Bài 8
LOÉT DẠ DÀY TÁ TRÀNG
MỤC TIÊU
1. Tr×nh bày ®ưîc c¬ chÕ bÖnh sinh cña loÐt d¹ day-t¸ trang theo
YHH§.
2. Tr×nh bày ®ưîc c¬ chÕ bÖnh sinh cña chøng vÞ qu¶n thèng theo
YHCT.
3. LiÖt kª và gi¶i thÝch ®ưîc c¬ chÕ t¸c dông cña c¸c dưîc phÈm
dïng
trong ®iÒu trÞ loÐt d¹ day-t¸ trang.
4. LiÖt kª và gi¶i thÝch ®ưîc c«ng dông cña c¸c nhãm thuèc va
c«ng thøc
huyÖt dïng trong c¸c thÓ l©m sàng cña chøng vÞ qu¶n thèng.
1. §ÞNH NGHÜA
LoÐt d¹ dày-t¸ trang la sù mÊt chÊt cña niªm m¹c d¹ day-t¸ trang.
LoÐt d¹ dày-t¸ trang la mét bÖnh kh¸ phæ biÕn, víi chõng 5 - 10%
d©n sè
cã viªm loÐt d¹ day-t¸ trang trong suèt cuéc ®êi m×nh va nam giíi
hay gÆp gÊp
4 lÇn n÷ giíi (t¹i B¾c ViÖt Nam tû lÖ m¾c bÖnh ưíc tÝnh 5 - 7% d©n
sè), thưêng
gÆp 12% - 14% trong c¸c bÖnh néi khoa va chiÕm 16% trong tæng
sè c¸c ca
phÉu thuËt trong mét n¨m.
Ngoai ra nhê néi soi, ngưêi ta cßn ph¸t hiÖn kho¶ng 26% bÖnh
nh©n bÞ
loÐt d¹ day-t¸ trang ma kh«ng hÒ cã triÖu chøng ®au còng như
kho¶ng 30 -
40% bÖnh nh©n cã ®au kiÓu loÐt d¹ day-t¸ trang nhưng l¹i kh«ng
t×m thÊy
æ loÐt.
LoÐt d¹ dày-t¸ trang cã nh÷ng ®ît tiÕn triÓn xen kÏ víi nh÷ng thêi
kú æn
®Þnh mà chu kú thay ®æi tïy ngưêi. Hang n¨m trung b×nh cã
kho¶ng 50%
ngưêi bÞ loÐt cã ®ît ®au ph¶i ®iÒu trÞ va trong ®ît tiÕn triÓn cã thÓ
cã nh÷ng
biÕn chøng nguy hiÓm như ch¶y m¸u, thñng, hÑp... va dï cã phÉu
thuËt cÊp
cøu tû lÖ tö vong vÉn cao (kho¶ng 22%).
C¸c ®iÒu tra vÒ dÞch tÔ häc cßn cho thÊy mèi liªn quan gi÷a
loÐt d¹ day t¸ trang víi héi chøng Helicobacter Pylori, trong ®ã
kho¶ng 30 - 60% ngưêi bÞ loÐt t¸ trang va 70% ngưêi bÞ loÐt d¹
dày
cã sù hiÖn diÖn cña HP
127
Copyright@Ministry Of Health
Sau cïng, tuy loÐt d¹ day-t¸ trang kh«ng ph¶i la mét bÖnh khã ch÷a
nhưng tû lÖ t¸i ph¸t l¹i rÊt cao, thèng kª cho thÊy tû lÖ t¸i ph¸t cña
loÐt t¸
trang la 80% trong vßng 1 n¨m va loÐt d¹ day la 50% trong vßng 5
n¨m.
2. C¬ CHÕ BÖNH SINH
2.1. Theo y häc hiÖn ®¹i
LoÐt d¹ day - t¸ trang =
YÕu tè ph¸ hñy niªm m¹c ↑
YÕu tè b¶o vÖ niªm m¹c ↓
LoÐt d¹ day-t¸ trang la kÕt qu¶ cña sù mÊt c©n b»ng gi÷a
mét bªn la yÕu tè ph¸ hñy niªm m¹c d¹ day - t¸ trang va mét
bªn la yÕu tè b¶o vÖ niªm m¹c d¹ day - t¸ trang
Trong ®ã
ư YÕu tè ph¸ hñy niªm m¹c: HCl va pepsin.
ư YÕu tè b¶o vÖ niªm m¹c: chÊt nhÇy, HCO3.
ư Hang rao niªm m¹c d¹ day
Theo ®ã nh÷ng nguyªn nh©n g©y ho¹t ho¸ yÕu tè ph¸ hñy niªm
m¹c d¹
day-t¸ trang cã thÓ kÓ ®Õn:
ư Sù c¨ng th¼ng thÇn kinh do c¸c stress t©m lý kÐo dai g©y nªn
tr¹ng th¸i
cưêng phã giao c¶m ma kÕt qu¶ sÏ g©y t¨ng tiÕt HCl va t¨ng co
bãp c¬
tr¬n d¹ day.
ư Sù hiÖn diÖn cña xo¾n khuÈn Helicobacter Pylori (HP) sÏ hñy
ho¹i tÕ bao
D ë niªm m¹c t¸ trang (la tÕ bao tiÕt somatostatin cã t¸c dông øc
chÕ tiÕt
gastrin), qua ®ã sÏ g©y t¨ng tiÕt HCl.
Ngưîc l¹i, nh÷ng nguyªn nh©n lam suy gi¶m yÕu tè b¶o vÖ niªm
m¹c d¹
day l¹i la:
ư Sù c¨ng th¼ng thÇn kinh do c¸c stress t©m lý kÐo dai sÏ lam c¸c
tÕ bao
nhÇy ë niªm m¹c d¹ day gi¶m bai tiÕt HCO3.
ư Rưîu va c¸c thuèc gi¶m ®au chèng viªm non steroid ngoai viÖc
th«ng qua
c¬ chÕ t¸i khuyÕch t¸n ion H + cßn øc chÕ sù tæng hîp
prostaglandin do ®ã
®ång thêi võa lam t¨ng tiÕt HCl võa hñy ho¹i tÕ bao niªm m¹c d¹
day
còng như lam gi¶m sù sinh s¶n tÕ bao niªm m¹c d¹ day.
ư Corticoid va c¸c dÉn xuÊt cña nã qua c¬ chÕ gi¶m tæng hîp
glucoprotein
(mét thanh phÇn c¬ b¶n cña chÊt nhÇy) sÏ lam gi¶m yÕu tè b¶o vÖ
niªm
m¹c d¹ day.
128
Copyright@Ministry Of Health
ư Vai trß tưíi m¸u cña hÖ mao m¹ch d¹ day-t¸ trang ®èi víi sù
bÒn v÷ng
cña hang rao niªm m¹c d¹ day. Theo ®ã sù x¬ v÷a hÖ mao m¹ch d¹
dayt
¸ trang (kÕt qu¶ tõ hiÖn tưîng s¶n sinh c¸c gèc tù do) sÏ lam c¶n
trë sù
