Tóm tắt luận văn Thạc sĩ Điều dưỡng: Thực trạng nhu cầu, kiến thức chăm sóc sản phụ - trẻ sơ sinh sau đẻ trong 7 ngày tại nhà trên địa bàn huyện Giồng Riềng năm 2020

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC THĂNG LONG

HUỲNH XUÂN THỤY

THỰC TRẠNG NHU CẦU, KIẾN THỨC CHĂM SÓC

SẢN PHỤ - TRẺ SƠ SINH SAU ĐẺ TRONG 7 NGÀY TẠI

NHÀ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN GIỒNG RIỀNG NĂM 2020

LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐIỀU DƢỠNG

Hà Nội – 2020

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC THĂNG LONG

HUỲNH XUÂN THỤY

THỰC TRẠNG NHU CẦU, KIẾN THỨC CHĂM SÓC

SẢN PHỤ - TRẺ SƠ SINH SAU ĐẺ TRONG 7 NGÀY TẠI

NHÀ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN GIỒNG RIỀNG NĂM 2020

Chuyên ngành: Điều dƣỡng

Mã số: 8.72.03.01

LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐIỀU DƢỠNG

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học:

TS.Bs. Phạm Nhƣ Thảo

Hà Nội – 2020

LỜI CÁM ƠN

Trong quá trình thực hiện và hoàn thành Khóa luận tốt nghiệp thạc sỹ

điều dƣỡng này, tôi đã nhận đƣợc sự giúp đỡ, chỉ bảo tận tình và sự động viên

của các thầy cô, gia đình và bạn bè. Tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và sự biết

ơn sâu sắc đến:

Ban Giám hiệu Nhà trƣờng, Phòng Điều dƣỡng, Phòng sau đại học đã

giúp đỡ, tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình học tập và hoàn

thành luận văn này.

Tôi xin chân thành cám ơn tới: TS.Bs. Phạm Nhƣ Thảo ngƣời thầy trực

tiếp hƣớng dẫn, giúp đỡ tôi tận tình chu đáo, trong suốt quá trình nghiên cứu và

hoàn thành luận văn.

Tôi bầy tỏ lòng biết ơn đến tập thể cán bộ nhân viên Trung tâm Y tế

huyện Giồng Riềng đã tạo điều kiện giúp đỡ tận tình cho tôi trong suốt quá

trình học tập, thực hành và hoàn thành luận văn.

Đồng thời, tôi cũng xin gửi lời cảm ơn tới các sản phụ đã đồng ý trả lời

phỏng vấn giúp quá trình nghiên cứu và thu thập số liệu đƣợc thuận lợi.

Xin cảm ơn những ngƣời đồng nghiệp của tôi, đã hỗ trợ cho tôi rất

nhiều trong quá trình học tập và chính những kinh nghiệm thực tế trong quá

trình công tác của họ đã đóng góp rất nhiều ý kiến cho tôi hoàn thành luận

văn này.

Cuối cùng, xin cảm ơn những ngƣời thân trong gia đình tôi, những

ngƣời bạn đã luôn bên cạnh tôi, quan tâm động viên giúp đỡ tôi vƣợt qua

những khó khăn, trở ngại để hoàn thành Luận văn này.

Do trình độ, kinh nghiệm cũng nhƣ thời gian nghiên cứu còn hạn chế

nên Luận văn khó tránh khỏi những thiếu sót, tác giả rất mong nhận đƣợc

những ý kiến đóng góp của quý độc giả.

Hà Nội, ngày 20 tháng 9 năm 2020

Học viên

Huỳnh Xuân thụy

LỜI CAM ĐOAN

Tôi là Huỳnh Xuân Thụy học viên lớp cao học Điều dƣỡng khóa 7.1

trƣờng Đại học Thăng Long xin cam đoan

Đây là luận văn do bản thân tôi trực tiếp thực hiện dƣới sự hƣớng dẫn

của TS.Bs Phạm Nhƣ Thảo

Công trình này không trùng với bất kỳ nghiên cứu nào khác đã đƣợc

công bố tại Việt Nam.

Các số liệu và thông tin nghiên cứu là hoàn toàn chính xác, trung thực

và khách quan, đã đƣợc xác nhận và chấp nhận của cơ sở nơi nghiên cứu cho

phép lấy số liệu.

Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về những cam kết này.

Hà Nội, ngày 20 tháng 9 năm 2020

Học viên

Huỳnh Xuân Thụy

CÁC TỪ VIẾT TẮT

Biện pháp tránh thai BPTT

Chăm sóc CS

Chăm sóc sau sinh CSSS

Chăm sóc tại nhà CSTN

Cổ tử cung CTC

Dị tật bẩm sinh DTBS

Dịch vụ DV

IMR Tỷ suất tử vong sơ sinh/ Infant mortality Ratio

KHHGĐ Kế hoạch hoá gia đình

MMR Tỷ suất tử vong mẹ/ Marternal Mortality Ratio

Nghiên cứu NC

Nhiễm Khuẩn hậu sản NKHS

Quốc gia QG

Sức khỏe sinh sản SKSS

Tiêm chủng mở rộng TCMR

TCYTTG Tổ chức Y tế thế giới

TSM Tầng sinh môn

MỤC LỤC

ĐẶT VẤN ĐỀ ............................................................................................. 1

CHƢƠNG 1 ................................................................................................. 3

TỔNG QUAN .............................................................................................. 3

1.1. Chăm sóc sau sinh cho bà mẹ và trẻ sơ sinh tại nhà ......................... 3

1.1.1. Một số khái niệm ............................................................................. 3

1.1.1.1. Giai đoạn sau sinh ....................................................................... 3

1.1.1.2. Chăm sóc sau sinh ....................................................................... 3

1.1.1.3. Sơ sinh .......................................................................................... 3

1.1.1.4. Nhu cầu ........................................................................................ 3

1.1.2. Sinh lý hậu sản thường và sơ sinh đủ tháng ................................... 4

1.1.2.1.Giải phẫu và sinh lý hậu sản thường ............................................ 4

1.1.2.2. Sơ sinh đủ tháng và những vấn đề sức khỏe ................................ 6

1.1.3. Những nguy cơ của bà mẹ và trẻ sơ sinh thời kỳ hậu sản: ............. 7

1.1.3.1. Những nguy cơ của bà mẹ: .......................................................... 7

1.1.3.2. Những nguy cơ của trẻ sơ sinh .................................................... 9

1.1.4. Nội dung chăm sóc sau sinh về y tế .............................................. 10

1.1.4.1. Thời điểm chăm sóc sau sinh ..................................................... 11

1.1.4.2. Nội dung chăm sóc sau sinh theo hướng dẫn quốc gia ............. 12

1.2. Kiến thức, thực hành của bà mẹ về chăm sóc sau sinh .................. 13

1.2.1. Kiến thức và thực hành C SSS của bà mẹ trên thế giới ................ 13

1.2.1.1. Kiến thức, thực hành sau sinh nói chung: ................................. 13

1.2.1.2.Các kiến thức, thực hành sau sinh chuyên biệt: ......................... 14

1.2.1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến kiến thức, thực hành sau sinh của bà

mẹ. ................................................................................................. 16

1.2.2. Kiến thức, thực hành về CSSS của bà mẹ tại Việt Nam ................ 17

1.3. Các mô hình chăm sóc sau sinh tại nhà ........................................... 18

1.3.1. Mô hình chăm sóc tại nhà sau sinh trên thế giới .......................... 18

1.3.2. Chăm sóc sau sinh tại nhà ở Việt Nam ......................................... 20

CHƢƠNG 2 ............................................................................................... 23

ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................... 23

2.1. Đối tƣợng nghiên cứu......................................................................... 23

2.1.1. Tiêu chuẩn lựa chọn ...................................................................... 23

2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ ........................................................................ 23

2.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu .................................................... 23

2.3. Thiết kế và phƣơng pháp nghiên cứu .............................................. 23

2.3.1. Thiết kế nghiên cứu ....................................................................... 23

2.3.2. Cỡ mẫu và cách chọn mẫu ............................................................ 23

2.4. Phƣơng pháp thu thập số liệu ........................................................... 24

2.6. Các biến số nghiên cứu ...................................................................... 25

2.7. Phân tích số liệu .................................................................................. 27

2.8. Vấn đề đạo đức của nghiên cứu ........................................................ 27

2.8.1. Tính tự nguyện .............................................................................. 27

2.8.2. Tính bảo mật ................................................................................. 27

2.8.3. Đạo đức của nhà nghiên cứu ........................................................ 27

2.9. Hạn chế của nghiên cứu, sai số và biện pháp khắc phục sai số ..... 27

CHƢƠNG 3 ............................................................................................... 29

KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ........................................................................ 29

3.1. Đặc điểm chung đối tƣợng nghiên cứu ............................................ 29

3.1.1.Đặc điểm của các bà mẹ tham gia nghiên cứu .............................. 29

3.1.2. Điều kiện sinh hoạt sau sanh của bà mẹ. ..................................... 32

3.1.3. Người chăm sóc các bà mẹ sau sinh ............................................. 33

3.1.4. Tình trạng sức khỏe của bà mẹ và trẻ sơ sinh. ............................. 33

3.2. Nhu cầu kiến thức chăm sóc sản phụ - trẻ sơ sinh sau đẻ 7 ngày tại

nhà ...................................................................................................... 35

3.2.1 Tiếp cận thông tin về chăm sóc sau sanh của bà mẹ tại công đồng.

....................................................................................................... 35

3.2.2. Nhu cầu kiến thức các dấu hiệu nguy hiểm và các vấn đề sức khỏe

có thể gặp sau sinh. ....................................................................... 35

3.2.3 Kiến thức về chế độ nghỉ ngơi, lao động, vệ sinh của sản phụ sau

sanh. .............................................................................................. 37

3.2.4.Kiến thức về dinh dưỡng của sản phụ sau sanh ............................ 38

3.2.5.Kiến thức về kế hoạch hóa gia đình của sản phụ sau sanh ........... 39

3.2.6.Kiến thức về chăm sóc sức khỏe trẻ sơ sinh của các sản phụ ....... 40

3.3. Liên quan giữa một số yếu tố đến kiến thức và nhu cầu chăm sóc

sau sinh ............................................................................................... 43

3.3.1. Một số yếu tố nhân khẩu học ........................................................ 43

3.3.2. Một số yếu tố về tiếp cận y tế với kiến thức chăm sóc sau sinh của

mẹ .................................................................................................. 47

3.4. Một số yếu tố liên quan đến nhu cầu tƣ vấn cho bà mẹ. ................ 48

3.4.1. Yếu tố liên quan đến nhu cầu tư vấn chăm sóc sức khỏe cho mẹ . 48

3.4.2. Yếu tố liên quan đến nhu cầu của bà mẹ tư vấn chăm sóc cho trẻ

sơ sinh. .......................................................................................... 49

CHƢƠNG 4 ............................................................................................... 51

BÀN LUẬN ............................................................................................... 51

4.1. Đặc điểm đối tƣợng nghiên cứu ........................................................ 51

4.2.Kiến thức của sản phụ về chăm sóc mẹ và trẻ sơ sinh. .................... 56

KẾT LUẬN ................................................................................................ 73

KHUYẾN NGHỊ ........................................................................................ 75

TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................... 76

PHỤ LỤC ................................................................................................... 84

PHIẾU PHỎNG VẤN BÀ MẸ SAU SINH 0 - 7 NGÀY TẠI NHÀ .. 84

DANH MỤC BẢNG

Bảng 3.1Một số đặc điểm của đối tƣợng nghiên cứu ..................................... 29

Bảng 3.2 Đặc điểm lần sinh tại thời điểm nghiên cứu .................................... 30

Bảng 3.3 Mức độ hài lòng về điều kiện sinh hoạt lần sinh này ...................... 32

Bảng 3.4 Sức khỏe của bà mẹ 0-7 ngày sau sinh ............................................ 33

Bảng 3 5 Sức khỏe trẻ sơ sinh ......................................................................... 34

Bảng 3. 6 Nguồn thông tin chủ yếu về chăm sóc sau sinh ............................. 35

Bảng 3. 7 Kiến thức bà mẹ về dấu hiệu nguy hiểm sau khi sinh .................... 35

Bảng 3. 8 Kiến thức về dấu hiệu nhiễm khuẩn đƣờng sinh dục sau khi sinh . 36

Bảng 3. 9 Kiến thức của bà mẹ về các vấn đề sau khi sinh có thể gặp ........... 36

Bảng 3.10 Kiến thức về chế độ lao động, nghỉ ngơi phù hợpcủa bà mẹ sau

sinh .................................................................................................................. 37

Bảng 3. 11 Kiến thức về vệ sinh sau đẻ .......................................................... 37

Bảng 3. 12 Kiến thức về chế độ ăn uống sau sinh .......................................... 38

Bảng 3. 13 Kiến thức về bổ sung vi chất của bà mẹ sau sinh ......................... 39

Bảng 3.14 Kiến thức bà mẹ về thời điểm giao hợp ........................................ 39

Bảng 3.15 Kiến thức về các dấu hiệu nguy hiểm của trẻ sơ sinh ................... 40

Bảng 3.16 Kiến thức về lịch tiêm chủng của trẻ sơ sinh ................................ 41

Bảng 3.17 Kiến thức về vệ sinh sơ sinh .......................................................... 41

Bảng 3. 18 Kiến thức về chế độ cho trẻ bú ngay sau sinh .............................. 41

Bảng 3. 19 Mức độ kiến thức chung của bà mẹ về CSSS .............................. 42

Bảng 3. 20 Kiến thức chung của bà mẹ về CSSS ........................................... 43

Bảng 3.21 Một số yếu tố liên quan với kiến thức về chăm sóc sau sinh ........ 43

Bảng 3.22 Một số yếu tố liên quan với kiến thức chăm sóc sau sinh. ............ 45

Bảng 3. 23 Một số yếu tố về tiếp cận y tế với kiến thức chăm sóc sau sinh của

bà mẹ ............................................................................................................... 47

DANH MỤC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 3.1 Trình độ học vấn .......................................................................... 30

Biểu đồ 3. 2. Cách sinh của đối tƣợng nghiên cứu. ........................................ 31

Biểu đồ 3. 3. Cân nặng trung bình của con. .................................................... 31

Biểu đồ 3. 4 Thời gian vệ sinh của sản phụ sau sinh ...................................... 38

Biểu đồ 3.5 Kiến thức bà mẹ về các biện pháp tránh thai .............................. 40

Biểu đồ 3.6 Mức độ kiến thức chung của bà mẹ về CSSS ............................. 42

1

ĐẶT VẤN ĐỀ

Đối với ngƣời phụ nữ,thời kỳ sau sinh là một giai đoạn vô cùng quan

trọng do có những thay đổi mạnh mẽ về thể chất, sinh lý, cảm xúc đồng thời

ngƣời phụ nữ bắt đầu thiên chức của mình đó là ―Làm mẹ‖. Đây cũng là giai

đoạn mà sức khỏe của ngƣời mẹ và của trẻ sơ sinh cần đƣợc quan tâm nhiều

nhất [1][2]

Theo Tổ chức y tế thế giới năm 2014, có khoảng 60% tử vong bà mẹ và

32% tử vong sơ sinh xảy ra vào ngày thứ nhất sau sinh. Khoảng 13% và 4% tỷ

lệ tử vong mẹ; 5% và 15% tử vong sơ sinh xảy ra vào tuần thứ nhất và tuần thứ

2 sau sinh. Ở Châu Phi, nơi có tỷ lệ tử vong sau sinh cao nhất thế giới, mỗi năm

có khoảng 1,16 triệu trẻ em tử vong trong 28 ngày đầu sau sinh và có 850.000

trẻ không thể sống sót sau tuần đầu tiên [59]. Ở Việt Nam, theo số liệu của Bộ Y

tế năm 2014, tỷ lệ tử vong bà mẹ (MMR) là 69/100.000 trẻ đẻ sống và tỷ lệ tử

vong sơ sinh (IMR) là 16/1000 trẻ đẻ sống [3]. Tuần đầu sau sinh là khoảng thời

gian mà tần suất xuất hiện của các biến chứng sau sinh phổ biến nhất. Các biến

chứng sau sinh có thể xảy ra đối với sản phụ bao gồm: chảy máu, bế sản dịch,

nhiễm khuẩn sinh dục và tiết niệu, các tổn thƣơng ở vú, tầng sinh môn, hoặc rối

loạn tiêu hóa, tâm thần sau sinh. Trẻ sơ sinh có thể có những vấn đề sức khỏe

nhƣ nhiễm khuẩn đƣờng hô hấp, nhiễm trùng rốn, vàng da bệnh lý. [17], [24].

Nếu giai đoạn ngay sau sinh, các sản phụ và trẻ sơ sinh đƣợc chăm sóc

một cách khoa học sẽ tạo đƣợc tiền đề tốt cho sức khỏe của mẹ-con, góp phần

giảm thiểu tỷ lệ tử vong và bệnh tật, đảm bảo sự an toàn, phòng tránh hoặc phát

hiện sớm những biến chứng sau sinh, giúp bà mẹ chóng hồi phục về sức khỏe,

trẻ sơ sinh dễ dàng thích nghi với hoàn cảnh và môi trƣờng mới sau sinh. 100 %

bà mẹ và trẻ sơ sinh đƣợc chăm sóc sau sinh bởi các nhân viên y tế tại bệnh viên

trong thời gian từ 1 – 2 ngày với bà mẹ sinh thƣờng từ 3 – 5 ngày với bà mẹ sinh

mổ. Sự chăm sóc đƣợc chuyển tiếp từ bệnh viên đến tại nhà. Các nhân viên y tế

tại đại phƣơng sẽ đến nhà bà mẹ và trẻ sơ sinh để chăm sóc. Đó cũng là 1 trong

2

những tiêu chí đánh giá chất lƣợng chăm sóc sức khỏe sinh sản của Bộ Y tế tỷ lệ

chăm sóc sau sinh tại nhà của tỉnh kiên giang chỉ tiêu đạt phải là 98,2% của năm

2019.

Chính vì vậy, tiến hành một đánh giá về nhu cầu chăm sóc sau sinh cho

các bà mẹ tại nhà trong đó chú trọng đến tƣ vấn, hƣớng dẫn các bà mẹ về chăm

sóc sau đẻ theo hƣớng dẫn quốc gia về sức khỏe sinh sản là một việc làm cần

thiết. Câu hỏi đặt ra cho nghiên cứu này là: kiến thức của sản phụ về chăm sóc

cho mẹ và bé trong giai đoạn chu sinh nhƣ thế nào? Yếu tố nào liên quan đến

hiểu biết của sản phụ? Nhu cầu chăm sóc chủ quan (đề nghị của sản phụ) và

khách quan (tình trạng sức khỏe của mẹ và bé) nhƣ thế nào? Có những yếu tố

nào liên quan đến nhu cầu chăm sóc của sản phụ? Những thông tin thu đƣợc sẽ

là cơ sở để tổ chức tốt hơn hoạt động chăm sóc sau sinh tại nhà cho sản phụ của

huyện Giồng Riềng. Đây cũng chính là mục đích nghiên cứu của đề tài: “Thực

trạng nhu cầu, kiến thức chăm sóc sản phụ - trẻ sơ sinh sau đẻ trong 7 ngày

tại nhà trên địa bàn huyện Giồng Riềng năm 2020”.

Với hai mục tiêu nghiên cứu:

(1) Đánh giá kiến thức của sản phụ về chăm sóc bà mẹ và trẻ sơ sinh

tại nhà trong tuần đầu trên địa bàn huyện Giồng Riềng năm 2020.

(2) Phân tích một số yếu tố liên quan đến kiến thức của sản phụ.