intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Sáng kiến kinh nghiệm " Tích cực hóa hoạt động học tập của học sinh qua các tiết học vật lí "

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:23

Thêm vào BST
Báo xấu
1.030
lượt xem 283
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Chúng ta đang sống trong thế kỷ của trí tuệ sáng tạo. Đất nước ta đang trong thời kỳ đổi mới, đó là thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Phát triển giáo dục và đào tạo là một động lực quan trọng thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa, là điều kiện phát huy nguồn lực con người- yếu tố cơ bản để phát triển xã hội, tăng trưởng kinh tế nhanh và bền vững. Sự nghiệp giáo dục phải góp phần quyết định vào việc bồi dưỡng cho thế hệ trẻ tiềm năng...

Chủ đề:

Bình luận(2) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm " Tích cực hóa hoạt động học tập của học sinh qua các tiết học vật lí "

  1. S¸ng kiÕn kinh nghiÖm Phan V¨n Thµnh Sáng kiến kinh nghiệm Tích cực hóa hoạt động học tập của học sinh qua các tiết học vật lí (Phan Văn Thành, THPT Phù Cừ, Hưng Yên) Tr­êng THPT Phï cõ – H­ng yªn 1
  2. S¸ng kiÕn kinh nghiÖm Phan V¨n Thµnh MỞ ĐẦU I.LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Chúng ta đang sống trong thế kỷ của trí tuệ sáng tạo. Đất nước ta đang trong thời kỳ đổi mới, đó là thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Phát triển giáo dục và đào tạo là một động lực quan trọng thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa, là điều kiện phát huy nguồn lực con người- yếu tố cơ bản để phát triển xã hội, tăng trưởng kinh tế nhanh và bền vững. Sự nghiệp giáo dục phải góp phần quyết định vào việc bồi dưỡng cho thế hệ trẻ tiềm năng trí tuệ, t ư duy sáng tạo, năng lực tìm tòi chiếm lĩnh tri thức, năng lực giải quyết vấn đề thích ứng được với thực tiễn cuộc sống, với sự phát triển của kinh tế tri thức. Mục tiêu đổi mới này đòi hỏi ở người thầy phải phân tích và nhận thức được tầm quan trọng trong công tác giảng dạy, ngay chính trong bản thân người thầy cũng phải đổi mới về phương pháp giảng dạy cho phù hợp với thực tiễn đặt ra. Dạy học trước kia mang tính chất “độc thoại thông báo, giảng giải áp đặt” của sự dạy và tính chất “thụ động chấp nhận, ghi nhớ, thừa hành, bắt buộc” sự học của trò. Kiểu dạy học như thế không thể khích lệ, phát huy được hoạt động tự chủ, t ìm tòi, sáng tạo giải quyết vấn đề của học sinh trong quá trình chiếm lĩnh tri thức. Cách thức dạy học đó ngày nay không còn phù hợp với xu thế thời đại. Kiểu dạy học đó không thể tồn tại và chấp nhận được. Trong chương trình Vật lý ở bậc học THPT, định luật vật lý là một trong những nội dung cơ bản nhất, song song tồn tại với định nghĩa các đại lượng vật lý mà người giáo viên cần truyền đạt cho học sinh. Vì vậy, việc giảng dạy các định luật vật lý, định nghĩa các đại lượng vật lý theo phương pháp đổi mới là rất cần thiết. Từ đó, nảy sinh cho tôi câu hỏi “ Dạy học như thế nào để bồi dưỡng cho học sinh tiềm năng trí tuệ sáng tạo, tư duy khoa học vật lý, năng lực giải quyết các vấn đề của vật lý” .Với các vấn đề nêu trên, bài sáng kiến này đề cập vấn đề: TÍCH CỰC HÓA VIỆC HỌC TẬP CỦA HỌC SINH QUA CÁC TIẾT HỌC II. MỤC ĐÍCH - Đưa ra các phương pháp tích cực hóa việc hoc tập của học sinh trên lớp. - Đưa ra sơ đồ mô phỏng giải quyết vấn đề xây dựng kiến thức vật lý. Tr­êng THPT Phï cõ – H­ng yªn 2
  3. S¸ng kiÕn kinh nghiÖm Phan V¨n Thµnh - Đưa ra phương pháp giảng dạy các định luật vật lý, các định nghĩa các đại lượng vật lý - Tích luỹ kinh nghiệm kiến thức cho bản thân trong công tác giảng dạy. III. ĐỐI TƯỢNG, PHẠM VI NGHIÊN CỨU 1 Đối tượng - Học sinh THPT - Các thầy cô giáo có kinh nghiệm giảng dạy 2 Phạm vi: - Trường THPT IV. NHIỆM VỤ CỦA ĐỀ TÀI Đảm bảo được sự cân đối dạy tri thức Vật lý và dạy kỹ năng tiếp cận tri thứcVật lý - Nhận thức rõ cách thực hiện có hiệu quả các chức năng tổ chức, kiểm tra, định hướng - hành động học của học sinh. Khuyến khích trực giác của người học, khuyến khích người học nêu ý kiến của mình. - Cách thức lập sơ đồ mô phỏng tiến trình khoa học giải quyết vấn đề, xây dựng kiến thức - cần dạy, từ đó cụ thể hóa tiến trình dạy học cho phù hợp. V. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU. Thông qua việc nghiên cứu tài liệu và trao đổi với các giáo viên bộ môn. Dự giờ các giáo viên giảng dạy có kinh nghiệm lâu năm trong nghề. Thực hiện qua một số tiết dạy. NỘI DUNG Tr­êng THPT Phï cõ – H­ng yªn 3
  4. S¸ng kiÕn kinh nghiÖm Phan V¨n Thµnh PHẦN MỘT: CƠ SỞ LÝ LUẬN Căn cứ vào mục tiêu của Giáo Dục&Đào Tạo “Nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, hình thành đội ngũ lao động có tri thức, có tay nghề, có năng lực thực hành, tự chủ, năng động, sáng tạo, có đạo đức cách mạng, có tinh thần yêu Nước, yêu CNXH”. Trong khi đó, môn học Vật lý trong trường THPT là một trong những môn học cơ bản tạo điều kiện phát triển tư duy của học sinh. Vật lý có mối quan hệ chặt chẽ với môn kỹ thuật, điều đó khẳng định tính cần thiết của môn học. Tính chất cơ bản của các khái niệm vật lý, các định luật vật lý là các luận cứ cơ bản của triết học mang tính khoa học biện chứng một cách sâu sắc, điều đó càng khẳng định Vật lý có thế giới quan khoa học cho học sinh. Là một người giáo viên giảng dạy bộ môn Vật lý, tôi nhận thức được nhiệm vụ cơ bản của mình đó là:  Cung cấp cho học sinh kiến thức phổ thông cơ bản có hệ thống và toàn diện về vật lý. Hệ thống này phải thiết thực có tính kỹ thuật và phù hợp với quan niệm hiện đại của vật lý học.  Rèn luyện cho học sinh những kỹ năng chủ yếu sau: Quan sát. - Đo lường. - Sử dụng các dụng cụ máy đo phổ biến. - Thực nghiệm, thí nghiệm vật lý đơn giản. - Giải các bài vật lý phổ thông. - Vận dụng các kiến thức vật lý để giải thích hiện t ượng đơn giản và ứng dụng của vật lý - trong sản xuất. - Sử dụng các thao tác tư duy lôgic và các phương pháp cơ bản về môn học vật lý  Góp phần phát triển năng lực tư duy lôgic cho học sinh. Tr­êng THPT Phï cõ – H­ng yªn 4
  5. S¸ng kiÕn kinh nghiÖm Phan V¨n Thµnh  Góp phần xây dựng cho học sinh thế giới quan khoa học và giáo dục lòng yêu Nước, yêu chủ nghĩa xã hộ i khoa học và tinh thần quốc tế vô sản. PHẦN HAI: CƠ SỞ LÝ THUYẾT “ TÍCH CỰC HÓA VIỆC HỌC TẬP CỦA HỌC SINH” Theo lý thuyết hiểu theo nghĩa hẹp “Tích cực hóa việc học tập của học sinh” là làm thế nào để học sinh thuộc làu tài liệu ngay trong giờ học trên lớp mà không cần nghiên cứu tài liệu ngoài giờ học. Đồng thời, tích cực hóa việc học tập của học sinh là tổ chức, theo dõi sự chú ý của học sinh ở tất cả các giai đoạn, ở các kiểu khác nhau sao cho học sinh thu được kiến thức không phải thụ động mà là trong quá trình làm việc tích cực tự lực muôn hình muôn vẻ. Trên cơ sở lý thuyết và thực tế khi giảng dạy tại trường THPT Phù Cừ tôi nhận thấy để tích cực hóa việc học tập của học sinh trong việc tiếp thu kiến thức bộ môn Vật lý thì người giáo viên cần làm những công việc sau: I. CHUẨN BỊ THIẾT KẾ BÀI GIẢNG 1. Phải nghiên cứu kỹ tài liệu, xác định mục tiêu bài dạy, phần dạy, kiểu bài dạy, kiến thức của bài dạy, nội dung trọng tâm cần truyền tải tới học sinh Sau đây sẽ liệt kê một số kiểu bài dạy và phương pháp giảng dạy 1.1. Giảng dạy các khái niệm vật lý Định nghĩa: Khái niệm vật lý là sản phẩm phản ánh bởi bộ óc những tính chất chung về bản chất của đối tượng và sự vật hiện tượng vật lý. Đặc điểm: + Các khái niệm vật lý thường xuất hiện khi nghiên cứu các đại lượng vật lý và được chia làm hai nhóm đó là khái niệm vật lý chỉ có đặc điểm định tính và khái niệm vật lý chỉ có đặc điểm định lượng. Tr­êng THPT Phï cõ – H­ng yªn 5
  6. S¸ng kiÕn kinh nghiÖm Phan V¨n Thµnh + Khi giảng dạy các khái niện vật lý, g iáo viên phải cho học sinh nắm thật chắc các khái niệm vật lý vì học sinh có nắm chắc các khái niệm vật lý thì mới đi sâu vào bản chất các hiện tượng vật lý và ứng dụng nó trong cuộc sống và trong kỹ thuật. Chú ý: Khi giảng dạy các khái niệm vật lý giáo viên phải chỉ rõ cho học sinh nhận thức rõ được - những yêu cầu sau - Đại lượng có hướng hay đại lượng vô hướng - Đại lượng đặc trưng cho tính chất gì của sự vật hiện Đại lượng vật lý ấy là tượng vật lý. - Mối liên hệ định lượng giữa nó với các đại lượng khá thể hiện trong công thức nào. - Đơn vị đo,cách đo đại lượng đó ra sao Phương pháp giảng dạy các khái niệm vật lý Khi giảng dạy các khái niệm vật lý người giáo viên cần làm theo các bước sau: Bước 1: Vạch ra đặc điểm lý tính của khái niệm mới cần giảng dạy Bằng các ví dụ gần gũi hàng ngày, thí nghiệm mở đầu đơn giản, bài kiểm tra cũ giáo viên cho học sinh thấy trong hiện t ượng vật lý hay trong các tính chất vật thể đang nghiên cứu xuất hiện những đặc điểm mới mà kiến thức cũ không thể đặc trưng hoặc giải thích được. Từ đó giáo viên cần xây dựng một định nghĩa mới mà đặc tính của nó có trong ví dụ, thí nghiệm, nội dung kiểm tra ở trên. Bước 2: Làm sáng tỏ đặc điểm định lượng của khái niệm mới Tr­êng THPT Phï cõ – H­ng yªn 6
  7. S¸ng kiÕn kinh nghiÖm Phan V¨n Thµnh Các đại lượng vật lý có liên quan với nhau bằng nhiều cách khác nhau. Trong sách giáo khoa mối liên hệ giữa các đại lượng vật lý thường được xác lập bằng thực nghiệm hoặc biến đổi các biểu thức toán học t ìm ra sự phụ thuộc định lượng giữa đại lượng mới và đại lượng cũ. Trong bước này giáo viên cần vạch ra, chỉ rõ cho học sinh t ìm hiểu quan hệ định lượng giữa đại lượng mới và các đại lượng cũ mà giáo viên đã tổng kết ở bước 1 Bước 3: Định nghĩa khái niệm mới Giáo viên chỉ thực hiện bước này khi biết học sinh đã nắm chắc bước 2 tổng kết của việc nghiên cứu đúc rút những tri thức đã thu được về khái niệm vào trong một hình thức giản đơn dễ hiểu thông thường ta đưa ra khái niệm mới giản đơn bằng lời. Bước 4 : Xây dựng đơn vị đo Đơn vị đo thường được suy ra từ công thức của định nghĩa. Trong bước này giáo viên yêu cầu học sinh tự xây dựng và đặt câu hỏi về ý nghĩa, định nghĩa đơn vị đo đó cũng là một hình thức giúp học sinh hiểu, nhớ, nắm vũng khái niệm mới. Bước 5: Vận dụng khái niệm mới vào thực tiễn Trong bước này giáo viên cho học sinh giải thích hiện t ượng vật lý đơn giản hoặc giải bài tập đơn giản ngay tại lớp học và cuối cùng giao bài tập về nhà cho học sinh vận dụng. Chú ý: Đến bước 3 giáo viên chỉ cần học sinh hiểu, nhớ khái niệm mới chứ chưa cần đòi hỏi ở học sinh nắm vững kiến thức đã học. Khi giảng dạy giáo viên hay bỏ qua bước 4, bước 5 mà đã đòi hỏi ở học sinh nắm vững kiến thứclà một điều vô lý. 1.2. Giảng dạy các định luật vật lý Đặc điểm: + Định luật vật lý là bước tiếp theo của việc phát triển cao hơn sau khái niệm vật lý. Nó thiết lập mối quan hệ chặt chẽ sâu sắc các hiện t ượng vật lý. Tr­êng THPT Phï cõ – H­ng yªn 7
  8. S¸ng kiÕn kinh nghiÖm Phan V¨n Thµnh + Định luật vật lý có tính tất yếu, phổ biến, tức là trong điều kiện nhất định nó có tác dụng bất kỳ ở đâu và ở chỗ nào. Vì thế, mỗi khi lo ài người phát hiện ra một định luật vật lý thì trình độ con người phát triển cao hơn. + Khác với các quy luật của thực tế khách quan không thay đổi và tồn tại độc lập với ý thức con người, thì định luật vật lý là kết quả của tư duy khoa học khi nhận thức về tự nhiên, nhận thức của con người cao hay thấp mà định luật vật lý phản ánh đúng thực tế khách quan nhiều hay ít. + Thực nghiệm “Thí nghiệm, quan sát, đo lường” là phương tiện cơ bản của vật lý, hầu hết các định luật vật lý đều rút ra từ thực nghiệm cho nên nó thể hiện tính khoa học, tính thực tiễn cao. Chính bởi các đặc điểm trên mà khi học sinh cần nắm vững một định luật vật lý cần biết các yêu cầu sau Định luật vật lý: - Phản ánh được mối quan hệ giữa các hiện tượng ra sao. Nội dung định luật được phát biểu như thế nào. - Biểu thức toán học của định luật (nếu có ) - Ứng dụng của định luật (nếu có) - Giới hạn áp dụng định luật. - Cách thức, quá trình hình thành định luật. - Phương pháp giảng dạy các định luật vật lý Khi giảng dạy các định luật vật lý giáo viên cần thực hiện các bước sau Bước 1: Ôn tập những khái niệm cũ có mặt trong định luật Trong bước này giáo viên cần kiểm tra nhận thức của học sinh về các khái niệm cũ có mặt Tr­êng THPT Phï cõ – H­ng yªn 8
  9. S¸ng kiÕn kinh nghiÖm Phan V¨n Thµnh trong định luật mà học sinh đã học. Tuy nhiên không phải ôn lại tất cả những gì có liên quan tới nội dung của định luật mà người giáo viên cần hướng học sinh vào những nội dung khái niệm cơ bản. Nếu khái niệm đó là quá khó hoặc học sinh đã học ở THCS mà học sinh chưa nhớ thì giáo viên có thể dành hẳn một khoảng thời gian củng cố lại các khái niệm đó trước khi vào mục mới. Chỉ sau khi biết chắc học sinh hiểu rõ bản chất của khái niệm liên quan, giáo viên mới bước vào giảng phần đó. Bước 2: Định hướng sự chú ý của học sinh vào mối liên hệ các hiện tượng, sự vật trong tự nhiên cần nghiên cứu, vạch rõ các đại lượng sắp nghiên cứu Để thực hiện bước này giáo viên cần lấy các ví dụ đơn giản về các hiện tượng vật lý gần gũi với đời sống hàng ngày hoặc các thí nghiệm định tính đơn giản Chú ý: Trong bước này khi phân tích các hiện tượng, các ví dụ đã chọn, giáo viên cần hướng học sinh vào phạm vi giới hạn của các đại lượng liên quan tới định luật vì giữa các mặt của sự vật hiện tượng cũng có nhiều mối quan hệ qua lại phức tạp, nếu không hạn chế phạm vi học sinh sẽ không hiểu mục đích nghiên cứu. Mục đích cuối cùng của bước này là học sinh chỉ ra được các đại lượng liên quan tới định luật và mối quan hệ qua lại định tính giữa chúng. Bước 3: Tìm nội dung định luật hay tìm mối liên hệ qua lại giữa các đại lượng Trong SGK nhìn chung các định luật vật lý được xây dựng từ thí nghiệm, hoặc các bài toán định lượng. Đối với kiểu bài xây dụng bằng thí nghiệm, giáo viên cần chú ý chuẩn bị thí nghiệm kỹ v ì khi tiến hành trên lớp cần chính xác thành công ngay. Từ nội dung kết quả của thí nghiệm, giáo viên hướng dẫn cho học sinh phân tích hoặc dẫn dắt học sinh biện luận t ìm mối quan hệ định lượng giữa các đại lượng, khái niệm liên quan trong thí nghiệm và kết thúc bằng việc học sinh tự tổng kết phát biểu thành nội dung của định luật cần học, biểu thức liên quan. Bước 4: Vận dụng định luật vào giải các bài tập liên quan, giải thích các hiện t ượng trong tự nhiên Trong bước này giáo viên cho học sinh giải bài tập đơn giản hoặc giải thích một số hiện tượng vật lý xẩy ra trong cuộc sống hàng ngày mục đích của bước này giúp học sinh củng cố lại nội dung định luật, hiểu và nắm vững định luật. Tr­êng THPT Phï cõ – H­ng yªn 9
  10. S¸ng kiÕn kinh nghiÖm Phan V¨n Thµnh Bước 5: Nêu vị trí, giới hạn áp dụng của định luật Với các định luật cần thiết, giáo viên cho học sinh thấy vai trò của định luật và phạm vi áp dụng của định luật, giới hạn của định luật. Điều này chứng minh cho học sinh thấy khoa học là vô tận, tri thức của con người không ngừng nâng cao, từ đó giúp học sinh nhìn nhận khoa học vật lý một cách đúng đắn hơn. 1.3. Giảng dạy các bài có thí nghiệm Đặc điểm: + Thí nghiệm vật lý là con đường ngắn nhất để học sinh tiếp thu kiến thức vật lý một cách nhanh nhất. + Thí nghiệm vật lý giúp học sinh biết cách quan sát hiện t ượng, biết cách đo lường, sử dụng các dụng cụ đo từ thí nghiệm và áp dụng vào cuộc sống hàng ngày. + Vật lý là một bộ môn khoa học thực nghiệm gắn liền với bộ môn kỹ thuật, vì vậy từ các thí nghiệm học sinh hiểu sâu sắc hơn về các hiện tượng, các khái niệm, các định luật vật lý. + Thí nghiệm vật lý là môi trường, là chân lý kiểm nghiệm các định luật vật lý. Phương pháp giảng dạy Khi giảng dạy các bài có thí nghiệm vật lý giáo viên cần thực hiện các bước sau Bước 1: Giới thiệu dụng cụ làm thí nghiệm Trong bước này giáo viên vừa ôn tập, kiểm tra học sinh trên các dụng cụ làm thí nghiệm học sinh đã biết và giới thiệu tác dụng của các dụng cụ mới, cách đo. Đồng thời nhắc nhở học sinh các điểm chú ý về việc an toàn trong khi làm thí nghiệm. Bước 2: Tiến hành thí nghiệm Khi tiến hành thí nghiệm, giáo viên cần chú ý làm chậm, làm mẫu, khi đã tiến hành xong giáo viên yêu cầu học sinh mô tả lại, sau đó yêu cầu học sinh tự làm. Việc tiến hành thí nghiệm Tr­êng THPT Phï cõ – H­ng yªn 10
  11. S¸ng kiÕn kinh nghiÖm Phan V¨n Thµnh ở đây cần trình tự từ việc lắp các dụng cụ thí nghiệm, tiến hành thí nghiệm. Bước 3: Kết quả thí nghiệm Kết quả thí nghiệm, hiện t ượng xảy ra hoặc số liệu của phép đo bằng sự quan sát của mắt thường thông qua các dụng cụ đo hoặc kết quả của phép đo trực tiếp giáo viên cho học sinh quan sát, đo lường và rút ra hiện tượng, hay đọc kết quả đo qua dụng cụ đo. Bước 4: Phân tích kết quả thí nghiệm Từ kết quả thí nghiệm với kiến thức học sinh đã có trong phần trước đó, giáo viên dẫn dắt học sinh suy nghĩ t ìm mối quan hệ qua lại, sự phụ thuộc lẫn nhau trong nội dung bài học để phân tích định tính hay định lượng rút ra định nghĩa mới hoặc nội dung của một định luật nào đó. 2. Xây dựng phương án dạy học kiến thức cụ thể 2.1. Lập sơ đồ mô phỏng tiến trình khoa học giải quyết vấn đề xây dựng kiến thức vật lý cần dạy Bước tiếp theo sau khi xác định đ ược mục tiêu bài dạy, ta cần thiết kế tiến trình hoạt động dạy học cho một kiến thức vật lý cụ thể. Chúng ta phải lập một sơ đồ mô phỏng tiến trình khoa học giải quyết vấn đề, xây dựng hoặc kiểm nghiệm, vận dụng kiến thức Vật lý cụ thể. Hiểu theo một cách đơn giản là chúng ta cần xây dựng một con đường của sự lôgic để học sinh tiếp cận kiến thức mới nhanh nhất, dễ hiểu nhất và có sự lôgic với nhau trong mọi quá trình của bài dạy. Để làm được việc này người giáo viên phải phân tích được tiến tr ình khoa học xây dựng kiến thức mới đó là: - Kiến thức cần xây đựng là điều gì ? - Kiến thức đó được diễn đạt thế nào ? - Nó là câu trả lời rút ra được từ việc giải bài toán cụ thể nào ? - Kiến thức đó xuất phát từ câu hỏi nào ? Tr­êng THPT Phï cõ – H­ng yªn 11
  12. S¸ng kiÕn kinh nghiÖm Phan V¨n Thµnh - Tính hợp thức khoa học của câu trả lời có không ? Dạng khái quát của sơ đồ mô phỏng tiến trình khoa học giải quyết vấn đề khi xây dựng, kiểm nghiệm/ ứng dụng một tri thức mới như sau Vấn đề (đòi hỏi xây dựng kiến thức) Điều kiện cần sử dụng để tìm câu trả lời cho vấn đề đặt ra BÀI TOÁN Giải quyết bài toán KẾT LUẬN/ NHẬN ĐỊNH Vấn đề (đòi hỏi kiểm nghiệm/ứng dụng thực tiễn kiến thức) Điều kiện cần sử dụng để tìm câu trả lời cho vấn đề đặt ra một mặt nhờ suy luận, mặt khác nhờ thíÀI TOÁN sát B nghiệm quan Giải bài toán Giải bài toán nhờ bằng suy luận lý Tr­êng THPT Phï cõ – Hhí nghiệm, quan t ­ng yªn sát thuyết 12
  13. S¸ng kiÕn kinh nghiÖm Phan V¨n Thµnh Kết luận Kết luận (nhờ suy luận lý (nhờ thí nghiệm thuyết ) quan sát) 2.2. Phương án dạy học kiến thức cụ thể Phương án dạy học một kiến thức cụ thể có thể mô phỏng theo các bước sau 1.SƠ ĐỒ CẤU TRÚC NỘI DUNG VÀ TIẾN TRÌNH XÂY DỰNG KIẾN THỨC 1.1: Câu hỏi cơ bản và kết luận tương ứng cần xây dựng ................................................................ 1.2: Đề kiểm tra kết quả học ............................................................... 2.MỤC TIÊU DẠY HỌC VÀ ĐỀ KIỂM TRA KẾT QUẢ HỌC 2.1: Mục tiêu dạy học ............................................................... 2.2: Đề kiểm tra kết quả học ............................................................... 3.PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC Tr­êng THPT Phï cõ – H­ng yªn 13
  14. S¸ng kiÕn kinh nghiÖm Phan V¨n Thµnh 3.1: Giáo viên: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2: Học sinh: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. NỘI DUNG TRÌNH BÀY BẢNG ............................................................... ............................................................... 5. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC KIẾN THỨC CỤ THỂ HOẠT ĐỘNG I I.1: Định hướng mục tiêu hoạt động ............................................................... I.2: Định hướng giải quyết nhiệm vụ - Xác định giải pháp:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . - Thực hiện giải pháp:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I.3: Tổng kết củng cố kết quả ............................................................... HOẠT ĐỘNG II II.1: Định hướng mục tiêu hoạt động ............................................................... II.2: Định hướng giải quyết nhiệm vụ - Xác định giải pháp:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tr­êng THPT Phï cõ – H­ng yªn 14
  15. S¸ng kiÕn kinh nghiÖm Phan V¨n Thµnh - Thực hiện giải pháp:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . II.3: Tổng kết củng cố kết quả ............................................................... HOẠT ĐỘNG III. IV. . . . . . Sau khi lập sơ đồ tiến tr ình giải quyết vấn đề xây dựng kiến thức cần dạy trên cơ sở đó giáo viên có thể soạn bài theo ý đồ mà mình xây dựng. 3. Soạn bài Soạn bài là công việc bắt buộc của một người thầy, mọi hoạt động trên lớp có tốt hay không được thể hiện ở nội dung bài soạn. - Mục tiêu dạy học phải nêu được nhiệm vụ của học sinh cần tiếp thu kiến thức trọng tâm của bài, nhiệm vụ về kỹ năng của học sinh, mục tiêu giáo dục đạo đức của học sinh qua bài học, mục tiêu phát triển tri thức khoa học là gì. - Phương tiện dạy học giáo viên phải định hình được sự chuẩn bị của mình về tri thức cần dạy, dụng cụ thí nghiệm cần chuẩn bị , hay phương tiện dạy học là gì ? Đối với học sinh, giáo viên cần học sinh chuẩn bị những g ì. - Tiến trình hoạt động dạy học cụ thể ở đây là nội dung cơ bản của bài soạn là kịch bản mà giáo viên trình diễn trước lớp học. Nội dung này phải nêu được các vấn đề liên quan bài dạy các vấn đề đó phải có sự lôgic của sơ đồ mô phỏng tiến tr ình khoa học giải quyết vấn đề khi xây dựng, kiểm nghiệm ứng dụng một tri thức mới mà giáo viên đã lập ở mục 2. Đối với giáo viên mới nội dung trình bày bảng rất cần thiết. Trong sáng kiến này mục đích không phải trình bày thiết kế một bài soạn vì vậy tôi không đi sâu vào nội dung của một bài soạn nhưng theo tôi bài soạn ta có thể làm theo mẫu sau. MẪU TỔNG QUÁT BÀI SOẠN I:MỤC TIÊU. Tr­êng THPT Phï cõ – H­ng yªn 15
  16. S¸ng kiÕn kinh nghiÖm Phan V¨n Thµnh + Kiến thức ( Nội dung trọng tâm bài học sinh cần nắm) + Kỹ năng (Rèn luyện cho học sinh những ký năng g ì?) + Giáo dục( Giáo dục thế giới quan, khoa học như thế nào, giáo dục đạo đức học sinh ở mục nào). II PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC. + Giáo viên ( Giáo viên cần chuẩn bị những gì ?) + Học sinh ( Yêu cầu học sinh chuẩn bị gì về dụng cụ học, về tri thức ) III TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY – HỌC Hoạt động 1 ( nội dung, thời gian ) Trợ giúp của giáo viên Hoạt động của học sinh Hoạt động 2 ( nội dung, thời gian ) Trợ giúp của giáo viên Hoạt động của học sinh Hoạt động 3.4 . . II. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC TRÊN LỚP. Tổ chức hoạt động trên lớp là khâu quan trọng quyết định chất lượng của một giờ học. Để tích cực hóa hoạt động học của học sinh trên lớp học giáo viên phải thực hiện đúng các bước trên lớp, thể hiện rõ vai trò của người thầy . Theo ý kiến của tôi để tích cực hóa hoạt động của học sinh trên lớp thì giáo viên cần thực hiện tốt cáccông việc sau: 1. Lời nói của giáo viên Tr­êng THPT Phï cõ – H­ng yªn 16
  17. S¸ng kiÕn kinh nghiÖm Phan V¨n Thµnh Vai trò của lời nói trên lớp. Để nhận biết được sự vật hiện tượng phải thông qua hai con đ ường đó là các giác quan và ngôn ngữ lời nói. Lời nói là nguồn chính cung cấp tri thức cho học sinh, quyết định tới sự nhận thức tri thức của học sinh cũng thông qua lời nói. Lời nói là phương tiện, công cụ mà nhờ nó con người giao tiếp với nhau, trao đổi ý kiến, hiểu biết nhau. Thầy hiểu trò và trò hiểu thầy thông qua lời nói. Trong phương pháp tr ình bày tài liệu bằng lời, giáo viên chỉ sử dụng lời nói nhưng hầu hết các giác quan khác, phương tiện dạy học khác đã có sự giúp đỡ đắc lực của lời nói. Yêu cầu của lời nói Đối với một một giáo viên vật lý giảng dạy bộ môn tự nhiên lời nói phải: Chính xác, rõ ràng, rành mạch, đầy đủ. Khi nói phải rõ ràng, đủ nghe, nhịp điệu vừa phải. Học sinh phải đủ nghe rõ lời nói của giáo viên, học sinh chỉ có thể nghe nhanh ở kiến thức cũ hoặc học sinh đã biết khi đề cập vấn đề mới giáo viên cần bình t ĩnh nói chậm đủ cho học sinh hiểu lời nói của thầy. Giọng nói phải trầm tĩnh êm tai không gay gắt và đơn điệu phải biết nhấn mạnh chỗ quan trọng, ngừng lại trước hoặc sau câu cần chú ý. 2. Kiểm tra học sinh Trước tiên khi bước vào lớp giáo viên cần kiểm tra, bao quát chung to àn bộ lớp học từ việc nhỏ nhất đó là bảng viết của giáo viên, bàn ghế học tập của học sinh, vệ sinh lớp học, thái độ học tập của học sinh. Công việc này giúp học sinh có thái độ nghiêm túc trong học tập. Khi có hiện tượng bất thường xẩy ra giáo viên cần uốn nắn kịp thời rồi mới bắt đầu vào giờ học. Việc kiểm tra bài cũ của học sinh cũng là một công việc cần thiết, qua đó giáo viên nhận biết được sự chuẩn bị của học sinh ở nhà và sự tiếp thu kiến thức cũ. Công việc kiểm tra bài cũ không cần nhất thiết phải thực hiện vào đầu tiết học tùy theo nội dung bài học giáo viên có thể kiểm tra đầu giờ và cũng có thể xen kẽ trong giờ học. Để tích cực việc học tập của học sinh ở Tr­êng THPT Phï cõ – H­ng yªn 17
  18. S¸ng kiÕn kinh nghiÖm Phan V¨n Thµnh lớp cũng như ở nhà khi kiểm tra bài cũ tôi thường áp dụng các câu hỏi khác nhau cho các đối tượng học sinh. Đối với học sinh yếu, trung bình yếu chỉ cần học sinh nắm vững, thuộc nội dung trong sách giáo khoa là đủ, sau khi học sinh nâng dần kiến thức ta kiểm tra ở hình thức cao hơn. Đối với học sinh khá tôi không chỉ kiểm tra nội dung trong sách giáo khoa mà bao giờ cũng đặt lần lượt các câu hỏi lôgic từ dễ đến khó, liên tục đòi hỏi ở học sinh không chỉ thuộc nội dung bài mà cơ bản học sinh hiểu bài tới đâu. Khi học sinh không thuộc bài tôi thường yêu cầu học sinh về nhà chép lại nội dung bài kiểm tra từ 10 đến 20 lần t ùy theo đối tượng hoặc có thể yêu cầu học sinh học ngay trên lớp cho thuộc khi học sinh kiểm tra lại thuộc tôi thường đông viên bằng các câu hỏi “ học bài cũ khó hay dễ ? em học bằng cách nào thì chóng thuộc bài cũ ?” Kiểm tra dụng cụ học tập của học sinh trên lớp. Điều kiện đảm bảo cho học sinh học, hiểu nội dung bài học trên lớp thì bắt buộc học sinh phải chuẩn bị đủ dụng cụ học tập đối với tôi cần ở học sinh trong các giờ học phải có sách giáo khoa, sách bài tập, vở ghi chép không phải giờ học nào cũng kiểm tra mà giáo viên có thể yêu cầu học sinh chuẩn bị từ đầu năm học và đột xuất trong giờ học giáo viên kiểm tra dụng cụ học tập của học sinh. Những học sinh không mang sách giáo khoa hoặc sách bài tập trong các giờ bài tập, hôm sau tôi kiểm tra ngay nội dung bài cũ học sinh đó. Kiểm tra ghi chép của học sinh trong các giờ học. Khi kiểm tra miệng hoặc giờ bài tập giáo viên kiểm tra ghi chép của học sinh trong tiết trước. Trong giờ học tôi không quan tâm tới việc học sinh ghi chép như thế nào nhưng không hẳn là học sinh chỉ ngồi nghe và tham gia vào tiết học là đủ. Mà điều tôi quan tâm tới học sinh ghi chép những g ì, những nội dung cơ bản của bài học học sinh phải tự ghi lại theo cách hiểu của mình hoặc về nhà học sinh có thể tự ghi lại bài học. Khi kiểm tra học sinh phải có trong vở lý thuyết của mình. Vì cùng một buổi, học sinh tiếp thu các kiến thức của nhiều bộ môn , nhiều kiến thức mới và có kiến thức mà sách giáo khoa không có nhưng rất quan trọng đối với sự phát triển tri thức của học sinh và nội dung trọng tâm bài học, trong khi đó học sinh THPT đang trong độ tuổi tâm lý phát triển nhân cách nên không thể nhớ lâu, vì vậy vở lý thuyết là dụng cụ học tập thứ ba của học sinh sau SGK và sách bài tập, rất tốt cho học sinh học trên lớp cũng như ở nhà. Kiểm tra định hướng hành động học của học sinh. Khi giáo viên giao nhiệm vụ, đưa ra vấn đề tri thức thì giáo viên cần kiểm tra. Thể hiện ở chỗ giáo viên phải bao quát được toàn bộ lớp học. Kiểm soát, theo dõi toàn bộ hoạt động học của học sinh. Khi phát hiện học sinh không tập chung Tr­êng THPT Phï cõ – H­ng yªn 18
  19. S¸ng kiÕn kinh nghiÖm Phan V¨n Thµnh bài học tôi thường gọi ngay học sinh đó trả lời kiến thức phần trước đó học sinh đã học, ngay trong bài học mới. Từ việc rất nhỏ của học sinh đến việc học sinh nói truyện không phải vấn đề bài học giáo viên cần nhắc nhở ngay. 3. Đề suất vấn đề nhận thức Đề suất vấn đề nhận thức là đặt vấn đề, nêu mục đích bài học, xét hiện tượng gì, nghiên cứu các vấn đề giữa các hiện tượng phụ thuộc vào các đại lượng nào. Chú ý ở đây giáo viên mới chỉ là đề suất chứ chưa nói tới kết quả của việc giải quyết vấn đề. Đề suất vấn đề nhận thức là một yêu cầu sư phạm vì nó có tính chất kích thích tính tích cực, phát triển tư duy của học sinh, sự tò mò của học sinh cần khám phá. Nó có tác dụng thực sự khi gặp tình huống có vấn đề. Theo tôi để tạo tình huống có vấn đề giáo viên có thể tạo ra như sau: - Liên hệ với đời sống hàng ngày gần gũi với học sinh. đây là cách phổ biến nhất để tạo ra tình huống giáo viên có thể kể ra ý nghĩa, ứng dụng của khoa học kỹ thuật và xác định chúng. - Giáo viên có thể sử dụng những thí nghiệm gợi mở kỳ lạ trái với dự đoán của học sinh. Ví dụ: Trong bài sự rơi tự do trong SGK vật lý lớp 10 giáo viên đặt câu hỏi cho học sinh ( 1 Viên sỏi và 1 mẩu giấy vật nào rơi nhanh hơn khi ta thả từ cùng một độ cao so mặt đất? ). Cho học sinh nhận xét nhiều học sinh sẽ cho rằng viên sỏi rơi nhanh hơn tiếp đó giáo viên làm thí nghiệm cho học sinh quan sát học sinh thấy ở thí nghiệm chúng r ơi như nhau từ đó giáo viên đặt câu hỏi yếu tố nào ảnh hưởng tới tốc độ rơi của các vật ?. Bằng thí nghiệm đòi hỏi ở học sinh phải suy nghĩ lại bằng sự quan sát bằng kiến thức đã học để học sinh khám phá nhận định lại sự rơi của các vật trong không khí. - Giáo viên có thể sử dụng các bài tập gợi mở kích thích tư duy của học sinh. Ví dụ: Khi giảng dạy bài ngẫu lực giáo viên cho học sinh giải bài tập đơn giản về tổng hợp hai lực song song ngược chiều tác dụng lên vật rán yêu cầu học sinh tìm lực tổng hợp xác định trạng thái của vật khi có lực tác dụng. Rõ ràng khi học sinh áp dụng quy tắc hợp lực của 2 lực song song ngược chiều thấy lực tổng hợp F = 0, tổng mô men hai lực cũng bằng không vật ở trạng Tr­êng THPT Phï cõ – H­ng yªn 19
  20. S¸ng kiÕn kinh nghiÖm Phan V¨n Thµnh thái đứng yên trên thực tế vật lại chuyển động. Hiện t ượng này ta giải thích thế nào ? 4. Thường xuyên cho học sinh vận dụng kiến thức cũ đã học để xây dựng kiến thức mới Biện pháp này tích cực hóa tư duy của học sinh và đảm bảo kiến thức học sinh chiếm lĩnh sâu sắc, vững chắc vì “ tiếp thu là hòa lẫn sản phẩm kinh nghiệm của người khác với kiến thức của chính mình” . Học sinh được vận dụng kiến thức cũ chứng minh kiến thức mới từ đó học sinh một lần nữa ôn tập lại kiến thức cũ mà học sinh đã hiểu và từ đó tư duy của học sinh cũng được phát phiển theo một mức độ mới. Khi dạy các tri thức vật lý điều tối kỵ ở giáo viên là sử dụng những kiến thức mà học sinh chưa biết để chứng minh những kiến thức mới. Sử dụng nhiều thí nghiệm biểu diễn vật lý theo phương pháp biểu diễn kích thích học sinh tò mò, hiếu kỳ, lôi cuốn học sinh vào bài mới nhanh hơn học sinh học tập hăng hái hơn. 5. Tổ chức các tình huống học tập có vấn đề Biện pháp này giúp học sinh luôn luôn suy nghĩ,tích cực, tự chủ, phải t ìm hiểu nhưng không nhàn chán. Tình huống học tập có vấn đề thể hiện ra ở chỗ Giáo viên phải soạn thảo được những nhiệm vụ có tiềm ẩn vấn đề tương ứng với tri thức cần dạy để giao cho học sinh. Sao cho nhiệm vụ đó học sinh hăng hái đảm nhận thực hiện theo suy nghĩ, giải pháp của mình. Khi giáo viên đưa ra các tình huống học tập có vấn đề phải chú ý tới sự chuyển tiếp các kiểu tình huống có vấn đề vừa sức với sự nhận thức của học sinh không quá khó. Giữa các t ình huống đó phải có sự lôgic giúp học sinh không nhàm chán mà luôn luôn suy nghĩ. 6. Định hướng khái quát hành động học, thể chế hóa tri thức cần học Để định hướng được hành động học của học sinh một cách tích cực, tự chủ giáo viên không đơn thuần bày sẵn cho người học những kết quả cần có, có sẵn trong sách giáo khoa. Để người học chỉ việc chấp nhận, ghi nhớ, làm theo mà giáo viên phải giúp đỡ để người học tự chủ suy Tr­êng THPT Phï cõ – H­ng yªn 20
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2