62 TRƯ Ơ NG MINH HẰ NG
THƯ PHÁP HIỆ N ĐẠ I
NHẬ T BẢ N
_______•
____________________________
______
TRƯ Ơ NG MINH HẰ NGn
h ái n iệ m T h ư p h á p h i ệ n đ ạ i N h ậ t
B ẩ n x u ấ t h iệ n từ s a u C h iế n tr a n h th ê
giớ i lầ n th ứ h a i, từ cuộ c T riể n lã m th ư
p h á p đ ầ u tiên do H ã n g b á o M a in ic h i v à
H ộ i T h ư p h á p M a in ic h i tổ chứ c v à o n ă m
1948. T h ư p h á p N h ậ t B ả n có m ộ t lị ch sử
h ìn h th à n h lâ u đờ i v à k h á độ c đáo . T h eo
ông S a ito A k ira , G iá m đôc b á o M a in ic h i,
C h ủ tị c h h ộ i T h ư p h á p M a in ic h i, c h ữ H á n
đư ợ c tru y ề n từ T r u n g Q u ố c s a n g N h ậ t B ả n
v ào k h o ả n g 2.0 00 n ă m trư ớ c . Đ ế n th ê kỉ V,
V I, chữ H á n đư ợ c sử d ụ n g p h ổ b iế n ở N h ậ t
v à k h ô n g lâ u s a u đó d ự a trê n cơ sỏ ' ch ữ
H án , k iể u c h ữ H ir a g a n a v à K a t a k a n a độ c
đ á o c ủ a N h ậ t B ả n đ ã r a đờ i. T h ư p h á p
N h ậ t B ả n đư ợ c h ìn h th à n h từ h a i k iể u c hữ
c h ín h là c h ữ H á n - k iể u c h ữ b iể u ý (tư ợ ng
hình) v à ch ữ H ira g a n a - k iể u c h ữ b iể u â m
(tư ợ ng thanh) và đ ã đư ợ c p h á t tr iể n n h ư là
m ộ t m ô n n g h ệ t h u ậ t .
C ủ n g n h ư th ư p h á p c ủ a các nư ớ c Á
Đ ô n g (T ru n g Q uố c, T riề u T iê n , V iệ t N am ,
H àn Q uố c), t h ư p h á p N h ậ t B ả n là "n g hệ
th u ậ t b iể u h iệ n c h ữ m a n g tín h m ĩ họ c"
th ô n g q u a m ự c tà u v à b ú t lông. T ro n g các
tác p h ẩ m th ư p h á p , tín h n h â n v ă n đư ợ c
b iê u h iệ n m ộ t c ách th u ầ n tu ý , n g u y ê n v ẹ n
và cách sông, c á c h s u y n g h ĩ c ủ a tác g iả
cũ n g đư ợ c p h ả n á n h tro n g đó. T h ư p h á p đòi
hỏ i ngư ờ i v iế t cũ n g n h ư n g ư ờ i x em m ộ t lố i
số n g n h â n b ả n . T h e o A k a h ira T a ish o (m ộ t
tr o n g n h ữ n g d ạ i d iệ n x u ấ t s ắ c c ủ a T h ư
p h á p h iệ n đạ i N h ậ t B ả n ), đôi vói th ư p h á p ,
(*> V iệ n N g h iê n cứ u V ăn hó a
y ế u t ố c h ín h đ ể nó trở th à n h m ộ t lo ạ i h ìn h
n g h ệ t h u ậ t là do c ấ u tr ú c c h ữ . T ừ việ c d ù n g
c h ữ là m c h ấ t liệ u , th ư p h á p đ ã "tạ o h ìn h
ho á", g ây ấ n tư ợ n g c h o n gư ờ i xem . T h u
p h á p c ũ n g đư ợ c coi là n g h ệ t h u ậ t củ a
đ ư ờ n g n é t. T ừ n h ữ n g đ ư ờ n g n é t k h á c n h a u
n h ư đ ậ m - n h ạ t, lớ n - m ả n h , m ạ n h - y ế u,
n ặ n g - n h ẹ , th o n g t h ả - c ấ p tóc, th ư p h á p
v ừ a h iể n h iệ n , lộ p h á t, v ừ a a n g ià u tâ m
tr ạ n g v à n h ữ n g r u n g đ ộ n g tr o n g tâ m h ồ n
co n n g ư ờ i. N h ư v ậ y , ở m ộ t k h ía c ạ n h n à o
đó, t h ư p h á p cò n là n g h ệ t h u ậ t c ủ a tâ m
lin h .
M ộ t tro n g n h ữ n g đ ặ c đ iể m c ủ a th u
p h á p là tín h n h ấ t hồ i. K hi v iế t chữ , c â u từ ,
b à i th ơ , n g ư ờ i ta v iế t th e o m ộ t trìn h tự trô i
c h ả y từ đ ầ u đ ô n cuố i, v à c h ỉ v iế t m ộ t lầ n .
Do đó, th ư p h á p đ òi hỏ i ng ư ờ i v iế t n ă n g lự c
tậ p tr u n g v à s ự c ă n g t h ẳ n g t h ầ n k in h cao
độ . N g ư ờ i N h ậ t c h o r ằ n g th ư p h á p "th ể
h iệ n n h â n c á ch củ a ngư ờ i viế t" v à là
"trư ờ n g p h á i vẽ tâ m h ồ n ". T á c p h ẩ m th ư
p h á p là " d ấ u v êt" c ủ a c h ín h dờ i sôn g tá c
g iả . Vì v ậ y , k h i ta tiế p x ú c vở i tác p h ẩ m là
ta đ ã tiê p x úc vớ i c h ín h tâ m lin h củ a ngư ờ i
v iế t.
Có n h iề u c á ch đọ c, x e m th ư p h á p . B ằ n g
trự c giác, b ằ n g c á c h p h â n tíc h tá c p h ẩ m ,
ho ặ c n ắ m b ắ t n h ữ n g y ế u tô cơ b ả n h ìn h
th à n h n ê n t h ư p h á p đ ề u là n h ữ n g cách
xem . T rư ớ c t iê n h ã y tìm h iể u n h ữ n g cái
đ ẹ p c ủ a h ìn h th á i, c ủ a đ ư ò n g n é t, c ả m
n h ậ n n h ử n g r u n g đ ộ n g v ề sứ c m ạ n h c ủ a
ngòi b ú t v à c ủ a n h ữ n g k h o ả n g trô n g . S ự
c â n b ằ n g g iữ a m à u đ e n v à m à u trắ n g , sự
đ iề u h o à giữ a ch ữ v à n h ữ n g k h o ả n g k h ô n g
g ian , k h o ả n g cách n é t tro n g m ộ t chữ , m ứ c
độ n ặ n g n h ẹ c ủ a ch ữ . S au đó h ã y n h ìn các
đ ư ờ n g n é t từ lớ n đ è n m ả n h , p h ư ơ n g hư ớ ng
c ủ a c h ú n g , c á ch c h à m m ự c, đ ộ n g th á i cùa
ngòi b ú t v.v ... V iệ c n ắ m b ắ t tà m tr ạ n g củ a
tá c g iả th ê h iệ n q u a tá c p h ẩ m c ủ a họ là
đ iề u c ầ n th iế t.
T ư liệ u f o lk lo r e 63
ơ N h ậ t B ả n , c ù n g vớ i sự p h á t t r iể n củ a
xã h ộ i, g ầ n đ â y, c h ấ t liệ u v à k ĩ th u ậ t c ủ a
th ư p h á p đư ợ c m ở rộ n g , nộ i d u n g v à h ìn h
th ứ c c ĩin g trở n ê n p h o n g p h ú , việ c triể n
k h a i nghệ th u ậ t t h ư p h á p mớ i đ a n g đư ợ c
th ử n g h iệ m . T r o n g đ iê u k iệ n th ư p h á p h iệ n
đ ạ i n h ư v ậ y , v iệ c tiế n h à n h tìm tòi tín h
n g h ệ th u ậ t, tín h h iệ n đ ạ i củ a t h ư p h á p và
n â n g cao văn hoá th ư p h á p , giỏ i th iệ u cá i
đẹ p c ủ a t h ư p h á p k h ô n g c h ỉ ở tro n g nư ớ c
m à còn đ ư a r a th ê gió i c h ín h là c ô ng lao
c ủ a H ộ i T h ư p h á p M a in ic h i (n ă m n a y , 2005
là n ă m k ỉ n iệ m 57 n ă m n g à y t h à n h lậ p
H ộ i). H ộ i n à y đ ã p h â n c h ia t ừ T h ư p h á p
tru y ề n th ố n g đ ế n T h ư p h á p h i ệ n đ ạ i th e o 7
bộ m ôn n h ư sa u :
1 . B ộ m ô n t h ư p h á p c h ữ H á n
Đ ư ợ c tạ o n ê n n h ờ d ự a vào th ơ , v ă n x uôi
cố đ iể n v iế t b ằ n g c h ữ H á n , d ự a v à o cả m
n h ậ n n g h ệ t h u ậ t v à p h ư ơ n g p h á p họ c th ư
p h á p c ủ a từ n g ng ư ờ i t h ô n g q u a các tác
p h ẩ m t ừ n h iề u c h ữ đ ế n ít c h ữ , v à các th ê
lo ạ i th ư p h á p n h ư T e n ( T riệ n th ư ), R ei (Lệ
th ư ), K ai (K hả o th ư ) , G yo (H à n h th ư ), So
(T h ả o th ư ), tìm k iế m t h ể lo ạ i th ư p h á p vố n
có. Bộ m ô n th ư p h á p c h ữ H á n th ể h iệ n tín h
h iệ n đ ạ i h o à q u y ệ n tro n g tín h tr u y ề n
thông.
2 . B ô m ô n t h ư p h á p c h ữ K a n a
Đ ư ợ c tạ o r a đ ể v iế t n h ữ n g từ n g ữ đ ẹ p
c ủ a N h ậ t B ả n th ô n g q u a v iệ c c ả i b iê n , p h á t
triể n n h ữ n g b à i h á t W a k a v à th ơ H a ik u .
T ừ ch í h ư ớ n g k h á c n h a u c ủ a cá c tác g iả v ề
n h ữ n g b à i c a cô m à t h ư p h á p K a n a có sự
b iể u h iệ n p h o n g p h ú k h á c n h a u , v ẻ đ ẹ p
củ a c hữ K a n a h iệ n đ ạ i h o à trộ n vớ i cả m
g iá c m ớ i c ủ a K a n a c h ữ lố n (L ư u ý: n g u ồ n
gố c c ủ a c h ữ K a n a là c h ữ nh ỏ ).
3 . B ộ m ô n t h ư p h á p t h ơ v ă n c ậ n
đ a i ( C â n đ ạ i t h i v ă n t h ư )
L à n h ữ n g tá c p h ẩ m lấ y v ă n và th ơ h iệ n
đ ạ i là m đ ề tà i , đ iề u h o à g iữ a ch ữ H á n và
c h ữ K a n a tạ o ra m ộ t t h ư p h á p m ớ i. Đ â y là
bộ m ô n đ ã đư ợ c triể n k h a i, m ở rộ n g ở các kì
triể n lã m T h ư p h á p M a in ic h i. D o t ín h ch ấ t
d ễ đọ c và r ấ t g ầ n g ũ i n ê n nó n h ậ n đư ợ c sự
ủ n g hộ c ủ a n h iề u n g ư ờ i.
4 . B ộ m ô n t h ư p h á p v i ế t c h ữ l ớ n
( Đ ạ i t ự t h ư )
L à n h ữ n g tá c p h ẩ m th ư p h á p v iế t ch ữ
lớ n m à s ố lư ợ n g ch ỉ từ 1 đ ế n 2 c h ữ . V iệ c
đ ị n h h ư ớ n g tạ o h ìn h , tô i lu y ệ n đ ư ờ n g n é t
v à s á n g tạ o v ề m à u đ e n đ ã tạ o r a m ộ t th ê
giớ i th ư p h á p m ớ i.
5 . B ộ m ô n t h ư p h á p c h ữ i n b ă n g
k h u ô n k h ắ c đ á - T e n k o k u ( T r i ệ n k h á c )
Bộ m ô n n à y đ ư ợ c cho là t in h h o a c ủ a
p h ư ơ n g Đ ôn g v à g iói th ư p h á p . C hữ in
b ằ n g k h u ô n h ìn h v u ô n g 3 p h â n . N gư ờ i ta
k h ắ c tr ê n đ á n h ữ n g b ả n th ư p h á p và chữ
v iế t th ờ i cổ đ ạ i c ủ a T ru n g Q uố c s a u đó in
tr ê n giấ y t r ắ n g , tạ o n ê n s ự tư ơ n g p h ả n r ấ t
đ ẹ p g iữ a m ự c (đỏ ) v à g iấ y . T e k u k o là c ả m
giác tạ o h ì n h m ớ i d ự a t r ê n n ề n t ả n g tru y ề n
th ố n g đư ợ c h o à q u y ệ n tro n g m ộ t k h ô n g
g ia n n h ỏ .
6 . B ộ m ô n t h ư p h á p c h ữ k h ă c
( K h ắ c tự )
D ùn g n g u y ê n liệ u là gỗ k h ắ c c h ữ th ậ t
đẹ p lên đó. C h ữ v iế t ở đ â y k h á c vớ i chữ viế t
b ằ n g b ú t. N ó m a n g tín h lậ p th ể , đư ợ c tô b ằ n g
n h iề u m à u sắ c v à có m ố i q u a n h ệ sâ u sắ c vở i
các m ôn ng h ệ th u ậ t kh á c n h ư m ĩ th u ậ t công
ng h iệ p , đ iêu k h ắ c . K h ắ c tự là m ộ t bộ m ôn th ư
p h á p đ a n g g ây đư ợ c sự c h ú ý.
7. B ô m ô n t h ư p h á p Z e n E i ( T i ê n v ệ
t h ư )
Bộ m ôn n à y b iế n đổ i n h ậ n th ứ c trư ở c
k ia v ề th ư p h á p (coi t h ư p h á p là b iể u h iệ n
c ủ a n h â n c ách c on n g ư ờ i). T h ư p h á p T iên
vệ t h ư c h ị u ả n h h ư ở n g c ủ a 2 trư ờ n g p h ái:
h ộ i h ọ a t r ừ u trư ợ n g p h ư ơ n g T â y v à triê t
họ c p h ư ơ n g Đ ông. K h ô n g b ị g iớ i h ạ n bở i
64 TRƯ Ơ NG MINH HĂNG
việ c lấ y c h ữ làm n g u y ê n liệ u c h ín h , ngư ờ i
v iế t có th ể tự d o t h ể h iệ n tâ m h ồ n v à tìn h
cả m th ô n g q u a c ác tá c p h ẩ m n g h ệ t h u ậ t
m a n g tín h t r ừ u tư ợ n g .
ở N h ậ t, v iệ c x á c lậ p t h ư p h á p coi n h ư
là m ộ t bộ m ô n n g h ệ t h u ậ t h iệ n đ ạ i c ủ n g
đ a n g đư ợ c tiế n h à n h th e o t in h th ầ n c á ch
tâ n . Sứ c sô n g củ a th ư p h á p tr o n g đờ i sô n g
h iệ n đ ạ i N h ậ t B ả n b iê u h iệ n ở lị ch triể n
lã m đ ị n h k ì v à o đ ầ u th á n g 7 h ằ n g n ă m tạ i
T o kyo c ù n g 9 th à n h p h ô k h á c ở N h ậ t c ũ n g
n h ư tạ i g ầ n 20 quôc g ia trê n th ê giố i. N g oài
n g à y m ồ n g 2 th ả n g m ộ t h ằ n g n ă m là n g ày
hộ i v iế t c h ữ c ủ a c ả nư ố c, th ư p h á p còn đư ợ c
trọ n g d ụ n g v ào n h ữ n g d ị p h iế u , h ỉ , m ừ n g
tâ n gia h a y m ừ n g n h ậ p m ô n , n h ậ p trư ờ n g ...
H iệ n nay , th ư p h á p đ ã đư ợ c đ ư a v ào
ch ư ơ n g t r ìn h g iáo dụ c p h ổ cậ p ch o họ c s in h
pho thông.
C ách đ â y h a i n ă m , n ă m 2003 là n ă m có
ý n g h ĩa đặ c b iệ t tro n g q u a n h ệ hợ p tá c g iữ a
h a i nư ớ c V iệ t N am - N h ậ t B ả n . N h iề u h o ạ t
độ ng v ă n h o á n g h ệ t h u ậ t đ ã đư ợ c h a i b ê n
phôi hợ p tổ c h ứ c th ự c h iệ n tro n g n ă m n à y
n h ằ m k ỉ n iệ m 3 0 n ă m n g à y th iế t lậ p q u a n
h ệ ng o ạ i gia o g iữ a h a i nư ố c v à c ũ n g là N ă m
giao lư u N h ậ t B ẩ n - A S E A N (th e o đê x ư ớ ng
c ủ a T h ủ tư ớ n g N h ậ t B ả n K oizu m i). T riể n
lã m T h ư p h á p do đ ạ i sứ q u á n N h ậ t B ả n tạ i
V iệ t N am , H ộ i T h ư p h á p M a in ic h i
S h o d o k a i phô'i h ợ p c ù n g p h ía V iệ t N a m tổ
chứ c tạ i B ả o tà n g M ĩ t h u ậ t H à N ộ i v ào
k h o ả n g c u ố i n ă m 2 003 là m ộ t tro n g n h ữ n g
h o ạ t đ ộ n g đó. C ó t ấ t c ả 122 tác p h ẩ m đ ã
th a m d ự t r iể n lãm , b a o gồ m to à n bộ các
lĩn h vự c c ủ a th ư p h á p N h ậ t B ả n , từ th ư
p h á p tr u y ề n th ô n g đ ế n th ư p h á p h iệ n đ ạ i.
Đ ây là n h ữ n g tá c p h ẩ m m ớ i n h ấ t c ủ a các
tá c giả ở tr ìn h đ ộ cao n h ấ t đ ạ i d iệ n cho th ư
p h á p h iệ n đ ạ i N h ậ t B ả n . C h ú n g là b ứ c
p h á c h ọ a về m ộ t n ư ỏ c N h ậ t p h á t triể n h à i
h o à giữ a v ă n ho á v à v ă n m in h , g iữ a t ru y ề n
th ô n g v à h iệ n đ ạ i. T riể n lã m k h ô n g chỉ
g iúp n gư ờ i d â n V iệ t N a m có đ iề u k iệ n tìm
h iể u n g h ệ t h u ậ t t h ư p h á p N h ậ t B ả n , m à
cò n tạ o đ iêu k iệ n đê các n h à th ư p h á p V iệ t
N a m tra o đổ i g iao lư u vớ i các đ ồ n g n g h iệ p
N h ậ t B ả n , góp p h ầ n tă n g c ư ờ n g và củ n g cố
m ố i g iao lư u v ă n h o á g iữ a n h â n d â n h ai
n ư ổ c .o
T .M .H
TÀ I L IỆ U THAM K HẢ O
SHO. Triế n lãm tác phàm củ a các tác giả
đạ i diệ n cho thư pháp hiệ n đạ i N hậ t Bả n tạ i
Việ t Nam.
VĂN HOÁ VI Ệ T N AM ...
( T i ế p th e o t r a n g 4 4 )
C h ư ơ n g 5 đ ề c ậ p tỏ i co n ngư ờ i cá n h â n .
Đ ây là m ẫ u n h â n c á ch đ ặ c t r ư n g cho xã hộ i
đô t h ị côn g n g h iệ p ở nư ớ c ta , c h ị u ả n h
h ư ở n g c ủ a h ệ tư tư ở n g d â n c h ủ tư s ả n , dư ớ i
th ờ i th ự c d â n t ư b ả n . C ác n h à vă n : T rư ơ n g
V ĩn h K ý, P h a n K hôi, N h ấ t L in h v à Đ in h
G ia T r in h đư ợ c giớ i th iệ u đ ạ i d iệ n cho m ẫ u
n h â n cách n à y .
C h ư ơ n g k ế t, tá c g iả p h â n tíc h vê sự
p h á t triể n c ủ a ý th ứ c c ả n h â n q u a m ẫ u
n g ư ờ i v ă n ho á. C uôi cù n g , tá c giả tr ìn h bày
tổ n g q u á t về q u á t r ìn h n g h iê n c ứ u b ả n sắ c
v ă n h o á d â n tộ c V iệ t N a m , x e m đó là
n h ữ n g t r a n g k h é p lạ i cô n g trìn h .
N h ìn c h u n g , cuô'n s á c h có nộ i d u n g
p h o n g p h ú , k ê t c ấ u cá c c h ư ơ n g m ụ c c h ặ t
chẽ , ý tư ở n g d ồ i dào , các v ấ n đ ề đ ặ t r a đ ề u
đư ợ c p h â n tíc h th â u đá o , d iễ n đ ạ t s á n g sủ a.
C u ô n s á c h có t h ể m a n g đ ế n n h iề u th ú
vị v à bố ích c h o n h ữ n g ai y ê u th íc h tìm
h iể u v ă n h o á V iệ t N am . C h ú n g tôi xin t r â n
trọ n g giớ i th iệ u vớ i b ạ n đ ọ c.D
T h á n g 9 n ă m 2 0 0 5
H .V