1
“Biện pháp khai thác và sử dụng hợp lý hệ thống câu hỏi trong giảng
dạy phân môn tập đọc sách Tiếng Việt 5”.
2
PHẦN I:
CƠ SỞ LÝ LUẬN, CƠ SỞ THỰC TIỄN VÀ LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI.
1. Cơ sở lý luận :
Đổi mới phương pháp dạy học là một vấn đề đã và đangđược thực hiện ở hầu hết
tất cả các trường tiểu học hiện nay. Môn Tiếng Việt là một trong những môn học có
nhiềuđổi mới cả về nội dung và phương pháp dạy học nhằm thực hiện mục tiêuphát triển
kỹ năng sử dụng Tiếng Việt cho học sinh tiểu học, giúp các em làm chủ được công cụ
ngôn ngữ học tập, trong nhà trường và giao tiếp một cách đúng đắn, mạch lạc, tư nhiên
trong môi trường xã hội. Nguyên tắc giao tiếp được chọn làm định hướng cơ bản cho đổi
mới phương pháp dạy học môn Tiếng Việt. Đặc biệt đối với phân môn tập đọc,thông qua
hệ thống bài đọc theo các chủ điểm với các câu hỏi và bài tập khai thác nội dung ở mỗi
bài, nhiệm vụ của mỗi giáo viên là phải giúp học sinh có những hiểu biết về tự nhiên xã
hội, con người qua đó hình thành cho các em một vốn từ vốn diễn đạt và những hiểu biết
nhất định về các tác phẩm đó góp phần vào việc rèn luyện nhân cách cho các em. Không
những vậy phân môn tập đọc còn gợi mở cho học sinh cái hay cái đẹp của ngôn từ Tiếng
Việt và hiểu được phần nào cuộc sống sung quanh.Qua đó bồi dưỡng cho học sinh những
tình cảm chân chính, lành mạnh như: Tình cảm gia đình, tình thầy trò, tình bạn, tình yêu
quê hương đất nước, con người, đồng thời hình thành và phát triển ở học sinh phẩm chất
tốt đẹp.
Nhiệm vụ của việc dạy học tập đọc trong nhà trường Tiểu học là giúp học sinh
củng cố, phát triển kỹ năng đọc hơn, đọc thầm, dọc lướt để chọn thônh tin và bước đầu
biết đọc diễn cảm, đọc hiểu và nắm được nội dung bài, phát hiện ra những giá trị nội
dung cũng như nghệ thuật của bài. Để giải quyết được nhiệm vụ đó trong dạy học mỗi
giáo viên cần biết khai thác một cách hợp lý hệ thống câu hỏi và bài tập của mỗi bài.
3
Việc sử dụng hiệu quả hệ thống câu hỏi sẽ giúp giáo viên nâng cao chất lượng giảng dạy
một cách đáng kể. Thực tế cho thấy nếu giáo viên đặt được nhiều câu hỏi một cách hợp lý
phù hợp với nội dung bài học sẽ giúp học sinh hiểu bài sâu sắc hơn nhiều so với việc chỉ
giảng giải một cách đơn thần. Tuy dạy bài tập đọc, có nhiều câu hỏi cần phải giữ nguyên
nội dung câu hỏi trong sách giáo khoa nhưng cũng có những câu hỏi cần phải được giáo
viên khai thác bằng cách chẻ nhỏ, đôi khi cần phải thay thế một số câu hỏi khác nhằm
giúp học sinh sửa được nội dung bài. Mỗi câu hỏi sẽ giúp học sinh tìm ra được những chi
tiết cụ thể trong bài bằng những từ, ngữ, hình ảnh từ đó tìm được nôi dung bài. Mỗi giáo
viên có một cách khai thác câu hỏi riêng trước cùngmột câu hỏi có giáo viên yêu cầu học
sinh tìm ra nội dung câu trả lời rồi mới đi sâu vào phân tích nội dung câu trả lời. Dù ở
mức độ nào thì mục tiêu đặt ra cũng là giúp học sinh hiểu được nội dung bài. Dođó yêu
cầu đặt ra với mỗi giáo viên dạy Tiểu học nói chung và giáo viên dạy lớp 5 nói riêng khi
dạy tập đọc phải tạo ra hệ thống câu hỏi cần đảm bảo phát huy được tư duy học sinh.
Làm được điều đó là giáo viên đã nâng cao được hiệu quả trong việc dạy phân môn tập
đọc.
Nhưng sử dụng hệ thống câu hỏi trong khi dạy tập đọc như thế nào để đạt hiệu quả
cao cho học sinh lớp 5 đó là mục đích của sáng kiến này đặt ra.
2/ Cơ sở thực tiễn
Qua thực tế một năm dạy lớp 5 đã đổi mới chương trình thay sách giáo khoa bằng
cách sử dụng phiếu trắc nghiệm, dự giờ thăm lớp, dạy giao lưu các lớp trong tổ khối, qua
trao đổi, chuyện trò tâm sự, tham kháo ý kiến của bạn bè đồng nghiệp. Đặc biệt thông
qua chấm các bài kiểm tra định kỳ tôi thấy một số tồn tại, hạn chế trong việc khai thác và
sử dụng hệ thống câu hỏi khi dạy phân môn tập đọc sách Tiếng Việt 5.
4
* Thực trạng của giáo viên và học sinh .
a/ Thực trạng của giáo viên trong các nhà trường tiểu học hiện nay :
- Bênh cạnh đông đảo những đồng chí giáo viên đang say sưa nghiên cứu sáng tạo
tìm ra những biện pháp dạy học sinh, tìm hiểu những câu hỏi trong bài tập đọc sao cho
hiểu quả nhất thì còn một số giáo viên vẫn chưa hề động não, suy nghĩ nghiên cứu, đổi
mới phương pháp trong khi dạy phân môn này mà vẫn còn quan niệm “ Dạy tập đọc chủ
yếu cứ cho học sinh đọc to, rõ, đọc đúng tiếng là được” cho nên trong các giờ tập đọc
giáo viên chỉ cho học sinh luyện đọc sau đó đến phần tìm hiểu bài giáo viên chỉ nêu “
nguyên bản” những câu hỏi trong sách giáo khoa cho học sinh trả lời, còn học sinh chỉ
dựa vào sách giáo khoa đọc lại những ý liên quan đến nội dung câu hỏi. Giáo viên không
cần biết những câu hỏi đó có phù hợp với đối tượng học sinh lớp mình hay không. Còn
những câu hỏi nàogiáo viên đưa ra học sinh không trả lời được giáo viên trả lời hộ luôn
cho nhanh để giờ học nhẹ nhàng nhanh chóng kết thúc cũng vừa đủ 40 phút ( ! ) .
Cũng có giáo viên chỉ lo “ luyện” cho học sinh đọc đúng, đọc diễn cảm thỉ đọc “
chầm chậm” là được còn ý các đoạn và nội dung bài thì học sinh không nói đúng giáo
viên tự cho ghi và yêu cầu các em ghi nhớ máy móc hoặc học thuộc. Với cách dạy này thì
làm sao học sinh có thể hiểu được thấu đáo nội dung bài mà có cách đọc diễn cảm đúng,
cũng có giáo viên trong phần tìm hiểu bài chỉ “ ưu tiên” cho những học sinh khá trả lời
hoặc những học sinh hay trả lời. Nếu làm như vậy thì một số bộ phận học sinh trong lớp
sẽ không có cơ hội bày tỏ ý kiến của mình và sẽ không làm cho các bạn tự nhiên, tự tin
trong học tập.
Hoặc có giáo viên còn đưa ra những câu hỏi rườm rà, khó hiểu làm cho học sinh
lúng túng, không xác định đúng nội dung.
b/ Thực trạng của học sinh.
5
- Trong phần đọc hiểu, đọc thầm các em ngại suy nghĩ.
- Hiểu biết vốn từ còn ít ỏi nên nhiều khi hiểu sai nghĩa của từ dẫn đến hiểu sai
câu, đoạn và nội dung văn bản.
- Nhiều học sinh quen chỉ ỷ nại vào các bạn học khá phát biểu còn mình không
cần suy nghĩ ( bởi cô giáo cũng không gọi đến lượt mình).
- Nhiều học sinh chỉ đọc to, đọc trôi chảy hoặc chầm chầm đều đều hoặc không
đúng ngữ điệu, lời văn, giọng thơ không phù hợp với nội dung bài văn, bài thơ đó cần
diễn tả .....
- Sau khi học xong bài tập đọc nhiều học sinh không hiểu gì về nội dung ý các
đoạn và nội dung bài học.
Từ những thực trạng trên cho thấy việc tìm ra cách khai thác và sử dụng hệ thống
câu hỏi khi dạy về phân môn tập đọc lớp 5 sao cho hợp lý và có hiệu quả cao nhất là một
việc làm mà mỗi giáo viên tiểu học cần phải suy nghĩ nghiên cứu sao cho phù hợp với
nội dung bài .
3/ Lý do chọn đề tài .
II/ Nội dung sáng kiến .
Sau đây tôi xin trình bày cụ thể biện pháp khai thác và sử dụng hệ thống câu hỏi
trong các bài tập đọc ở sách giáo khoa Tiếng Việt lớp 5 nhằm nâng cao hiệu quả cao
nhất.
1/ Một số cách hỏi thường được sử dụng trong giờ học tập đọc .
Có nhiều cách hỏi khác nhau đối với mỗi môn học, bài học hoặc nội dung cụ thể
trong mỗi bài. Mỗi cách hỏi đều đặt ra đích là những câu trả lời, hỏi như thế nào để học