Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Quản lý nhà nước đối với hoạt động khai thác khoáng sản ở Việt Nam

Luận án này tập trung nghiên cứu về hoạt động khai thác khoáng sản tại Việt Nam, một lĩnh vực còn nhiều bất cập mặc dù tài nguyên phong phú và đã có Luật Khoáng sản 2010. Tình trạng khai thác thiếu quy hoạch, kém hiệu quả, gây cạn kiệt tài nguyên và tác động tiêu cực đến môi trường, xã hội là những vấn đề nổi cộm. Nguyên nhân chính được xác định là sự yếu kém trong công tác quản lý nhà nước, với hệ thống pháp luật chưa đồng bộ, chính quyền địa phương ưu tiên tăng trưởng GDP hơn bảo vệ tài nguyên, quy hoạch và cấp phép chưa tính toán đầy đủ chi phí môi trường - xã hội, cùng với công tác giám sát, thanh tra chưa chặt chẽ. Những hạn chế này dẫn đến lãng phí tài nguyên, lợi ích kinh tế - xã hội thấp và cộng đồng chịu nhiều thiệt hại. Do đó, việc tăng cường quản lý nhà nước đối với hoạt động khai thác khoáng sản là yêu cầu cấp thiết, là lý do chính cho việc lựa chọn đề tài nghiên cứu này.

Luận án hướng tới việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để hoàn thiện chính sách, pháp luật và nâng cao hiệu quả công tác quản lý nhà nước đối với hoạt động khai thác khoáng sản tại Việt Nam, góp phần sử dụng tài nguyên bền vững, bảo vệ môi trường và phát triển kinh tế - xã hội.

Luận án tiến sĩ của Mai Lâm Sơn, với tiêu đề "Quản lý nhà nước đối với hoạt động khai thác khoáng sản ở Việt Nam", đi sâu vào phân tích thực trạng khai thác khoáng sản kém hiệu quả và thiếu bền vững tại Việt Nam. Động lực chính của nghiên cứu xuất phát từ những hạn chế trong công tác quản lý nhà nước, dẫn đến tình trạng cạn kiệt tài nguyên, suy thoái môi trường nghiêm trọng và các vấn đề xã hội, bất chấp sự hiện diện của Luật Khoáng sản 2010. Các vấn đề cốt lõi bao gồm khung pháp lý thiếu đồng bộ, sự ưu tiên tăng trưởng kinh tế của chính quyền địa phương hơn là bảo vệ tài nguyên và môi trường, quy hoạch và cấp phép chưa toàn diện, cùng với công tác giám sát và thực thi pháp luật còn lỏng lẻo. Mục tiêu của nghiên cứu là làm rõ các vấn đề lý luận và thực tiễn về quản lý nhà nước đối với hoạt động khai thác khoáng sản, từ đó đề xuất các quan điểm và giải pháp hoàn thiện. Các nhiệm vụ cụ thể bao gồm: làm rõ các vấn đề lý luận cơ bản về quản lý nhà nước đối với hoạt động khai thác khoáng sản; phân tích, đánh giá thực trạng và kết quả thực hiện các chức năng quản lý nhà nước giai đoạn 2018-2023, chỉ ra ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân; và đề xuất định hướng, giải pháp hoàn thiện công tác này đến năm 2035. Phạm vi nghiên cứu bao gồm quản lý nhà nước đối với hoạt động khai thác khoáng sản trên toàn lãnh thổ Việt Nam, tập trung vào giai đoạn 2018-2023 và đề xuất giải pháp đến năm 2035. Về phương pháp luận, luận án dựa trên chủ nghĩa duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, kinh tế chính trị Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, cùng quan điểm, hệ thống pháp luật của Đảng và Nhà nước. Dữ liệu được thu thập từ cả nguồn thứ cấp (báo cáo chính phủ, văn bản pháp luật) và sơ cấp thông qua khảo sát 97 doanh nghiệp khai thác và 47 cán bộ quản lý nhà nước tại 5 tỉnh trọng điểm về khoáng sản (Quảng Ninh, Lào Cai, Nghệ An, Bình Thuận, Đắk Nông), sử dụng thang đo Likert. Luận án đóng góp về mặt lý luận bằng cách xây dựng khung phân tích lý thuyết về quản lý nhà nước phù hợp với kinh tế thị trường và pháp luật Việt Nam. Về thực tiễn, nghiên cứu phân tích kinh nghiệm quản lý nhà nước về khai thác khoáng sản từ Trung Quốc và Australia để rút ra bài học cho Việt Nam. Luận án cũng đánh giá chi tiết quản lý nhà nước giai đoạn 2018-2023, chỉ ra kết quả, tồn tại, hạn chế và nguyên nhân liên quan đến 5 chức năng quản lý (ban hành văn bản pháp luật, quy hoạch, tổ chức thực hiện, bộ máy quản lý, thanh tra, kiểm tra). Từ đó, đề xuất 7 định hướng và 7 nhóm giải pháp đổi mới, hoàn thiện quản lý nhà nước đối với hoạt động khai thác khoáng sản ở Việt Nam trong giai đoạn tới đến năm 2035, hướng tới mục tiêu phát triển bền vững.