Dạy diện tích tam giác theo hướng phát triển tư duy cho học sinh lớp 5
Tác giả: Nguyễn Thị Phương 1/15
MỤC LỤC
Phần thứ nhất: ĐẶT VẤN ĐỀ Trang 2
1. Lí do chọn đề tài Trang 2
2. Đối tượng, phạm vi, thời gian nghiên cứu. Trang 3
3. Khảo sát chất lượng trước khi thực hiện đề tài. Trang 3
3.1. Thực trạng: Trang 3
3.2. Kết quả khảo sát khi chưa áp dụng đề tài: Trang 4
Phần thứ hai
GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
Trang 5
1. Nắm chắc kiến thức cần đạt đối với học sinh khi tính diện tích
tam giác theo hướng phát triển tư duy.
Trang 5
2. Các kĩ năng cần rèn cho học sinh khi học về diện tích tam
giác.
Trang 5
2.1. Kỹ năng xây dựng quy tắc và công thức tính diện tích tam
giác:
Trang 5
2.2. Kỹ năng làm rõ mối quan hệ giữa các công thức (quy tắc)
tính toán
Trang 6
2.3. Kỹ năng vẽ hình. Trang 8
2.3.1. Vẽ hình trên vị trí cho trước (vẽ đường cao): Trang 8
2.3.2. Vẽ hình không kèm theo điều kiện về số đo kích thước (vẽ
hình tam giác):
Trang 9
2.4. Kỹ năng nhìn, (đọc) hình. Trang 9
2.4.1. Nhận dạng các yếu tố của hình học cụ thể: Trang 10
2.4.2. Nhận dạng hình có phần tử chung trong một cấu hình có
nhiều hình học:
Trang 11
2.5. Kỹ năng phân tích bài toán: Trang 13
Phần thứ ba
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
Trang 14
1. Kết luận: Trang 14
2. Khuyến nghị: Trang 14
Dạy diện tích tam giác theo hướng phát triển tư duy cho học sinh lớp 5
Tác giả: Nguyễn Thị Phương 2/15
Phần thứ nhất
ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lí do chọn đề tài
Thế kỷ XXI mở ra nhiều thách thức là vận hội đối với mỗi quốc gia, mỗi
con người hoặc là vươn lên để tiếp tục hoà nhập hoặc chịu tụt hậu. Phấn đấu để
trở thành “Xã hội học tập” là mục tiêu của Đảng và Nhà nước ta trong giai đoạn
hiện nay. Với mục tiêu giáo dục con người toàn diện theo kịp với khoa học thế
giới thì việc cải tiến chất lượng dạy và học là một vấn đề cần được quan tâm.
Trong hệ thống giáo dục hiện nay, mỗi môn học đều góp phần vào việc hình
thành và phát triển những cơ sở ban đầu, rất quan trọng của nhân cách con người
Việt Nam. Trong các môn học ở Tiểu học, cùng với môn Tiếng Việt, môn Toán
có vị trí rất quan trọng bởi:
- Các kiến thức, kỹ năng của môn Toán ở Tiểu học có nhiều ứng dụng trong đời
sống; chúng rất cần thiết cho người lao động, rất cần thiết để học các môn học
khác ở Tiểu học và học tập tiếp môn Toán ở Trung học.
- Môn Toán giúp học sinh nhận biết những mối quan hệ về số lượng và hình
dạng không gian của thế giới hiện thực. Nhờ đó mà học sinh có phương pháp
nhận thức một số mặt của thế giới xung quanh và biết cách hoạt động có hiệu
quả trong đời sống.
- Môn Toán góp phần rất quan trọng trong việc rèn luyện phương pháp suy nghĩ,
phương pháp suy luận, phương pháp giải quyết vấn đề; nó góp phần phát triển
trí thông minh, cách suy nghĩ độc lập, linh hoạt, sáng tạo; nó đóng góp vào việc
hình thành các phẩm chất cần thiết và quan trọng của người lao động như: cần
cù, cẩn thận, có ý chí vượt khó khăn, làm việc có kế hoạch, có nền nếp và tác
phong khoa học.
Trong 5 chủ đề kiến thức của môn Toán, không có chủ đề kiến thức nào
giúp phát triển tư duy logic, trí thông minh, óc sáng tạo như các yếu tố hình học.
Các yếu tố hình học không những giúp học sinh hình thành những biểu tượng
hình học mà còn giúp bồi dưỡng và phát triển một số năng lực trí tuệ cần thiết
như phân tích, tổng hợp, quan sát, so sánh, đối chiếu, dự đoán trí tưởng tượng
không gian. Và trong chủ đề kiến thức này thì nội dung các đại lượng hình học,
trong đó có sự kết hợp giữa hình học và đo lường nhằm tạo ra các tình huống để
vận dụng các kiến thức đã học giúp học sinh làm quen dần với phương pháp suy
diễn.
Chính vì thế mà chúng ta thường coi khả năng giải toán về các đại lượng
hình học là một tiêu chuẩn cơ bản để đánh giá trình độ hiểu biết và năng lực vận
dụng các kiến thức toán học của học sinh. Để góp phần phát triển trí thông minh,
Dạy diện tích tam giác theo hướng phát triển tư duy cho học sinh lớp 5
Tác giả: Nguyễn Thị Phương 3/15
cách suy nghĩ độc lập, linh hoạt, sáng tạo của học sinh lớp 5 khi giải các bài toán
về các đại lượng hình học, tôi đã chọn đề tài: “Dạy diện tích tam giác theo
hướng phát triển tư duy cho học sinh lớp 5”.
2. Đối tượng, phạm vi, thời gian nghiên cứu.
2.1. Đối tượng nghiên cứu:
- Học sinh lớp 5A do tôi phụ trách
2.2. Phạm vi nghiên cứu:
- Tìm hiểu nội dung, phương pháp dạy về diện tích hình tam giác trong chương
trình toán 5.
- Nghiên cứu cách hình thành kiến thức mới và vận dụng vào từng bài cụ thể.
2.3.Thời gian nghiên cứu:
- Để thực hiện đề tài, tôi đã suy nghĩ từ năm học 2018 – 2019 và áp dụng vào
năm học 2019 - 2020.
3. Khảo sát chất lượng trước khi thực hiện đề tài.
3.1. Thực trạng:
* Về phía giáo viên:
Quyết định chất lượng dạy học phụ thuộc nhiều vào giáo viên. Khi dạy các
bài liên quan đến diện tích tam giác, giáo viên mới dừng lại ở việc hướng dẫn
các em thông qua bài cụ thể để giải quyết yêu cầu của bài tập đó, chưa thực sự
quan tâm đến việc định hướng cho các em hiểu rõ mối quan hệ giữa các công
thức và quy tắc tính toán, cách phân tích bài toán để thấy rõ mối quan hệ giữa
các yếu tố cho và tìm. Chính vì thế hiệu quả tiết dạy còn hạn chế, chưa chọn
được điểm nhấn trong nội dung bài học để phát triển tư duy cho học sinh.
Khi học kiến thức về hình tam giác, ngoài việc hình thành và vận dụng công
thức để tính diện tích học sinh còn biết suy ra công thức tính độ dài đáy hay
đường cao khi biết diện tích và một trong 2 yếu tố đáy hoặc đường cao.
* Về phía học sinh:
- Đặc điểm của trẻ ở Tiểu học là chóng nhớ nhưng nhanh quên. Sau khi học bài
mới, cho các em luyện tập ngay thì các em làm được bài nhưng chỉ sau một thời
gian ngắn kiểm tra lại thì hầu như các em đã quên hoàn toàn, đặc biệt là những
tiết ôn tập, luyện tập cuối năm.
- Các em còn lúng túng khi xác định đường cao và đáy tương ứng của tam giác
đặc biệt là khi xác định đường cao nằm ngoài tam giác, đường cao và đáy của
tam giác vuông, xác định đường cao và đáy trong các hình chữ nhật, hình vuông.
Dạy diện tích tam giác theo hướng phát triển tư duy cho học sinh lớp 5
Tác giả: Nguyễn Thị Phương 4/15
- Với bài toán yêu cầu tìm độ dài đáy hoặc chiều cao học sinh vận dụng chưa
nhanh do chưa biết cách suy ra các công thức tính ngược từ công thức tính diện
tích tam giác.
- Kỹ năng tự phân tích bài toán của học sinh còn hạn chế.
- Kĩ năng sử dụng đồ dùng của học sinh chưa tốt, học sinh còn lúng túng khi sử
dụng êke để vẽ đường cao.
3.2. Kết quả khảo sát khi chưa áp dụng đề tài:
Tôi đã tiến hành khảo sát chất lượng lớp 5B và 5C (chưa áp dụng đề tài) năm
học 2019 – 2020.
Đề khảo sát:
Bài 1. Cho tam giác ABC, chiều cao AH. Trên cạnh BC, lấy điểm M sao cho
BM gấp 2 lần MC. Hãy so sánh diện tích tam giác ABM và tam giác AMC?
Bài 2. Cho tam giác ABC có đáy BC = 32m, nếu kéo dài đáy BC về phía C thêm
một đoạn CD = 4m thì diện tích tăng thêm 52m2. Tính diện tích hình tam giác
ABC?
Kết quả khảo sát:
S
T
T
Lớp
Sĩ
Số
Bài làm đúng,
trình bày đẹp
Bài làm đúng, trình
bày chưa thật đẹp
Bài làm sai hoặc
trình bày chưa đẹp
SL % SL % SL %
1 5B 29 12 41,4 9 31 8 27,6
2 5C 30 14 46,7 9 30 7 23,3
Dạy diện tích tam giác theo hướng phát triển tư duy cho học sinh lớp 5
Tác giả: Nguyễn Thị Phương 5/15
Phần thứ hai
GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
Trong phạm vi đề tài này, tôi xin đưa ra một số kinh nghiệm nhỏ khi dạy
diện tích tam giác cho học sinh lớp 5.
1. Nắm chắc kiến thức cần đạt đối với học sinh khi tính diện tích tam giác
theo hướng phát triển tư duy.
1.1. Về chương trình:
Ở lớp 5 giới thiệu “chiều cao” và “cạnh đáy” của hình tam giác thường,
của hình tam giác vuông; sự phân loại hình tam giác dựa trên góc; tính diện tích
hình tam giác.
1.2. Về nội dung:
Các loại tam giác (tam giác vuông, tam giác có một góc tù, tam giác có 3
góc nhọn), chiều cao và đáy tam giác, diện tích tam giác.
1.3. Về kiến thức:
- Nhận dạng và vẽ được bằng thước và ê-ke các loại tam giác, đường cao của
tam giác ứng với cạnh đáy cho trước.
- Nắm được công thức tính diện tích tam giác, tính chiều cao (đáy) theo diện tích
và đáy (chiều cao); tính diện tích tam giác vuông.
1.4. Về kỹ năng:
- Biết vận dụng quy tắc tính diện tích tam giác và các quy tắc tính ngược để giải
quyết các bài toán có liên quan đến việc tính diện tích tam giác.
- Biết cách tìm diện tích của một hình bằng cách tách hình đó thành các tam giác
rồi tính tổng diện tích các tam giác đó (trường hợp đơn giản).
- Biết vận dụng quy tắc tính diện tích tam giác dựa vào đáy và chiều cao của tam
giác để so sánh diện tích các tam giác với nhau, để chia hình mà không cần tính
toán.
2. Các kĩ năng cần rèn cho học sinh khi học về diện tích tam giác.
2.1. Kỹ năng xây dựng quy tắc và công thức tính diện tích tam giác:
Để có thể xây dựng quy tắc và công thức tính diện tích tam giác cho học
sinh, giáo viên cần tổ chức cho học sinh thực hiện các thao tác thực hành toán
học để từ đó tự các em rút ra quy tắc và công thức tính.
+ Lấy 2 hình tam giác bằng nhau, chồng khít lên nhau để học sinh thấy được 2
hình có diện tích bằng nhau.
+ Lấy 1 trong 2 hình tam giác đó, vẽ đường cao.
+ Dùng kéo cắt hình tam giác theo đường cao đã vẽ thành 2 hình tam giác, đánh
số 1, 2 cho từng hình.
