NHỮNG THANH GỖ DUYÊN DÁNG
CỦA DENIS TRICOT
tác phẩm sắp đặt của Denis tại điện Diên
Thọ
Denis Tricot, nhà điêu khắc, nghệ sĩ ứng tác, tín đồ của “Các loại hình nghệ
thuật hỗn tạp”. Ông luôn muốn những tác phẩm điêu khắc của mình mang
yếu tố sân khấu. Từ năm 1994, ông đã
ứng tác ra những không gian sân khấu
với những vòm, hình cung lớn bằng gỗ cho phép ông thực hiện các kết cấu
động kết hợp với các nghệ sĩ múa, nhạc sĩ và diễn viên. Ông tập hợp các
nghệ sĩ ở nhiều lĩnh vực khác nhau cho dự án Tricot & Cie từ năm 1996,
đồng thời mời nhiều khán giả tham gia ứng tác trên toàn nước Pháp và Châu
Âu. Ông cũng phát triển những khái niệm về Các hoạt động nghệ thuật
đường phố và Quá trình ứng tác kịch bản sân khấu...
Tham gia Festival Huế 2010 với tư cách một trong các ngh
ệ sĩ đại diện cho
Đại sứ quán Pháp, vùng Poitou-
Charentes, trung tâm văn hóa Pháp và
CulturesFrance, Denis Tricot đã mang t
ới Cố đô nghệ thuật sắp đặt độc đáo
của mình, góp phần cho thành công chung của một lễ hội đang ng
ày càng
thu hút sự quan tâm của đông đảo quần chúng và bạn bè qu
ốc tế. Tác phẩm
của ông được làm tại cung Diên Thọ và lăng Tự Đức.
Cung Diên Thọ nằm tại khu vực Tây bắc Hoàng thành Huế, đư
ợc xây dựng
từ năm 1802 với kiến trúc truyền thống. Phía trước có cung Trư
ờng Sinh,
phía sau có điện Phụng Tiên. Đây vốn là nơi sinh hoạt của các b
Thái Hậu và Thái Thái Hậu thời Nguyễn. Cung có diện tích tương đ
ối lớn,
khoảng 17.500 m2 với hơn 20 công trình ki
ến trúc lớn nhỏ. Ngôi điện chính
là một tòa nhà kép, với 7 gian, 2 chái và hai hiên trước sau. Sân trước t
òa
điện chính là nơi Denis Tricot dựng tác phẩm sắp đặt của mình, ngoài ra
ở
phía sau - điện Thọ Ninh cũng là nơi Denis cho dựng tác phẩm.
Vật liệu cho nghệ thuật sắp đặt của Denis vẫn là những thanh gỗ d
ương
mỏng, được ông cất công vận chuyển từ Pháp sang. Tất cả đều dầy tr
ên 1cm,
bản rộng hơn 10cm và có độ dài trung bình kho
ảng 250cm. Đặc điểm của
những thanh gỗ này là chúng có th
ể uốn cong theo nhiều cung khác nhau, dễ
dàng gắn, nối tạo ra độ dài tùy thích theo chủ ý của nghệ sĩ.
Tác phẩm tâm đắc của Denis Tricot tại sân trước tòa chính điện cung Di
ên
Thọ như một tác phẩm điêu khắc không gian. Những thanh gỗ mộc đư
ợc gắn
kết, thay đổi về chiều dài, tất cả treo lơ lửng trên không b
ằng hệ thống dây,
hoặc níu xuống mặt sân nhằm tạo các đư
ờng cong khác nhau, cố định trong
không gian. Thư
ởng thức tác phẩm của Denis từ một khoảng cách thích hợp
sẽ chỉ nhìn thấy các thanh gỗ uốn lượn trong không trung, rất trừu tượng v
à
có ấn tượng thị giác độc đáo. Người xem có thể mặc sức tưởng tượng, g
ắn
những “đường bay” mềm mại của các thanh gỗ với hình tư
ợng của linh thú
Rồng, Phượng - một hình thức trang trí hết sức phổ biến và quan tr
ọng trong
ngh
ệ thuật kiến trúc ở Cố đô. Dấu vết tinh thần, dấu vết phi vật chất của một
hoàng cung rực rỡ trong quá khứ dường như đã đư
ợc Denis chắp cho đôi
cánh cùng hiện hữu với những di tích kiến trúc có tuổi thời gian vài th
ế kỷ.
Trên một diện tích sân lớn hàng trăm mét vuông, th
ể tích không gian rộng,
việc bố trí, sắp đặt các tấm gỗ theo nhiều tầng, nhiều hướng, nhi
ều độ cong
nhằm tạo ra một tổng thể chung kết hợp với các thành ph
ần kiến trúc, cây
cối là công việc đòi hỏi một khả năng bao quát rất lớn, và nó cũng đã ch
ứng
tỏ tài năng tạo hình của nghệ sĩ.
Khi trao đổi với Denis về tác phẩm này, ông có nói mình rất mu
ốn tạo ra
một bức tranh không gian trừu tượng, các thanh gỗ sẽ là những nét vẽ v
ào
không gian, chúng chuyển tải xúc cảm của ông, tạo cho người thư
ởng ngoạn
một trải nghiệm thú vị về không gian môi trường, gợi mở một vài liên tư
ởng
tới không gian văn hóa, lịch sử của kinh thành Huế. ấn tư
ợng chung về “bức
họa” trừu tượng này là sự mềm mại, duyên dáng. Những “nét vẽ” đư
ợc nối
dài với nhiều đường lượn sóng thấp cao, trái phải, đa chiều, đa hư
ớng, chúng
uốn lượn trong một vẻ hoan ca viên mãn kéo dài từ k
ết cấu kiến trúc tới
không gian tự nhiên. Nét dài chủ đạo kết hợp với nhiều nét ngắn chỉ nh
ư
những nhát bút được “vẩy” với một động tác nhanh gọn, dứt khoát. Tất cả l
à
một tổ hợp các đường cong đan cài xao động.
Có thể chỉ là một tình cờ thú vị khi ấn tượng về cảm giác lãng m
ạn do tác
phẩm của Denis mang lại rất phù hợp với yếu tố lịch sử của cung Diên Thọ -
nơi sinh hoạt của những người phụ nữ một thời tài sắc nổi danh thiên h
ạ. Tác
phẩm của Denis như cùng tấu lên khúc nhạc cung đình, cùng hòa v
ới các
điệu vũ uyển chuyển để rồi đột ngột vút lên không trung như m
ột cánh chim
Phượng vô cùng duyên dáng và kiêu hãnh. Du khách t
ới tham quan cung
Diên Thọ vào buổi tối, dưới ánh đèn lung linh và khúc hòa tấu Nhã nh
ạc
càng dễ cảm nhận được vẻ đẹp của sự kết hợp giữa tác phẩm nghệ thuật v
à
không gian kiến trúc, vẻ đẹp của cái mới (nghệ thuật sắp đặt) và v
ẻ đẹp của
một nền văn hóa phong kiến quân chủ xa xôi, vang vọng.
Vẫn là những tấm gỗ mộc giản dị, Denis Tricot mở rộng tác phẩm của m
ình
tại không gian lăng Tự Đức (Khiêm Cung, 1864 -1867), m
ột quần thể kiến
trúc, thiên nhiên rộng tới 12ha, bao gồm gần 50 công trình ki
ến trúc đặc sắc
gắn với hồ Lưu Khiêm, đảo Tịnh Khiêm, đ
ồi thông... Điểm khác biệt chủ
yếu của không gian tác phẩm nằm ở yếu tố thiên nhiên. Denis đã ch
ủ động
gắn kết không gian tự nhiên (đồi thông, hồ nư
ớc) với không gian kiến trúc.
Các thanh gỗ đã được nối dài tới hàng trăm mét, uốn lượn, trườn bò từ tr
ên
đồi thông, xuyên qua chân cầu Tuần Khiêm, qua nội thất Xung Khiêm T
ạ
(thủy đình), trượt xuống mặt nước hồ Lưu Khiêm. Vẫn là nhi
ều “nét vẽ” kéo
dài trong không gian, nhưng do kết hợp với cảnh quan thi
ên nhiên tao nhã
tại Khiêm Cung nên ấn tượng về vẻ hài hòa, lãng mạn trở nên hiệu quả h
ơn.
Những đường lượn sóng quanh co qua những cây thông trên đồi, phản chi
ếu
xuống thảm cỏ xanh, xuống mặt nước hồ trong buổi chiều tà như tăng ph
ần
tịch mịch dường như vô tận cho một không gian vốn dĩ dành cho m
ột linh
hồn đã khuất.
Có du khách sau khi biết được đây (những thanh gỗ của Denis) là m
ột tác
phẩm nghệ thuật sắp đặt đã nói: “Vậy mà tôi tưởng đó là nh
ững cây cầu nối
linh hồn những vị vua đã mất”... thật là một liên tưởng hết sức thú vị và b
ất
ngờ. Nghệ thuật của Denis Tricot quả thật đã kích thích trí tưởng tư
ợng
phong phú của người xem, và chính họ đã mang lại nhi
ều lớp ý nghĩa, tầng
giá trị khác nhau cho tác phẩm.
Khi được hỏi về ý tưởng xây dựng tác phẩm tại lăng Tự Đức v
à cung Diên
Thọ, Denis Tricot đã nói, mặc dù không am hiểu lắm về triết học ph
ương
Đông nhưng ông muốn tác phẩm của mình có liên hệ tới những tư tư
ởng
triết học còn hiện diện trên dấu tích kiến trúc kinh thành Hu
ế. Phải chăng
ông muốn nói tới tinh thần “vạn vật nhất thể” trong biểu hiện hài hòa gi
ữa
các yếu tố tự nhiên, kiến trúc, con người tại đây? Và nh
ững thanh gỗ của
ông thật sự sẽ là một cầu nối giữa các yếu tố thuộc về quá khứ và hiện tại?
Cuối cùng, dù tác ph
ẩm của Denis có truyền tải một thông điệp mang tính
triết học hay không, thì đây vẫn là một tác phẩm nghệ thuật tạo hình đ
ộc
đáo, nó đã tạo ra một trải nghiệm thị giác thú vị về không gian, v
ề sự kết hợp
giữa tác phẩm và môi trường - điều mà không nhi
ều nghệ sĩ Việt Nam đạt