Sáng kiến kinh nghiệm môn quản trị kinh doanh – bài tập tâm lý và đạo đức
BÀI TẬP
TÂM LÝ VÀ ĐẠO ĐỨC KINH DOANH
Đề bài: Hãy phân tích phẩm chất, năng lực, và những kỹ năng cần có của một nhà
quản trị kinh doanh hiện đại. Nêu một ví dụ về nhà quản trị kinh doanh hiện đại
tiêu biểu.
1. 1. Kinh doanh, quản trị kinh doanh xưa và nay
Trước hết để có thể thấy sự khác nhau giữa kinh doanh hay quản trị kinh doanh
xưa và nay ta cần có biết khái niệm về kinh doanh cũng như quản trị kinh doanh.
Vậy thì, kinh doanh là gì? Hiểu một cách nôm na, có thể nói kinh doanh chính là
mua và bán, mua giá thấp hơn và bán lại với giá cao hơn. Đúng là như vậy nhưng
như thế là hoàn toàn chưa đủ để làm rõ khái niệm “kinh doanh”. Kinh doanh ko
phải là 1 họat động đơn thuần, nó là 1 quá trình có thể bao gồm cả thu mua nguyên
liệu, sản xuất, đóng gói, phân phối, tiêu thụ sản phẩm…. Trong khoản 2 điều 3
Luật doanh nghiệp Việt Nam 1999 có ghi rõ: “Kinh doanh” là việc thực hiện một,
một số hoặc tất cả các công đoạn của quá trình đầu tư, từ sản xuất đến tiêu thụ
sản phẩm hoặc cung ứng dịch vụ trên thị trường nhằm mục đích sinh lợi. Cũng từ
khái niệm này ta có thể hiểu quản trị kinh doanh là quản lý các khâu, các công
đoạn trong kinh doanh. Chủ thế của quá trình kinh doanh là nhà kinh doanh, còn
chủ thế của quá trình quản trị kinh doanh là nhà quản trị kinh doanh. Về cơ bản
nhà kinh doanh và nhà quản trị kinh doanh có chức năng nhiệm vụ khác nhau (nhà
kinh doanh chủ yếu hướng tới lợi nhuận, còn nhà quản trị kinh doanh thì hướng tới
các công cụ, các phương thức để giúp nhà kinh doanh đạt được lợi nhuận mong
muốn), nhưng trong thực tế, nhiều trường hợp một người có thể vừa làm chức
năng kinh doanh vừa làm chức năng quản lý. Nói rõ hơn về quản trị kinh doanh,
bản chất của quá trình này là sự tác động của chủ thế (các nhà quản trị kinh doanh)
tới các đối tượng (nhân viên, hệ thống doanh nghiệp, máy móc, cách làm việc…)
để khai thác, tận dụng mọi tiềm năng của các đối tượng đầu vào này nhằm cho ra
một kết quả đầu ra tốt nhất trong điều kiện có thế.
Vậy thì đâu là sự khác nhau giữa quản trị kinh doanh xưa và nay? Và đâu là lý do
của sự khác biệt đó? Xưa kia, với cha ông chúng ta, kinh doanh chỉ đơn giản là
mua giá thấp bán giá cao, lợi nhuận là tiền chênh lệch trừ đi mọi chi phí. Nhưng
ngày nay kinh doanh không chỉ đơn giản có mua bán sản phẩm, hàng hóa hữu
hình, không chỉ là mua 1vật với giá thấp, với số lượng lớn rồi bán lẻ ra cho đối
tượng khác với giá cao hơn và ăn chênh lệch. Đầu tư công nghệ, nhập nguyên liệu
đầu vào, sản xuất, phân phối sản phẩm, tiêu thụ sản phẩm, kinh doanh hiện đại là 1
quá trình bao gồm tất cả những công đoạn đó hoặc là 1 trong những công đoạn đó.
Kinh doanh hiện đại không chỉ có đối tượng là sản phẩm hữu hình mà ngay cả
dịch vụ cũng đang trở thành một đối tượng khá nóng. Khi anh sử dụng các đối
tượng đầu vào là sản phẩm, hay nguyên nhiên liệu, máy móc, nhân công để sản
xuất ra sản phẩm rồi đem bán nó trên thị trường, dĩ nhiên anh được gọi là doanh
nhân – người làm kinh doanh, công ty của anh dĩ nhiên được coi là doanh nghiệp.
Nhưng nếu tôi không có nguyên liệu đầu vào, cũng không có máy móc thiết bị để
sản xuất, không có cơ sở sản xuất, nhà xưởng và tôi cũng chẳng làm ra cái gì có
thể cầm nắm được, tôi chỉ có thể hướng dẫn anh đi du lịch sao cho đúng nơi, đúng
chỗ, tôi chỉ có thể tư vấn cho anh về cách làm ăn sao cho hiệu quả, hay thậm chí
tôi chỉ có thể gợi ý cho anh về ý tưởng kinh doanh và tôi lấy phí tư vấn của anh,
thì liệu tôi là ai? Có phải là doanh nhân không? Câu trả lời là có, và đối tượng kinh
doanh của tôi là dịch vụ. Đây chính là điểm khác nhau lớn thứ nhất giữa kinh
doanh xưa và nay, một bên chỉ là sản phẩm hữu hình, một bên là sản phẩm hữu
hình và dịch vụ.
Điểm khác nhau lớn thứ hai cần được nói đến là hình thức kinh doanh. Với sự phát
triển nhưu vũ bão của công nghệ thông tin, thương mại điện tử đang dần đi vào
đời sống, ngày một gần gũi hơn. Trước kia, nếu anh không có cửa hàng thì một là
anh phải đi bán rong, hai là anh đừng “tơ tưởng” gì đến chuyện kinh doanh.
Nhưng nay, anh chỉ cần 1 ý tưởng và tài năng, anh không cần có cửa hàng thì anh
vẫn có thể làm doanh nhân, và có thể là 1 doanh nhân thanh đạt hơn bất cứ 1
doanh nhân có cửa hàng nào. Cửa hàng của anh chính là tên miền trên mạng
internet, phương thức kinh doanh của anh chính là Thương mại điện tử.
Tiếp đến một điểm khác nhau mà tôi cho rằng vô cùng quan trọng đó là quan điểm
kinh doanh. Doanh nhân xưa được cho là thành đạt khi có khả năng tạo ra nhiều
của cải cho bản thân, có lợi nhuận cao. Nhưng ngày nay một doanh nhân được
đánh giá cao không chỉ là một doanh nhân kiếm được nhiều tiền mà còn phải là
người có đóng góp nhiều cho sự phát triển chung của tòan xã hội. Chuẩn mực xã
hội có nhiều thay đổi, trong đó sự thay đổi trong ý thức cộng đồng được coi là một
thay đổi đáng kể và tích cực. Tổ hợp giáo dục PAEC đã và đang cho ra mắt bạn
đọc 1 bộ sách 25 cuốn được đặt tên là “ Đạo kinh doanh Việt nam và thế giới”
“với mong muốn chia sẻ rằng các doanh nhân là những người được sinh ra để thực
hiện điều mà PACE gọi là “phụng sự xã hội” bằng những hành động kinh doanh,
những hành động không phải chỉ để kiếm ra tiền, mà là tạo ra “nhiều giá trị hơn
cho xã hội” và làm cuộc sống trở nên tốt đẹp hơn” (theo www.vietbao.vn ).
Từ những sự thay đổi đáng kể trên trong quan niệm về kinh doanh, quan niệm về
quản trị kinh doanh cũng có những đổi mới. Thứ nhất, quản trị kinh doanh không
chỉ còn là quản trị chủ yếu trong sản xuất vật chất mà giờ đây, quản trị trong sản
xuất dịch vụ cũng chiếm một phần khá lớn trong hệ thống ngành quản trị. Thứ hai,
nhà quản trị giờ đây thay vì phải giám sát kiểm tra bằng cách gặp mặt các nhân
viên thì họ có thể ngồi 1 chỗ, thậm chí còn không biết mặt nhân viên của mình mà
vẫn có thể quản lý cả hệ thống nhân viên hàng ngàn người (nhà quản trị kinh
doanh trong hình thức bán hàng đa cấp là một ví dụ điển hình). Thứ ba, nhà quản
trị hiện đại không chỉ lo mag lại nhiều tiền cho công ty mà còn phải quan tâm đến
các lợi ích xã hội khác, việc sử dụng nguồn lực sao cho hiệu quả không chỉ mang
ý nghĩa mang lại lợi nhuận cho công ty mà còn mang ý nghĩa thúc đẩy sản xuất và
tạo ra nhiều của cải cho xã hội, tối giảm giá thành sản phẩm, đem lại ngày càng
nhiều phúc lợi cho xã hội. Thật vậy, có thể nói điểm thay đổi thứ ba này là điểm
đổi mới đã và đang được tòan thế giới quan tâm. Nếu cho rằng đạo đức và trách
nhiệm xã hội là một gánh nặng cho mỗi doanh nghiệp thì quả là lạc hậu. Thời kì
của quan niệm đó đã qua từ rất lâu. Ngay từ đầu những thập niên 1990, Protect &
Gamble đã đi tiên phong và gặt hái không ít thành công trong chiến lược tiếp thị
loại bao bì không gây hại, thân thiện với môi trường. Các sản phẩm “xanh” đã
thành thời thượng ngay sau đó. Công ty 3M thậm chí đã khởi xướng chương trình
giảm ô nhiễm 3P (Pollution Prevention Pays) ngay từ những năm 1970 nên đã tiết
kiệm rất nhiều chi phí về sau khi các vấn đề về môi trường được áp đặt bằng luật
lệ. Vì vậy hãy coi đạo đức và trách nhiệm với xã hội chính là cơ hội phát triển của
mỗi doanh nghiệp.
Trên đây là một số khác biệt lớn, mà theo tôi là đáng chú ý, giữa kinh doanh xưa
và nay, quản trị kinh doanh hôm qua và hôm nay. Nhưng làm thế nào để trở thành
một nhà quản trị hiện đại thực sự thành công thì hoàn toàn không phải là một vấn
đề đơn giản. Và nhà quản trị hiện đại cần có những gì trong tay? Những phẩm
chất, năng lực, kĩ năng nào là không thể thiếu với 1 nhà quản trị thời đại này?
1. 2. Nhà quản trị kinh doanh hiện đại
2.1. Hai phẩm chất nổi bật ở một nhà quản trị hiện đại
Đức tính đầu tiên và theo tôi là quan trọng nhất đó là khả năng đặt niềm tin vào
người khác. Nhà quản trị, đặc biệt là các quản trị viên cấp cao, là người quản lý
các công việc, hầu như họ sẽ không trực tiếp tham gia vào quá trình thực hiện
nhiệm vụ. Theo một khía cạnh nào đó, công việc của nhà quản trị là “chỉ tay năm
ngón”, nhưng nhà quản trị lại thường là người chịu trách nhiệm cuối cùng trong
mỗi công việc mình phụ trách, vậy thì sao họ có thể yên tâm vào cấp dưới của
mình? Biết đặt niềm tin vào cấp dưới là một phẩm chất không thể thiếu của mỗi
nhà quản trị trong mọi thời đại.
Phẩm chất thứ hai cũng không kém phần quan trọng với mỗi nhà quản trị là tính
minh bạch trong công việc. Để trở thành 1 nhà quản lý, chúng ta phải công minh,
phải đánh giá khách quan trong công việc. Nhà quản trị phải đánh giá khách quan,
thẳng thắn mỗi cá nhân, không thể thiên lệch cho bất cứ một cá nhân nào, vì sự
thiếu công bằng trong đánh giá sẽ gây thái độ bất mãn, phản đối của nhân viên,
ảnh hưởng tới năng suất làm việc. Trong nhiều trường hợp để đánh giá được khách
quan là điều không dễ vì thế phẩm chất này là điều không thể thiếu ở mỗi nhà
quản trị.
2.2 Năng lực, kĩ năng cần có của nhà quản trị hiện đại
2.2.1 Quản lý
