Sapo trên báo chí

Chia sẻ: Nguyenhoang Phuonguyen | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:12

Thêm vào BST

Báo xấu

995
lượt xem 201
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Sapô (chapeau) trong tiếng Pháp có nghĩa là “cái mũ”. Quả thực, sapô có phần nào đó giống như cái mũ của bài báo: nó nằm ở phía trên và tạo cho bài báo sự chỉn chu khi xuất hiện trước công chúng. Lời mào đầu đứng sau tiêu đề và đứng trước phần nội dung của bài báo. Nó là một văn bản hoàn chỉnh, có thể bao gồm một câu, vài câu hoặc nhiều câu. Song độ quan trọng của lời mào đầu không phụ thuộc vào độ dài của nó. Trong báo chí hiện đại, lời mào đầu...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sapo trên báo chí

SAPÔ TRÊN BÁO CHÍ 1. Khái ni m sapô Sapô (chapeau) trong ti ng Pháp có nghĩa là “cái mũ”. Qu th c, sapô có ph n nào ó gi ng như cái mũ c a bài báo: nó n m phía trên và t o cho bài báo s ch n chu khi xu t hi n trư c công chúng. L i mào u ng sau tiêu và ng trư c ph n n i dung c a bài báo. Nó là m t văn b n hoàn ch nh, có th bao g m m t câu, vài câu ho c nhi u câu. Song quan tr ng c a l i mào u không ph thu c vào dài c a nó. Trong báo chí hi n i, l i mào u thư ng có xu hư ng càng ng n g n càng t t (t t nhiên, ng n g n ph i i kèm v i d hi u). 2. Ch c năng c a sapô Kh ng nh vai trò, ý nghĩa c a sapô, Loic Hervouet, T ng Giám c trư ng i h c Báo chí Lille (Pháp) ã vi t: “Giúp ngư i c. Xác nh ch và góc . Cung c p các thông tin chính. G i ý v dàn bài. Làm cho c gi mu n c”.1 ây cũng chính là các ch c năng cơ b n c a sapô mà dư i ây chúng ta s làm rõ hơn. 2.1. Xác nh ch c a bài báo ây là ch c năng quan tr ng hàng u c a sapô. Trư c h t, sapô ph i mang n cho ngư i c gi khái ni m chung v tài c a bài vi t. Th i i ngày nay là th i i bùng n thông tin. Và ngư i c tr nên th c d ng hơn bao gi h t. Trong cùng m t ơn v th i gian h mu n thu nh n ư c càng nhi u thông tin càng t t. Vì th h s n sàng b qua bài báo c a b n n u không tìm th y ph n l i d n m t i u gì ó có ý nghĩa, áng ư c quan tâm khi n h ph i c nó cho n h t. 2.2. Ch ng minh tính th i s c a bài báo
Quy lu t nghi t ngã c a báo chí là m t bài báo thư ng ư c vi t trong vài gi , ư c c trong vài phút và b quên i trong vòng 24 gi sau ó. M t v n , m t s ki n ch có ý nghĩa ích th c khi nó liên quan tr c ti p n ngày hôm nay, n hi n t i. c gi thư ng ch quan tâm n nh ng gì nóng h i, n m trong tâm i m s chú ý c a công lu n và có th nh hư ng t i cu c s ng ang di n ra c a h . Vì th , ngay t ph n l i d n, c n nh n m nh tính th i s c a các thông tin s ư c ph n ánh trong bài vi t. ây chính là lý do vì sao sapô chúng ta thư ng g p nh ng t ng ch th i i m hi n t i như: " ang”, "hôm nay", "g n ây”, "tháng này” "v a m i” hay tương lai g n “s p” “ ang n g n”, v.v. r i nh ng c u trúc có ch c năng g n k t quá kh v i hi n t i: “tư ng ch ng như chuy n ã qua nhưng gi ây nó v n còn...”, “cho t i th i i m này”,... 2.3. Nêu nh ng ý chính Không ch d ng l i vi c g i tên tài, trong nhi u trư ng h p sapô còn ph i nêu ư c các ý chính, t c là khung n i dung cơ b n c a bài vi t. i u này giúp cho c gi , dù không c ph n còn l i c a tác ph m vì m t lý do nào ó (như thi u th i gian ch ng h n), cũng có th n m b t ư c thông tin khái quát v v n hay s vi c mà nhà báo ph n ánh. Tuy nhiên, ây không ph i là yêu c u b t bu c. B i l vi c nêu các ý chính nhi u khi có th làm cho sapô tr nên khuôn sáo và dài dòng. Hơn n a, n u sapô làm cho c gi tho mãn v m t thông tin t i m c không c n ph i c ti p tác ph m thì có l nó chưa t hi u qu giao ti p như mong i. 2.4. Thu hút s chú ý c a ngư i c N u như tít báo nhóm lên ml a u tiên c a s am mê trong lòng ngư i c, thì sapô ph i th i bùng m l a y thành m t ng n l a. T c là sapô c n t o ra m t th ma l c khi n cho ngư i c không th cư ng l i ý
mu n ph i c toàn b tác ph m. Mu n v y, nó ph i ư c vi t m t cách n tư ng, h p d n, th hi n ư c th n thái c a v n hay s ki n. 3. Phân lo i sapô Căn c vào ý nghĩa, m c ích c a các sapô, chúng ta có th chia chúng thành m t s ki u cơ b n sau ây: 3.1. Sapô g i tên Ki u sapô này ch d ng l i vi c g i tên v n , s vi c hay hi n tư ng s ư c trình bày trong bài vi t. Kèm theo nó thư ng là l i bình lu n ng n g n c a tác gi . Ví d : Khi Ánh Tuy t c t lên “Thiên thai", "Su i Mơ", “Sông Lô", “Ô mê ly"... thì ngay l p t c chúng ta b mê ho c. Th nhưng m i ây khi ca sĩ này làm Giám c m t công ty xây d ng thì không ít ngư i ã b t ng v ki u “hành ngh " “tréo ngoe" này. (Bài: Tôi không h á l n sân, Pháp lu t và i s ng, 20/9/2005); Cu i tu n qua, Minh Nhí ã có quy t nh ư c phép tr l i bi u di n sau hơn 6 tháng ph i ng ng di n. Minh Nhí trao i v i TT & VH. (Bài: Minh Nhí làm live show ...xin l i khán gi , Th thao và Văn hoá, 20/9/2005); Hai tai n n n máy bay ã liên ti p x y ra trong ngày 3.3 t i M và Thái lan, tr thành n i ám nh i v i ngành hàng không qu c t . (Bài: Tai n n máy bay t i M và Thái Lan, Lao ng, 5/3/2001). 3.2. Sapô tóm t t c sapô lo i này, chúng ta có th n m ư c nh ng thông tin c t lõi nh t liên quan t i n i dung c a tác ph m, t ó có cái nhìn khái quát v v n hay s ki n ư c ph n ánh. Ví d : Ngư i có nhu c u mua bán nhà Hà N i r t l n. M i năm có hàng trăm căn h l n nh ư c sang tên i ch . Ph n nhi u u ph i thông qua ngư i
d t m i mà ngư i ta thư ng g i là “cò” nhà t. Chính vì th mà “cò" nhà t t nhiên tr thành m t ngh . M t ngh không c n v n li ng mà ti n lãi thu v thì b t k , ít m t vài ch mà nhi u t i hàng cây vàng. (Bài: “Cò" nhà t, trong: Phóng s Thái Minh Châu, NXB. Lao ng, 1999); Có l không ngh nào truân chuyên b ng bác sĩ tr l p nghi p. Sau 6 năm “tu luy n" t i trư ng i h c, ã nhi u hơn các trư ng khác n hai năm, h còn ph i h c ngh " dài h n t i các b nh vi n cho n khi kí ư c h p ng lao ng ho c nh n vào biên ch m i thôi. K “h c" ít thì vài tháng, ngư i nhi u thì hai, ba năm, th m chí b n năm. L t t nhiên, trong th i gian ó, các bác sĩ tr này ch còn nư c c y nh m cha. (Bài: Th y thu c không lương, Lao ng, 27/2/2001 ); Th i gian g n ây, trên a bàn qu n Bình Tân, TP. H Chí Minh liên ti p x y ra nhi u v t t khá l lùng: ch t khi... ang ng . i u khó hi u hơn là h u h t nh ng n n nhân x u s u còn trong tu i còn r t tr , l i là nh ng thanh niên kho m nh, trư c ó ch ng h có bi u hi n b nh ho n gì. Nh ng cái ch t b t ng y bí n, không rõ nguyên nhân ã gây tâm lý hoang mang, lo l ng trong c ng ng dân cư. (Bài: Bí n nh ng v t t Bình Tân, Công an TP. H Chí Minh, 27/9/2005); Chưa y 24 gi ng h sau khi xu t hi n v t n t, 17 gi 45 phút ngày 6/12, m t v t t ven sông thu c khóm Long Th “C", th tr n Tân Châu, huy n Tân Châu (An Giang) ã nhào xu ng sông làm v nát công viên trung tâm c a huy n và 15 h dân g n ó ph i tháo ch y tán lo n... (Bài: Trư c hi m ho s t l , Lao ng, 12/12/2001). 3.3. Sapô nêu s vi c d n ư ng
Nh ng sapô ki u này k v các s vi c ã thúc y tác gi vi t nên bài báo. Có th g i chúng là sapô-nguyên c . Ví d : M t bu i sáng, ông cán b H i Ch th p Vi t Nam tìm n toà so n c kìm nư c m t ưa cho tôi b c thư c a k t t nguy n có cái tên khó oán nh gi i tính: Ph m Qu c Hương, nhà khu 8 H ng Thao, xã Xuân Quang, huy n Tam Nông, t nh Phú Th . Mư i hai năm nay n m li t giư ng vì m t cơn b o b nh, gia c nh quá neo nghèo, Hương ã khóc quá nhi u, ã v t c da th t mình thành nư c m t, gi còn da b c xương, Hương mu n tìm m t ngư i con gái khi m th ư c dâng ôi m t to, p c a mình cho cô y... (Bài: Ngư i tình nguy n mù, trong cu n: 27 phóng s xã h i c a Doãn Hoàng, NXB. Lao ng, 2004); Trung tu n tháng 2/2001, chúng tôi nh n u c ơn khi u n i và t cáo v vi c xí nghi p cát, á, s i Minh Hưng (g i t t là XN. Minh Hưng) khai thác cát trái phép trên sông Sài Gòn nhưng l i ư c chính quy n xã bao che. ng tên trong ơn là 43 ngư i thu c 2 p Bùng Binh và Sóc Lào xã ôn Thu n, huy n Tràng B ng, t nh Tây Ninh, nơi XN. Minh Hưng óng tr s và ho t ng. Chi u 13/2/2001 chúng tôi v t n nơi tìm hi u v vi c. (Bài: Th ph m khai thác cát trái phép trên sông Sài Gòn là ai?, Pháp lu t, 11/3/2001). Kh o sát cho th y, ph n m u các sapô nói trên thư ng c p cu c ti p xúc gi a tác gi v i nh ng i tư ng tr c ti p liên quan t i v n ,s vi c hay hi n tư ng ư c ph n ánh trong bài vi t. i u này v a làm n i b t ý nghĩa xã h i v a làm gia tăng tính xác th c và khách quan c a tác ph m báo chí. Tuy nhiên, cũng có trư ng h p mà nguyên c khi n tác gi vi t bài ch là m t s vi c hoàn toàn ng u nhiên ng u nhiên nào ó.
Ví d : M t bu i chi u mưa bu n, nhâm nhi chén rư u quán cóc, gã b n ng nghi p c a tôi b ng th dài thư n thư t, chép mi ng: Làm cái ngh bán ch này nh c quá, suýt ch c năm trong ngh mà tôi chưa s m n i mươi mét nhà t u cô v . “Thì ông b o, tr khi có ch c quy n tham nhũng, ch làm công ăn lương t nư c mình bao gi m i khá ư c". “Ai b o ông th , m y em ngư i m u, hoa h u, ch c quy n gì mà có c b c t . Tôi ch ư c ki p sau gi i có cho làm ngư i thì ng b t làm nhà báo mà cho làm...gái p. (Bài: H ng nhan b c...t , Hà N i ngàn năm, s 6/2005). 3.4. Sapô chân dung lo i sapô này, ngư i vi t phác th o nh ng nét chân dung nào ó c a nhân v t chính trong tác ph m. ó có th là nh ng nét ngo i hình, tính cách, ví d : “Quen bi t Tr n Hi u Ngân t lâu..., m i khi g p n cư i duyên dáng và ôi m t luôn nhìn th ng và r t t tin c a Ngân, tôi thư ng liên tư ng n nh ng cú ra òn quy t li t, d t khoát c a cô bé hi n h u, d thương và ôi khi cũng r t e l này”. (Bài: Võ sĩ xu t s c và ngư i con hi u th o, Lao ng, 4/10/2000). ó có th là nh ng nét v s thích, ví d : Say m thơ Hàn M c T , anh d ng l u nh s ng bên c nh m nhà thơ. Ngày qua ngày tr m l ng c m c i v i cây bút l a anh v tranh, chép thơ trên g thông thơm và nhi t tình gi i thi u v i khách v thân th s nghi p c a nhà thơ. Anh là Dzũ Kha. (Bài: Ngư i gi l a h n thơ Hàn M c T , Khoa h c và i s ng, 24/3/2006) ó có th là nh ng nét v thân th , s nghi p, ví d :
Trong nh ng chi c Boeing t th h cũ n th h m i nh t ang bay kh p th gi i có óng góp c a anh- m t ngư i Vi t. Anh cũng ã góp ph n ưa hai ngư i kh ng l công ngh cao c a M là Boeing và Microsoft n Vi t Nam. (Bài: Con cá h i Vi t Nam Seattle, Lao ng, Xuân Bính Tu t 2006); Ho c ó cũng có có th là s pha tr n nhi u khía c nh c a m t chân dung, ví d : Nhanh nh n, vui v , hoà nhã là c m nh n u tiên c a chúng tôi v cô b n Nguy n Th Phương Dung (l p K.9, c nhân tài năng v t lý Trư ng i h c Khoa h c t nhiên - i h c qu c gia Hà N i), gương m t n duy nh t trong 10 gương m t tiêu bi u 2005 do Trung ương oàn bình ch n. (Bài: L n lên v i nh ng câu h i, Tu i tr , 11/3/2006). 3.5. Sapô t c nh ( nh) c nh ng sapô ki u này, chúng ta như ư c xem nh ng b c tranh s ng ng có âm thanh, màu s c, ánh sáng. Gi ng văn có th nh nhàng hay m nh m nhưng nh ng hình nh ư c miêu t thư ng khá n tư ng, có kh năng g i c m xúc ho c t o ra n i ám nh iv i c gi . Ví d : Trong êm y, ngư i dân p Long Th C, th tr n Tân Châu ( An Giang) th t th n ch y tán lo n trong ti ng khóc gào, ti ng v n c a xi măng, c t thép, ti ng d y sóng c a dòng sông ng u b t. Tr nh th ng th t tìm cha, g i m như b y chim m t t , nhi u ngư i ng t x u khi nhìn gia s n m y i gây d ng phút ch c chìm bi n trong dòng nư c. (Bài: Tân Châu - 0 gi ngày 4..., Lao ng, 9/1/2001); Tây Thiên. Tr i mưa r rích. Nh ng l u quán l p x p t a lưng vào ngách núi. Trong cái c nh m m c a m t khu du l ch chưa úng mùa, chúng tôi
l n theo nh ng t ng á to b ch ng n m ch nh nh theo d c con su i. Anh b n i cùng b o: i ư ng su i thì m i g p ư c loài ng v t quý hi m mà ch Tây Thiên m i có, ó là loài cá cóc... (Bài: Ki m lâm buông, dân b t, Lao ng th ô, 9/3/2006). 3.6. Sapô nêu lu n c lo i sapô này, tác gi ưa ra các con s hay d ki n n tư ng có kh năng thu hút s chú ý c a ngư i c. Nh ng con s hay d ki n như v y thư ng n m trong quan h nhân qu v i v n ho c s ki n ư c ph n ánh. Ví d : Tính n cu i tháng 8 năm 2000, có 654 con g u b nuôi nh t trên a bàn thành ph Hà N i. C n i ngo i thành có t i 191 tr i g u l n nh . Nh ng tr i l n có trên dư i tám ch c con g u, còn nh ng h nuôi l thì 2,3 con. G u ư c nuôi gi a khu dân cư ông úc, và th m chí trên t ng tư, t ng năm. (Bài: M t g u vào mùa, Lao ng, ngày 1/ 11/2000); Kho ng hơn b y ch c ngư i ã m t tích sáng s m hôm 5/3 khi ba chi c ô tô b rơi xu ng sông do c u b s p. ( Bài: S p c u phía b c B ào Nha, Lao ng, 6/3/2001); Năm 2005, trên a bàn Thành ph x y ra 352 v cháy làm 11 ngư i ch t, 64 ngư i b thương, thi t h i tài s n 70 t ng; trong ó cháy r i 78 căn nhà, 14 nhà xư ng, 12 kho ch a hàng, 14 c a hàng... ( Bài: Cháy n - n i lo l i n, Công an Tp. HCM., 16/3/2006). 3.7. Sapô k chuy n Nh ng sapô này khi n ngư i c có c m giác ang ư c nghe tác gi k nh ng câu chuy n nào ó. Ví d :
Có l tôi s không bao gi quên ư c gương m t c a anh thanh niên y. Gương m t tái nh t, tuy t v ng và kh n c u. Anh ta c i tr n, hai tay thu trư c ng c cho l nh. ôi m t nhìn tôi như trách móc, d i i trong cơn mưa t m tã. Trên xu ng còn 3 a nh n a, ch c là con anh. a nh nh t ưa c hai tay v phía ghe chúng tôi c u xin. Tôi ph i quay i kh i nhìn th y nh ng ôi m t và nh ng ôi tay y ... oàn c u tr ang trên ư ng v , ch ng còn gì cho h c . Ch có m t quãng sông mà hàng trăm cái xu ng chèo ra ón u xin hàng c u tr như th . (Bài: Vàm C Tây, m t nhánh sông bu n, Lao ng, 12/10/2000); Eo Mây ti n ngư i con gái p nh t làng ra tr n vào nh ng ngày bom n y tr i. Sáu năm sau, cô gái y tr v . V n p như xưa, l i có ph n d u dàng, m th m hơn. Ngày cô i l y ch ng, bao trai làng ng n ngơ ti c nu i. Không ng , ch m t năm sau, cô l i v Eo Mây. K t ó cu c i cô r sang m t ng khác. au bu n, thương tâm... ( Bài: Eo Mây có ngư i àn bà, Lao ng, 23/10/2000). Chính cái gi ng i u c trưng c a văn k chuy n ã làm cho thông tin hàm ch a trong sapô tr nên nh nhàng mà th m thía. 3.8. Sapô nêu c m xúc và nh ng suy tư riêng c a tác gi Ví d : Không bi t, có bao gi Công Vinh-Qu bóng vàng năm 2004-t h i ta ang âu sau nh ng tháng ngày vinh quang và kiêu hãnh. Ph i chăng, xung quanh anh không còn nh ng ánh hào quang, nh ng l i ca t ng, mà nó là kho ng tr ng không th y có nh ng l i h a h n, không có nh ng cơ h i dành s n cho anh? (Bài: Lê Công Vinh: Bên kia b vinh quang, Th thao và Văn hoá, 20/9/2005);
M t b n án khách quan, úng pháp lu t không ch m b o quy n và l i ích h p pháp c a nh ng ngư i trong cu c mà còn góp ph n vào s n nh c a xã h i. Nhưng b n án ã tuyên có hi u l c pháp lu t và ư c ưa ra thi hành s chi ph i r t nhi u cu c s ng c a nh ng ngư i trong cu c. Trong nhi u trư ng h p ch vì m t b n án oan sai c a Toà án mà tài s n nhi u khi c i m i có ư c c a nh ng ngư i trong cu c b m t tr ng, th m chí chính h b y ra ư ng. Ph i chăng v i nh ng b n án rơi vào trư ng h p này, m i vi c ã an bài? (Bài: Án oan sai quá h n giám c th m: Ph i chăng ã h t thu c ch a?, Pháp lu t, 11/3/2001); Cánh di u vàng 2005 l i m t l n n a làm nh ng ngư i hâm m i n nh th t v ng. M nh t, l n x n, kém h p d n...Cánh di u vàng 2005 khép l i trong n i băn khoăn c a nhi u ngư i. (Bài: M nh t và thi u h p d n, Khoa h c và i s ng, 24/3/2006) Nh ng nh n xét, ánh giá in m d u n c a "cái tôi" tác gi như v y có kh năng khơi g i c m xúc hay suy nghĩ c a ngư i c theo nh ng nh hư ng ã ư c v ch s n nào ó. Tuy nhiên, n u l p lu n thi u ch t ch và tình c m c a ngư i vi t không s chân thành thì sapô ki u này có th làm l i tàn m l a (n u có) mà tiêu ã th p lên. 3.9. Sapô ti p n i tiêu Sapô lo i này không ph i là ti u văn b n t n t i c l p mà là b ph n ư c vi t ti p theo tiêu và ph thu c vào nó c v m t hình th c l n n i dung. Ví d : M T GÓI TH U, CHIA CHÁC HƠN 1 TRI U ÔLA! ó là s ti n Nguy n Quang Thư ng (nguyên Phó T ng Giám c T ng Công ty D u khí Vi t Nam) và ng ph m ã bi n th trong phi v xây d ng nhà cho m t t h p công ngh thu c vòm Nam m B ch H .
(Tu i tr TP. H Chí Minh, 6/10/2005); NGƯ I HÀ N I MÙ CH Khi c tiêu này, h n nhi u ngư i Tràng An thanh l ch s ph i th t lên: “Làm gì có chuy n ó!”. Nhưng nó l i có th t, m t s th t hi n hi n trư c chúng ta trong cu c s ng hàng ngày, trong giao ti p, quan h , buôn bán., v.v. (Phóng s Thái Minh Châu, NXB. Lao ng, H., 1999). Sapô ti p n i thư ng ư c dùng sau các tiêu nêu nh ng s vi c b t thư ng (n m ngoài s ch ic a c gi ) và có nhi m v làm rõ hơn thông tin ch a trong ó. Ngư i vi t khá ki m l i khi n c gi ph i c ti p ngay ph n bài vi t phía dư i bi t thêm thông tin. 4. K t lu n Trong quá trình kh o sát sapô trên báo chí, chúng tôi rút ra m t s k t lu n như sau: - Sapô ngày càng kh ng nh ư c vai trò và ý nghĩa to l n c a mình trong b c c m t tác ph m báo chí. - M t sapô t t ph i nêu ư c nh ng thông tin c t lõi trong m t hình th c th hi n n tư ng, v i m t dung lư ng câu ch ng n g n. - Sapô trên báo chí r t a d ng v m i phương di n. Và các ki u sapô mà chúng tôi ã phân lo i trong bài vi t này ch y u căn c vào tính tr i c am t c i m nào ó trong cách th c ti p c n và ph n ánh thông tin. - Xu t hi n v i t n s cao nh t là sapô g i tên hay gi i thi u v n . - Nhi u sapô chưa có ch t lư ng như mong mu n. Nh ng như c i m cơ b n mà chúng thư ng m c ph i là: khuôn m u c ng nh c gây nhàm chán; dài dòng lan man; thông tin thi u ch n l c, không s c lôi cu n. - C n b i dư ng, rèn luy n k năng vi t sapô cho các nhà báo.