MỤC LỤC
Trang
PHẦN MỘT – ĐẶT VẤN ĐỀ
1
1. Lý do chọn đề tài
1
2. Điểm mới. đóng góp của sáng kiến
2
PHẦN HAI – NỘI DUNG
3
Chương 1: Cở sở lý luận và thực tiễn trong dạy học lịch sử theo chủ đề
nhằm phát triển năng lực, phẩm chất học sinh ở trƣờng THPT
3
1.1.Cơ sở lí luận
3
1.2. Cơ sở thực tiễn
4
1.3. Giải pháp
6
Chƣơng 2: Xây dựng và tổ chức dạy học chủ đề “Các nƣớc tƣ bản chủ
nghĩa giai đoạn 1918-1945” nhằm phát triển năng lực, phẩm chất học
sinh ở trƣờng THPT
8
2.1. Nội dung chủ đề
8
2.2. Xác định mục tiêu chủ đề
20
2.3. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh
22
2.4. Xây dựng bảng mô tả các mức độ nhận thức năng lực, phẩm chất...
22
2.5. Biên soạn câu hỏi / bài tập theo đinh hướng phát triển năng lực, phẩm
chất
25
2.6. Thiết kế và tổ chức dạy học chủ đề
40
Chƣơng 3: Thực nghiệm sƣ phạm về việc xây dựng, tổ chức dạy học
chủ đề các nƣớc tƣ bản chủ nghĩa giai đoạn 1918-1945 nhằm phát
triển năng lực, phẩm chất học sinh ở trƣờng THPT
59
3.1. Đối tượng thực nghiệm
59
3.2. Phương pháp thực nghiệm
59
3.3. Kết quả thực nghiệm
59
PHẦN BA – KẾT LUẬN
60
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG SÁNG KIẾN
Nội dung
Viết tắt
Giáo viên
GV
Học sinh
HS
Chủ nghĩa xã hội
CNXH
Tư bản chủ nghĩa
TBCN
Chủ nghĩa phát xít
CNPX
Dạy học chủ đề
DHCĐ
Chiến tranh thế giới thứ nhất
CTTGI
Chiến tranh thế giới thứ hai
CTTGII
Phát triển năng lực, phẩm chất
PTNL, PC
Sách giáo khoa
SGK
Dạy học lịch sử
DHLS
Chủ đề
CĐ
Trung học phổ thông
THPT
Phát triển năng lực, phẩm chất
PTNL, PC
Chương trình giáo dục phổ thông
CTGDPT
Trang 1
PHẦN MỘT: ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lí do chọn đề tài.
Dạy học lịch sử ở trường THPT không chỉ trang bị cho học sinh những kiến
thức cơ bản về lịch sử thế giới và lịch sử dân tộc, mà còn phát triển năng lực và
phẩm chất cho các em. Trên cơ sở đó, các em sẽ được phát triển một cách toàn
diện. Song muốn thực hiện được chức năng, nhiệm vụ đó cần thiết phải đổi mới
phương pháp dạy học theo tinh thần phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động,
sáng tạo tư duy của học sinh, bồi dưỡng cho học sinh năng lực tự học, khả năng
thực hành và lòng say mê, ý chí vươn lên trong học tập.
Nhưng trên thực tế hiện nay, phần lớn các GV dạy lịch sử ở các trường
THPT chỉ chú ý truyền thụ kiến thức lịch sử, ít quan tâm đến nhu cầu tìm hiểu,
khám phá lịch sử của học sinh nên không tạo được hứng thú học tập lịch sử cho
các em. Đó là một trong những nguyên nhân dẫn đến học sinh không quan tâm
học lịch sử, tâm lý nhàm chán, đối phó trong học lịch sử. Hậu quả là phần lớn
học sinh không nắm được kiến thức lịch sử cơ bản, mơ hồ về sự kiện, nhầm lẫn
kiến thức, điều này thể hiện rõ trong kết quả các kì thi THPT quốc gia những
năm gần đây.
Vậy, vấn đề đặt ra là làm sao khôi phục được bức tranh lịch sử sinh động
trước mắt các em, làm thế nào để học sinh có hứng thú, ấn tượng sâu sắc về bài
học lịch sử? Đây là một câu hỏi lớn cho nghành giáo dục, đặc biệt là đội ngũ
giáo viên dạy lịch sử. Bản thân tôi cũng rất trăn trở trong việc tìm ra những
phương pháp dạy học tích cực. Thông qua thực tiễn dạy học, tôi nhận thấy dạy
học theo chủ đề ở các trường THPT có vai trò và ý nghĩa to lớn, là một trong
những biện pháp đổi mới phương pháp dạy học góp phần nâng cao hiệu quả dạy
học lịch sử, đồng thời góp phần phát triển năng lực và phẩm chất học sinh. Bởi
vì, dạy học theo chủ đề là một mô hình mới với sự kết hợp giữa mô hình dạy học
truyền thống và hiện đại bằng việc chú trọng những nội dung học tập có tính
tổng quát, liên quan đến nhiều lĩnh vực. Giáo viên không dạy học chỉ bằng cách
truyền thụ kiến thức mà chủ yếu là hướng dẫn học sinh tự lực tìm kiếm thông
tin, sử dụng kiến thức vào giải quyết các nhiệm vụ có ý nghĩa thực tiễn.
Trong những năm qua, thực hiện chủ trương của Bộ Giáo dục và Đào tạo
về định hướng đổi mới Chương trình giáo dục phổ thông, Sở Giáo dục và Đào
tạo Nghệ An đã tổ chức nhiều lớp tập huấn cho giáo viên nhằm đổi mới mạnh
mẽ phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá theo định hướng phát triển năng
lực, phẩm chất học sinh thông qua việc xây dựng và dạy học theo chủ đề. Tuy
nhiên, từ thực tế giảng dạy của bản thân cũng như đồng nghiệp, tôi thấy việc dạy
học chủ đề theo định hướng phát triển năng lực, phẩm chất chưa phổ biến.
Các chủ đề được xây dựng trong thời gian vừa qua chủ yếu là theo các
chương/bài được xây dựng trong SGK, nội dung kiến thức còn dàn trải mà chưa
đi sâu vào một lĩnh vực cụ thể xuyên suốt một giai đoạn lịch sử hoặc một nhân
Trang 2
vật lịch sử nên về cơ bản không có cái “mới”, cái “khác” trong chủ đề so với nội
dung bài học sách giáo khoa nên chưa kích thích được sự tò mò, hấp dẫn và khả
năng tổng hợp của HS.
Mặt khác, chương trình giáo dục phổ thông mới đã được xác định sẽ dạy
theo chủ đề và chuyên đề. Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể và chương
trình giáo dục phổ thông môn Lịch sử đều hướng tới hình thành và phát triển
phẩm chất và năng lực cho người học. Vì vây, việc thiết kế và tổ chức dạy học
theo chủ đề là cần thiết, góp phần đổi mới đổi mới phương pháp dạy học theo
đinh hướng phát triển năng lực, phẩm chất cho học sinh.
Nhận thức được tầm quan trọng đó, bản thân tôi nhận thấy nếu tổng hợp
được kiến thức của từng chương/bài lại và đi sâu vào một lĩnh vực của các
chương/bài, mổ xẻ nó thì HS sẽ hứng thú học hơn và phát triển được các năng
lực, phẩm chất chung cũng như NL, PC riêng của bộ môn.
Với những lí do trên, tôi mạnh dạn chọn đề tài: Tổ chức dạy học chủ đề
“Các nước tư bản chủ nghĩa giai đoạn 1918-1945” nhằm phát triển năng lực
và phẩm chất học sinh ở trƣờng Trung học phổ thông làm đối tượng nghiên
cứu. Hi vọng công trình nghiên cứu này, sẽ góp phần giúp học sinh hứng thú và
hiểu biết sâu sắc về lịch sử các nước tư bản chủ nghĩa nói riêng, về lịch sử thế
giới nói chung. Qua đó phát triển các năng lực, phẩm chất cho HS.
2. Điểm mới, đóng góp của sáng kiến.
- Hệ thống hóa cơ sở lí luận và cơ sở thực tiễn của việc xây dựng và tổ chức dạy
học theo chủ đề trong môn Lịch sử ở trường THPT, đáp ứng yêu cầu của đổi
mới phương pháp dạy học chương trình hiện hành và chương trình giáo dục phổ
thông môn Lịch sử năm 2018.
- Sắp xếp, xây dựng cấu trúc nội dung chủ đề bài giảng mới thông qua việc xâu
chuỗi những vấn đề theo chiều sâu các giai đoạn lịch sử của các nước TBCN từ
năm 1918 đến năm 1945
- Đề xuất các biện pháp tổ chức dạy học theo chủ đề nói chung và chủ đề “các
nước tư bản chủ nghĩa giai đoạn 1918-1945" nhằm phát triển năng lực và phẩm
chất học sinh ở trường THPT.
- Xây dựng hệ thống câu hỏi/bài tập đi sâu vào chủ đề các nước tư bản chủ nghĩa
giai đoạn 1918-1945 theo định hướng phát triển năng lực, phẩm chất học sinh.
- Làm phong phú thêm lý luận và thực tiễn dạy học bộ môn Lịch sử ở trường
THPT, đặc biệt là thiết kế và tổ chức dạy học theo chủ đề đáp ứng yêu cầu đổi
mới chương trình giáo dục hiện hành và CTGDPT môn Lịch sử năm 2018.
- Kết quả này giúp tôi và đồng nghiệp vận dụng trong quá trình dạy học thực
tiễn, đề tài cũng là tài liệu tham khảo hữu ích cho HS, GV trong quá trình dạy và
học.
