40
Trần Mai Ước
Tờng Đại hc Ngân hàng TP. H Chí Minh
Tóm tt: Vic to ra ngun nhân lc chất lượng cao, kh ng hội nhp quc
tế và đáp ng tt vi nhng yêu cu ca thời đại mi v trí, vai tquan trng ca
giáo dục đại hc. Chuyển đổi s vi nhng nội dung bản ca mình s cht xúc
tác quan trọng để góp phn quan trng biến mc tiêu này thành hin thc. T việc đi
vào phân tích và làm rõ nhng nội dung liên quan đến chuyển đổi s trong giáo dc
đại hc hin nay;tính tt yếu khách quan ca chuyển đổi s trong giáo dục đại hc;
nhng vấn đề đặt ra khi thc hin chuyển đổi s trong giáo dc đại hc, bài viết ch ra
các giải pháp cơ bản để thúc đẩy chuyển đổi s trong giáo dục đại học trong giai đoạn
hin nay.
1. Dn nhp
Trong định hướng phát trin đất nước giai đoạn 2021 - 2030, Ngh quyết
Đại hội đại biu toàn quc ln th XIII đã nhấn mnh ch rõ: “Đẩy mnh
chuyển đổi s quc gia, phát trin kinh tế s trên nn tng khoa hc công ngh,
đổi mi sáng tạo”
33
. Tiếp đến, trong các đột phá chiến ợc, Đảng ta cũng đã
khẳng định:”Tạo nn tng chuyển đổi s quc gia, từng bước phát trin kinh tế
s, xã hi số”
34
. Vit Nam, vi dân s hơn 96 triệu dân, nn kinh tế tốc độ
tăng trưng nhanh, nm gi dân s trẻ, năng động và kh năng tiếp cn công
ngh cao, nhanh chóng thì vic áp dng mô hình chuyển đổi s đã và đang tạo ra
nhiu dch v ích cho nhân dân tn dng hiu qu ngun lc nhàn ri ca
hi. Thích ng vi s thay đổi tn dụng hi cuc cách mng công
nghip 4.0 (CMCN 4.0), ngày 27/9/2019, Ban Chấp hành Trung ương đã ban
hành Ngh quyết s 52-NQ/TW v mt s ch trương, chính sách chủ động tham
gia cuộc CMCN 4.0, trong đó nhn mnh yêu cu cấp bách để đẩy nhanh quá
trình chuyển đổi số. Trên cơ sở đó, ngày 03/6/2020, Th ng Chính ph đã ký
ban hành Quyết định s 749/QĐ-TTg phê duyệt chương trình chuyển đổi s quc
gia đến m 2025, định hướng đến 2030, trong đó giáo dục đào tạo (GD&ĐT)
là một trong 8 lĩnh vực được ưu tiên hàng đầu trong trin khai thc hin.
33
Đảng Đảng Cng sn Vit Nam, Ngh quyết đại hội đại biu toàn quc ln th XIII, ngày 01/03/2021,
(Chinhphu.vn) - Cng Thông tin đin t Chính ph
34
Đảng Đảng Cng sn Vit Nam, Ngh quyết đại hội đại biu toàn quc ln th XIII, ngày 01/03/2021,
(Chinhphu.vn) - Cng Thông tin đin t Chính ph
41
2. Ni dung
2.1. Chuyn đi s trong giáo dc đi hc hin nay
Thc tin trong thi gian vừa qua đã góp phần chng minh rõ rng, chuyn
đổi s tác đng sâu rng, bao trùm lên tt c các ngành, các lĩnh vực kinh tế - xã
hi, góp phần tăng năng suất lao đng, chuyển đổi hình hoạt động, kinh doanh
theo hướng đổi mi sáng to, t đó nâng cao năng lực cnh tranh ca quc
gia. Đối với GD&ĐT nói chung, chuyển đổi s s góp phn quan trọng đổi mi
cách thc ging - dy truyn thống hướng ti ph cp hoá nhân hoá dch
v hc tp suốt đời ti từng người hc. Hay nói cách khác, chuyển đổi s s h
tr đổi mới GD&ĐT theo hướng gim thuyết ging, truyn th kiến thc sang
phát triển năng lực người học, tăng khả năng t hc, tạo hội hc tp mi lúc,
mọi nơi, cá nhân hóa việc hc, góp phn to ra xã hi hc tp và hc tp suốt đời.
Đối vi bc giáo dục đại hc
35
, chuyển đi s s tạo đà quan trng cn thiết
trong vic áp dng hình giáo dc thông minh, liên kết ch yếu gia các yếu
t nhà tng - nhà qun lý - nhà doanh nghiệp. Đây là một môi trường thun li
tạo điều kiện cho người hc giảng viên thúc đy tinh thn khi nghip, gn
kết gia giáo dục đại hc vi các doanh nghip cùng n lc phát trin kinh tế -
hi. Ngoài ra, vi mt h sinh thái giáo dc m cũng giúp cho hoạt động ging
dạy được din ra thun li mi lúc mọi nơi, người hc có th nhân hóa, hoàn
toàn quyết định vic hc tp ca mình không cn l thuc v thời gian, địa
điểm như trước đây.
Hin nay, có nhiều định nghĩa cách hiu v chuyển đổi s (Digital
transformation). Theo Gartner, chuyển đổi s vic s dng các ng ngh s
để thay đổi mô hình kinh doanh, to ra nhng cơ hội, doanh thu và giá tr mi
36
.
Microsoft cho rng chuyển đổi sviệc tư duy lại cách thc các t chc tp hp
mọi người, d liệu và quy trình để to nhng giá tr mi
37
. Có th hiu khái quát,
chuyển đổi s chuyn các hoạt động t thế gii thc sang thế gii o trên
môi trường mạng, theo đó, mọi người tiếp cn thông tin nhiều n, rút ngn v
khong cách, thu hp v không gian, tiết kim v thi gian. Còn chuyển đổi s
trong giáo dục đại hc là vic chuyển đổi cách dy, cách hc, qun trqun lý
giáo dục đại hc da trên công ngh s hướng ti mt h thng giáo dc cht
ng tt, chi phí thp và tiếp cn d dàng vi mi đi tưng trong xã hi.
35
đây được hiu hình thc t chc giáo dc cho các bc học sau giai đoạn bc ph thông vi các
trình độ đào tạo: gồm trình độ cao đẳng, trình độ đi học, trình độ thạc sĩ và trình độ tiến sĩ.
36
https://amis.misa.vn/5577/chuyen-doi-so-la-gi/, truy xuất ngày 13/4/2021 lúc 23h30’
37
http://www.hawa.vn/vi/article/20200304-chuyen-doi-so-la-gi, truy xuất ngày 19/4/2021 lúc 23h40’
42
Câu hỏi đặt ra là trong giai đoạn hin nay, vì sao chuyển đổi s li cn thiết
và gi v trí, vai trò quan trọng đối vi giáo dục đại hc, chúng tôi cho rng xut
phát t những lý do cơ bn sau:
Th nht, tính tt yếu khách quan trong s vận động phát trin ca
giáo dc đi hc.
i s tác động và ảnh hưởng mnh của CMCN 4.0 như hiện nay, chuyn
đổi s đang trở thành chiến lược tại các trường đại hc. Nhiều cơ sở giáo dục đại
học đã bắt đầu chuyển đổi s vi các bước khác nhau t m hiu, nghiên cu,
cho ti bắt đầu trin khai, thc hin. Ban giám hiệu các trường đại học đã nhn
thc và xem chuyển đổi s vấn đề sng còn, xác nhn hiu qu trên nhiu khía
cnh như thấu hiểu ngưi hc, tăng năng suất lao động, đổi mới phương pháp
dy học… Các trường tiêu biu, tiên phong trong vấn đềy mà chúng ta có th
k đến là: Trường ĐH Kinh tế TP.HCM; Trường ĐH phm K thut
TP.HCM; Trường ĐH Văn Lang; Trường Đại học Ngân hàng TP.HCM; Trường
ĐH Công nghiệp Nội… khi các trường y đã tập trung phát trin ngày
càng m rng các nội dung liên quan đến: Thư vin thông minh hình thc
thư viện chuyn đi số, được đầu tư hạ tng hiện đại và t động trong tt c các
khâu. Người dùng có th d dàng tìm sách,ợn sách, đặt phòng hc… ch vi
chiếc đin thoại thông minh.Thư vin được kết nối cơ sở d liu vi hơn 90 nhà
xut bản các trường đại hc danh tiếng ca M. Người hc th đăng các
phòng t hc, tra cu tài liu online trên website; Trung m Dy hc o (UTEx)
để t chc các khóa hc trc tuyến hoàn toàn (Online Courses) trong môi trường
mng internet xây dng trên nn tng dy hc s theo nh Blended
Learning và Trung tâm dy hc ảo (UTEx), trường còn xây dựng được trung m
d liu ln (Big data center) nhiều chương trình chuyển đổi s khác như hệ
thng phn mm qun lý, KPIs, E-Portfolio, Social Media UTE-TV…; Phát
trin h sinh thái giáo dục đa dạng - trng tâm là giáo dục đại hc và Trung tâm
Đổi mi sáng to, kết ni các thành t trường đại hc, doanh nghip các
chuyên gia hàng đầu.
Th hai, tính thích ng trước s thay đổi, biến đi của môi trường
Để ng phó dch Covid-19 (t tháng 02/2020), nhiều trường đại học đã triển
khai dy, hc trc tuyến. Đây cũng là hội cũng thách thức cho cho h
thng giáo dục nói chung trong đó giáo dục đại hc nói riêng trong vic dy
hc trc tuyến. T thế b động, b ng những giai đoạn ban đầu, đến nay
(4/2021), v bản các cơ sở giáo dc đi học đã tiếp cận được dy hc trc
tuyến; đã bước đầu gii quyết thành công những khó khăn trong tình huống
không tập trung được. Đại dch Covid-19 bùng phát, Th ng Chính ph
các bộ, ban ngành liên quan đã nhng ch đạo kp thi, phù hp vi xu thế
43
toàn cu cho h thng giáo dc quc gia ng phó với đại dịch. Tính đến gn gia
tháng 3/2020, công văn số 795/BGDĐT-GDĐH được ban hành nhm chi tiết hóa
và hưng dn vic trin khai v dy và hc trc tuyến cho c h thng giáo dc
theo hướng ng dng công ngh thông tin (CNTT), nhưng vẫn phải đảm bo
chun chất lượng cơ bản trong quá trình đào tạo. Lut giáo dục đại hc sửa đổi
b sung (có hiu lc t tháng 7/2019) Ngh định 99 điu khon c th
khuyến khích ging dy trc tuyến trong h thng giáo dục đại hc Vit Nam,
vi tinh thn áp dng các công ngh giáo dc xuyên biên gii, nhm nâng cao
năng lực tiếp cn của người hc tt c các vùng min trong quá trình tiếp thu
tri thc. Đến gn cuối tháng 3/2020, công văn 988/BGDĐT-GDĐH đưc ban
hành nhm khẳng định h thng giáo dc s tiến hành đánh giá học phn dy trc
tuyến theo hình thc thi hc phn trc tuyến với các quy trình đảm bo chất lượng
h thng. ng h sáng kiến của BGDĐT, vào ngày 26/3 các nhà mạng ln Vit
Nam, bao gm Viettel, VNPT, MobiFone, Vietnamobile cam kết h tr ngành
giáo dc trong việc ngăn chặn kim soát Covid-19 bng cách miễn phí lưu
ợng data điện thoi cho hc sinh, sinh viên, giáo viên, ph huynh khi s
dng các giải pháp đào to trc tuyến do BGDĐT công bố. Đây cũng được coi
là nhng n lực và hành động c th nhằm tăng tốc quá trình s hóa Vit Nam,
trong đó có nội dung liên quan đến giáo dc đại hc.
Th ba, góp phần thay đổi din mo giáo dục đại hc
Vi những đang diễn ra, giai đon sp ti, chuyển đổi s s khâu đột
phá, là nhim v quan trng cn tp trung ngun lc trin khai thc hiện để nâng
cao chất lượng đào to ngun nhân lực trước nhng yêu cu mi, nhng thách
thc mi trong xu thế hi nhp quc tế. Trong chương trình chuyển đổi s quc
gia đến m 2025, định hướng đến năm 2030, Thủ ng Chính ph đề ra đối
với GDĐT là phát trin nn tng h tr dy và hc t xa, ng dng trit đ công
ngh s trong công tác qun lý, ging dy và hc tp; s hóa tài liu, giáo trình;
xây dng nn tng chia s tài nguyên ging dy và hc tp theo c hình thc trc
tiếp trc tuyến. Phát trin công ngh phc v giáo dục, hướng tới đào tạo
th hóa. Thích ng vi những thay đổi, ngành giáo dục đưa vào sử dụng sở
d liu toàn quc v giáo dc với 53.000 trưng hc, 710 phòng GDĐT, gần 24
triu học sinh hơn 1.4 triệu giáo viên được gắn mã định danh. Thông tin ca
393 trường đại học, cao đng vi 2,5 triu sinh viên, 120.000 giảng viên cũng
được cp nht trên h thống cơ s d liu ngành
38
. Vic phát trin hc liu s
cũng được B GDĐT chú trọng triển khai, đến nay đã 5.000 bài giảng e-
38
https://nld.com.vn/giao-duc-khoa-hoc/truong-hoc-day-manh-chuyen-doi-so-
20210211152228854.htm, truy xuất ngày 13/4/2021 lúc 22h30’
44
learning; 2.000 bài ging dy trên truyền hình, 200 đầu sách giáo khoa ph thông,
200 thí nghim ảo và hơn 35.000 câu hỏi trc nghim
39
. Có th nói rng, khi thc
hin chuyển đổi s, toàn b cách giáo dục, đào tạo được t chc, thc hin qun
thay đổi. Tri nghim giáo dc khác s khiến cho mt s năng lực, k năng đầu
ra của người học không n, nhưng đồng thi mt s năng lực, k năng mi s
hình thành. Trng tâm ca chuyển đổi s tri nghim của người hc s hoàn
toàn thay đổi. Hin nhiên duy quản lý giáo dc cn phi chuyển đổi, m hơn
linh hot hơn để th hình dung nm bắt được nhng yếu t tác động, chi phi
cũng như vấn đ đặt ra mà chúng ta s n đề phn sau ca bài viết này.
Th tư, tch ng vi xu thế văn hóa go dc s trong bi cnh CMCN 4.0
Văn hóa ng x trên không gian mạng, văn hóa giáo dục s s là xu hướng
tt yếu khi thc hin chuyển đổi s trong giáo dc đại hc. Văn hóa giáo dc s,
gm các vn v đề thái đ hc tp, hiu biết v đạo đức hc thut, tính t giác, ý
thc v hc tp sut đời (lifelong learning) cũng như cần được y dng phát
triển trong người hc và ging viên trong quá trình dy, hc.
2.2. Nhng vn đ đặt ra khi thc hin chuyn đi s trong giáo dc đi hc
Xut phát t nhng nội dung đã phân tích trên, cùng vi thc tin trin
khai chuyển đổi s trong giáo dục đại hc trong thi gian va qua, các vấn đề đặt
ra trong quá trình thc hin chuyển đổi s trong giáo dục đại hc s:
Mt , duy mt b phận lãnh đạo đội ngũ giảng viên (nhất là đơn
v công lp) vẫn chưa thc s ch động cho s thay đổi. Chưa kể đến quá trình
trin khai thc hin nhiu lúc không theo kp vi s phát trin ca công ngh.
Hai là, hành lang pháp lý chưa thc s bt kp nhp vi quá trình thc hin
chuyển đổi s trong giáo dc đại hc.
Ba , vn còn tình trng nhiều sở giáo dục đại hc dùng nhiu phn
mm trong qtrình qun ging dy, điều này y khó khăn cho quản lý, s
dụng cũng như tính hiệu qu trong quá trình trin khai thc hin.
Bn , công tác đm bo an toàn thông tin thiết b s dụng đầu cui
trong giáo dục đại hc vn còn gặp khó khăn, đc biệt các trưng thuộc địa
phương.
Năm , công tác xây dng hc liu s (như sách điện t, thư viện điện t,
ngân hàng câu hi trc nghim, bài giảng điện t, phn mm học đin t, phn
mm ng dng mô phng) còn phát trin t phát giữa các cơ sở giáo dục đi hc,
chưa đi vào nề nếp và thành h thng, khó kim soát cht lưng và ni dung hc
39
https://tuoitre.vn/giao-duc-tien-phong-trong-chuyen-doi-so-0210103204857567.htm, truy xut ngày
13/4/2021 lúc 23h30’