Bài 2: Phân tích vai trò c a ho t đ ng thi t k trong các giai đo n tủ ạ ộ ế ế ạ ố
t ng (đi u tra v án hình s ; xét s v án hình s ; giáo d c, c i t o ph mụ ề ụ ự ử ụ ự ụ ả ạ ạ
nhân). Rút ra k t lu n c n thi t.ế ậ ầ ế
Bài làm
M BÀIỞ
Trong quá trình th c hi n ho t đ ng t pháp, các ho t đ ng tâm lýự ệ ạ ộ ư ạ ộ
này đ c s d ng th ng xuyên. Chúng có m i liên h tác đ ng qua l iượ ử ụ ươ ố ệ ộ ạ
l n nhau.ẫ N m trong nhóm các ho t đ ng tâm lý c b n, ho t đ ng thi tằ ạ ộ ơ ả ạ ộ ế
k nh h ng tr c ti p đ n m c đích c b n c a ho t đ ng t pháp.ế ả ưở ự ế ế ụ ơ ả ủ ạ ộ ư
T i bài vi t này, em xin trình bày v n đ : ạ ế ấ ề “Phân tích vai trò c aủ
ho t đ ng thi t k trong các giai đo n t t ng.”ạ ộ ế ế ạ ố ụ
N I DUNGỘ
I. KHÁI NI M HO T Đ NG THI T KỆ Ạ Ộ Ế Ế
Thi t k là t ng h p các thao tác c a t duy và t ng t ng nh mế ế ổ ợ ủ ư ưở ượ ằ
d đoán, l p k ho ch hành đ ng và cho ra các quy t đ nh đ đ t đ c cácự ậ ế ạ ộ ế ị ể ạ ượ
m c đích c a ho t đ ng t pháp.ụ ủ ạ ộ ư
Ho t đ ng thi t k trong ho t đ ng t pháp đ c ti n hành trên cạ ộ ế ế ạ ộ ư ượ ế ơ
s c a các quá trình nh n th c lý tính: t duy và t ng t ng. B ng cácở ủ ậ ứ ư ưở ượ ằ
quá trình nh n th c này, ng i cán b t pháp d đoán các tình hu ng cóậ ứ ườ ộ ư ự ố
th x y raể ả (các kh năng có th có v v án, ph n ng, hành vi, thái đ cóả ể ề ụ ả ứ ộ
th có các ch th tham gia t t ng). Qua đó, l p các k ho ch cho quáể ở ủ ể ố ụ ậ ế ạ
trình hành đ ng (k ho ch đi u tra v án, k ho ch xét x v án) và đ a raộ ế ạ ề ụ ế ạ ử ụ ư
các quy t đ nh c th (quy t đ nh kh i t , quy t đ nh t m giam, b n án…).ế ị ụ ể ế ị ở ố ế ị ạ ả
1
Ho t đ ng thi t k đ c ti n hành trong t t c các ho t đ ng tạ ộ ế ế ượ ế ấ ả ạ ộ ư
pháp nh : ho t đ ng đi u tra, xét x các v án hình s , ho t ư ạ ộ ề ử ụ ự ạ đ ng gi iộ ả
quy t các v án dân s và ho t đ ng giáo d c, c i t o ng i ph m t i.ế ụ ự ạ ộ ụ ả ạ ườ ạ ộ
II. CÁC D NG C A HO T Đ NG THI T KẠ Ủ Ạ Ộ Ế Ế VÀ VAI TRÒ Đ IỐ
V I HO T Đ NG T PHÁPỚ Ạ Ộ Ư
Ho t d ng thi t k đ c ti n hành d i ba d ng chính th c: dạ ộ ế ế ượ ế ướ ạ ứ ự
đoán, v ch k ho ch và ra quy t đ nhạ ế ạ ế ị .
1. D đoánự
D đoán là ho t đ ng t duy đ c bi t nh m nhìn th y tr c di nự ạ ộ ư ặ ệ ằ ấ ướ ễ
bi n và k t qu c a cácế ế ả ủ quá trình trong ho t đ ng t pháp.ạ ộ ư
Ho t đ ng t pháp mang tính b đ ng cao v m t nh n th c, vì v yạ ộ ư ị ộ ề ặ ậ ứ ậ
không th kh ng đ nh m t cách chính xác di n bi n và k t qu c a ho tể ẳ ị ộ ễ ế ế ả ủ ạ
đ ng. Song d đoán nó là m t đi u c n thi t. Vi c d đoán c n ph i d aộ ự ộ ề ầ ế ệ ự ầ ả ự
trên những thông tin đã đ c thu th p v s ki n đã x y ra, các hi u bi tượ ậ ề ự ệ ả ể ế
v tâm lý c a các ch th tham gia t t ng. Căn c vào các thông tin đã có,ề ủ ủ ể ố ụ ứ
ng i cán b t pháp hình dung nh ng s ki n, di n bi n ho c k t qu sườ ộ ư ữ ự ệ ễ ế ặ ế ả ẽ
x y ra trong ho t đ ng.ả ạ ộ
Ví d , d a trên nh ng thông tin mà các bên nguyên đ nụ ự ữ ơ và b đ nị ơ
cung c p, th m phán hình dung và phán đoán thái đ , ph n ng c a cácấ ẩ ộ ả ứ ủ
đ ng s t i phiên tòa hòa gi i, k t qu hòa gi i… T đó mà d phòng cácươ ự ạ ả ế ả ả ừ ự
ph ng án c n thi t.ươ ầ ế
Trong ho t đ ng t pháp, ho t đ ng d đoán th ng đ c ti n hànhạ ộ ư ạ ộ ự ườ ượ ế
theo các n i dung sauộ:
+ D đoán các kh năng có th x y ra trong ho t đ ng;ự ả ể ả ạ ộ
2
+ D đoán vi c làm và hành vi ng x c a b n thân ng i cán b tự ệ ứ ử ủ ả ườ ộ ư
pháp;
+ D đoán các đi u ki n s ng và hành vi c a các ch th ti n hànhự ề ệ ố ủ ủ ể ế
ho t đ ng đi u tra, ho t đ ng xét x , qua đó t ch c và ph i h p ho tạ ộ ề ạ ộ ử ổ ứ ố ợ ạ
đ ng c a h ;ộ ủ ọ
+ D đoán hành vi x s , thái đ và ph n ng c a nh ng ng i thamự ử ự ộ ả ứ ủ ữ ườ
gia t t ng khác (nh c a b can, b cáo, ng i làm ch ng, ng i b h i…);ố ụ ư ủ ị ị ườ ứ ườ ị ạ
Vi c d đoán trong ho t đ ng t pháp có m t ý nghĩa quan tr ng. Nóệ ự ạ ộ ư ộ ọ
giúp ng i cán b t pháp d li u tr c nh ng tình hu ng c a ho t đ ng.ườ ộ ư ự ệ ướ ữ ố ủ ạ ộ
Nh đó, có các k ho ch hành đ ng đ ch đ ng và tích c c khi ti n hànhờ ế ạ ộ ể ủ ộ ự ế
ho t đ ng.ạ ộ
2. L p k ho chậ ế ạ
L p k ho ch là vi c v ch ra ph ng h ng, các b c hành đ ngậ ế ạ ệ ạ ươ ướ ướ ộ
c th , xác đ nh các ph ng ti n, bi n pháp, các đi u ki n c n thi t đ đ tụ ể ị ươ ệ ệ ề ệ ầ ế ể ạ
đ c các hành đ ng đã d đ nh.ượ ộ ự ị
Ho t đ ng l p k ho ch đ c th c hi n k t h p v i ho t đ ngạ ộ ậ ế ạ ượ ự ệ ế ợ ớ ạ ộ
nh n th c. Ho t đ ng nh n th c giúp cán b t pháp có đ c các thông tinậ ứ ạ ộ ậ ứ ộ ư ượ
c n thi t. Nh đó h m i l p đ c các k ho ch c th cho hành đ ng.ầ ế ờ ọ ớ ậ ượ ế ạ ụ ể ộ
Vi c l p k ho ch g m các n i dung c b n sau:ệ ậ ế ạ ồ ộ ơ ả
-L p k ho ch cho quá trình thu th p, ki m tra, phân tích, t ng h pậ ế ạ ậ ể ổ ợ
các thông tin c n thi t v s vi c.ầ ế ề ự ệ
+ L p k ho chậ ế ạ đ th c hi n các ho t đ ng đ u tranh nh m ch mể ự ệ ạ ộ ấ ằ ấ
d t t i ph m, tri t tiêu nh ng đi u ki n có th làm t i ph m tái phát, ho cứ ộ ạ ệ ữ ề ệ ể ộ ạ ặ
phát sinh t i ph m m i.ộ ạ ớ
3
+ L p k ho ch ki m tra các gi thi t đ c hình thành trong quáậ ế ạ ể ả ế ượ
trình thu th p và nghiên c u ch ng c .ậ ứ ứ ứ
+ L p k ho ch v quá trình ho t đ ng đi u tra viên, th m phán,ậ ế ạ ề ạ ộ ề ẩ
qu n giáo. Đây là k ho ch cho t ng d ng ho t đ ng c th : cho ho tả ế ạ ừ ạ ạ ộ ụ ể ạ
đ ng nh n th c, ho t đ ng giao ti p, ho t đ ng giáo d c, ho t đ ng tộ ậ ứ ạ ộ ế ạ ộ ụ ạ ộ ổ
ch c.ứ
Vi c l p k ho ch đ c ti n hành trên c s c a ho t đ ng dệ ậ ế ạ ượ ế ơ ở ủ ạ ộ ự
đoán. Ho t đ ng d đoán s đ a ra mô hình v hành vi cũng nh các tìnhạ ộ ự ẽ ư ề ư
hu ng có th x y ra. Nh đó, ho t đ ng l p k ho ch s v ch ra c thố ể ả ờ ạ ộ ậ ế ạ ẽ ạ ụ ể
trình t các b c ti n hành, các công c ph ng ti n, bi n pháp c n thi t.ự ướ ế ụ ươ ệ ệ ầ ế
Ho t đ ng l p k ho ch là m t đi u ki n đ th c hi n các m c tiêu c aạ ộ ậ ế ạ ộ ề ệ ể ự ệ ụ ủ
ho t đ ng d đoán. Nh v y, trong nhi u tr ng h p thì d đoán và l p kạ ộ ự ư ậ ề ườ ợ ự ậ ế
ho ch có th đ c ti n hành k ti p nhau.ạ ể ượ ế ế ế
3. Ra quy t đ nhế ị
Ho t đ ng ra quy t đ nh là vi cạ ộ ế ị ệ hình thành m t quy t đ nh ho c m tộ ế ị ặ ộ
b n án c th trên c s xem xét, so sánh, đ i chi u các ch ng c đã đ nhả ụ ể ơ ở ố ế ứ ứ ị
v v án v i các đi u lu t c th .ề ụ ớ ề ậ ụ ể
Ra quy t đ nh là m t hành đ ng ý chí nh m đ m b o quá trình xácế ị ộ ộ ằ ả ả
minh s th t khách quan, ch m d t s phát tri n c a ho t đ ng ph m t i,ự ậ ấ ứ ự ể ủ ạ ộ ạ ộ
ch m d t s ph n kháng, đ m b o cho các ho t đ ng khác trong lĩnh v cấ ứ ự ả ả ả ạ ộ ự
t pháp.ư
Ho t đ ng ra quy t đ nh có nh ng đ c đi m sau:ạ ộ ế ị ữ ặ ể
+ Khi ra quy t đ nh , ng i cán b t pháp là ng i đ i di n cho Nhàế ị ườ ộ ư ườ ạ ệ
n c và pháp lu t. H không th hi n ý chí c a cá nhân mà th hi n ý chíướ ậ ọ ể ệ ủ ể ệ
4
c a nhà n c pháp lu t: ng i cán b b o v pháp lu t (đi u tra viên,ủ ướ ậ ườ ộ ả ệ ậ ề
th m phán, ki m sát viên…) có nh ng quy n hành đ c bi t, h s d ngẩ ể ữ ề ặ ệ ọ ử ụ
nh ng quy n hành đó nhân danh Nhà n c và pháp lu t.ữ ề ướ ậ
+ Các quy t đ nh c a ng i cán b t pháp mang tính b t bu c, tínhế ị ủ ườ ộ ư ắ ộ
c ng ch caoưỡ ế . Nói cách khác, quy t đ nh c a ng i cán b t pháp đ cế ị ủ ườ ộ ư ượ
đ m b o th c hi n b ng các bi n pháp c ng ch c a Nhà n c.ả ả ự ệ ằ ệ ưỡ ế ủ ướ
+ Quy t đ nh v vi c th c hi n m t hành vi t t ng nào đó, s cóế ị ề ệ ự ệ ộ ố ụ ẽ
th làm thay đ i v trí pháp lý c a công dân (bu c h ph i th c hi n nh ngể ổ ị ủ ộ ọ ả ự ệ ữ
nghĩa v nh t đ nh nh làm ch ng cho m t v ánụ ấ ị ư ứ ộ ụ , ho c h n ch m t sặ ạ ế ộ ố
quy n nh t đ nh c a h …). Nh v y, các quy t đ nh c a ng i cán b tề ấ ị ủ ọ ư ậ ế ị ủ ườ ộ ư
pháp có th d n t i nh ng h u qu pháp lý nh t đ nh.ể ẫ ớ ữ ậ ả ấ ị
+ Các quy t đ nh trong ho t đ ng t pháp ph i đ c ra b ng văn b nế ị ạ ộ ư ả ượ ằ ả
và tuân th ch t ch theo các quy đ nh c a pháp lu t v th m quy n và thủ ặ ẽ ị ủ ậ ề ẩ ề ủ
t c.ụ
Vi c ra quy t đ nh b ng văn b n có nh ng tác đ ng tâm lý nh t đ nhệ ế ị ằ ả ữ ộ ấ ị
đ n ng i ra quy t đ nh. Nó bu c ế ườ ế ị ộ ng i cán b t pháp ph i có tinh th nườ ộ ư ả ầ
trách nhi m cao, cân nh c k càng khi ra quy t đ nh. M t khác, quy đ nhệ ắ ỹ ế ị ặ ị
ch t ch c a pháp lu t v th m quy n và th t c ra quy t đ nh giúp choặ ẽ ủ ậ ề ẩ ề ủ ụ ế ị
công tác ki m tra, giám sát đ i v i các quy t đ nh đ c đ a ra trong ho tể ố ớ ế ị ượ ư ạ
đ ng, phòng ng a và phát hi n nh ng sai sót, đ m b o tính chính xác c aộ ừ ệ ữ ả ả ủ
các quy t đ nh đ c đ a ra.ế ị ượ ư
III. VAI TRÒ C A HO T Đ NG THI T K TRONG CÁC GIIAIỦ Ạ Ộ Ế Ế
ĐO N T T NGẠ Ố Ụ
Nh ng n i dung trên c a ho t đ ng thi t k nh m đ m b o choữ ộ ủ ạ ộ ế ế ằ ả ả
vi c nh n th c đúng đ n v án, đ m b o cho ho t đ ng giáo d c và ho tệ ậ ứ ắ ụ ả ả ạ ộ ụ ạ
đ ng phòng ng a ngăn ch n t i ph m.ộ ừ ặ ộ ạ
5
