C¨n cø vµo nguyªn nh©n chñ yÕu g©y ra l¹m ph¸t

ng­êi ta ph©n biÖt

- L¹m ph¸t ®Ó bï ®¾p c¸c thiÕu hôt cña ng©n s¸ch: §©y

lµ nguyªn nh©n th«ng th­êng nhÊt do sù thiÕu hôt ng©n s¸ch chi

tiªu cña Nhµ n­íc (y tÕ, gi¸o dôc, quèc phßng) vµ do nhu cÇu

khuÕch tr­¬ng nÒn kinh tÕ. Nhµ n­íc cña mét quèc gia chñ

tr­¬ng ph¸t hµnh thªm tiÒn vµo l­u th«ng ®Ó bï ®¾p cho c¸c chi

phÝ nãi trªn ®ang thiÕu hôt.

ë ®©y chóng ta thÊy vèn ®Çu t­ vµ chi tiªu cña ChÝnh phñ

®­îc bï ®¾p b»ng ph¸t hµnh, kÓ c¶ t¨ng møc thuÕ nã sÏ ®Èy nÒn

kinh tÕ ®i vµo mét thÕ mÊt c©n ®èi vùît qu¸ s¶n l­îng tiÒm

n¨ng cña nã. Vµ khi tæng møc cÇn cña nÒn kinh tÕ v­ît qu¸ kh¶

n¨ng s¶n xuÊt cña nÒn kinh tÕ (v× c¸c yÕu tè s¶n xuÊt cña mét

nÒn kinh tÕ lµ cã giíi h¹n) lóc ®ã cÇu cña ®ång tiÒn sÏ v­ît qu¸

kh¶ n¨ng cung øng hµng ho¸ vµ l¹m ph¸t sÏ xÈy ra, gÝa c¶ hµng

ho¸ t¨ng lªn nhanh chãng.

8

-L¹m ph¸t do nguyªn nh©n chi phÝ : Trong ®iÒu kiÖn c¬

chÕ thÞ tr­êng, kh«ng cã quèc gia nµo l¹i cã thÓ duy tr× ®­îc

trong mét thêi gian dµi víi c«ng ¨n viªc lµm ®Çy ®ñ cho mäi

ng­êi, gÝa c¶ æn ®Þnh vµ cã mét thÞ tr­êng hoµn toµn tù do.

Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, xu h­íng t¨ng gÝa c¶ c¸c lo¹i

hµng ho¸ vµ tiÒn l­¬ng c«ng nh©n lu«n lu«n diÔn ra tr­íc khi

nÒn kinh tÕ ®¹t ®­îc mét khèi l­îng c«ng ¨n viÖc lµm nhÊt

®Þnh. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ chi phÝ s¶n xuÊt ®· ®Èy gÝa c¶ t¨ng lªn

ngay c¶ trong c¸c yÕu tè s¶n xuÊt ch­a ®­îc sö dông ®Çy ®ñ,

l¹m ph¸t xÈy ra.

L¹m ph¸t nh­ vËy cã nguyªn nh©n lµ do søc ®Èy cña chi

phÝ s¶n xuÊt.

Mét sè nhµ kinh tÕ t­ b¶n cho r»ng viÖc ®Èy chi phÝ tiÒn

l­¬ng t¨ng lªn lµ do c«ng ®oµn g©y søc Ðp. Tuy nhiªn mét sè

nhµ kinh tÕ kh¸c cho r»ng chÝnh c«ng ®oµn ë n­íc t­ b¶n ®·

®ãng vai trß quan träng trong viÖc lµm gi¶m tèc ®é t¨ng cña

l¹m ph¸t vµ gi÷ kh«ng cho l¹m ph¸t gi¶m xuèng qu¸ nhanh khi

nã gi¶m . V× c¸c hîp ®ång l­¬ng cña c¸c c«ng ®oµn thuêng lµ

dµi h¹n vµ khã thay ®æi.

9

Ngoµi ra c¸c cuéc khñng ho¶ng vÒ c¸c loai nguyªn liÖu c¬

b¶n nh­ dÇu má, s¾t thÐp...®· lµm cho gi¸ c¶ cña nã t¨ng lªn (v×

hiÕm ®i) vµ ®iÒu ®ã ®· ®Èy chi phÝ s¶n xuÊt t¨ng lªn. Nãi chung

viÖc t¨ng chi phÝ s¶n xuÊt do nghiÒu nguyªn nh©n, ngay c¶ viÖc

t¨ng chi phÝ qu¶n lý hµnh chÝnh hay nh÷ng chi phÝ ngoµi s¶n

xuÊt kh¸c còng lµm cho chi phÝ s¶n xuÊt t¨ng lªn vµ do vËy nã

®Èy gÝa c¶ t¨ng lªn.

Cã thÓ nãi nguyªn nh©n ë ®©y lµ s¶n xuÊt kh«ng cã hiÖu

qu¶, vèn bá ra nhiÒu h¬n nh­ng s¶n phÈm thu l¹i kh«ng t¨ng

lªn hoÆc t¨ng rÊt chËm so víi tèc ®é t¨ng cña chi phÝ.

- L¹m ph¸t ú : Lµ l¹m ph¸t chØ t¨ng víi mét tû lÖ kh«ng

®æi hµng n¨m trong mét thêi gian dµi. ë nh÷ng n­íc cã l¹m

ph¸t ú xÈy ra, cã nghÜa lµ nÒn kinh tÕ ë n­íc ®ã cã mét sù c©n

b»ng mong ®îi, tû lÖ l¹m ph¸t lµ tû lÖ ®­îc tr«ng ®îi vµ d­îc

®­a vµo c¸c hîp ®ång vµ c¸c tho¶ thuËn kh«ng chÝnh thøc. Tû

lÖ l¹m ph¸t ®ã ®­îc Ng©n hµng Trung ­¬ng, chÝnh s¸ch tµi

chÝnh cña Nhµ n­íc, giíi t­ b¶n vµ c¶ giíi lao ®éng thõa nhËn

vµ phª chuÈn nã. §ã lµ mét sù l¹m ph¸t n»m trong kÕt cÊu biÓu

hiÖn mét sù c©n b»ng trung hoµ vµ nã chØ biÕn ®æi khi cã sù

chÊn ®éng kinh tÕ x¶y ra (tû lÖ ú t¨ng hoÆc gi¶m). NÕu nh­

10

kh«ng cã sù chÊn ®éng nµo vÒ cung hoÆc cÇu th× l¹m ph¸t cã xu

h­íng tiÕp tôc theo tû lÖ cò.

- L¹m ph¸t cÇu kÐo :L¹m ph¸t cÇu kÐo x¶y ra khi tæng cÇu

t¨ng lªn m¹nh mÏ t¹i møc s¶n l­îng ®· ®¹t hoÆc v­ît qu¸ tiÒm

n¨ng. Khi x¶y ra l¹m ph¸t cÇu kÐo ng­êi ta th­êng nhËn thÊy

l­îng tiÒn kh«ng l­u th«ng vµ khèi l­îng tÝn dông t¨ng ®¸ng kÓ

vµ v­ît qu¸ kh¶ n¨ng cã giíi h¹n cña møc cung hµng hãa. B¶n

chÊt cña l¹m ph¸t cÇu kÐo lµ chi tiªu qu¸ nhiÒu tiÒn ®Ó mua mét

l­îng cung h¹n chÕ vÒ hµng hãa cã thÓ s¶n xuÊt ®­îc trong

®iÒu kiÖn thÞ tr­êng lao ®éng ®· ®¹t c©n b»ng.

ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ l¹m ph¸t cã thÓ x¶y ra khi môc tiªu

c«ng ¨n viÖc lµm cao. Ngay khi c«ng ¨n viÖc lµm ®Èy ®ñ, thÊt

nghiÖp lóc nµo còng tån t¹i do nh÷ng xung ®ét trªn thÞ tr­êng

lao ®éng. Tû lÖ thÊt nghiÖp khi cã c«ng ¨n viÖc lµm ®Èy ®ñ (tû

lÖ thÊt nghiÖp tù nhiªn) sÏ lín h¬n 0. NÕu Ên ®Þnh mét chØ tiªu

thÊt nghiÖp thÊp d­íi tû lÖ thÊt nghiÖp tù nhiªn sÏ t¹o ra mét ®Þa

bµn cho mét tû lÖ t¨ng tr­ëng tiÒn tÖ cao h¬n vµ l¹m ph¸t ph¸t

sinh.Nh­ vËy theo ®uæi mét chØ tiªu s¶n phÈm qu¸ cao hay

t­¬ng ®­¬ng lµ mét tû lÖ thÊt nghiÖp qu¸ thÊp lµ nguån gèc sinh

ra chÝnh s¸ch tiÒn tÖ l¹m ph¸t.

11

- L¹m ph¸t chi phÝ ®Èy: Ngay c¶ khi s¶n l­îng ch­a ®¹t

møc tiÒm n¨ng nh­ng vÉn cã thÓ x¶y ra l¹m phÊt ë nhiÒu n­íc,

kÓ c¶ ë nh÷ng n­íc ph¸t triÓn cao. §ã lµ mét ®Æc ®iÓm cña l¹m

ph¸t hiÖn t¹i. KiÓu l¹m ph¸t nµy gäi lµ l¹m ph¸t chi phÝ ®Èy, võa

l¹m ph¸t võa suy gi¶m s¶n l­îng, t¨ng thªm thÊt nghiÖp nªn

còng gäi lµ “l¹m ph¸t ®×nh trÖ”.

C¸c c¬n sèc gi¸ c¶ cña thÞ tr­êng ®Çu vµo, ®Æc biÖt lµ c¸c

vËt t­ c¬ b¶n: x¨ng, dÇu, ®iÖn... lµ nguyªn nh©n chñ yÕu ®Èy chi

phÝ lªn cao, ®­êng AS dÞch chuyÓn lªn trªn. Tuy tæng cÇu

kh«ng thay ®æi nh­ng gi¸ c¶ l¹i t¨ng lªn vµ s¶n l­îng gi¶m

xuèng. Gi¸ c¶ s¶n phÈm trung gian (vËt t­) t¨ng ®ét biÕn th­êng

do c¸c nguyªn nh©n nh­ thiªn t¹i, chiÕn tranh, biÕn ®éng chÝnh

trÞ kinh tÕ...

L¹m ph¸t chi phÝ còng cã thÓ lµ kÕt qu¶ cña chÝnh s¸ch æn

®Þnh n¨ng ®éng nh»m thóc ®Èy mét møc c«ng ¨n viÖc lµm cao.

Nã x¶y ra do nh÷ng có sèc cung tiªu cùc hoÆc do viÖc c¸c c«ng

nh©n ®ßi t¨ng l­¬ng cao h¬n g©y nªn

C¨n cø vµo qu¸ tr×nh béc lé hiÖn h×nh l¹m ph¸t ng­êi

ta ph©n biÖt

12

-L¹m ph¸t ngÇm ®©y lµ lo¹i l¹m ph¸t ®ang ë giai ®o¹n Èn

n¸u, bÞ kiÒm chÕ vÒ t èc ®é t¨ng gi¸.

-L¹m ph¸t c«ng khai ®©y lµ lo¹i l¹m ph¸t mµ sù t¨ng gi¸

c¶ hµng h¸o, dÞch vô râ rÖt trªn thÞ tr­êng.

4. Nh÷ng hËu qu¶ cña l¹m ph¸t

Qua thùc tÕ cña l¹m ph¸t ta thÊy r»ng hËu qu¶ cña nã ®Ó

l¹i cho nÒn kinh tÕ lµ rÊt trÇm träng, nã thÓ hiÖn vÒ mäi mÆt cña

nÒn kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ mét sè hËu qu¶ sau:

- X· héi kh«ng thÓ tÝnh to¸n hiÖu qña hay ®iÒu chØnh c¸c

ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh mét c¸ch b×nh th­êng ®­îc do

tiÒn tÖ kh«ng cßn gi÷ ®­îc chøc n¨ng th­íc ®o gi¸ trÞ hay nãi

®óng h¬n lµ th­íc ®o nµy bÞ co gi·n thÊt th­êng.

- TiÒn tÖ vµ thuÕ lµ hai c«ng cô quan träng nhÊt ®Ó nhµ

n­íc ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ ®· bÞ v« hiÖu ho¸, v× tiÒn mÊt gi¸ nªn

kh«ng ai tin vµo ®ång tiÒn n÷a, c¸c biÓu thuÕ kh«ng thÓ ®iÒu

chØnh kÞp víi møc ®é t¨ng bÊt ngê cña l¹m ph¸t vµ do vËy t¸c

dông ®iÒu chØnh cña thuÕ bÞ h¹n chÕ, ngay c¶ tr­êng hîp nhµ

13

n­íc cã thÓ chØ sè ho¸ luËt thuÕ thÝch hîp víi møc l¹m ph¸t, th×

t¸c dông ®iÒu chØnh cña thuÕ còng bÞ h¹n chÕ.

- Ph©n phèi l¹i thu nhËp lµm cho mét sè ng­êi n¾m gi÷

c¸c hµng ho¸ cã gi¸ c¶ t¨ng ®ét biÕn giÇu lªn nhanh chãng vµ

nh÷ng ng­êi cã c¸c hµng ho¸ mµ gi¸ c¶ cña chóng kh«ng t¨ng

hoÆc t¨ng chËm vµ ng­êi gi÷ tiÒn bÞ nghÌo ®i.

- KÝch thÝch t©m lý ®Çu c¬ tÝch tr÷ hµng ho¸, bÊt ®éng

s¶n, vµng b¹c... g©y ra t×nh tr¹ng khan hiÕm hµng ho¸ kh«ng

b×nh th­êng vµ l·ng phÝ.

- Xuyªn t¹c, bãp mÐo c¸c yÕu tè cña thÞ tr­êng lµm cho

c¸c ®iÒu kiÖn cña thÞ tr­êng bÞ biÕn d¹ng. hÇu hÕt c¸c th«ng tin

kinh tÕ ®Òu thÓ hiÖn trªn gi¸ c¶ hµng ho¸, gi¸ c¶ tiÒn tÖ, gi¸ c¶ lao

®éng... mét khi nh÷ng gi¸ c¶ nµy t¨ng hay gi¶m ®ét biÕn vµ liªn

tôc , th× c¸c yÕu tè cña thÞ tr­êng kh«ng thÓ tr¸nh khái bÞ thæi

phång hoÆc bãp mÐo.

- S¶n xuÊt ph¸t triÓn kh«ng ®Òu, vèn ch¹y vµo nh÷ng ngµnh

nµo cã lîi nhuËn cao.

14