PH NG PHÁP GI I BÀI T P CH NG II DI TRUY N H CƯƠ Ả Ậ ƯƠ Ề Ọ
A. M T S KHÁI NI M, QUY C KÝ HIÊU VÀ THU T NGỘ Ố Ệ ƯỚ Ậ Ữ
1. Tính tr ng: ạLà đ c đi m v hình thái, c u t o, sinh lí riêng c a m t c th nào đóặ ể ề ấ ạ ủ ộ ơ ể
mà có th làm d u hi u đ phân bi t v i c th khác. Ví d : Hoa màu tím, hoa màuể ấ ệ ể ệ ớ ơ ể ụ
tr ng, qu màu đ , h t màu vàng… ắ ả ỏ ạ
2. Alen: Là tr ng thái khác nhau c a cùng m t gen. M i alen chi m m t v trí xác đ nhạ ủ ộ ỗ ế ộ ị ị
trên m t c p nhi m s c th t ng đ ng g i là lôcut.ộ ặ ễ ắ ể ươ ồ ọ
Ví d : cà chua l ng b i có qu màu đ là tr i so v i qu màu vàng.ụ ưỡ ộ ả ỏ ộ ớ ả
Có 2 alen: A qu màu đ ; a qu màu vàng. Có th dùng kí hi u khác là B,C,D…đ chả ỏ ả ể ệ ể ỉ
alen tr i; b, c, d đ ch alen l n t ng ng.ộ ể ỉ ặ ươ ứ
3. C p alen:ặ Là 2 alen gi ng nhau hay khác nhau thu c cùng m t gen n m trên 1 c pố ộ ộ ằ ặ
NST t ng đ ng v trí t ng ng trong b NST. ươ ồ ở ị ươ ứ ộ
Ví d : AA, Aa, aa.ụ
C p gen đ ng h p: 2 alen có c u trúc gi ng nhau. Ví d : AA. aa. BB, bb.ặ ồ ợ ấ ố ụ
C p gen d h p : 2 alen có c u trúc khác nhau. Ví d : Aa, Bb.ặ ị ợ ấ ụ
4. Ki u gen: ểT h p toàn b các gen trong t bào c a c th thu c 1 loài sinh v t. ổ ợ ộ ế ủ ơ ể ộ ậ
5. Ki u hình: ểT p h p toàn b các tính tr ng c a c th . Ki u hình thay đ i theo giaiậ ợ ộ ạ ủ ơ ể ể ổ
đo n phát tri n và đi u ki n môi tr ng. Trong th c t khi đ c p t i gi ng thu nạ ể ề ệ ườ ự ế ề ậ ớ ố ầ
ch ng th ng ch đ c p t i m t hay m t vài tính tr ng.ủ ườ ỉ ề ậ ớ ộ ộ ạ
6. Th đ ng h p:ể ồ ợ Là cá th mang 2 alen gi ng nhau thu c cùng 1 gen, đ c g i làể ố ộ ượ ọ
dòng thu n. Ví d : AA, aa, BB, bb, DD, dd.ầ ụ
7. Th d h p:ể ị ợ Là cá th mang 2 alen khác nhau thu c cùng 1 gen.ể ộ
Ví d : Aa, Bb, Dd.ụ
8. Tính tr ng tr i:ạ ộ Tính tr ng bi u hi n khi có ki u gen d ng đ ng h p t ho c dạ ể ệ ể ở ạ ồ ợ ử ặ ị
h p t . Th c t có tr i hoàn toàn và tr i không hoàn toàn.ợ ử ự ế ộ ộ
9. Tính tr ng l n:ạ ặ Tính tr ng ch xu t hi n khi ki u gen tr ng thái đ ng h p l n.ạ ỉ ấ ệ ể ở ạ ồ ợ ặ
B. LAI M T C P TÍNH TR NG (M i gen quy đ nh m t tính tr ng , quy lu tỘ Ặ Ạ ỗ ị ộ ạ ậ
phân li)
Tr ng h p1. ườ ơ BI T TÍNH TR NG C A B MẾ Ạ Ủ Ố Ẹ
XÁC Đ NH ALEN TR I, L N, KI U GEN, KI U HÌNHỊ Ộ Ặ Ể Ể
Các ki n th c c b n .ế ứ ơ ả
- Quy c gen.ướ
- Kí hi u: P : Th h xu t phát. Fệ ế ệ ấ 1, F2… : Th h th nh t, th h thế ệ ứ ấ ế ệ ứ
hai…
- Th đ ng h p, th d h p, thu n ch ng.ể ồ ợ ể ị ợ ầ ủ
- C ch gi m phân hình thành giao t .ơ ế ả ử
- S đ laiơ ồ .
Bài 1: cà chua tính tr ng qu màu đ là tr i hoàn toàn so v i qu màu vàng là l n.Ở ạ ả ỏ ộ ớ ả ặ
1. Vi t kí hi u alen quy đ nh qu màu đ và alen quy đ nh qu màu vàng?ế ệ ị ả ỏ ị ả
2. Xác đ nh ki u gen các cây cà chua có th có?ị ể ể
Gi iả
1. G i A là gen quy đ nh qu màu đ . Ta có: ọ ị ả ỏ A: đ .ỏ
a là alen quy đ ng qu màu vàng. Ta có: a : vàng.ị ả
2. Ki u gen c a các cây cà chua có th có:ể ủ ể
AA : qu màu đ . (đ ng h p tr i)ả ỏ ồ ợ ộ
Aa : qu màu đ . (d h p)ả ỏ ị ợ
aa : qu màu vàng. (đ ng h p l n)ả ồ ợ ặ
Qua bài này c n chú ý th đ ng h p và d h p. Bi t ki u hình tính tr ng l n thì có thầ ể ồ ợ ị ợ ế ể ạ ặ ể
suy ra ki u gen c a nó.ể ủ
Bài 2: Lai cà chua thu n ch ng qu màu đ và cà chua qu vàng. Cho bi t màu đ tr iầ ủ ả ỏ ả ế ỏ ộ
hoàn toàn so v i màu vàng.ớ
1. Xác đ nh ki u gen c a cây b m đem lai?ị ể ủ ố ẹ
2. Cho bi t s lo i giao t c a các cây cà chua trên?ế ố ạ ử ủ
3. Xác đ nh ki u gen và ki u hình Fị ể ể ở 1?
Gi iả
1. B m đ u thu n ch ng nên có ki u gen là:ố ẹ ề ầ ủ ể
Cà chua qu đ : AA.ả ỏ
Cà chua qu vàng : aa.ả
2. Ki u gen AA ch cho 1 lo i giao t là A.ể ỉ ạ ử
Ki u gen aa ch cho 1 lo i giao t là a.ể ỉ ạ ử
3. T l ki u gen và ki u hình Fỉ ệ ể ể ở 1 là:
S đ lai: P : AA x aaơ ồ
GP : A a
F1 : Aa
KG: 100% Aa. KH: 100% qu màu đ .ả ỏ
Bài 3: Cho cà chua có qu màu đ là tr i hoàn toàn so v i qu màu vàng. Xác đ nh t lả ỏ ộ ớ ả ị ỉ ệ
ki u gen, ki u hình c a phép lai sau Fể ể ủ ở 1?
a.AA x AA.
b. AA x Aa.
c. Aa x Aa.
d. Aa x aa.
Gi iả
a. P: AA x AA
GP: A A
F1 AA
KG: 100% AA. KH: 100% qu màu đ .ả ỏ
b. P: AA x Aa
GP: A (A : a)
F1 : AA : Aa
KG: 50% AA : 50% Aa. KH: 100% qu màu đ .ả ỏ
c. P: Aa x Aa
GP: (A : a); (A : a)
F1: Lâp b ng ta có ả
Giao tửA a
A AA Aa
a Aa aa
KG: 25% AA : 50% Aa : 25% aa. KH: 75% qu màu đ : 25% qu màu vàngả ỏ ả
d. P: Aa x aa
GP: (A : a) a
F1: Aa : aa
KG: 50% Aa : 50% aa. KH: 50% qu màu đ : 50% qu màu vàng.ả ỏ ả
B NG GHI NHẢ Ớ
STT PHÉP LAI KI U GEN FỂ1KI U HÌNH FỂ1
1 AA x AA 100%AA 100% qu đả ỏ
2 AA x Aa 50%AA: 50%Aa 100% qu đả ỏ
3 AA x aa 100%Aa 100%qu đả ỏ
4 Aa x Aa 25%AA:50%Aa:25%aa
Hay 1 : 2 : 1
75%qu đ :25%qu vàngả ỏ ả
Hay 3 : 1
5Aa x aa
Lai phân tích
50%Aa:50%aa
Hay 1 : 1
50%qu đ :50%qu vàngả ỏ ả
Hay 1 : 1
6 aa x aa 100%aa 100%qu vàngả
Tr ng h p 2. BI T KI U HÌNH, KI U GEN C A Fườ ợ Ế Ể Ể Ủ 1
XÁC Đ NH KI U GEN, KI U HÌNH C A P Ị Ể Ể Ủ
Các ki n th c c b n .ế ứ ơ ả
- Cá th mang ki u hình l n có th suy ra ki u gen. ể ể ặ ể ể
- Ph i n m ch c b ng ghi nh .ả ắ ắ ả ớ
Bài 1: đ u Hà Lan, gen A quy đ nh qu màu vàng tr i hoàn toàn so v i alen a quyỞ ậ ị ả ộ ớ
đ nh qu màu xanh. Cho lai đ u Hà Lan có qu màu vàng v i nhau, thu đ c t l ki uị ả ậ ả ớ ượ ỉ ệ ể
hình là 3 vàng : 1 xanh.
1. Xác đ nh ki u gen c a b m đem lai.ị ể ủ ố ẹ
2. N u k t qu cho t l 1 qu vàng : 1 qu xanh thì ki u gen và ki u hình c a bế ế ả ỉ ệ ả ả ể ể ủ ố
m ph i nh th nào?ẹ ả ư ế
Gi iả
1. Xác đ nh ki u gen c a b m :ị ể ủ ố ẹ
P: A− x A−
F1 3 vàng ( A−) : 1 xanh ( aa)
FỞ1 thu đ c cây có qu màu xanh => ki u gen là aa.ượ ả ể
1 giao t a là c a b và 1 giao t a là c a m => ki u gen c a b m ph i là Aa và Aa.ử ủ ố ử ủ ẹ ể ủ ố ẹ ả
2. K t qu có t l 1 vàng : 1 xanh => lai phân tích => Ki u gen, ki u hình c a Pế ả ỷ ệ ể ể ủ
là Aa , qu màu vàng và aa qu màu xanh. ( xem b ng ghi nh ).ả ả ả ớ
Bài 2: ng i, gen A quy đ nh m t đen tr i hoàn toàn so v i gen a quy đ nh m t xanh.Ở ườ ị ắ ộ ớ ị ắ
Đ con sinh ra có ng i m t đen, có ng i m t xanh thì b m ph i có ki u gen nhể ườ ắ ườ ắ ố ẹ ả ể ư
th nào?ế
Gi iả
Ng i m t đen có ki u gen là A-.ườ ắ ể
Ng i m t xanh có ki u gen là aa.ườ ắ ể
Có 2 tr ng h p:ườ ợ
1. P: A- x A-
F1 A- và aa
Ki u hình m t xanh => ki u gen aa. Giao t a 1 là c a b và 1 là c a m .ể ắ ể ử ủ ố ủ ẹ
T k t qu Fừ ế ả ở 1 ta xác đ nh ki u gen P là Aa x Aa.ị ể
2. P: A- x aa.
F1: m t đen và m t xanh ắ ắ
Ki u hình m t xanh => ki u gen aa. Giao t a 1 là c a b và 1 là c a m .=> Ki uể ắ ể ử ủ ố ủ ẹ ể
gen A- P ph i là Aa. ở ả
Ki u gen c a b m là Aa x aa.ể ủ ố ẹ
C. LAI HAI VÀ NHI U C P TÍNH TR NG (M i gen quy đ nh m t tính tr ngỀ Ặ Ạ ỗ ị ộ ạ
n m trên NSTth ng, phân li đ c l p)ằ ườ ộ ậ
Tr ng h p 1. ườ ợ BI T KI U GEN C A B MẾ Ể Ủ Ố Ẹ
XÁC Đ NH T L GIAO TỊ Ỉ Ệ Ử
Các ki n th c c b n .ế ứ ơ ả
- Giao t ch mang 1 alen đ i v i m i c p ử ỉ ố ớ ỗ ặ
- g i n là s c p d h p, s lo i giao t tuân theo công th c 2ọ ố ặ ị ợ ố ạ ử ứ n lo i.ạ
Bài 1: Cho 2 c p gen n m trên hai c p NST t ng đ ng khác nhauặ ằ ặ ươ ồ
1. Hãy xác đ nh t l giao t và vi t các la i giao t c a các cá th có ki u gen sâuị ỉ ệ ử ế ọ ử ủ ể ể
đây:
a. AABB
b. aaBB.
c. AAbb.
d. Aabb.
e. AaBb.
2. Xác đ nh ki u gen có th có c a các cá th trong các tr ng h p :ị ể ể ủ ể ườ ợ
a. cá th đó ch cho 1 lo i giao tể ỉ ạ ử
b. cá th đó ch cho 2 lo i giao t .ể ỉ ạ ử
c. cá th đó ch cho 4 lo i giao t .ể ỉ ạ ử
Gi i:ả
1. a. Cá th có ki u gen AABB ch t o 1 lo i giao t mang gen AB. ( 2ể ể ỉ ạ ạ ử 0 = 1).
b. Cá th có ki u gen aaBB t o ra 1 lo i giao t aB. ( 2ể ể ạ ạ ử 0 = 1)
c. Cá th có ki u gen AAbb t o ra 1 lo i giao t Ab. ( 2ể ể ạ ạ ử 0 = 1)..
d. Cá th có ki u gen Aabb t o ra 2 lo i giao t Ab và ab. ( 2ể ể ạ ạ ử 1 = 2).
e. Cá th có ki u gen AaBb t o ra 4 lo i giao t . ( 2ể ể ạ ạ ử 2 = 4).
B AB có t l 1/4 ( 25%)ỉ ệ
A
b Ab có t l 1/4 ( 25%) ỉ ệ
B aB có t l 1/4 ( 25%)ỉ ệ
a
b ab có t l 1/4 ( 25%).ỉ ệ
2. G i n s c p gen d h pọ ố ặ ị ợ
a. Cá th ch cho 1 lo i giao t nên 2ể ỉ ạ ử n = 1 n = 0 , cá th này không mang ki uể ể
gen d h p ch mang 2 ki u gen đ ng h p, do đó ki u gen có th là AABB ho cị ợ ỉ ể ồ ợ ể ể ặ
AAbb ho c aaBB ho c aabbặ ặ
b. Cá th cho 2 lo i giao t nên 2ể ạ ử n = 2 n = 1 do đó cá th này có 1 c p gen dể ặ ị
h p, 1 c p gen đ ng h p. Ki u gen có th là AaBB ho c AABb, Aabb, aaBb.ợ ặ ồ ợ ể ể ặ
c. Cá th cho 4 lo i giao t , nên 2ể ạ ử n = 4 n =2 do đó cá th này có 2 c p gen dể ặ ị
h p, ki u gen là AaBb.ợ ể
Bài 2: Xác đ nh s lo i giao t và t l các giao t ị ố ạ ử ỷ ệ ử tr ng h p các gen phân li đ c l p,ườ ợ ộ ậ
t h p t do, gi m phân bình th ng các cá th có ki u gen sau:ổ ợ ự ả ườ ể ể
1. AaBBDd.
2. AABbDd.
3. aaBbDdEe.
4. AaBbDd.
Gi iả
1. Cá th có ki u gen AaBBDd có 2 c p gen d h p nên ta có: 2ể ể ặ ị ợ 2 = 4 lo i giao t .ạ ử
M i lo i gt chi m 1/4ỗ ạ ế
2. Cá th có ki u gen AABbDd có 2 c p gen d h p nên ta có: 2ể ể ặ ị ợ 2 = 4 lo i giao t .ạ ử
M i lo i gt chi m 1/4ỗ ạ ế