biến đổi văn hóa và Hát Xoan.
- Hệ thống hóa cơ sở lý luận về biến đổi văn hóa.
- Phân ch những biểu hiện biến đổi của Hát Xoan tại các ng
Xoan gốc qua nghiên cứu tng hợp hai làng Xoan gốc P Đức và
An Thái.
- Phân tích c nguyên nhân biến đổi của t Xoan ti c làng Xoan
gốc hin nay.
- Xác định những vấn đề đặt ra đối với việc bảo vệ phát huy giá
trị văn hóa của Hát Xoan.
3. Đối tượng phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu biến đổi văn hóa của Hát Xoan tại các
làng Xoan gốc tỉnh Phú Thọ (Qua nghiên cứu trường hợp làng Xoan
gốc An Thái Phượng Lâu và Phù Đức xã Kim Đức, thành phố Việt
Trì, tỉnh Phú Thọ) từ phương diện Văn hóa học.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
Về nội dung: Trong phạm vi luận án này, NCS chỉ tập trung nghiên
cứu đề cập đến các biến đổi về văn hóa, nghệ thuật của Hát Xoan tại
các làng Xoan gốc: An Thái, Phù Đức, Thét, Kim Đái thành phố Việt Trì,
tỉnh Phú Thọ.
- Vkng gian: Khảo sát thực tế tại hai làng Xoan gốc - tn địa
n tnh P Thọ là Phù Đức An Thái vì theo c Trùm Xoan và
nghnn Xoan tại 4 làng Xoan gốc khẳng định rng: An Ti và P
Đức c n hai Phường chính, Thét Kim Đái là hai Pờng phụ
[33, tr181].
3
- Về thời gian: Nghiên cứu về Hát Xoan tại các làng Xoan gốc
(Trước sau năm 2011 khi di sản Hát Xoan được UNESSCO ghi danh
trong danh sách di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp).
4. Phương pháp nghiên cứu
Để thực hiện nhiệm vụ mục tiêu của luận án, NCS xác định sử
dụng một số phương pháp nghiên cứu hội học trong đó trọng tâm
các phương pháp nghiên cứu chính như:
- Điền Dân tộc học: phương pháp nghiên cứu bản, đặc
trưng của ngành Nghiên cứu Văn hóa với mục đích tìm hiểu, trải nghiệm,
quan sát tham gia, phỏng vấn trò chuyện …. Trong đó NCS chú trọng:
- Quan sát, tham gia: Nhằm thu thập các thông tin văn hóa, hội,
các thông tin liên quan đến đề tài nghiên cứu, đối tượng nghiên cứu
mục tiêu nghiên cứu: (Quan sát, tham gia các buổi diễn xướng Xoan tại 4
Phường Xoan gốc).
- Phỏng vấn sâu: Để tìm hiểu thu nhận các liệu khoa học,
minh chứng về quan điểm, suy nghĩ, niềm tin, trải nghiệm, cách diễn
giải, cảm xúc… của nhân về chủ đề nghiên cứu. Phỏng vấn đa dạng
các đối tượng về lứa tuổi với số lượng là 30 thành viên trong các Phường
Xoan gốc, được chia ra như sau:
Nhóm đối tượng Thanh thiếu niên, nhóm đối tượng trung niên và
nhóm đối tượng các nghệ nhân Xoan cao tuổi.
- Phương pháp tổng hợp phân ch tài liệu thứ cấp: Nhằm mục
đích tổng hợp và tìm kiếm các tài liệu thứ cấp đã có về Hát Xoan, các nội
dung, quan điểm, chính sách của Đảng nhà nước về bảo tồn phát
huy di sản văn hóa, của UNESSCO. Các cuốn sách, bài báo nước ngoài
trong nước viết về nội dung biến đổi văn hóa tại Thư viện quốc gia,
thư viện tỉnh Phú Thọ.
5.1. Câu hỏi nghiên cứu
1. Hát Xoan tại các làng Xoan gốc đang biến đổi như thế nào?
2. Những yếu t nào tác đng đến sự biến đi ca Hát Xoan ti các làng
Xoan gc?
3.c làng Xoan gốc đã thích ứng như thế nào trong sự biến đổi/thay
đổi ca i tng t nhiên, môi trưng kinh tế hi hiện nay?