Sáng kiến kinh nghiệm: Tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong dạy học
ca dao - dân ca Ngữ Văn 7
1/27
MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ ............................................................................................................................ 2
1. Lí do chọn đề tài .................................................................................................................. 2
2. Mục đích của sáng kiến kinh nghiệm ................................................................................... 3
3. Đối tượng của sáng kiến kinh nghiệm .................................................................................. 4
4. Phương pháp nghiên cứu ..................................................................................................... 4
5. Phạm vi và kế hoạch nghiên cứu .......................................................................................... 5
GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ .............................................................................................................. 6
CHƢƠNG 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÍ LUẬN................................................................................... 6
1.1. Hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong nhà trường .......................................................... 6
1.2. Phương pháp dạy học theo chủ đề ................................................................................ 8
CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ................................................... 9
2.1. Thực trạng dạy học ca dao, dân ca ở trường thcs .......................................................... 9
2.2. Thực trạng triển khai hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong dạy học ............................ 10
CHƢƠNG 3: ............................................................................................................................ 11
TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM SÁNG TẠO .......................................................... 11
TRONG DẠY HỌC CHỦ ĐỀ CA DAO, DÂN CA LỚP 7 ........................................................ 11
3.1. Mục tiêu dạy học theo chủ đề ...................................................................................... 11
3.2. Phương pháp dạy – học ............................................................................................... 12
3.3. Tích hợp liên môn ....................................................................................................... 12
3.4. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh.............................................................................. 12
3.5. Tiến trình thực hiện ..................................................................................................... 13
3.6. Kết quả thực hiện ........................................................................................................ 25
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................................................ 26
TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................................... 27
Sáng kiến kinh nghiệm: Tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong dạy học
ca dao - dân ca Ngữ Văn 7
2/27
ĐẶT VẤN ĐỀ
1. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI
1.1. Cơ sở lí luận
“Hiền tài là nguyên khí của quốc gia” (Thân Nhân Trung). Nhận định đó thời
nào cũng đúng bởi giáo dục chính là hành trình tạo nền tảng cho tương lai của mỗi
đất nước. Trong chỉ thị số 74/2001/CT-TTg ngày 11- 6 - 2001 của Thủ tướng
Chính phủ về việc đổi mới chương trình giáo dục phổ thông thực hiện nghị quyết
số 40/2000/QH10 ngày 9 – 12 - 2000 của Quốc hội, một trong những nhiệm vụ
trọng tâm được nhấn mạnh là: “Đổi mới phƣơng pháp dạy và học, phát huy tƣ duy
sáng tạo và năng lực tự học của học sinh”. Như vây, việc đổi mới phương pháp dạy
và học trong nhà trường là một đòi hỏi tất yếu khách quan của nền giáo dục nước
nhà trong bối cảnh toàn cầu hoá hiện nay. Và cốt lõi của việc đổi mới phương pháp
dạy và học ở THCS là hướng tới việc học tập chủ động, chống lại thói quen thụ
động của học sinh.
Trong chương trình giáo dục phổ thông mới: Kế hoạch giáo dục bao gồm các
môn học, chuyên đề học tập (gọi chung là môn học) và hoạt động trải nghiệm sáng
tạo. Các hoạt động giáo dục hiện nay cần phải tăng cường sự trải nghiệm, nhằm
phát huy tính sáng tạo cho học sinh, tạo ra các môi trường khác nhau để học sinh
được trải nghiệm, đồng thời là sự khởi nguồn sáng tạo, biến những ý tưởng sáng
tạo của học sinh thành hiện thực để các em thể hiện hết khả năng sáng tạo của
mình. Hoạt động trải nghiệm sáng tạo phát huy tính tích cực chủ động của chủ thể
người học để từ đó hình thành ý thức, phẩm chất, kĩ năng sống và năng lực cho học
sinh. Bên cạnh đó, hoạt động trải nghiệm sẽ tạo hứng thú cho học sinh trong mỗi
tiết học, tránh đi sự tiếp nhận thụ động trong phương pháp học truyền thống.
Môn Ngữ Văn trong nhà trường đã được giảng dạy từ rất lâu, song có lẽ đến
bây giờ ta mới hiểu đúng tính chất của nó. Theo phương pháp truyền thống, dạy
văn chủ yếu là giảng văn. Dù trên thực tế các thầy giáo tài năng biết khơi gợi tư
duy sáng tạo cho học sinh như thế nào thì quan niệm giảng văn vẫn là mô hình dạy
học “lấy ngƣời dạy làm trung tâm”, giờ học văn chủ yếu là thầy giảng, trò nghe,
trò ghi chép, học thuộc một cách thụ động. Trong khi đó thực chất dạy văn là dạy
đọc văn. Nhiệm vụ của nhà trường là dạy cho học sinh biết cách đọc để ra đời học
sinh biết tự đọc, lấy việc tự đọc nuôi việc tự học, từ đó mà lớn lên tham gia chủ
động vào mọi hoạt động xã hội. Bởi thế, trên tinh thần đổi mới toàn diện phương
Sáng kiến kinh nghiệm: Tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong dạy học
ca dao - dân ca Ngữ Văn 7
3/27
pháp dạy học, hoạt động trải nghiệm sáng tạo là yêu cầu then chốt đối với mỗi môn
học trong đó có bộ môn Ngữ Văn.
1.2. Cơ sở thực tiễn
Hà Nội là mảnh đất ngàn năm văn hiến, đã lưu giữ rất nhiều những dấu tích
văn hóa của dân tộc. Vẻ đẹp truyền thống đó luôn cần được thế hệ trẻ tiếp nối đến
mai sau. Trong bối cảnh toàn cầu hóa hôm nay tinh thần dân tộc, niềm tự tôn đất
nước, ý thức nguồn cội có ý nghĩa vô cùng quan trọng. Sự hòa nhập của mỗi quốc
gia trong dòng chảy chung của thế giới, học sinh của Thủ đô Hà Nội lại càng cần
phải trân trọng những giá trị văn hóa dân gian của cha ông.
Bằng thực tế trải nghiệm của bản thân, tôi nhận thấy, việc đổi mới trong dạy
học Văn đã được tiến hành nhưng chưa thực sự mạnh mẽ, đồng bộ, sâu rộng. Giáo
viên có ý thức đổi mới nhưng còn e ngại, chưa biết thực hiện như thế nào, cần phải
được trang bị những kĩ năng giáo dục hiện đại. Về phía học sinh, các em học sinh
đầu cấp khá yêu mến môn Văn nhưng đã quen với phương pháp dạy học truyền
thống. Chắc hẳn, việc tiếp cận với những giờ học được xây dựng theo hướng đổi
mới sẽ khiến các em lạ lẫm, ngỡ ngàng. Tuy nhiên, các em có kiến thức, có kĩ năng,
nếu giáo viên có cách tổ chức, điều hành hợp lí thì ắt hẳn, việc đổi mới sẽ được
thực hiện thuận lợi và dần đi vào quỹ đạo. Kinh nghiệm từ những giờ dạy thử
nghiệm theo hướng này cho thấy phản hồi của học sinh là rất tích cực, các em thích
thú, vui vẻ vì được tham gia sâu vào giờ học và cảm thấy kiến thức vô cùng sinh
động, dễ nhớ, đặc biệt là ở đối tượng học sinh lớp 6,7.
Từ những lí do trên, tôi mạnh dạn lựa chọn đề tài nghiên cứu “Tổ chức hoạt
động trải nghiệm sáng tạo trong dạy học ca dao - dân ca Ngữ Văn 7” nhằm bồi
dưỡng cho học sinh tình cảm trân trọng văn hào dân gian, phát huy sự tích cực chủ
động và đồng thời cũng là cơ hội để tôi rèn luyện, hoàn thiện năng lực của bản thân
mình.
2. MỤC ĐÍCH CỦA SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Thứ nhất, đối với bản thân giáo viên, sáng kiến kinh nghiệm giúp giáo viên
được thực hành và nắm vững đặc trưng của một số phương pháp, kĩ thuật dạy học
mới như dạy học theo dự án, xây dựng chủ đề dạy học tích hợp liên môn trong
giảng dạy một thể loại của văn học dân gian; trên cơ sở đó áp dụng và nhân rộng
đối với các thể loại hay các đơn vị kiến thức khác của môn Ngữ Văn.
Sáng kiến kinh nghiệm: Tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong dạy học
ca dao - dân ca Ngữ Văn 7
4/27
Thứ hai, đối với học sinh, đề tài mà sáng kiến kinh nghiệm thực hiện nhằm
phát triển các năng lực của học sinh theo hướng tích cực gắn với đảm bảo yêu cầu
về chuẩn kiến thức kĩ năng bài học. Hoạt động trải nghiệm sáng tạo một mặt giúp
các em hình thành những năng lực, kĩ năng mềm để phục vụ cuộc sống; nhưng
quan trọng hơn, giáo viên mong muốn định hướng cho các em thái độ đúng đắn với
nét đẹp truyền thống của văn hóa Việt. Cho dù Việt Nam có hội nhập theo xu thế
toàn cầu hóa như thế nào thì cái hồn Việt, hồn quê sẽ chẳng bao giờ thay đổi.
Thứ ba, sáng kiến kinh nghiệm nhằm thử nghiệm một mô hình về đổi mới
dạy học Ngữ Văn bằng một số hình thức trải nghiệm sáng tạo nhằm đóng góp một
phần nhỏ vào công cuộc đổi mới giáo dục đang rất cấp thiết ngày hôm nay.
3. ĐỐI TƢỢNG CỦA SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
1.2. Đối tƣợng nghiên cứu
Ca dao – dân ca là một bộ phận quan trọng của văn học dân gian, được lựa
chọn đưa vào chương trình ngữ văn 7. Theo đúng kế hoạch dạy học, phần nội dung
này được tìm hiểu trong phần văn bản của học kì I môn Ngữ Văn 7. Các tiết học
theo phân phối chương trình của Bộ Giáo dục và Đào tạo bao gồm:
STT
Tiết
PPCT
Tên bài học
Điều chỉnh, giảm tải
1
9
Những câu hát về tình cảm gia đình
Chỉ dạy bài 1 và 4
2
10
Những câu hát về tình yêu quê hƣơng, đất nƣớc,
con ngƣời
Chỉ dạy bài 1 và 4
3
13
Những câu hát than thân
Chỉ dạy bài 2 và 3
4
14
Những câu hát châm biếm
Chỉ dạy bài 1 và 2
1.3. Đối tƣợng khảo sát, thực nghiệm
Dự án được khảo sát trong học sinh lớp 7 ở một trường THCS trên địa bàn Hà
Nội do giáo viên trực tiếp giảng dạy.
Lớp 7A3 có sĩ số 42 học sinh. Thế mạnh của lớp là phần lớn học sinh đều khá
giỏi, có khả năng thuyết trình và hoạt động nhóm tốt. Kỹ năng giao tiếp chủ động,
tự tin, có thái độ làm việc tích cực. Đó cũng là cơ sở giúp tôi có thêm những điều
kiện thuận lợi để đưa hoạt động trải nghiệm sáng tạo vào trong giảng dạy.
4. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
- Nhóm phương pháp nghiên cứu lí thuyết: phân tích và tổng hợp lí thuyết, phân
loại và hệ thống hóa lí thuyết, mô hình hóa.
Sáng kiến kinh nghiệm: Tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong dạy học
ca dao - dân ca Ngữ Văn 7
5/27
- Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn: quan sát khoa học; thực nghiệm khoa
học; chuyên gia; phân tích, tổng kết kinh nghiệm.
5. PHẠM VI VÀ KẾ HOẠCH NGHIÊN CỨU
- Lĩnh vực nghiên cứu: Giảng dạy Ngữ Văn 7.
- Giới hạn địa lí: Trường sở tại.
- Thời gian nghiên cứu: năm học 2016-2017.
