Thanh Thảo là nhà thơ trưởng thành trong giai đoạn cuối cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu
nước. Sau năm 1975, Thanh Thào là một trong những nhà thơ dành nhiều tâm huyết trong
việc đổi mới thơ Việt Nam. Một mặt, Thanh Thảo không ngừng trăn trở, thể nghiệm để làm
mới hình thức biểu đạt của thơ. Mặi khác, ông luôn kiếm tìm “chất người” ở những nhân
cách thanh cao, bất khuất, những tâm hồn phóng khoáng, yêu tự do, sẵn sàng sống, chiến
đấu và hi sinh cho lí tưởng mà mình đã chọn. Bài thơ Đàn ghi-ta của Lor-ca đã cho thấy
điều đó. Đặc biệt, trong đoạn thơ trích sau đây, Thanh Thảo đã làm nổi bật vẻ đẹp bi tráng
của nhân vật Lor-ca:
Tây Ban Nha
hát nghêu ngao
…
tiếng ghi – ta ròng ròng
máu chảy.
Đoạn thơ đã tái hiện lại giây phút bi phẫn nhất trong cuộc đời của Ga-xi-a Lor-ca. Đó là khi
ông bị bọn phát xít giết hại rồi ném xuống giếng để phi tang. Như chúng ta đã biết Gar-xi-a
là nhà thơ lớn nhất Tây Ban Nha ở thế kỉ XX. Thơ của ông gắn bó máu thịt với mạch nguồn
văn hóa dân gian, hồn nhiên, phóng khoáng, thể hiện sức sống mãnh liệt của dân tộc mình.
Vì vậy, ông là cái gai trước mắt của phe phát xít Phrang-cô và chúng đã thủ tiêu ông.
Trong đoạn thơ này, Thanh Thảo đã bộc lộ niềm thương cảm đầy kính phục và tái hiện sinh
động hình ảnh cái chết đầy bi phẫn của Lor-ca với hai hiện pháp nghệ thuật nổi bật: phép
đối lập và phép nhân hóa. Trước tiên, ta thấy nhà thơ đã đem hình ảnh một con người của tự
do, thích sống một cuộc sống phóng khoáng của nghệ sĩ đối lập với bản chất dã man, tàn
bạo, đê hèn của phát xít; đối lập giữa tiếng hát yêu đời, vô tư với hiện thực phũ phàng, đắng
cay, đẫm máu:
Tây Ban Nha
hát nghêu ngao
áo choàng bê bết đỏ
chàng đi như người mộng du
VĂN M
Ẫ
U L
Ớ
P 12
PHÂN TÍCH ĐOẠN THƠ SAU TRONG BÀI ĐÀN GHI-TA CỦA LOR-CA -
THANH THẢO: TÂY BAN NHA … TIẾNG GHI-TA RÒNG RÒNG
MÁU CH
Lor-ca bị điệu về bãi bắn
Và đó chính là sự đối lập giữa tình yêu cái đẹp với sự dã man, làn bạo.
Bên cạnh phép đối lập, nhà thơ Thanh Thảo còn sử dụng khá thành công và độc đáo phép
nhân hóa:
Tiếng ghi-ta ròng ròng máu chảy
Tiếng đàn ở đây không còn là tiếng đàn bình thường nữa mà nó trở thành thân phận của
Lor-ca, thân thể và tâm hồn của Lor-ca một linh hồn, thân thể vả tâm trạng đang quằn quại,
đau đớn trong tận cùng nỗi xót xa trước những cái xấu xa, tàn bạo. Thanh Thảo mô tả tiếng
đàn của Lor-ca cũng giống như Nguyễn Du mô tả tiếng đàn của Thúy Kiều đánh cho Hồ
Tôn Hiến nghe:
Một cung gió thảm mưa sầu
Bốn dây nhỏ máu năm đầu ngón tay…
Tiếng đàn của Lor-ca hay tiếng đàn Thúy Kiều ở đây đã làm lay động cả không gian, lắng
sâu vào tâm tưởng của người đọc, gợi lên trong lòng người đọc một tình cảm vừa yêu
thương, vừa thông cảm, vừa kính phục trước nhân cách thanh cao của những con người luôn
khao khát yêu tự do, yêu cái đẹp nhưng bị thế lực bạo tàn dùi dập; vừa gọi lên trong lòng
người đọc sự căm phẫn trước những thế lực xấu xa, bỉ ổi tàn bạo.
Ngoài ra, trong Đàn ghi-ta của Lor-ca tác giả còn sử dụng biện pháp tu từ hoán dụ trong
cách miêu tả: dùng “tiếng hát” để chỉ Lor-ca, dùng hình ảnh “áo choàng bê bết đỏ” để nói về
cái chết của Lor-ca. Hơn nữa, trong đoạn thơ này, tác giả còn dùng nhiều hình ảnh so sánh
như mang tính ẩn dụ sâu sấc như “tiếng ghi-ta nâu ”, “tiếng ghi-ta lá xanh”, “tiếng ghi-ta
tròn bọt nước vỡ tan”. Những hình ảnh so sánh này là những hình ảnh ẩn dụ về tình yêu, về
cái đẹp, về cuộc sống, về cái chết, về nỗi đau và niềm uất hận.
tiếng ghi-ta nâu
bầu trời cô gái ấy
tiếng ghi-ta lá xanh biết mấy
tiếng ghi-ta tròn bọt nước vỡ tan
tiếng ghi-ta ròng ròng
máu chảy.
Tóm lại, trong đoạn thơ trên, nhà thơ Thanh Thảo đã sử dụng khá nhiều biện pháp nghệ
thuật như đối lập, nhân hóa, hoán dụ, so sánh, ẩn dụ để thể hiện những xúc cảm của mình
đối với Gar-xi-a Lor-ca. Những biện pháp nghệ thuật này có khi tách biệt, có khi đan xen
vào nhau, thẩm thấu lẫn nhau để tái hiện giây phút bi phẫn nhất trong đời Lor-ca. Điều đó
đã cho thấy sự ngưỡng mộ và xúc động sâu sắc của Thanh Thảo trước nhân cách cao đẹp
cùng số phận oan khuất của người nghệ sĩ Tây Ban Nha đầy tài hoa ấy. Đàn ghi-ta của Lor-
ca đã truyền cảm xúc của mình đến với người đọc. Đúng là “ Thơ mở cửa từ trái tim và làm
rung động trái tim ” như có người đã từng nói.