M C L CỤ Ụ
N i dungộTrang
CÁC CH CÁI VI T T TỮ Ế Ắ 2
BÁO CÁO K T QU NGHIÊN C U, NG D NG SÁNG KI NẾ Ả Ứ Ứ Ụ Ế 3
1. L i gi i thi uờ ớ ệ 3
2. Tên sáng ki nế3
3. Tác gi sáng ki nả ế 3
4. Ch đu t t o ra sáng ki nủ ầ ư ạ ế 3
5. Lĩnh v c áp d ng sáng ki nự ụ ế 3
6. Ngày sáng ki n đc áp d ng l n đuế ượ ụ ầ ầ 3
7. Mô t b n ch t c a sáng ki nả ả ấ ủ ế 4
7.1. Tình tr ng gi i pháp đã bi tạ ả ế 4
7.1.1. C s lí lu nơ ở ậ 4
7.1.2. Th c tr ng v n đ nghiên c uự ạ ấ ề ứ 4
7.2. N i dung c a gi i phápộ ủ ả 4
7.2.1. Ph n I: H th ng ki n th c lí thuy tầ ệ ố ế ứ ế 4
7.2.2. Ph n II: Các d ng bài t p c b n v di truy n qu n thầ ạ ậ ơ ả ề ề ầ ể 6
I. CTTQ tính s KG khác nhau trong qu n th và s ki u giao ph i đi sauố ầ ể ố ể ố ở ờ 6
II. Tính t n s alenầ ố 8
III. Qu n th t ph i (t th ph n ho c giao ph i g n)ầ ể ự ố ự ụ ấ ặ ố ầ 8
IV. Qu n th ng u ph iầ ể ẫ ố 10
7.2.3. Ph n III: Câu h i và bài t p v n d ngầ ỏ ậ ậ ụ 17
I. Câu h i t lu nỏ ự ậ 17
II. Câu h i tr c nghi m trong đ thi đi h cỏ ắ ệ ề ạ ọ 30
7.3. Đi m khác bi t, tính m i c a gi i phápể ệ ớ ủ ả 39
7.4. Kh năng áp d ng c a gi i phápả ụ ủ ả 39
8. Nh ng thông tin c n đc b o m t (n u có)ữ ầ ượ ả ậ ế 39
9. Các đi u ki n c n thi t đ áp d ng sáng ki nề ệ ầ ế ể ụ ế 39
10. Đánh giá l i ích thu đc ho c d ki n có th thu đc do áp d ng sáng ợ ượ ặ ự ế ể ượ ụ
ki n theo ý ki n c a tác gi và theo ý ki n c a t ch c, cá nhân đã tham gia áp ế ế ủ ả ế ủ ổ ứ
d ng sáng ki n l n đuụ ế ầ ầ
40
10.1. Đánh giá l i ích thu đc ho c d ki n có th thu đc do áp d ng sáng ợ ượ ặ ự ế ể ượ ụ
ki n theo ý ki n c a tác giế ế ủ ả 40
10.2. Đánh giá l i ích thu đc ho c d ki n có th thu đc do áp d ng sáng ợ ượ ặ ự ế ể ượ ụ
ki n theo ý ki n c a t ch c, cá nhânế ế ủ ổ ứ 41
11. Danh sách nh ng t ch c/cá nhân đã tham gia áp d ng th ho c áp d ng ữ ổ ứ ụ ử ặ ụ
sáng ki n l n đuế ầ ầ 41
TÀI LI U THAM KH OỆ Ả 43
PH L C M T S S N PH M C A H C SINHỤ Ụ Ộ Ố Ả Ẩ Ủ Ọ 44
1
CÁC CH CÁI VI T T TỮ Ế Ắ
THPT: Trung h c ph thông ọ ổ
KN: Khái ni mệ
KG: Ki u genể
KH: Ki u hìnhể
VD: Ví dụ
BDTH: Bi n d t h pế ị ổ ợ
CTTQ: Công th c t ng quátứ ổ
NST: Nhi m s c thễ ắ ể
2
BÁO CÁO K T QUẾ Ả
NGHIÊN C U, NG D NG SÁNG KI NỨ Ứ Ụ Ế
1. L i gi i thi uờ ớ ệ
Trong nh ng năm g n đây, các đ thi THPT Qu c gia, đ thi ch n h c sinhữ ầ ở ề ố ề ọ ọ
gi i th ng xuyên có các d ng bài t p v di truy n qu n th , đây là m t ph n khôngỏ ườ ạ ậ ề ề ầ ể ộ ầ
th thi u trong m i đ thi. ể ế ỗ ề
Hi n nay trong sách giáo khoa ph thông, sách giáo khoa chuyên vi t v ph n này m iệ ổ ế ề ầ ớ
ch đ c p đn ph n ki n th c lí thuy t, ch a chia thành các d ng bài t p. Trong m tỉ ề ậ ế ầ ế ứ ế ư ạ ậ ộ
s tài li u tham kh o nh : Bài t p di truy n hay và khó - Vũ Đc L u; Ph ng phápố ệ ả ư ậ ề ứ ư ươ
gi i bài t p sinh h c - Nguy n Văn Sang, Nguy n Th o Nguyên, Nguy n Th Vân; Diả ậ ọ ễ ễ ả ễ ị
truy n h c – Hoàng Tr ng Phán; Di truy n qu n th - Đ Lê Thăng… cũng đã đa raề ọ ọ ề ầ ể ỗ ư
các công th c đ gi i các th lo i này. Tuy nhiên, trong quá trình gi ng d y ôn thiứ ể ả ể ạ ả ạ
THPT Qu c gia, ôn thi h c sinh gi i, h c sinh v n g p nhi u khó khăn khi ti p c n n iố ọ ỏ ọ ẫ ặ ề ế ậ ộ
dung này. Chính vì v y đ thu n l i cho các em h c sinh trong vi c ng d ng ki nậ ể ậ ợ ọ ệ ứ ụ ế
th c đc h c vào gi i quy t các câu h i và bài t p tr c nghi m liên quan đn diứ ượ ọ ả ế ỏ ậ ắ ệ ế
truy n qu n th , tôi s u t m và biên so n chuyên đ “ề ầ ể ư ầ ạ ề H th ng ki n th c ph n diệ ố ế ứ ầ
truy n qu n th ” ề ầ ể làm tài li u d y cho h c sinh ôn thi THPT Qu c gia và ôn thi h cệ ạ ọ ố ọ
sinh gi i.ỏ
V i mong mu n t ng h p l i ki n th c ph n di truy n qu n th đ phù h p v iớ ố ổ ợ ạ ế ứ ầ ề ầ ể ể ợ ớ
đi t ng h c sinh thi THPT Qu c Gia, ôn thi h c sinh gi i, tôi xây d ng chuyên đố ượ ọ ố ọ ỏ ự ề
g m 3 ph n:ồ ầ
Ph n 1 – H th ng ki n th c lý thuy t.ầ ệ ố ế ứ ế
Ph n 2 – Các d ng bài t p c b n v di truy n qu n th . ầ ạ ậ ơ ả ề ề ầ ể
Ph n 3 – Câu h i và bài t p v n d ng.ầ ỏ ậ ậ ụ
Tuy nhiên, do th i gian so n th o ng n, trình đ còn h n ch , cho nên chuyênờ ạ ả ắ ộ ạ ế
đ không tránh kh i sai sót. ề ỏ Tôi r t mong nh n đc s góp ý t n tình c a các th y côấ ậ ượ ự ậ ủ ầ
giáo và các b n đng nghi p đ chuyên đ này hoàn thi n h n.ạ ồ ệ ể ề ệ ơ
2. Tên sáng ki nế
“H th ng ki n th c ph n di truy n qu n th ”ệ ố ế ứ ầ ề ầ ể
3. Tác gi sáng ki nả ế
- H và tên: Nguy n Th Thu H ng.ọ ễ ị ươ
- Đa ch tác gi sáng ki n: Giáo viên tr ng THPT Yên L c 2.ị ỉ ả ế ườ ạ
3
- S đi n tho i: 0970375027. E_mail: binhhuong7682@gmail.comố ệ ạ
4. Ch đu t t o ra sáng ki nủ ầ ư ạ ế
- Tác gi sáng ki n: Nguy n Th Thu H ng.ả ế ễ ị ươ
- Đa ch tác gi sáng ki n: Giáo viên tr ng THPT Yên L c 2.ị ỉ ả ế ườ ạ
- S đi n tho i: 0970375027. E_mail: binhhuong7682@gmail.comố ệ ạ
5. Lĩnh v c áp d ng sáng ki nự ụ ế
- Đ tài có th áp d ng xuyên su t trong quá trình gi ng d y gi chính khóa mônề ể ụ ố ả ạ ờ
Sinh h c kh i 12 cũng nh gi ôn thi THPT Qu c gia.ọ ố ư ờ ố
6. Ngày sáng ki n đc áp d ng l n đuế ượ ụ ầ ầ
Sáng ki n đc áp d ng l n đu vào ế ượ ụ ầ ầ tháng 10/2017 t i tr ng THPT Yên L cạ ườ ạ
2.
7. Mô t b n ch t c a sáng ki nả ả ấ ủ ế
7.1. Tình tr ng gi i pháp đã bi tạ ả ế
7.1.1. C s lí lu n:ơ ở ậ
Quá trình d y h c bao g m hai m t liên quan ch t ch : ho t đng d y c a th yạ ọ ồ ặ ặ ẽ ạ ộ ạ ủ ầ
và ho t đng h c c a trò. Đ h c sinh có th hi u rõ b n ch t, n i dung v n đ thìạ ộ ọ ủ ể ọ ể ể ả ấ ộ ấ ề
vi c h th ng hóa các ki n th c là m t công vi c r t quan tr ng.ệ ệ ố ế ứ ộ ệ ấ ọ
7.1.2. Th c tr ng v n đ nghiên c u:ự ạ ấ ề ứ
- N i dung ki n th c trong sách giáo khoa còn ch a đ cho vi c ôn thi THPTộ ế ứ ư ủ ệ
Qu c gia và ôn thi h c sinh gi i.ố ọ ỏ
- B n thân m i h c sinh ch a có kh năng t h th ng hóa ki n th c sau m iả ỗ ọ ư ả ự ệ ố ế ứ ỗ
ch ng h c. Vi c t đc, tìm tòi tài li u c a h c sinh còn h n ch .ươ ọ ệ ự ọ ệ ủ ọ ạ ế
- N i dung ki n th c n m r i rác trong các tài li u tham kh o.ộ ế ứ ằ ả ệ ả
7.2. N i dung c a gi i phápộ ủ ả
7.2.1. PH N I: H TH NG KI N TH C LÝ THUY TẦ Ệ Ố Ế Ứ Ế
I. C u trúc di truy n qu n th :ấ ề ầ ể
1. Khái ni m:ệ
- Qu n th là 1 t p h p các cá th cùng loài, cùng s ng trong không gian và th i gianầ ể ậ ợ ể ố ờ
xác đnh, có kh năng sinh s n t o ra th h m i đ duy trì nòi gi ng.ị ả ả ạ ế ệ ớ ể ố
2. Các đc tr ng di truy n c a qu n th :ặ ư ề ủ ầ ể
a. V n gen c a qu n th :ố ủ ầ ể
- KN: Là t p h p t t c các alen c a t t c các gen có trong qu n th t i 1 th i đi mậ ợ ấ ả ủ ấ ả ầ ể ạ ờ ể
xác đnh.ị
- M i qu n th có 1 v n gen đc tr ng bi u hi n t n s alen và t n s KG c a qu nỗ ầ ể ố ặ ư ể ệ ở ầ ố ầ ố ủ ầ
th .ể
b. T n s alen và t n s ki u gen c a qu n th :ầ ố ầ ố ể ủ ầ ể
4
- VD: Trong qu n th đu Hà Lan, gen quy đnh màu hoa ch có 2 alen: A quy đnh hoaầ ể ậ ị ỉ ị
đ, a quy đnh hoa tr ng.ỏ ị ắ
Gi s qu n th đu có 1000 cây v i 500 cây có KG AA, 200 cây có KG Aa, 300 câyả ử ầ ể ậ ớ
có KG aa
+ T n s alen c a gen này trong qu n th :ầ ố ủ ầ ể
S alen A trong qu n th : 500x2+200 = 1200ố ầ ể
T ng s alen trong qu n th : 1000x2 = 2000ổ ố ầ ể
T n s alen A = 1200:2000 = 0,6ầ ố
T n s alen a = 1-0,6 = 0,4ầ ố
Công th c tính t n s alen c a 1 gen nào đó đc tính b ng t l gi a s l ng alenứ ầ ố ủ ượ ằ ỉ ệ ữ ố ượ
đó trên t ng s alen c a các lo i alen khác nhau c a gen đó trong qu n th t i m t th iổ ố ủ ạ ủ ầ ể ạ ộ ờ
đi m xác đnh.ể ị
+ T n s KG trong qu n th :ầ ố ầ ể
T n s KG AA trong qu n th : 500:1000 = 0,5ầ ố ầ ể
T n s KG Aa trong qu n th : 200:1000 = 0,2ầ ố ầ ể
T n s KG aa trong qu n th : 300:1000 = 0,3ầ ố ầ ể
Công th c tính t n s KG nào đó trong qu n th đc tính b ng t l gi a s cá thứ ầ ố ầ ể ượ ằ ỉ ệ ữ ố ể
có ki u gen đó trên t ng s cá th có trong qu n th .ể ổ ố ể ầ ể
Công th c t ng quát: T n s các KG c a qu n th : dAA : hAa : raa = 1 s tínhứ ổ ầ ố ủ ầ ể ẽ
đc t n s alen nh sau:ượ ầ ố ư
p (A) = d +
2
h
q (a) = r +
2
h
II. Qu n th t ph i:ầ ể ự ố
1. Qu n th t th ph n:ầ ể ự ụ ấ
- KN: T th ph n là quá trình th ph n x y ra trên cùng m t cây nên t bào sinh d cự ụ ấ ụ ấ ả ộ ế ụ
đc và t bào sinh d c cái có cùng ki u gen.ự ế ụ ể
- C u trúc di truy n (thành ph n ki u gen) c a qu n th t th ph n bi n đi theoấ ề ầ ể ủ ầ ể ự ụ ấ ế ổ
h ngướ :
+ Tăng d n t n s ki u gen đng h pầ ầ ố ể ồ ợ .
+ Gi m d n t n s ki u gen d h pả ầ ầ ố ể ị ợ .
+ T n s alen không thay đi.ầ ố ổ
- K t qu : qu n th phân hóa thành các dòng thu n có ki u gen khác nhau.ế ả ầ ể ầ ể
2. Giao ph i c n huy t (giao ph i g n):ố ậ ế ố ầ
- KN: là hi n t ng các cá th có cùng quan h huy t th ng giao ph i v i nhau.ệ ượ ể ệ ế ố ố ớ
- C u trúc di truy n c a qu n th bi n đi theo h ng:ấ ề ủ ầ ể ế ổ ướ
5