3423
QUY TẮC ỨNG XỬ TRONG VĂN HÓA DOANH NGHIỆP
NHẬT BẢN
Bùi Thị Diễm Thơ, Phạm Thị Ái Nguyên *
* Khoa Nhật Bản học, Trường Đại học Công nghệ TP. Hồ Chí Minh
GVHD: ThS. Hồ Tố Liên, GV. Nguyễn Thị Bé
TÓM TẮT
Văn hóa doanh nghiệp trở thành vấn đề quan trọng trong nhiều công ty và cũng là yếu tố quyết định cho sự tồn
tại lâu dài của nhiều doanh nghiệp. Với các doanh nghiệp Nhật Bản yếu tố văn hóa ứng xử ngày càng được
quan tâm. Bởi vì người Nhật khá coi trọng vấn đề lễ giáo, ứng xử trong giao tiếp. Nhiều công ty Nhật Bản hiện
nay đã xây dựng được văn hóa công ty thành công và đạt hiệu quả cao. Đó cũng là yếu tố góp phần vào việc
đưa các công ty Nhật trở thành một trong những công ty hàng đầu thế giới. Cùng với sự phát triển lớn mạnh
của công nghiệp hoá, hiện đại hoá toàn cầu thì quy tắc ứng xử trong văn hóa doanh nghiệp Nhật Bản luôn được
đề cập đến, đặc biệt là những năm gần đây. “Quốc có quốc pháp, gia có gia quy”, một xã hội muốn phát triển
văn minh thì phải có luật pháp. Bên cạnh đó, một doanh nghiệp muốn thành công thì phải có quy tắc đào tạo
con người riêng. Điều đó đã hình thành nên một văn hóa doanh nghiệp vững mạnh và riêng biệt, tạo được niềm
tin cho đối tác, đồng thời là cơ sở cho những mối quan hệ lâu dài. Nhật Bản là quốc gia thành công trong việc
xây dựng văn hóa doanh nghiệp cho riêng mình, đặc biệt là quy tắc ứng xử rất được coi trọng, đáng để chúng
ta tìm hiểu và học tập.
Từ khóa: doanh nghiệp, Nhật Bản, quy tắc, ứng xử, văn hóa.
1. ĐẶT VẤN ĐỀ
Sau thất bại của chiến tranh thế giới thứ II để lại cho Nhật Bản sự khủng hoảng về nền kinh tế, cùng với đó là
nhiều ràng buộc bởi những kí kết bất lợi. Trong bối cảnh đó, xã hội Nhật Bản tôn vinh lao động doanh nghiệp
và vì đất nước. Họ coi trọng lao động hơn hết, đặt tất cả sự nghiệp cho thành công của một tổ chức, doanh
nghiệp.
Để tạo nên sự thành công của một doanh nghiệp Nhật Bản thì yếu tố con người đóng vai trò rất quan trọng.
Con người nơi đây được đào tạo bởi những quy tắc, điều luật khắt khe để hình thành nên một văn hoá doanh
nghiệp riêng và một trong những điều mà họ coi trọng hơn hết là quy tắc ứng xử trong văn hóa doanh nghiệp.
Đó chính là kim chỉ nang để mỗi thành viên cố gắng gặt hái nhiều thành công và đưa doanh nghiệp đi lên.
2. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
3424
2.1 Cơ sở lý luận và thực tiễn
2.1.1 Khái niệm về doanh nghiệp và văn ha doanh nghiệp
Doanh nghiệp là một xã hội thu nhỏ hình thành bởi sự liên kết giữa các thành viên là một tổ chức kinh tế có tài
sản và tên riêng của mình theo một mục đích và lợi ích chung – Minh Khuê https://luatminhkhue.vn/doanh-
nghiep-la-gi---khai-niem-ve-doanh-nghiep.aspx cập nhật ngày 15/05/2022
Văn hóa doanh nghiệp là một hệ thống các giá trị được xây dựng nên trong suốt quá trình tồn tại và phát triển
của một doanh nghiệp có những quy tắc riêng của doanh nghiệp đó, được hình thành phát triển và tích lũy trong
quá trình tương tác với môi trường bên ngoài và hội nhập bên trong tổ chức. - Phạm Ngọc Thanh 2011), Đổi
mới văn hóa lãnh đạo, quản lý. Lý luận và thực tiễn, đề tài KX03.21/06-10/2
2.1.2 Khái niệm về ứng xử và văn ha ứng xử
Ứng xử là cách thức con người lựa chọn thái độ, hành vi, lời nói để đối xử với nhau thể hiện mối quan hệ giao
tiếp giữa người với người. Bên cạnh đó, phải ứng xử cho phù hợp và hiệu quả khi giao tiếp – Health Viet Nam
https://healthvietnam.vn/thu-vien/tai-lieu-tieng-viet/benh-vien/khai-quat-chung-ve-ky-nang-giao-tiep-ung-xu
cập nhật ngày 15/05/2022
Văn hóa ứng xử là cách chúng ta thể hiện ra bên ngoài về thái độ, hành vi, cử chỉ, ánh mắt của chính ta với
những người xung quanh. Tùy theo tính cách và nhận thức cũng có nhiều cách hiểu khác nhau. Để là một
người ứng xử có văn hóa thì chúng ta phải học cách giao tiếp về cử chỉ lời nói, thái độ của chúng ta với mọi
người cũng như mọi tình huống trong cuộc sống - Health Viet Nam https://healthvietnam.vn/thu-vien/tai-lieu-
tieng-viet/benh-vien/khai-quat-chung-ve-ky-nang-giao-tiep-ung-xu cập nhật ngày 15/05/2022
2.1.3 Văn ha ứng xử trong doanh nghiệp
Văn hóa ứng xử trong doanh nghiệp là các mối quan hệ ứng xử giữa cấp trên với cấp dưới, giữa các đồng
nghiệp trong doanh nghiệp với nhau, có tính đoàn kết và kỹ năng giao tiếp giữa con người với công việc.
2.1.4 Các yếu tố cấu thành nên văn ha doanh nghiệp Nhật Bản
2.1.4.1 Những nguyên nhân chính làm nên sự đặc thù của văn ha doanh nghiệp Nhật Bản
Văn hóa doanh nghiệp Nhật Bản phát triển ngày càng mạnh và mang trong mình phong thái riêng biệt, những
nét đặc sắc chỉ thuộc về các doanh nghiệp “Xứ sở mặt trời mọc”. Nhật Bản tự biết mình thiếu rất nhiều các
điều kiện nhưng cần phải khẳng định mình, nên có khuynh hướng cải hóa để ngày càng phát triển. Bởi vậy văn
hóa doanh nghiệp Nhật Bản có sự hòa hợp đỉnh cao các yếu tố Tây - Đông - Nhật Bản. Bên cạnh đó, ngôn ngữ
có nhiều mặt hạn chế (rất ít các nguyên âm, phụ âm luôn đặt trước nguyên âm, một tỉ trọng lớn từ ngữ gốc
ngoại nhập được thể hiện dưới dạng chữ Kanji và chữ Katakana) góp phần khiến người Nhật Bản rất cẩn trọng
3425
khi phát biểu và thường thông qua thái độ ngầm định, những yếu tố phi ngôn ngữ, sự nỗ lực thể hiện của bản
thân để phát triển ngôn từ.
2.1.4.2 Vai trò văn ha doanh nghiệp Nhật Bản
Văn hoá doanh nghiệp Nhật Bản còn giúp nâng cao năng lực cạnh tranh giữa các doanh nghiệp. Các nhà
nghiên cứu từng cho rằng một văn hóa doanh nghiệp mạnh sẽ tạo được lợi thế cạnh tranh cho chính doanh
nghiệp đó. Đồng thời, tạo ra bản sắc riêng, nhanh chóng khẳng định được tên tuổi của doanh nghiệp Nhật
Bản trên thị trường quốc tế.
2.1.4.3 Nét độc đáo của văn ha ứng xử trong doanh nghiệp Nhật Bản
Là một trong những quốc gia có văn hóa ứng xử đặc thù nhất, đây cũng là yếu tố giúp công ty Nhật dễ dàng
gặt hái thành công, thu phục lòng người. Bên cạnh đó cũng là yếu tố góp phần vào việc đưa các công ty Nhật
trở thành một trong những công ty hàng đầu thế giới và thành công trong việc xây dựng nét văn hoá ứng xử
cho doanh nghiệp của mình.
Hnh 1: Đối nhân xử thế khéo léo
Nguồn:https://kiennghiepgroup.com/wp-content/uploads/2020/04/van-hoa-trong-cac-doanh-nghiep-nhat-ban-kien-
nghiep-group.jpg.
2.1.4.4 Công tác đào tạo con người trong doanh nghiệp Nhật Bản
Các doanh nghiệp Nhật khi hoạch định chiến lược kinh doanh luôn coi đào tạo nhân lực và huấn luyện con
người là trung tâm quan trọng nên họ quan tâm điều này thường xuyên. Tuy nhiên, họ không đẩy nhân viên
vào tình trạng bị thách đố do không theo kịp sự cải cách quản lý hay tiến bộ của khoa học công nghệ mà chủ
động có kế hoạch ngay từ đầu tuyển dụng và thường xuyên nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ cho nhân
viên.
2.2 Mối quan hệ bên trong của văn ha doanh nghiệp Nhật Bản
2.2.1 Định nghĩa mối quan hệ bên trong
Mối quan hệ bên trong là mối quan hệ qua lại tác động lẫn nhau giữa các yếu tố, các bộ phận, các thuộc tính,
các mặt khác nhau… trong cùng một sự vật. Nó giữ vai trò quyết định đối với sự tồn tại, vận động và phát triển
của sự vật. Bên cạnh đó, mối quan hệ bên trong là những mối quan hệ liên quan đến nội bộ trong doanh nghiệp
3426
đó.
2.2.2 Văn ha ứng xử theo chiều dọc
2.2.2.1 Văn ha ứng xử với cấp trên
Hiện đại và lịch sự nhưng không hề mất đi nét truyền thống trong văn hóa ứng xử, những công ty Nhật Bản đã
tạo nên một bản sắc văn hóa riêng không pha trộn với bất kì nền văn hóa nào dù ở phương Đông hay phương
Tây. Văn hóa ứng xử của cấp dưới đối với cấp trên đúng chừng mực là vấn đề hiển nhiên mà ai cũng cần phải
ghi nhớ. Nhật Bản là một xã hội mà các mối quan hệ được phân định theo đẳng cấp dọc. Vì thế, mà văn hoá
đối xử với cấp trên trong doanh nghiệp Nhật Bản luôn được thể hiện rõ ràng.
2.2.2.2 Văn ha ứng xử với đồng nghiệp
Trong môi trường doanh nghiệp Nhật Bản, ngoài xây dựng văn hóa ứng xử chuẩn mực và tôn trọng đối với cấp
trên thì việc xây dựng văn hóa ứng xử với đồng nghiệp cũng đặc biệt. Sự thành công của doanh nghiệp không
chỉ nằm ở hiệu suất công việc mà còn do cách làm việc nhóm. Nó còn thể hiện ở tình cảm đồng nghiệp, thái độ
của nhân viên và không khí làm việc tại văn phòng.
2.2.2.3 Văn ha ứng xử với cấp dưới
Trong môi trường doanh nghiệp Nhật Bản, ngoài việc xây dựng văn hóa ứng xử chuẩn mực, tôn trọng của cấp
dưới đối với cấp trên. Thì họ cũng xây dựng văn hóa ngược lại dành cho cấp dưới. Sự thành công của người
cấp trên không chỉ nằm ở hiệu suất công việc mà còn nằm ở người nhân viên của họ làm việc một cách thoải
mái, không chỉ vì trách nhiệm mà còn vì lòng yêu thích và sự gắn bó với người sếp của mình.
2.2.2.4 Văn ha ứng xử giữa tiền bối và hậu bối
Ở Nhật Bản, người ta rất coi trọng mối quan hệ của tiền bối và hậu bối và coi như đây là một điều hiển
nhiên phải thực hiện để thể hiện sự tôn kính của bản thân đối với những người xung quanh trong
doanh nghiệp đang bỏ công sức chỉ dẫn mình.
2.3 Mối quan hệ bên ngoài của văn ha doanh nghiệp Nhật Bản
2.3.1 Định nghĩa mối quan hệ bên ngoài
Mối liên hệ bên ngoài là mối liên hệ giữa các sự vật, hiện tượng khác nhau. Bên cạnh đó, mối quan hệ bên
ngoài là những mối quan hệ liên quan đến bên ngoài doanh nghiệp đó.
2.3.2 Văn ha ứng xử theo chiều ngang
2.3.2.1 Văn ha ứng xử với khách hàng
3427
Đối với các doanh nghiệp thì văn hóa ứng xử đối với khách hàng là một văn hóa khá quan trọng. Mỗi một
nhân viên đều phải có tinh thần trách nhiệm, cần phải bồi dưỡng những chuyên môn của mình có sự hiểu biết
về các hoạt động sản xuất kinh doanh của công ty, để có thể giải đáp những thắc mắc của khách hàng.
2.3.2.2 Văn ha ứng xử với đối tác
Trong doanh nghiệp Nhật Bản với phương châm “hợp tác cùng phát triển” xây dựng mối quan hệ với đối tác
ngày càng được coi trọng. Ngoài ra, khi giải quyết công việc luôn tuân thủ luật pháp và tôn trọng quyền lợi
giữa hai bên. Có những trường hợp bất trắc xảy ra hay những xung đột thì nên giải quyết dựa trên nguyên tắc
công bằng thiện chí tôn trọng hợp tác giữa hai bên.
2.3.3 Liên hệ thực tiễn tại công ty Nhật Huy Khang
2.3.3.1 Giờ giấc làm việc
Trong công ty đi làm đúng giờ là thể hiện sự tôn trọng. Sự đúng giờ là một nét độc đáo trong văn hóa ứng xử
của người Nhật. Đối với công ty Nhật Huy Khang thì cụm từ “tuyệt đối đúng
giờ” luôn luôn dành cho môi trường làm việc. Bên cạnh đó, phải lên kế hoạch
kỹ lưỡng về thời gian là việc tối cần thiết trong các cuộc hẹn với những đối
tác Nhật. Nếu không may bị trễ hẹn thì thông báo trước cho bên kia để họ chủ
động công việc không lãng phí thời gian.
Hình 2: Đúng giờ giấc làm việc
tại công ty Nhật Huy Khang
Nguồn: Nhóm tác giả thực hiện
2.3.3.2 Biểu đồ khảo sát về những quy tắc ứng xử của công ty Nhật Huy Khang