BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ QUỐC PHÒNG
VIỆN NGHIÊN C ỨU KHOA HỌC Y DƯỢC LÂM SÀNG 108
NGUYỄN VIẾT Q UANG HIỂN
NGHIÊN CỨU GIÁ TRỊ CỦA PRESEPSIN HUYẾT TƯƠNG
TRONG CHẨN ĐOÁN VÀ TIÊN LƯỢNG BỆNH NHÂN
NHIỄM KHUẨN NẶNG VÀ SỐC NHIỄM KHUẨN
Chuyên ngành: Gây mê hồi sức
Mã số: 62720122
TÓ M TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ
Hà Nội – Năm 2019
CÔNG T RÌNH ĐƯỢC HOÀN THÀNH TẠI
VIỆN NGHIÊN CỨU KHOA HỌC Y DƯỢC LÂM SÀNG 108
Người hướng dẫn khoa học:
1. PGS.T S. Lê Thị Việt Hoa
2. PGS.T S. Nguyễn Phương Đông
Phản biện 1: ..........................................
Phản biện 2: .........................................
Phản biện 3: .........................................
Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp Viện
vào hồi: giờ ngày tháng năm 2019
Có thể tìm hiểu luận án tại:
1. Thư viện Quốc Gia
2. Thư viện Viện NCKH Y Dược lâm sàng 108
1
ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Tính cấp thiết của đề tài
Sốc nhiễm khuẩn là tình trạng suy tuần hoàn cấp tính gây giảm tưới
máu các tạng, thúc đẩy phản ứng viêm hệ thống và rối loạn chuyển hóa
kéo dài, dẫn đến suy đa tạng và t ử vọng. Nhận biết sớm và xử trí ban
đầu hiệu quả giúp giảm tỷ lệ tử vong trong sốc nhiễm khuẩn. Các dấu
ấn sinh học có vai trò quan trọng trong chẩn đoán cũng như tiên lượng
sốc nhiễm khuẩn.
Hiện nay có nhiều dấu ấn sinh học giúp chẩn đoán và tiên
lượng ở bệnh nhân sốc nhiễm khuẩn như CRP, PCT, Presepsin…
Presepsin là một dạng phân tử hòa tan của CD14, tạo ra khi có sự đáp
ứng của cơ thể với nhiễm khuẩn. Nhiều nghiên cứu cho thấy presepsin
có giá t rị trong chẩn đoán rất sớm (tăng 2 giờ sau nhiễm khuẩn) và có
giá trị trong tiên lượng nhiễm khuẩn huyết và sốc nhiễm khuẩn. Một số
phân tích gộp đã chứng minh presepsin có giá trị tốt hơn so với PCT
trong chẩn đoán và tiên lượng nhiễm khuẩn huyết và sốc nhiễm khuẩn.
Tại Việt Nam, chưa có nghiên cứu nào đánh giá về vai trò của presepsin
huyết tương trong chẩn đoán cũng như tiên lượng bệnh nhân nhiễm
khuẩn huyết và sốc nhiễm khuẩn. Do đó, việc tìm hiểu vấn đề này có
tính thời sự, khoa học và mang lại lợi ích cho bác sĩ trong thực hành
điều trị bệnh nhân sốc nhiễm khuẩn.
2. Ý nghĩa của đề tài
Luận án đóng góp mới cho lý luận và thực tiễn về sử dụng dấu ấn sinh
học presepsin trong định hướng chẩn đoán và tiên lượng ở bệnh nhân
nhiễm khuẩn nặng và sốc nhiễm khuẩn, từ đó cho phép khuyến cáo sử
dụng presepsin như một công cụ chẩn đoán, theo dõi và tiên lượng bệnh
nhân nhiễm khuẩn nặng và sốc nhiễm khuẩn.
Đây là nghiên cứu đầu tiên tại Việt Nam.
2
3. Mục tiêu nghiên cứu
- Đánh giá biến đổi nồng độ và vai trò của presepsin huyết tương trong
chẩn đoán nhiễm khuẩn nặng và sốc nhiễm khuẩn.
- Xác định mối tương quan của presepsin huyết tương với một số thang
điểm và dấu ấn sinh học đánh giá độ nặng trong tiên lượng tử vong ở bệnh
nhân nhiễm khuẩn nặng và sốc nhiễm khuẩn.
4. Cấu trúc luận án
Luận án có 112 trang bao gồm đặt vấn đề và mục tiêu nghiên cứu 2
trang, tổng quan 35 trang, đối tượng và phương pháp nghiên cứu 22 trang,
kết quả nghiên cứu 22 trang, bàn luận 28 trang, kết luận và kiến nghị 3
trang. Luận án có 27 bảng, 10 hình và 11 biểu đồ. Luận án sử dụng 134 tài
liệu tham khảo, trong đó 13 tài liệu tiếng việt, 121 tài liệu tiếng anh, 03 bài
báo liên quan đến đề tài đã được công bố.
Chương 1: TỔNG QUAN
1.1. Nhiễm khuẩn huyết và sốc nhiễm khuẩn
Năm 1991, Hội nghị đồng thuận lần thứ nhất giữa Hội Lồng ngực Hoa
Kỳ và Hội hồi sức Hoa Kỳ thống nhất đưa ra những định nghĩa về nhiễm
khuẩn huyết, nhiễm khuẩn nặng và sốc nhiễm khuẩn như sau:
Nhiễm khuẩn (infection): Nhiễm khuẩn đặc trưng bởi đáp ứng viêm
tại chỗ với vi sinh vật (vi khuẩn, virus, nấm, và ký sinh trùng) hoặc sự
xâm nhập vào mô vô khuẩn bởi những vi sinh vật này.
Hội chứng đáp ứng viêm hệ thống (Systemic Inflammatory Reponse
Syndrome-SIRS): là đáp ứng viêm toàn thể đối với nhiều tác nhân khác
nhau được đặc trưng bởi sự hiện diện của ít nhất 2 trong các tiêu chuẩn sau:
- Nhiệt độ cơ thể > 38
0
C hoặc < 36
0
C;
- Tần số tim > 90 lần/phút;
- Tần số thở > 20 lần/phút hoặc PaCO
2
< 32 mmHg;
3
- Số lượng bạch cầu máu ngoại vi > 12G/L hoặc < 4G/L hoặc bạch
cầu non chiếm > 10%.
- Nhiễm khuẩn huyết (sepsis): Hội chứng đáp ứng viêm hệ thống +
Có ổ nhiễm khuẩn hoặc cấy máu dương tính.
Nhiễm khuẩn nặng (severe sepsis) là tình trạng nhiễm khuẩn huyết có
biểu hiện rối loạn chức năng cơ quan, giảm tưới máu hoặc hạ huyết áp.
Sốc nhiễm khuẩn (septic shock) là tình trạng nhiễm khuẩn nặng kèm
theo tụt huyết áp kéo dài (huyết áp tâm thu < 90 mmHg hoặc giảm trên 40
mmHg so với mức huyết áp ban đầu của bệnh nhân và không đáp ứng với
bù dịch đơn thuần.
Năm 2001, Hội nghị đồng thuận giữa các Hội hồi sức Hoa Kỳ và Hội
hồi sức Châu Âu đã đề nghị bổ sung thêm các tiêu chuẩn chẩn đoán
nhiễm khuẩn vào các định nghĩa tuy nhiên không đưa ra những định
nghĩa thay thế vì chưa đủ chứng cứ.
Năm 2016, các chuyên gia của hội hồi sức Châu Âu và Hoa Kỳ đã
đồng thuận đưa ra những cập nhật mới về định nghĩa nhiễm khuẩn với 4
điểm chính:
- Thống nhất bỏ thuật ngữ “severe sepsis” vì bản thân từ “sepsis” đã
mang nghĩa là tình trạng nhiễm khuẩn nặng.
- Nhiễm khuẩn huyết được định nghĩa là một rối loạn chức năng cơ
quan đe dọa tính mạng do đáp ứng không được điều phối của cơ thể đối với
nhiễm khuẩn.
- Chẩn đoán sốc nhiễm khuẩn khi bệnh nhân có đủ tiêu chuẩn của
nhiễm khuẩn huyết, mặc dù đã bù đủ khối lượng tuần hoàn nhưng vẫn
cần thuốc vận mạch để duy trì huyết áp trung bình ≥ 65 mmHg và kèm
theo tăng nồng độ lactat huyết thanh > 2 mmol/l.