Sáng kiến kinh nghiệm: Một số kinh nghiệm dạy học các bài thực hành Sinh học ở THCS

PHÒNG GD VÀ ĐT HUYỆN KRÔNG ANA<br /> TRƢỜNG THCS BUÔN TRẤP<br /> <br /> SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM<br /> TÊN ĐỀ TÀI:<br /> MỘT SỐ KINH NGHIỆM DẠY HỌC CÁC BÀI<br /> THỰC HÀNH SINH HỌC Ở THCS<br /> <br /> Họ và tên: Lê Đăng Bắc – Nguyễn Thị Sen<br /> Đơn vị công tác: Tr ng THCS Bu n Tr p<br /> Trình độ đào tạo: Đ i h c s ph m sinh - KTNN<br /> Môn đào tạo: Sinh h c<br /> <br /> Krông Ana, tháng 2 năm 2015<br /> <br /> 1<br /> <br /> MỤC LỤC<br /> I/ PHẦN MỞ ĐẦU<br /> <br /> Trang<br /> <br /> I.1/ Lý do ch n đề tài......................................................................................... 3<br /> I.2/ Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài ..................................................................... 3<br /> I.3/ Đối t ợng nghiên cứu.................................................................................. 4<br /> I.4/ Ph m vi nghiên cứu ..................................................................................... 4<br /> I.5/ Ph ơng pháp nghiên cứu ............................................................................. 4<br /> II/ PHẦN NỘI DUNG<br /> II.1/ Cơ sở lí luận............................................................................................... 4<br /> II.2/ Thực tr ng ................................................................................................. 4<br /> a/ Thuận lợi – khó khăn: ................................................................................... 4<br /> b/ Thành công – h n chế: .................................................................................. 5<br /> c/ Mặt m nh – mặt yếu: .................................................................................... 5<br /> d/ Các nguyên nhân, các yếu tố tác động: ......................................................... 4<br /> e/ Phân tích, đánh giá các v n đề thực tr ng mà đề tài đã đặt ra ........................ 5<br /> II.3/ Giải pháp, biện pháp .................................................................................. 5<br /> a/ Mục tiêu của giải pháp, biện pháp ................................................................. 6<br /> b/ Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp, biện pháp ................................... 7<br /> c/ Điều kiện để thực hiện giải pháp, biện pháp ................................................ 27<br /> d/ Mối quan hệ giữa các giải pháp, biện pháp .................................................. 28<br /> e/ Kết quả khảo nghiệm, giá trị khoa h c của v n đề nghiên cứu ..................... 28<br /> II.4/ Kết quả .................................................................................................... 28<br /> III/ PHẦN KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ<br /> III.1/ Kết luận .................................................................................................. 29<br /> III.2/ Kiến nghị ................................................................................................ 29<br /> PHẦN NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG SÁNG KIẾN ...................................... 30<br /> DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................... 31<br /> <br /> 2<br /> <br /> I. PHẦN MỞ ĐẦU<br /> I.1/ Lý do chọn đề tài.<br /> - Trong ch ơng trình sinh h c THCS nghiên cứu về giới thực vật ở sinh h c 6, về<br /> động vật ở sinh h c 7, về cơ thể ng i ở sinh h c 8 và biến dị - di truyền ở sinh h c<br /> 9. Chúng t i nhận th y rằng d y các bài thực hành ở mổi khối trong ch ơng trình<br /> sinh h c r t thú vị nh nguồn vật mẫu sống động và dễ kiếm tìm, vật mẫu là<br /> ph ơng tiện d y h c mang l i hiệu quả cao, thu hút sự tìm tòi và khám phá của h c<br /> sinh.<br /> - Là giáo viên đứng lớp chúng t i nhận thức đ ợc trách nhiệm của mình kh ng<br /> ngừng h c tập nâng cao kiến thức đặc biệt là đổi mới ph ơng pháp d y - h c.<br /> chúng t i đã tiến hành nghiên cứu sách báo, tài liệu bồi d ỡng giáo viên trung h c<br /> cơ sở và nhận th y rằng trong hệ thống các ph ơng pháp d y h c thì ph ơng pháp<br /> tự lực quan sát tìm tòi kiến thức là một trong những ph ơng pháp tr ng tâm của<br /> d y h c sinh h c THCS để đ t đ ợc mục tiêu chung của d y và h c. Từ những<br /> nhận thức trên chúng tôi đã rút ra một số lý do sau:<br /> + Do đặc tr ng của m n sinh h c THCS có nhiều kênh hình đòi hỏi quan sát trên<br /> mẫu vật, tranh vẽ, m hình là chủ yếu làm cho h c sinh chủ động lĩnh hội kiến<br /> thức, tự lực sáng t o, phát triển t duy.<br /> + Đối t ợng h c sinh: ham hiểu biết, hiếu động, yêu thích m n h c.<br /> Năm h c 2014 - 2015 ban lãnh đ o nhà tr ng giao nhiệm vụ cho chúng t i trực<br /> tiếp giảng d y m n sinh h c ở 4 khối 6,7,8,9. Qua quá trình d y chúng t i th y ch t<br /> l ợng h c sinh kh ng đồng đều về h c lực cũng nh về khả năng nhận thức cụ thể<br /> nh :<br /> - Khối 6 thì lớp 6A8 về h c lực trội hơn lớp 6A4,7, hiếu động, nhanh nhẹn, ho t bát<br /> nh ng đ i khi hay hiếu động, hay ồn m t trật tự trong nghiên cứu. Lớp 6A3 về mặt<br /> nề nếp thì nh ng trong những gi quan sát tranh, vật mẫu các em ch a thực sự cố<br /> gắng hết mình còn thụ động.<br /> - Khối 7 thì lớp 7A8 về h c lực trội hơn lớp 7A5,6,7 nhìn chung các em hiếu động,<br /> nhanh nhẹn, ho t bát nh ng đ i khi do hiếu động nên hay dẫn tới ồn m t trật tự<br /> trong nghiên cứu. Lớp 7A3: ổn định về nề nếp nh ng trong những gi quan sát<br /> tranh, vật mẫu các em ch a thực sự cố gắng hết mình còn thụ động.<br /> - Khối 8 thì lớp 8A1 về h c lực trội hơn lớp 8A2, hiếu động, nhanh nhẹn, ho t bát<br /> nh ng đ i khi hay hiếu động, hay ồn m t trật tự trong nghiên cứu. Lớp 8A4,5, 6: ổn<br /> định về nề nếp nh ng trong những gi quan sát tranh, vật mẫu các em ch a thực sự<br /> cố gắng hết mình còn thụ động.<br /> - Khối 9 thì lớp 9A1 về h c lực trội hơn lớp 9A2, hiếu động, nhanh nhẹn, ho t bát<br /> nh ng đ i khi hay hiếu động, hay ồn m t trật tự trong nghiên cứu. Lớp 9A4,6, 8: ổn<br /> định về nề nếp nh ng trong những gi quan sát tranh, vật mẫu các em ch a thực sự<br /> cố gắng hết mình còn thụ động.<br /> Nhìn chung các em nhiệt tình, ham hiểu biết thích tìm tòi khám phá thế giới tự<br /> nhiên. Đây chính là động lực thuận lợi giúp chúng t i thêm quyết tâm nghiên cứu<br /> đề tài sáng kiến kinh nghiệm này.<br /> I.2/ Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài nay.<br /> - Ph ơng pháp trực quan đ ợc xem nh điểm tựa trong quá trình nhận thức “Từ<br /> trực quan sinh động đến t duy trừu t ợng, từ t duy trừu t ợng đến hiện thực cuộc<br /> sống”. Khái niệm sinh h c bao gi cũng xu t phát từ thực tiễn. Từ những biểu<br /> 3<br /> <br /> t ợng sống cụ thể về các đối t ợng nghiên cứu giúp các em có cơ sở để suy diễn<br /> hình thành nên khái niệm. Điều này r t phù hợp với với độ tuổi của các em vì khả<br /> năng t duy của lứa tuổi này ch a cao. Mặt khác ph ơng tiện trực quan có nhiều<br /> điều kiện để vận dụng vì xung quanh các em là cả một thế giới sinh vật đa d ng,<br /> phong phú. Ở đây h c sinh quan sát độc lập d ới sự tổ chức và chỉ đ o của giáo<br /> viên để đi tới những kết luận th ng qua quan sát, tìm tòi, phát triển óc quan sát,<br /> phát triển t duy cho h c sinh. Để có thể sử dụng các ph ơng tiện trực quan một<br /> cách có hiệu quả nh t, góp phần nâng cao ch t l ợng d y và h c.<br /> I.3/ Đối tƣợng nghiên cứu.<br /> - H c sinh khối THCS Tr ng THCS Bu n Tr p.<br /> - Vật mẫu thật: Mẫu vật t ơi, mẫu kh và tiêu bản hiển vi có sẵn.<br /> - Vật mẫu t ợng hình: M hình, tranh vẽ trên bảng sơ đồ.<br /> I.4/ Phạm vi nghiên cứu.<br /> - Ph m vi trong nhà tr ng THCS Bu n Tr p và kinh nghiệm của chúng t i chỉ đề<br /> cập một v n đề nhỏ trong việc đổi mới ph ơng pháp d y h c ở m n sinh h c<br /> THCS. Đó là "Rèn kĩ năng quan sát cho h c sinh để tìm tòi kiến thức trên hình ảnh,<br /> mẫu vật th ng qua các tiết h c của bài thực hành”<br /> I.5/ Phƣơng pháp nghiên cứu<br /> - Ph ơng pháp điều tra quan sát.<br /> - Ph ơng pháp thực nghiệm.<br /> - Theo dõi tìm hiểu h c sinh, đánh giá, tổng hợp.<br /> - Nghiên cứu tài liệu, th ng qua th ng tin đ i chúng.<br /> - Nghiên cứu tài liệu (sách bồi d ỡng th ng xuyên)<br /> - Tìm hiểu thực tr ng nhận thức của h c sinh về m n sinh h c trong tr ng THCS<br /> để rút ra kinh nghiệm giảng d y.<br /> - Kết hợp nhiều ph ơng pháp hỗ trợ khác.<br /> II. PHẦN NỘI DUNG<br /> II.1. Cơ sở lý luận.<br /> - Qua nghiên cứu các tài liệu tham khảo t i th y bản ch t của việc đổi mới ph ơng<br /> pháp d y h c (hoặc d y h c theo ph ơng pháp tích cực) là việc sử dụng hợp lý<br /> nhiều ph ơng pháp d y h c cùng với nhiều hình thức tổ chức d y h c khác nhau để<br /> h c sinh lĩnh hội kiến thức một cách chủ động, tích cực, sáng t o. Nhằm phát huy<br /> tính tích cực phát triển năng lực t duy nâng cao khả năng vận dụng thực tiễn.<br /> - M n Sinh h c THCS nghiên cứu từ giới thực vật, động vật, cơ thể ng i đến di<br /> truyền - biến dị và m i tr ng. Nội dung kiến thức th ng đ ợc diễn đ t qua tranh<br /> vẽ, m hình hoặc các mẫu vật sống động. Tranh trong sách sinh h c THCS, rõ nét<br /> làm sáng tỏ nội dung cần quan sát, tìm tòi. Tranh đẹp đ ợc sao chụp từ mẫu vật có<br /> thật nên sống động l i cuốn sự quan sát của h c sinh.<br /> - Vì vậy ng i d y với vai trò chủ đ o tổ chức h ớng dẫn h c sinh sử dụng các<br /> ph ơng pháp quan sát, m tả thí nghiệm hay thực nghiệm để giúp h c sinh tìm tòi<br /> phát hiện kiến thức sinh h c th ng qua các bài thực hành.<br /> II.2. Thực trạng.<br /> a. Thuận lợi – khó khăn<br /> * Thuận lợi<br /> <br /> 4<br /> <br /> - Là đơn vị đóng trên địa bàn Thị Tr n Bu n Tr p, là trung tâm văn hoá, chính trị,<br /> kinh tế của huyện nhà. Trình độ dân trí của nhân dân t ơng đối cao, có nhiều thuận<br /> lợi trong c ng tác giảng d y. H c sinh đ ợc tiếp cận với th ng tin r t nhanh nên có<br /> ý thức tốt trong các nhiệm vụ đ ợc giao.<br /> - Cơ sở vật ch t và trang thiết bị của nhà tr ng t ơng đối đầy đủ (nh t là m ng<br /> kh ng dây (wifi) trang thiết bị về máy chiếu, bản th ng minh, máy chiếu vi vật<br /> thể...)<br /> * Khó khăn.<br /> - Ở c p THCS khi tiếp nhận các em lớp 6 vừa b ớc vào m i tr ng THCS nhiều bở<br /> ngỡ và gặp nhiều khó khăn trong cách tiếp thu bài h c nh t là các em là đồng bào<br /> dân tộc t i chỗ và các em có hoàn cảnh gia đình khó khăn xa bố mẹ nên ảnh h ởng<br /> r t nhiều đến việc tìm tòi nghiên cứu hình ảnh hay s u tầm, tim mẫu vật .....nên dẫn<br /> đến bài h c tiếp thu hơi chậm, còn các em ở khối lớp 7,8,9 thì đã nhanh nhẹn hơn,<br /> đã biết và làm quen với m i tr ng THCS nên ở các tiết thực hành cần mẫu vật,<br /> tranh ảnh, video .....thì các em chủ động tìm tòi và s u tầm.<br /> - Một khó khăn nữa là M n sinh lớp 8 h c về cơ thể ng i mà các bài thực hành<br /> đòi hỏi phải làm thực tế nh ng các em th y ng i nh bài H h p nhân t o,...<br /> b. Thành công – hạn chế<br /> * Thành công<br /> - Th ng qua các bài h c thực hành trên lớp và các hình ảnh minh h a, phim t liệu,<br /> mẫu vật s u tầm đ ợc đã một phần nào giúp các em hiểu đ ợc các bài h c ở các<br /> ch ơng th ng qua các bài thực hành. Mà th ng ngày hay th y nh thực vật chúng<br /> l i có tác dụng nh thế nào đối với đ i sống con ng i, động vật và m i tr ng mà<br /> b y lâu nay các em kh ng nghĩ ch a tới.<br /> - Chính vì điều này mà chúng t i th y h c sinh tiếp thu bài nhanh hơn và l y đ ợc<br /> nhiều ví dụ về tên thực vật, tập tính của động vật hay m i tr ng ảnh h ởng nh<br /> thế nào đến con ng i ....và đ a ra nhiều biện pháp cải t o thực vật, m i tr ng và<br /> h n chế các ch t thải nhiễm kh ng khí .....trực tiếp đến con ng i.<br /> * Hạn chế<br /> - Trong m n sinh h c THCS thực vật, động vật và m i tr ng đề cập trong các bài<br /> h c thực hành nh ng thực tế có ít trên địa ph ơng nên các em kh ng cảm nhận<br /> đ ợc.<br /> - Bên c nh đó phim t liệu về thực vật, động vật và m i tr ng thì dài mà th i<br /> l ợng tiết h c thực hành chỉ có 45 phút đ i khi kh ng đủ th i l ợng cho các em<br /> quan sát.<br /> - Còn phim t liệu về các bài thực hành có nhiều phim hay thì là t liệu n ớc ngoài<br /> có l i tiếng anh nên khi trình triếu các em ít hình dung ra nội dung.<br /> c. Mặt mạnh – mặt yếu<br /> * Mặt mạnh<br /> - Do h c sinh đa số sinh sống trên địa bàn thị tr n Bu n Tr p các em đã tiếp xúc<br /> đ ợc với nhiều tài liệu về t liệu về thực vật, động vật, m i tr ng.....th ng qua<br /> m ng Internet.....<br /> - Nhà tr ng có phòng bộ m n, phòng máy chiếu có nối m ng Internet, bản th ng<br /> minh nên giáo viên và h c sinh chủ động hơn khi d y bài nh l y tài liệu, phim,<br /> hình ảnh ... ngay trên m ng t o cho các em hứng thu hơn trong các bài d y thực<br /> hành, trực quan sinh động này.<br /> 5<br /> <br />