Chủ đề 2: Văn hóa các dân tộc Việt Nam

1

Ộ

Ệ

Ch  đ  6

ủ ề : VĂN HÓA CÁC DÂN T C VI T NAM

Ụ Ầ A.M C ĐÍCH, YÊU C U

ườ ọ ứ ầ ữ ế ề ộ ị Trang b  cho ng ế i h c nh ng ki n th c c n thi t v  văn hóa t c ng ườ   i,

ộ ệ ự ạ ả ả ồ văn hóa các t c ng ườ ở i Vi t Nam; th c tr ng và gi i pháp b o t n, phát huy

ố ẹ ủ ộ ườ ộ ồ ố ị các giá tr  văn hóa t t đ p c a các t c ng ộ   i trong c ng đ ng qu c gia dân t c

ệ ọ ậ ơ ở ứ ạ ườ Vi t Nam. Làm c  s  cho h c t p, nghiên c u t i tr ư ng, cũng nh  quá trình

ự th c hành công tác sau này.

Ộ B. N I DUNG

Ộ Ệ Ề ƯỜ I. QUAN NI M V  VĂN HÓA T C NG I.

Ộ ƯỜ Ở Ệ II. VĂN HÓA CÁC T C NG VI T NAM. I

Ự Ạ ƯƠ ƯỚ Ồ Ả Ể III. TH C TR NG, PH NG H NG B O T N, PHÁT TRI N VĂN

Ộ ƯỜ Ở Ệ Ệ HÓA CÁC T C NG VI T NAM HI N NAY. I

Ờ C. TH I GIAN: 4 ti ế t

ƯƠ Ả Ạ D. PH NG PHÁP GI NG D Y

ụ ứ ế ễ ả ấ ­ Thuy t trình, nêu ví d  ch ng minh, di n gi i, pháp v n

ử ụ ươ ệ ế ế ­ S  d ng ph ng ti n trình chi u (n u có)

Ả Ệ E. TÀI LI U THAM KH O

ộ Giáo trình Dân t c hoc, Nxb QĐND. H 2001

ộ ọ ạ ươ ụ Dân t c h c đ i c ng, Nxb Giáo d c. H 1997

ơ ở ượ ầ ố ệ Tr n Qu c V ng, C  s  văn hóa Vi t Nam, Nxb GD, H 1998

ặ ệ ộ ườ ạ Đ ng Ngiêm V n, Văn hóa Vi t Nam đa t c ng i, Nxb GD, H 2009

2

Ộ

Ệ

VĂN HÓA CÁC DÂN T C VI T NAM

Ộ Ệ Ề I. QUAN NI M V  VĂN HÓA T C NG ƯỜ I

1. Khái ni m.ệ

ộ ườ * Văn hóa và văn hóa t c ng i.

ủ ả ẩ ườ ả ủ ự ế ệ Văn hóa là s n ph m c a con ng ạ   i, là h  qu  c a s  ti n hóa nhân lo i.

ộ ườ ườ Không có văn hóa ngoài xã h i loài ng i và cũng không có loài ng i không có

ờ ườ ở ế ớ ộ ậ văn hóa. Nh  có văn hóa mà con ng i tr  nên đ c đáo trong th  gi i sinh v t và

ệ ế ớ ộ ữ ậ ớ khác bi ậ t so v i nh ng con v t khác trong th  gi ể ể   i đ ng v t. Tuy nhiên, đ  hi u

ệ ế ề ế ẫ ề v  khái ni m văn hóa đ n nay v n còn nhi u ý ki n khác nhau.

ộ ố ủ ị ượ ườ Do v  trí c a Văn hóa trong cu c s ng, nên Văn hóa đ ề c nhi u ng i quan

ướ ứ ư ề ộ ị ộ   tâm nghiên c u và đ a ra hàng trăm đ nh nghĩa v  Văn hóa. D i góc đ  Dân t c

ế ượ ả ẫ ả ọ h c, ý ki n đ ề c nhi u tác gi trích d n tham kh o là c a ủ E.B.Tylor (1832 – 1917,

ườ ẩ ủ Văn hóa nguyên th y – 1871 ng i Anh) trong tác ph m “ ”:

ướ ộ ộ ọ ượ ổ i góc đ  dân t c h c đ c xem là t ng th ể “  Văn hóa hay văn minh, d

ứ ạ ứ ưỡ ứ ệ ậ ắ ạ ồ ph c t p bao g m tri th c, tín ng ậ   ng, ngh  thu t, các quy t c đ o đ c, lu t

ệ ấ ứ ỹ ụ ườ ớ ư l , phong t c và b t c  k  năng hay thói quen do con ng i, v i t ộ    cách là đ ng

ộ ạ ộ ậ v t xã h i, t o ra và lĩnh h i thông qua quá trình h c ọ ”.

Ư ể ­  u đi m:

ỉ ườ ạ ả ọ ứ ả + Ch  rõ văn hóa do con ng ế   i t o nên và ph i h c ch  không ph i do ti n

ộ ự ượ ế ườ hóa hay m t l c l ng siêu nhiên nào mang đ n cho con ng i.

ướ ư ệ ặ ạ ọ + Đóng vai trò b ọ c ngo t trong ngành nhân h c hi n đ i, đ a Nhân h c –

ộ ướ ộ ể ằ ớ ỉ ườ ọ dân t c h c lên m t b c phát tri n m i: ch  ra r ng con ng ủ ể i là ch  th  sáng

ữ ả ọ ọ ạ t o ra văn hóa, thay vì nh ng gi ầ i thích mang tính th n h c hay sinh h c.

ế ạ ­ H n ch :

ư + Ch a phân bi ệ ượ t đ ớ c Văn hóa v i văn minh.

ượ ụ ể ồ ộ ư + Ch a nêu đ c c  th  Văn hóa và văn minh có bao g m toàn b  các tri

ứ ậ ấ ầ ộ th c văn hóa v t ch t, tinh th n, và xã h i hay không.

3

ư ị ượ ỉ ồ ạ ở ộ ườ ẳ + Ch a kh ng đ nh đ c Văn hóa ch  t n t i xã h i loài ng i hay còn

ậ ồ ạ ở ữ t n t i ộ  nh ng loài đ ng v t khác.

ẫ ượ ữ ế ọ ầ ị ạ Tuy còn nh ng h n ch , đây v n đ c xem là đ nh nghĩa khoa h c đ u tiên

ố ượ ừ ượ ề ả ứ ề v  Văn hóa. T  đó, đ i t ng Văn hóa đ c nhi u tác gi nghiên c u d ướ   i

ộ ủ ề ẹ ề ọ ộ nhi u góc đ  c a nhi u ngành khoa h c khác nhau, r ng h p khác nhau, nên có

ề ị ế đ n hàng trăm đ nh nghĩa v  văn hóa.

ấ ả ể Năm 1952, A.L. Kroeber và Kluckhohn xu t b n quy n sách “Culture, a

ể ạ ằ critical review of concept and definitions” (Văn hóa, đi m l i b ng cái nhìn phê

ệ ả ụ ả ị ị phán các khái ni m và đ nh nghĩa), trong đó tác gi đã trích l c kho ng 160 đ nh

ư ề ọ ở ướ nghĩa v  văn hóa do các nhà khoa h c đ a ra ề  nhi u n ề   c khác nhau. Đi u

ứ ạ ệ ấ ấ này cho th y, khái ni m “Văn hóa” r t ph c t p.

ộ ọ ố ớ ệ ứ ề ố Đ i v i ngành Dân t c h c Vi ế   t Nam, đa s  các nhà nghiên c u đ u đi đ n

ấ ố ườ ượ ể th ng nh t, Văn hóa th ng đ c hi u theo 2 nghĩa:

ẹ ườ ủ ẩ Theo nghĩa h p (Tr ng chinh trong tác ph m: Ch  nghĩa Mác và văn hóa

ệ ề ấ ớ ộ ấ ệ ả ồ ọ ậ   Văn hóa là m t v n đ  r t l n, bao g m c  văn h c, ngh  thu t, Vi t Nam): “

ế ọ ọ khoa h c, tri ụ t h c, phong t c, tôn giáo… ” nghĩa là văn hóa tinh th n.ầ

ể ủ ủ ư ầ ồ ẽ Vì l ồ  sinh t n cũng Theo nghĩa đ y đ  (nh  cách hi u c a H  Chí Minh): “

ộ ố ư ụ ủ ườ ạ ớ nh  m c đích c a cu c s ng, loài ng i m i sáng t o và phát minh ra ngôn

ữ ế ữ ứ ệ ạ ậ ọ ng , ch  vi ậ   t, đ o đ c, pháp lu t, khoa h c, tôn giáo, văn hóa, ngh  thu t,

ạ ằ ặ ở ữ ụ ề ươ nh ng công c  cho sinh ho t h ng ngày v  ăn, m c, và các ph ng ti n s ệ ử

ứ ữ ạ ộ ụ d ng. toàn b  nh ng sáng t o và phát minh đó t c là văn hóa ư ậ  ”. Nh  v y văn

ộ ữ ẽ ồ ộ ườ ạ hóa s  bao g m toàn b  toàn b  nh ng gì do con ng i sáng t o và phát minh ra,

ả ậ ấ ầ ồ bao g m c  văn hóa v t ch t và văn hóa tinh th n.

ớ ố ượ ứ ứ ị ộ ọ ủ Đ nh nghĩa th  hai này đáp  ng v i đ i t ng c a ngành Dân t c h c.

ữ

ậ

ườ

ả

ấ

ừ

ữ

ủ

ậ

Thu t ng  văn hóa mà chúng ta th

ng dùng không ph i xu t phát t

thu t ng  Văn hóa c a Trung Hoa

ấ

ừ

ậ

ố

ồ

ọ

ộ

ị

ổ ư c  x a, mà xu t phát t

ữ  thu t ng  la­tinh

cultura, nghĩa g c là tr ng tr t. Năm 45 tr.CN Cicéron m t chính tr  gia

ở ộ

ẩ

ộ

ổ ế n i ti ng, trong tác ph m Les Tusculanes m  r ng n i dung văn hóa theo hai nghĩa:

ẫ

ọ

ồ 1. V n dùng theo nghĩa đen là tr ng tr t các loài cây (cultura agri).

4

ứ

ồ

ồ

ồ

ọ

ọ

ồ

2. Theo nghĩa bóng là tr ng tr t các linh h n (cultura animi, animi là linh h n – âme) t c là tr ng tr t tinh

ư ồ

ể

ầ

ồ

ườ

th n (có th  nói nh  H  Chí Minh là tr ng ng

i).

ừ ấ

ấ ượ

ủ

ệ

ấ

ắ

ầ

ộ

ọ

ứ

ề

ướ

ệ T  đ y, xu t hi n m t quan ni m ng n g n và đ y đ  nh t đ

c nhi u nhà nghiên c u văn hóa n

c ta

ạ ơ

ữ

ễ

ẫ

ớ

ấ ả

ữ

ườ

ạ

trích d n tuy v i nh ng di n đ t h i khác nhau: Văn hóa là t

t c  nh ng gì con ng

i sáng t o ra, là nhân hóa.

ấ ả

ả ủ ự

ữ

ệ

ườ ớ

ậ

Văn hóa là t

t c  nh ng gì không ph i c a t

nhiên. Văn hóa là cái phân bi

t con ng

i v i các sinh v t khác, là

ườ

ườ ạ

ố ậ

ớ ự

ầ cái ph n môi tr

ng do con ng

i t o ra. Văn hóa là đ i l p v i t

nhiên…

ứ ừ ễ ừ ộ Riêng Nguy n Đ c T  Chi xem xét Văn hóa t hai góc đ :

ộ ẹ

ứ ủ

ế

ườ

ư

ặ

ộ

­ Góc đ  h p – góc nhìn báo chí

: Văn hóa là ki n th c c a con ng

i và xã h i. Nh ng, ông không m n mà

ư ế

ể

ể

ườ

ộ

ỏ

ư

ế

ữ ẫ

ị

không

ớ v i cách hi u này vì hi u nh  th  thì ng

i nông dân cày ru ng gi

i nh ng không bi

t ch  v n b  xem là “

ẩ

ở

ứ

ế

ẩ

ở

ướ

có văn hóa” do tiêu chu n văn hóa

đây là tiêu chu n ki n th c sách v . Ngày nay, văn hóa d

i góc nhìn “báo chí”

ướ

ề ố ố

ề ế

ứ

ơ

ả

ố ố

ế

ấ

ằ

ộ

đã h

ng v  l

i s ng h n là v  ki n th c. (mà theo tác gi

là l

ủ   ữ i s ng g p, đ ng sau nh ng bi n đ ng nhanh c a

xã h i)ộ

ộ ộ

ớ

ượ

ộ ộ ố

­ Góc đ  r ng hay “góc nhìn dân t c h c

ộ ọ ”: V i góc nhìn này, văn hóa đ

c xem là toàn b  cu c s ng – c

ả

ủ ừ

ủ ừ

ấ

ầ

ộ

ồ

ộ

ồ

ộ

ộ

ườ ẽ

ế

ậ v t ch t, xã h i, tinh th n – c a t ng c ng đ ng; và văn hóa c a t ng c ng đ ng t c ng

i s  khác nhau n u nó

ượ

ở

ữ

ộ

ườ

ữ

ườ

ẽ ị

ố

đ

c hình thành

nh ng t c ng

i khác nhau trong nh ng môi tr

ố   ng s ng khác nhau. Văn hóa s  b  chi ph i

ẽ ở ự ể

ủ

ạ

ộ

ổ ứ

ộ

m nh m  b i s  ki m soát c a xã h i thông qua gia đình và các t

ch c xã h i, trong đó có tôn giáo.

ộ ộ ề ắ ớ ườ ộ ố ờ Văn hóa g n li n v i dân t c t c ng ầ i, nên th i gian g n đây, m t s  nhà

ứ ệ ể ả ướ ườ ụ ế ậ nghiên   c u   Vi t   Nam   và   k   c   n c   ngoài   th ủ   ng   v n   d ng   ý   ki n   c a

ổ ễ ể ổ ố Feredico Mayor, t ng giám đ c UNESCO phát bi u trong bu i l ộ    phát đ ng

ế ớ ậ ể ứ ở Th p niên th  gi i phát tri n Văn hóa đ ượ ổ c t ch c Paris ngày 21/01/1988:

ể ệ ả ặ ộ ổ ố ộ ọ ộ   Văn hóa ph n ánh và th  hi n m t cách t ng quát s ng đ ng m i m t cu c

ườ ứ ư ễ ễ ủ ố s ng c a con ng ệ   i đã di n ra trong quá kh , cũng nh  đang di n ra trong hi n

ạ ộ ệ ố ế ỷ ề ấ ố ị t i, qua hàng bao th  k , nó c u thành m t h  th ng các giá tr  truy n th ng,

ẩ ỹ ố ố ả ắ ừ ự ẳ ị th m m  và l ủ   ộ i s ng, mà d a vào đó t ng dân t c kh ng đ nh b n s c riêng c a

mình.

ỗ ị ề ệ ấ ạ ị Nhìn chung, các đ nh nghĩa v  văn hóa hi n nay r t đa d ng. M i đ nh

ề ậ ứ ữ ự ữ ế ạ ặ nghĩa đ  c p đ n nh ng d ng th c ho c nh ng lĩnh v c khác nhau trong văn

ư ị ủ ủ ậ ồ ợ   hóa. Nh  đ nh nghĩa c a Tylor và c a H  Chí Minh thì xem văn hóa là t p h p

ữ ồ ạ ể ự nh ng thành t u mà con ng ườ ạ ượ i đ t đ c trong quá trình t n t i và phát tri n, t ừ

ữ ứ ứ ế ạ ạ ậ ị tri th c, tôn giáo, đ o đ c, ngôn ng ,… đ n âm nh c, pháp lu t… Còn các đ nh

ủ ứ ừ ổ ứ ấ ả ễ nghĩa c a Nguy n Đ c T  Chi, t ch c UNESCO… thì xem t ữ t c  nh ng lĩnh

ườ ộ ố ơ ở ộ ự ạ ượ ủ v c đ t đ c c a con ng i trong cu c s ng là văn hóa. Trên c  s  đó, b  môn

5

ệ ằ ậ ọ ộ ị ệ   Nhân h c – ĐHQGHN đã xác đ nh m t khái ni m văn hóa riêng nh m thu n ti n

ự ệ ứ ệ ậ ị ượ cho vi c thu th p và phân tích d  li u khi nghiên c u. Đ nh nghĩa này đ c đa

ộ ọ ừ ậ ố s  các nhà Dân t c h c th a nh n:

ủ ả ẩ ườ ượ ạ Văn hóa là s n ph m c a con ng i đ c t o ra trong qua trình lao

ừ ộ ộ ế ượ ố ở ộ đ ng (t lao đ ng trí  óc đ n lao đ ng chân tay), đ c chi ph i b i môi

ườ ự ủ ừ ộ tr ng   (môi   t ộ     nhiên   và   xã   h i)   xung   quanh   và   tính   cách   c a   t ng   t c

ườ ờ ườ ở ệ ớ ng i. Nh  có văn hóa mà con ng i tr  nên khác bi ộ   t so v i các loài đ ng

ượ ườ ậ v t khác; và do đ ố ở c chi ph i b i môi tr ộ   ng xung quanh và tính cách t c

ườ ở ỗ ộ ườ ẽ ặ ư ữ ng i nên văn hóa m i t c ng i s  có nh ng đ c tr ng riêng.

ủ ả ẩ ườ ­ Văn hóa là s n ph m c a con ng i:

ố ở ượ ườ ự ộ ­ Đ c chi ph i b i môi tr ng t nhiên và xã h i:

ủ ừ ụ ộ ộ ườ ­ Ph  thu c vào tính cách c a t ng t c ng i:

ộ ị ườ ể ­ Là tiêu chí đ  xác đ nh t c ng i:

ớ * L p văn hóa:

ề ơ ả ứ ộ ườ ườ ườ V  c  b n, khi nghiên c u văn hóa t c ng i, ng i ta th ng xem xét d ướ   i 3

l p:ớ

ứ ấ ớ ượ ề ậ ệ ­ L p th  nh t, hay đ ấ c đ  c p nh t, giúp phân bi ộ ạ t xã h i b n đang

ớ ộ ố s ng v i xã h i khác.

ư

ụ

ế

ậ

ố

ườ

ườ

ộ ộ

ề ậ

ế

ồ

Ví d  nh  khi nói đ n văn hóa Nh t hay Trung Qu c, ng

i ta th

ng đ  c p đ n m t c ng đ ng nói

ữ

ề

ộ

ố

ưỡ

ộ

ồ

ệ ớ ộ

chung m t ngôn ng , có chung truy n th ng, tín ng

ng làm cho c ng đ ng đó khác và riêng bi

ồ   t v i c ng đ ng

ệ

khác.(Vi

t Nam – Pháp)

ớ ườ ượ ề ậ ư ế ứ ­ L p th  hai, th ng đ ể c đ  c p đ n nh  là ti u văn hóa hay là văn hóa

nhóm.

ệ ượ

ườ

ượ

ắ ộ

ế ừ

ư

ấ

ộ

ề

Hi n t

ng này th

ng đ

c th y trong các xã h i đa s c t c, trong đó c  dân đ n t

nhi u vùng khác

ọ ườ

ữ ộ

ủ ọ

ữ

ứ

ề

ề

ầ

ố

ố

nhau, và h  th

ng gìn gi

ả ắ    m t ph n văn hóa truy n th ng c a h : ngôn ng , truy n th ng, th c ăn…B n s c

ệ ọ

ầ

ạ ủ

ụ ể

ộ

ộ

riêng này tách bi

ỏ t h  ra kh i ph n còn l

ỹ ồ   ớ i c a xã h i. Ví d  đi n hình cho l p văn hóa này là xã h i M  g m

ề ắ ộ

ư

ự

ệ

ớ

ữ

ủ

ể

nhi u s c t c dân di c . Khi mà s  khác bi

t hay ranh gi

i văn hóa gi a các thành viên c a ti u văn hóa và các

ố ờ

ồ ạ

ủ

ế

ể

ẽ

ấ

ố

thành viên c a văn hóa đa s  m  đi và cu i cùng bi n m t, thì các ti u văn hóa s  không còn t n t

i, đó là khi

ố ồ

ể

ị

các ti u văn hóa b  văn hóa đa s  đ ng hóa.

6

ợ ủ ứ ậ ẫ ớ ượ ­ L p th  3 là t p h p c a các khuôn m u hành vi có đ c thông qua quá

ỉ ồ ạ ọ ộ ườ trình h c ch  t n t i trong xã h i loài ng i.

ả ữ VD: kh  năng ngôn ng , hôn nhân, gia đình…

ủ ộ ể ặ ườ 2. Đ c đi m c a Văn hóa t c ng i.

ướ ộ ộ ọ ộ ậ D i góc đ  Dân t c h c, văn hóa t c ng ườ ượ i đ c nhìn nh n nh  m t h ư ộ ệ

ể ố ị ượ ụ ẻ ề th ng các giá tr , ni m tin và quan đi m đ ố   ề c chia s  và truy n th  trong su t

ồ ạ ủ ừ ể ộ ườ ưở ớ quá trình t n t i và phát tri n c a t ng t c ng ả i; nó  nh h ng t i và góp

ủ ứ ậ ầ ố ộ ị ồ   ph n đ nh hình nh n th c, chi ph i hành vi c a các thành viên trong c ng đ ng

ườ ộ ườ ể ộ t c ng i. Do đó văn hóa t c ng ặ i có các đ c đi m sau:

ượ ườ ế ệ ­  Tính truy n thề ị ụ: các giá tr  văn hóa đ c ng ề   i này, th  h  này truy n

ườ ế ệ ề ả ọ cho ng i khác, th  h  khác. Nó không ph i do di truy n sinh h c mà đ ượ   c

ề ạ ế ệ ữ ế ậ truy n l i và ti p nh n gi a các th  h .

ẻ ữ ượ ộ i ­ Đ c chia s  gi a các thành viên trong t c ng ề ườ  (trong n n văn hóa đó):

ơ ẻ ộ ự ượ ả ộ ề không m t cá nhân đ n l ể  nào có th  xây d ng đ c c  m t n n văn hóa.

ộ ộ ủ ­ Tính khuôn m uẫ : các thành viên c a cùng m t t c ng ườ ư i t ố    duy và s ng

ấ ị ữ ẫ theo nh ng khuôn m u nh t đ nh.

ượ ộ ấ ả ồ ộ ườ ­ Đ c c ng đ ng xây d ng ự : T t c  các thành viên trong t c ng i tham gia

ự ươ ớ vào quá trình xây d ng văn hóa thông qua quá trình t ng tác v i các thành viên

khác.

ữ ượ ự ự ng ­ Tính bi u t ể ượ : văn hóa, t ư ưở  t ng và ngôn ng  đ c xây d ng d a trên

ể ượ các bi u t ng và ý nghĩa đi kèm

ự ậ ự ụ ộ nhiên (nhân t o): ­ Phi t ạ  không ph  thu c vào quy lu t t nhiên, ng ượ ạ   i c l

ườ ớ ư ộ ườ ự do con ng i – v i t cách là thành viên t c ng i xây d ng.

ẹ ở ỗ ề ề ẩ VD: tiêu chu n v  cái đ p m i n n văn hóa là khác nhau.

ứ ộ ườ ủ 3. Ch c năng c a Văn hóa t c ng i.

7

ừ ữ ề ệ ộ ườ ứ ơ ả T  nh ng khái ni m c  b n v  Văn hóa t c ng i, các nhà nghiên c u Dân

ấ ủ ơ ả ứ ằ ọ ố ộ   ộ t c h c cho r ng ch c năng c  b n, bao trùm c t lõi nh t c a Văn hóa t c

ườ ự ồ ạ ể ủ ộ duy trì s  t n t i và phát tri n c a t c ng ng i là ườ Vì: i.

ứ ệ ấ ườ ỹ ­ Văn hóa cung c p tri th c, k  năng, kinh nghi m…cho con ng i trong

ể ệ ạ ộ ả ấ ạ ộ ộ các ho t đ ng lao đ ng s n xu t và sinh ho t ( th  hi n trong thái đ , hành vi

ử ủ ứ ườ ố ớ ườ ự ộ cách  ng x  c a con ng i đ i v i môi tr ng t nhiên – xã h i).

ế ể ố ế ấ ợ ộ   ­ Văn hóa là ch t keo, s i dây liên k t đ  c  k t các thành viên trong t c

ng i.ườ

ề ả ể ộ ườ ự ồ ạ ủ ẳ ­ Văn hóa là n n t ng đ  các t c ng ị i kh ng đ nh s  t n t i c a mình

ệ ớ ộ ố ườ trong m i quan h  v i t c ng i khác.

ơ ở ể ộ ườ ề ữ ể ậ ­ Văn hóa là c  s  đ  các t c ng i hòa nh p và phát tri n b n v ng trong

ộ ườ ầ ộ ườ m t môi tr ng toàn c u hóa đa t c ng i, đa văn hóa.

ự ồ ạ ơ ở ứ ủ ộ ườ Trên c  s  ch c năng duy trì s  t n t ể i và phát tri n c a t c ng i, Văn

ườ ụ ệ ộ hóa t c ng i có 3 nhi m v  chính:

ả ắ ả ồ ộ ườ ể ố ạ ữ ả ưở ­ B o t n b n s c Văn hóa t c ng i đ  ch ng l i nh ng  nh h ng có

ấ ặ ặ tính áp đ t ho c có tính l n át.

ộ ườ ả ư ủ ữ ằ ố ị + Các t c ng ề   ề i b o l u nh ng giá tr  truy n th ng c a mình b ng nhi u

ủ ế ứ ọ ế hình th c khác nhau, ch  y u thông qua kho tàng Văn h c (dân gian, vi t): các pho

ộ ử ữ ụ ệ ề ế ơ truy n thuy t, các b  s  thi, các áng truy n th  và kho tàng t c ng , ca dao, dân

ặ ắ ư ủ ẩ ả ả ớ ị ườ ca…(v i các tác ph m đ c s c nh : Kh m h i, Nam Kim Th  Đan c a ng i Tày;

ẻ ấ ẻ ướ ủ ườ ườ ụ ủ ườ Đ  đ t đ  n c c a ng i M ng; Sóng ch  xon sao c a ng i Thái; Đam săn,

ủ ườ ả ưỡ ễ ộ Xing nhã c a ng i Ê­đê) và trong c  tín ng ng, l h i dân gian.

ả ồ ạ ộ ộ ườ + Qua ho t đ ng b o t n, làm cho Văn hóa t c ng ạ   ị ứ i không b  đ t m ch

ự ế ừ ế ệ ụ ề ể ề ố ị mà có s  k  th a phát tri n liên t c qua nhi u th  h  trong su t chi u dài l ch

ườ ử ủ ộ s  c a t c ng i.

ượ ề ả ề ể ố ị ả ồ + B o t n đ c các giá tr  Văn hóa truy n th ng là n n t ng đ  trên c  s ơ ở

ủ ộ ế ớ ướ ơ ạ ụ g n đ c kh i trong ộ đó ti p thu cái m i m t cách ch  đ ng theo h ng .

8

ọ ọ ế ố ạ ộ ể ­ Ch n l c các y u t ộ    Văn hóa ngo i t c đ  làm giàu thêm cho văn hóa t c

ng i.ườ

ả ắ ớ ể ư ế ậ ộ ị + Giao l u, h i nh p, ti p thu giá tr  văn hóa m i đ  làm giàu b n s c văn

ườ ế ấ ế ộ hóa t c ng i là xu th  t t y u.

ọ ọ ế ố ạ ộ + Quá trình ch n l c các y u t ể  văn hóa ngo i t c đ  làm giàu thêm cho

ộ ườ ự ễ ẩ văn hóa t c ng i mình di n ra d a trên hai tiêu chu n:

ọ ọ ứ ữ ể ớ ả   : ch n l c nh ng cái m i, cái có ý nghĩa phát tri n ch  không ph i M t làộ

ạ ạ ạ ả ở ự ể cái l (cái l có khi l i c n tr  s  phát tri n)

ệ ượ

ể

ạ

ớ

ườ

ớ ẻ

ộ

VD: hi n t

ng nh c Rok – cái m i có ý nghĩa phát tri n – làm cho con ng

i (gi

ơ   i tr ) năng đ ng h n,

ệ ượ

ư

ệ

ạ

ạ

ự

ể

ứ đáp  ng đ

ượ ố ố c l

ạ i s ng hi n đ i. Nh ng hi n t

ắ ng “ l c” l

i là cái l

kìm hãm s  phát tri n, làm suy thoái c

ả

ạ ả ộ

ế ệ ế

ư

ể

ầ

ượ

ờ

ị

ề ể ấ v  th  ch t và tinh th n, có th  còn làm băng ho i c  m t th  h  n u nh  không đ

ặ c ngăn ch n k p th i.

ọ ọ ể ạ ự ữ ậ ộ ộ ự Hai là: ch n l c nh ng cái có th  t o nên s  hài hòa, h i nh p m t cách t

nhiên.

ữ

ề

ề

ả

ằ

ố

ị

ượ

ố ị

ử

ệ B n thân Văn hóa – b ng các h  giá tr  truy n th ng b n v ng, đ

c hình thành trong su t l ch s  phát

ể ủ

ỗ ộ

ườ

ứ ề

ỗ ộ

ạ

ườ

ạ

ấ

tri n c a m i t c ng

i, nó t o ra s c đ  kháng cho m i t c ng

ế   i trong quá trình dung n p, dung ch p, ti p

ậ

ả

ớ

ạ

ể

ố

ượ

nh n cái m i và đào th i cái l

không th  cùng chung s ng đ

c.

ế ờ ố ừ ươ ộ ồ ồ ị ề ­ Đi u ti t đ i s ng Văn hóa c ng đ ng v a t ề   ổ ng đ ng  n đ nh b n

ư ộ ừ ể ậ ữ v ng, v a giao l u h i nh p và phát tri n.

ộ ề ờ ế ố ề + M t n n Văn hóa bao gi ứ  cũng hàm ch a nhi u y u t , trong đó y u t ế ố

ộ ườ ế ố ữ ộ ủ ề ọ Văn hóa t c ng i là m t trong nh ng y u t quan tr ng c a n n Văn hóa có

ầ ộ ề ườ ư ề ệ nhi u thành ph n t c ng i nh  n n Văn hóa Vi t Nam.

ộ ườ ệ ẳ ọ ị + Văn hóa t c ng ả ắ   i có vai trò quan tr ng trong vi c kh ng đ nh b n s c

ộ ề ộ ộ ườ Văn hóa dân t c ( trong m t n n văn hóa đa t c ng i)

ệ ố ế ề ạ ằ ưỡ ằ ề + B ng huy n tho i, truy n thuy t, h  th ng tín ng ng, tôn giáo, b ng h ệ

ố ị ướ ố ố ử ủ ứ ườ ị th ng giá tr … đ nh h ng l i s ng, hành vi, cách  ng x  c a con ng i trong

ệ ộ ạ ộ ố ườ ệ ớ ố ộ ườ m i quan h  n i t i t c ng i và m i quan h  v i các t c ng i xung quanh.

ề ế ờ ố ừ ả ư ề ộ ồ ố ị Qua đó đi u ti t đ i s ng văn hóa c ng đ ng v a b o l u giá tr  truy n th ng,

ử ủ ứ ể ậ ộ ườ ộ ừ v a h i nh p và phát tri n ( thái đ , hành vi, cách  ng x  c a con ng ủ   i, c a

9

ỗ ộ ườ ứ ị ườ ộ ị ả b n thân m i t c ng i quy đ nh cách th c, c ứ ộ ả   ệ ng đ , nh p đi u, m c đ  b o

ậ ộ ư l u và h i nh p…)

ủ ề ộ ố ộ + Trên n n Văn hóa chung c a m t qu c gia đa t c ng ườ ự ồ ạ ủ   i c a i, s  t n t

ộ ườ ạ ế ố ừ ự ạ ả ắ b n s c Văn hóa t c ng i t o nên s  đa d ng phong phú, v a có y u t ph ổ

ế ố ặ ừ ế bi n, v a có y u t đ c thù.

ỗ ộ ủ ề ườ ữ ở + N n Văn hóa riêng c a m i t c ng i đã tr  thành nh ng thành ph n h u c ầ ữ ơ

ệ ự ư ữ ế ế ủ ề c a n n Văn hóa Vi ộ   t Nam. Thông qua s  giao l u, ti p bi n văn hóa gi a các t c

ườ ể ạ ề ế ủ ự ế ộ ườ ố ớ ề ng i đ  t o nên s  liên k t và đi u ti t c a Văn hóa t c ng i đ i v i n n Văn hóa

dân t c.ộ

ộ ố ể ư ứ ộ ườ * M t s  đi m l u ý khi nghiên c u Văn hóa t c ng i:

ệ ộ ườ ủ ộ ườ ­ Phân bi t Văn hóa t c ng i và Văn hóa c a t c ng i.

ộ ể ồ ộ ỉ + Văn hóa t c ng i ộ ộ   ườ : dùng đ  ch  văn hóa c a riêng c ng đ ng m t t c ủ

ườ ử ớ ị ằ ứ ộ ớ ố ng ữ i trong  ng x  v i thiên nhiên v i nh ng giá tr  h ng s . Là toàn b  các giá

ủ ể ị ậ ầ ấ ạ ườ ứ tr  v t ch t và tinh th n mà ch  th  sáng t o, ng i mang ch a (ng ườ ả ư   i b o l u

ữ ườ ệ ể ộ ườ gi gìn), ng ườ ưở i h ụ ng th  và ng i bi u hi n nó chính là t c ng i đó.

ủ ộ ế ố ạ ủ ệ + Văn hóa c a t c ng i ườ : là các y u t ộ ộ    văn hóa hi n đ i c a m t t c

ườ ả ế ố ề ộ ng i nào đó, trong đó có c  y u t ố  văn hóa truy n th ng – văn hóa t c ng ườ   i

ủ ộ ườ ượ ư ế ậ và văn hóa c a t c ng i khác đ c ti p nh n qua quá trình giao l u văn hóa.

ế ố ủ ộ ườ ẽ ở ể ế ộ Các y u t văn hóa c a t c ng i có th  đ n m t lúc nào đó s  tr  thành văn

ườ ộ hóa t c ng i.

ư ậ ộ ườ ữ ầ ố Nh  v y văn hóa t c ng ủ ộ   i là nh ng cái ban đ u, cái g c; còn văn hóa c a t c

ượ ở ự ế ư ớ ộ ng ườ ườ i th ng là văn hóa đ c làm giàu thêm b i s  ti p xúc, giao l u v i các t c láng

gi ng.ề

ủ ươ ố ị ­ Ch  nghĩa v  văn hóa và t ng đ i văn hóa:

ị ủ ề ử ụ ủ ể + V  văn hóa : s  d ng các tiêu chí c a n n Văn hóa c a mình đ  đánh giá

ọ ự ệ ề ề ấ ơ ề n n Văn hóa khác. M i s  khác bi ị t v  Văn hóa đ u b  coi là th p h n.

ờ ỳ

ủ

ủ

ề

ể

ề

ớ

ọ

ầ Ch  nghĩa này đi li n v i th i k  phát tri n ban đ u c a Nhân h c, khi mà các n n Văn hóa Âu – M

ỹ

ượ

ướ

ứ

ế

ặ

ả

ẫ

ố

ố

ị

đ

c xem là th

c đo đánh giá. M c dù b  đa s  các nhà nghiên c u ph n đ i song cho đ n nay nó v n còn ph

ổ

10

ế ở ộ ố

ằ

ố

ớ

ả

ủ ọ

ứ

ề

ạ

ố

bi n

m t s  qu c gia, cho r ng v i cách gi

i thích theo truy n th ng – văn hóa c a h  là đúng, là đ o đ c, h

ọ

ỳ ạ

ậ

ố

xem các hành vi không gi ng v y là k  l

ộ  hay mông mu i

ươ ố ượ ạ ớ ủ ị ươ + T ng đ i văn hóa : ng i v i V  văn hóa, ch  nghĩa t c l ố ng đ i văn

ụ ể ố ề ằ ử hóa cho r ng khi đánh giá các n n Văn hóa c  th  (l ả   ứ i hành vi,  ng x ) ph i

ượ ặ ủ ề ố ả ứ ả ằ đ c đ t trong b i c nh c a n n văn hóa đó, ch  không ph i đánh giá b ng tiêu

ủ ề chí c a n n Văn hóa khác.

ạ

ứ

ủ

ề

ơ

Theo ch  nghĩa này, không có n n Văn hóa nào cao h n, không có tiêu chí đ o đ c chung mang tính ph

ổ

ủ

ườ

ứ ủ

ọ ề

ả ượ

ắ

ạ

ư

ọ

quát c a loài ng

i. Các quy t c đ o đ c c a m i n n Văn hóa ph i đ

ế   c tôn tr ng nh  nhau. Tuy nhiên, n u

ứ

ượ ế

ạ

ủ theo cách đánh giá này thì ch  nghĩa phát xít Đ c cũng đ

ớ ề c x p ngang hàng v i n n văn minh Hi L p.

ứ ộ ườ ầ ươ ậ ị ­ Khi nghiên c u Văn hóa t c ng i c n tránh ph ng pháp lu n có tính phi l ch s ử

là:

ệ ạ ấ ư ườ ạ ể ệ ả + Hi n đ i hóa quá kh ứ: là l y t ủ  duy c a ng i hi n đ i đ  lý gi ữ   i nh ng

ệ ượ ứ ư ạ ệ ạ ủ ứ ề ị ầ hi n t ng văn hóa c a quá kh . Hi n đ i hóa quá kh  đ a l ử   i sai l m v  l ch s ,

ườ ấ ứ ề ữ ể ấ th ộ   ệ ng th y trong cách hi u nh ng khái ni m xu t x  v  sau này gán cho xã h i

ổ ư c  x a.

ổ ư ể ả ấ ứ ệ ị + Quá kh  hóa hi n đ i ạ : l y các giá tr  Văn hóa c  x a đ  gi i thích cho

ệ ạ ờ ố đ i s ng Văn hóa hi n t i.

ạ ư ế ứ ệ ỗ ệ ữ ư ữ ị Quá kh  hóa hi n đ i đ a đ n ch  mi t th  nh ng c  dân vì nh ng nguyên

ả ơ ử ả ố ộ ị ự nhân l ch s  ph i r i vào sinh s ng trong m t hoàn c nh t ề    nhiên khó có đi u

ậ ợ ể ề ệ ể ệ ấ ế ki n phát tri n, mà không th y, n u có đi u ki n phát tri n thu n l ọ i, h  cũng

ể ằ ớ ườ ủ có th  ngang b ng v i ng ộ i c a xã h i văn minh.

ộ

ố

ộ

ộ

ớ

ườ

ể

ề

ộ

ồ

V i m t qu c gia dân t c đa t c ng

ộ i, trình đ  phát tri n xã h i không đ ng đ u nh

ư ở ướ  n

c ta, t

ư

ưở

ế

ầ

ả

ẫ

ở

ọ

ộ

ườ

ể

ậ

ộ

t

ng này c n c nh giác b i nó d n đ n không tôn tr ng các t c ng

i có trình đ  ch m phát tri n. T  t

ư ưở   ng

ế ư ưở

ộ ẹ

ả

ưở

ố ạ

ế

ế

ộ

ộ ẽ ẫ ạ đ i dân t c s  d n đ n t

t

ng dân t c h p hòi,  nh h

ng đ n kh i đ i đoàn k t toàn dân t c.

ế ề ơ ả ữ ộ ấ ậ   trên đây là toàn b  nh ng v n  đ  c  b n có tính khái quát, K t lu n:

ề ả ứ ữ ứ ể ệ ề ế ể ậ nh ng ki n th c n n t ng đ  qua đó nghiên c u, tìm hi u, nh n di n v  Văn

ườ ư ộ ệ ể ộ hóa t c ng i cũng nh  Văn hóa các dân t c Vi t Nam. Đ  phác h a đ ọ ượ ứ   c b c

ộ ề ủ ả ộ ườ ộ ỏ tranh toàn c nh c a m t n n Văn hóa t c ng i – dân t c đòi h i ng ườ ọ   i h c

ụ ữ ể ệ ắ ả ữ ầ c n ph i tìm hi u, n m v ng thêm nh ng khái ni m công c  khác mà trong

ủ ề ệ ả ạ ấ ph m vi c a bài gi ng không có đi u ki n cung c p.

11

Ộ ƯỜ Ệ II. VĂN HÓA CÁC T C NG I VI T NAM.

ươ ộ ọ ạ 1. Các ph ng pháp phân lo i văn hóa trong dân t c h c.

ươ ộ ườ ố ề a. Ph ạ ng pháp phân lo i văn hóa t c ng i truy n th ng

ừ ọ ở ộ ậ ọ ộ Ngay t ộ  khi dân t c h c tr thành m t ngành khoa h c đ c l p, ph ươ   ng

ượ ử ụ ể ộ ườ pháp này đã đ ứ c s  d ng đ  nghiên c u văn hóa các t c ng i. Theo ph ươ   ng

ộ ậ ả ấ ộ pháp này, văn hóa t c ng ườ ượ i đ c chia thành 4 b  ph n: văn hóa s n xu t, văn

ấ ầ ậ ộ hóa v t ch t, văn hóa tinh th n, văn hóa xã h i.

ả ấ ­ Văn hóa s n xu t

ử ủ ộ ứ ả ộ ườ ớ ứ + Là văn hóa ph n ánh cách th c tác đ ng,  ng x  c a t c ng i v i môi

ườ ự ộ ể ự ả ả ả ấ ồ ộ tr ng t ể    nhiên, xã h i đ  lao đ ng s n xu t, b o đ m s  sinh t n và phát tri n

ườ ủ ộ c a t c ng i.

ườ ị ự ồ ự ị ỗ ộ + M i t c ng ủ i do ch u s  quy đ nh c a không gian sinh t n t nhiên, xã

ấ ả ề ộ h i khác nhau mà hình thành n n văn hóa s n xu t khác nhau.

ậ ấ ­ Văn hóa v t ch t

ư ặ ả ộ ồ ị + Bao g m toàn b  các giá tr  văn hóa, đ c tr ng văn hóa, di s n văn hóa

ể ướ ạ ậ ủ ộ c a t c ng ườ ồ ạ i t n t i và phát tri n d ể i d ng v t th .

ứ ề ậ ấ ậ ộ ọ ứ   + Văn hóa v t ch t là b  ph n quan tr ng, phong phú v  hình th c, ch a

ả ắ ộ ề ộ ườ ự đ ng nhi u n i dung mang b n s c t c ng i.

­ Văn hóa tinh th nầ

ể ả ạ ồ ổ ị + Bao g m t ng th  các giá tr  văn hóa ph n ánh quá trình sáng t o tinh

ầ ổ ứ ờ ố ầ ủ ộ ườ th n và t ch c đ i s ng tinh th n c a các t c ng i.

ề ẩ ầ ả ộ ớ + Văn hóa tinh th n là m t m ng văn hóa ti m  n trong trí nh  con ng ườ   i,

ỉ ộ ủ ườ ờ ộ ch  phát l ạ ộ  thông qua ho t đ ng c a con ng ấ   ả i trong m t kho ng th i gian nh t

ứ ự ế ố ề ả ắ ủ ộ ố ườ ị đ nh, ch a đ ng nhi u y u t ề  mang b n s c truy n th ng c a t c ng i.

­ Văn hóa xã h iộ

ể ể ể ậ ậ ả ổ ị + Là t ng th  các giá tr  văn hóa v t th  và phi v t th  ph n ánh trình đ  t ộ ổ

ứ ờ ố ủ ộ ồ ộ ườ ch c đ i s ng c ng đ ng c a t c ng i.

12

ụ ậ ư ồ ộ ị ế + Bao g m toàn b  các giá tr  văn hóa nh  phong t c t p quán, thi ế   t ch ,

ể ế ụ ế ả ộ ỷ th  ch  qu n lý xã h i, hôn nhân, gia đình, t c hi u h …

ộ ủ ộ ứ ườ ấ ượ + Nghiên c u văn hóa xã h i c a t c ng i giúp ta th y đ ả ắ c b n s c văn

ườ ư ữ ự ậ ộ ườ ủ ộ hóa c a t c ng i, nh n ra s  giao l u văn hóa gi a các t c ng i…

ươ ộ ườ ự ị ử b. Ph ạ ng pháp phân lo i văn hóa t c ng ộ   i theo khu v c l ch s  ­ dân t c

h c.ọ

ự ị ử ộ ọ ổ ộ   ộ ­ Khu v c l ch s  dân t c h c là m t vùng lãnh th  mà trên đó các t c

ườ ụ ể ố ươ ố ổ ộ ị ng i cùng sinh s ng và phát tri n liên t c, t ờ   ng đ i  n đ nh trong m t th i

ố ộ ườ ế ố ữ ạ gian dài. Quá trình sinh s ng các t c ng i đã sáng t o ra nh ng y u t văn

ủ ả ự hóa chung c a c  khu v c.

ự ị ữ ử ể ặ ộ ọ ộ ả ắ   ­ Trong m t khu v c l ch s  ­ dân t c h c, ngoài nh ng đ c đi m, b n s c

ủ ừ ộ ườ ế ố ữ ể ặ văn hóa riêng c a t ng t c ng i, thì còn có nh ng đ c đi m và y u t văn hóa

ủ ả ự ượ ườ ử ụ chung c a c  khu v c, đ ộ c các t c ng i cùng s  d ng.

ươ ạ ộ ệ ­ Theo ph ng pháp phân lo i này, văn hóa các t c ng ườ ở i Vi t Nam

ườ ượ ệ ắ ắ th ng đ c chia thành các vùng văn hóa: Vi ổ ắ ộ   t B c, Tây B c, Châu th  B c b ,

ộ ườ ơ Trung b , Tr ộ ng S n – Tây Nguyên, Nam B .

ươ ữ ộ ạ ườ c. Ph ng pháp phân lo i văn hóa theo ngôn ng  t c ng i.

ườ ộ ườ ệ ầ ữ ề ­ Thông th ng các t c ng ồ   i có quan h  g n gũi v  ngôn ng  thì đ ng

ữ ể ặ ờ ươ th i cũng mang nh ng đ c đi m văn hóa t ồ ng đ ng.

ộ ọ ườ ữ ế ­ Trong dân t c h c, ng ồ   i ta xem xét và x p các ngôn ng  có cùng ngu n

ữ ệ ộ ộ ố g c vào m t ng  h  do đó văn hóa các t c ng ườ ượ i đ ữ ệ   c chia theo các ng  h ,

các nhóm ngôn ng …ữ

ứ ế ạ ộ ­ Theo cách phân lo i này, các nhà nghiên c u x p các t c ng ườ ở i Vi ệ   t

ữ ệ ả ố ớ ố Nam vào b n dòng văn hóa l n theo b n ng  h  là: Nam Á, Thái, Nam Đ o, Hán

ữ ệ ạ ừ ạ T ng. Trong văn hóa t ng ng  h  l ữ i chia thành 8 nhóm văn hóa ngôn ng .

ộ ố Ngoài ra còn m t s  cách phân chia khác.

ộ ố ộ ộ ườ ở ệ ơ ả ủ 2. M t s  n i dung c  b n c a văn hóa các t c ng Vi i t Nam.

13

ấ ả a. Văn hóa s n xu t.

ộ ườ ở ệ ọ ế ồ ­ Các t c ng Vi i ạ t Nam ch n lo i hình kinh t ọ  tr ng tr t là chính

ậ ố ệ ớ ậ ợ + Do s ng trong vùng khí h u nhi t đ i gió mùa, thu n l i cho kinh t ế

ồ ộ ọ ườ ạ ọ ế ồ tr ng tr t, nên các t c ng i ch n lo i hình kinh t ọ  tr ng tr t là chính.

ộ ườ ư ở ồ ư ự ề ằ ớ + Các t c ng i c  trú ọ    đ ng b ng, quanh l u v c các tri n sông l n ch n

ấ ồ ả ạ ướ ổ ế lo i hình s n xu t tr ng lúa n c là ph  bi n.

ườ VD: ng i Kinh, Chăm, Khme, Hoa…

ộ ườ ư ở ồ ươ ẫ + Các t c ng i c  trú ọ  vùng cao ch n tr ng lúa n ng r y là chính.

ườ VD: ng i Dao, Hà Nhì, Hmông…

ụ ả ủ ấ ố ộ ườ ề ơ ả ề ­ Công c  s n xu t truy n th ng c a các t c ng i v  c  b n dùng cày,

ế ợ ứ cu c,ố  dao phát… k t h p s c kéo gia súc

ộ ườ ư ướ ­ Các t c ng i có chăn nuôi gia súc nh ng theo h ng t ự ấ ự  c p t túc là

ủ ế ch  y u.

ệ ở ộ ố ộ ủ ấ ệ ­ Th  công nghi p đã xu t hi n m t s  t c ng ườ i

ườ ề ủ ệ ả ể ố ộ ố ộ M t s  t c ng ủ   i có ngh  th  công khá phát tri n: d t v i, làm g m c a

ườ ủ ườ ề ố ủ ườ ng ề i Kinh, ngh  rèn c a ng i Hmông, ngh  g m c a ng i Chăm.

ườ ẫ ử ụ ươ ượ ứ ộ ố ộ ­  M t s  t c ng i v n còn s  d ng ph ắ ng th c săn b t, hái l m (ch ủ

ụ ằ ứ ấ ế y u cung c p th c ăn ph  h ng ngày)

ấ ủ ệ ộ ườ ữ ế ả ­ Hi n nay, văn hóa s n xu t c a các t c ng i đã có nh ng bi n đ i c ổ ơ

ướ ả ấ ướ ề ạ ả b n theo h ng s n xu t hàng hóa. Xu h ể   ng đa d ng hóa ngành ngh , chuy n

ừ ế ướ ể ổ ơ ấ đ i c  c u kinh t …đang t ng b c hình thành, phát tri n.

ả ờ ố ả b. Văn hóa đ m b o đ i s ng.

ệ ự ệ ớ ớ ề ­ Do đi u ki n t ộ ủ ư  nhiên – xã h i c a c  dân vùng nhi t đ i gió mùa v i văn

ướ ữ ờ ố ủ ả ả ố ồ hóa tr ng lúa n c gi vai trò chi ph i mà văn hóa đ m b o đ i s ng c a các

ườ ệ ừ ừ ể ặ ộ ộ t c ng i Vi t Nam v a có đ c đi m chung, v a có nét đ c đáo riên.

ừ ự ề ẩ ộ ế ự ế ­ Văn hóa  m th c có nhi u nét đ c đáo, v a thi ừ t th c, v a tinh t ị  thú v .

14

ơ ấ ộ ộ ấ ấ ủ ề ữ + C  c u b a ăn b c l ệ   ố  rõ d u  n c a truy n th ng văn hóa nông nghi p

ướ ề ự ậ ơ ấ ữ lúa n c – c  c u b a ăn thiên v  th c v t.

ơ ả ủ ự ể ặ ẩ ổ ợ ố + Đ c đi m c  b n c a văn hóa  m th c là tính t ng h p (l ợ   ổ i ăn t ng h p

ể ệ ế ế th  hi n trong cách ch  bi n, cách ăn…)

ồ ượ ề ự ẩ ộ + Tính c ng đ ng đ c đ  cao trong văn hóa  m th c.

ở ủ ộ ườ ệ ợ ớ ­ Văn hóa c a các t c ng i Vi t Nam khá phong phú, phù h p v i môi

ườ ự ộ ế ố ấ ả ả ọ tr ng t nhiên, xã h i. Nhà ở ượ  đ c coi là y u t quan tr ng nh t đ m b o cho

ộ ố ổ ị cu c s ng  n đ nh.

ư ặ ệ ắ ớ ườ ủ + Đ c tr ng c a ngôi nhà Vi ề t Nam g n li n v i môi tr ng sông n ướ   c,

ệ ớ ậ khí h u nhi t đ i gió mùa.

ệ ọ ướ ướ ể ệ ấ ấ ọ + Vi c ch n h ng nhà, h ng đ t có ý nghĩa r t quan tr ng, th  hi n văn

ử ớ ứ ườ ự hóa  ng x  v i môi tr ng t nhiên.

ủ ế ượ ấ ẵ ậ ệ ự + Nguyên v t li u làm nhà ch  y u đ c l y s n trong t nhiên.

ờ ố ủ ứ ụ ọ ấ ­ Trang ph c, trang s c có ý nghĩa r t quan tr ng trong đ i s ng c a các

ườ ể ệ ử ớ ộ ứ ừ ườ ự ộ t c ng i, v a th  hi n thái đ   ng x  v i môi tr ng t ừ  nhiên, v a mang ý

ắ ộ nghĩa xã h i sâu s c.

ự ậ ấ ệ ủ ế ặ ẩ ả ố ồ ủ   + Ch t li u may m c ch  y u có ngu n g c th c v t và là s n ph m c a

ề ồ ọ ngh  tr ng tr t.

ứ ứ ớ ớ ườ ự ụ + Cùng v i ch c năng  ng phó v i môi tr ng t nhiên, trang ph c trang

ướ ớ ụ ẹ ườ ứ s c còn h ng t i m c đích làm đ p cho con ng i.

ươ ớ ị ể ề ệ ắ ạ ề ­ V  ph ng ti n di chuy n đa d ng phong phú, g n li n v i đ a hình c ư

ủ ừ ộ ườ trú c a t ng t c ng i.

ế ở ộ ữ ư ệ ộ ườ ­ Hi n nay, trong xu th  m  r ng giao l u gi a các t c ng ố   i trong qu c

ố ế ư ặ ở ạ ủ ộ gia và giao l u qu c t , văn hóa ăn, m c, , đi l i c a các t c ng ườ ở i Vi ệ   t

ổ ớ ữ ế Nam đã có nh ng bi n đ i l n.

c. Văn hóa tinh th n.ầ

ề ề ệ ự ự ấ ị ử ị ­ Do s  khác nhau v  đi u ki n t ộ  nhiên, l ch s  xã h i nh t đ nh nên các

ườ ờ ố ạ ộ ộ t c ng ầ i cũng có đ i s ng văn hóa tinh th n đa d ng, phong phú, đ c đáo.

15

ưỡ ­ Tín ng ng, tôn giáo

ộ ệ ề ế ớ ề ệ ố + Các t c ng ườ ở i Vi t Nam có quan ni m truy n th ng v  th  gi ầ   i th n

ơ ả ự ữ ể ắ ớ ớ linh v i nh ng đi m chung c  b n là s  tôn sùng, g n bó v i thiên nhiên.

ể ệ ưỡ ự ầ ạ Th  hi n qua tín ng ng sùng bái t ậ   ệ  nhiên theo quan ni m đa th n, v n v t

ờ ữ h u linh, có th  có thiêng, có kiêng có lành…

ệ ộ ệ ề ố ồ + Hi n nay, đa s  đ ng bào các t c ng ườ ở i Vi t Nam tin theo  nhi u hình

ứ ưỡ th c tín ng ng tôn giáo khác nhau.

ưỡ ộ ệ ợ + Tín ng ủ ng tôn giáo c a các t c ng ườ ở i Vi t Nam có tính dung h p, đan

ồ xen, hòa đ ng cao.

ưỡ ở ệ + Tín ng ng tôn giáo Vi t Nam có tính tr i c a y u t ộ ủ ế ố ữ  n .

ệ ưỡ ủ ệ ữ ế ớ + Hi n nay, tín ng ng tôn giáo c a Vi t Nam có nh ng bi n thái m i.

­ Văn hóa dân gian.

ộ ườ ả ả + Các t c ng ờ   i có kho tàng văn hóa dân gian phong phú, ph n  nh đ i

ấ ủ ộ ờ ố ả ạ ườ ố s ng sinh ho t, đ i s ng s n xu t c a t c ng i mình.

ế ộ ủ ề ể ặ ườ ề ị + Đ c đi m chung c a các truy n thuy t t c ng ẳ i là đ u kh ng đ nh các

ệ ệ ầ ồ ố ộ t c ng ườ ở i Vi ộ   ồ t Nam hi n nay cùng chung ngu n g c, g n gũi, đ ng cam c ng

ự ố ổ ướ kh  trong su t quá trình d ng n c và gi ữ ướ  n c.

ộ ườ ­ Tính cách t c ng i

ộ ệ ữ ề + Các t c ng ườ ở i Vi ầ   t Nam đ u có nh ng tính cách chung: thông ninh, c n

ạ ỏ ự ặ ộ ồ ị ị cù, sáng t o, gi ề i ch u đ ng, anh hùng, v  tha, đ  cao tính c ng đ ng, n ng tình

ơ h n lý.

ề ị ự ư ự ả ồ ị + Do s  khác nhau v  đ a v c c  trú, không gian sinh t n, hoàn c nh l ch s ử

ộ ộ ườ ấ ị ữ xã h i nên các t c ng i cũng có nh ng tính cách khác nhau nh t đ nh v  l ề ố   i

ụ ậ ố s ng, phong t c, t p quán.

ầ ủ ờ ố ệ ộ ườ ­ Hi n nay, đ i s ng văn hóa tinh th n c a các t c ng i ngày càng đ ượ   c

ủ ộ ườ ượ ả ư ữ nâng cao. Văn hóa dân gian c a các t c ng c b o l u, dìn gi i đ .

ưỡ ủ ộ ả ả ạ ­ Sinh ho t tín ng ng c a các t c ng ườ ượ i đ ạ ộ   c b o đ m, các ho t đ ng

ừ ị ụ ắ mê tín d  đoan t ng b ướ ượ c đ c kh c ph c.

16

ệ ượ ề ẫ ố ộ ị ­ Tuy nhiên, hi n t ễ   ng mai m t các giá tr  văn hóa truy n th ng v n di n

ộ ố ủ ụ ầ ủ ạ ộ ườ ẫ ra; m t s  h  t c trong sinh ho t văn hóa tinh th n c a các t c ng ư   i v n ch a

ượ ụ ắ đ c kh c ph c tri ệ ể t đ .

d. Văn hóa xã h i.ộ

ệ ụ ậ ắ ứ ề ộ Các t c ng ườ ở i Vi ử   t Nam đ u có phong t c, t p quán, nguyên t c  ng x ,

ế ế ươ ướ ậ ụ ể ươ ồ các thi t ch , h ng ừ c, lu t t c v a có đi m t ừ ng đ ng, v a có nét khác

bi t.ệ

ủ ụ ề ộ ố ệ ­ Phong t c hôn nhân truy n th ng c a các t c ng ườ ở i Vi t Nam luôn

ấ ộ ộ ồ ợ ồ mang tính c ng đ ng cao, xu t phát t ừ ợ  l i ích c ng đ ng, l ể ậ i ích t p th .

ủ ệ ườ ạ ậ + Vi c hôn nhân tuy là c a hai ng ư i nh ng l ệ i kéo theo vi c xác l p quan

ề ợ ủ ứ ợ ủ ộ ồ ộ ệ ữ h  gi a hai gia t c, đáp  ng quy n l i c a làng xã, l i ích c a c ng đ ng.

ề ợ ủ ậ ồ ượ ứ ế + Khi các quy n l ể ộ i c a t p th  c ng đ ng đã đ c tính đ n và đáp  ng,

ườ ế ầ ớ ấ lúc  y ng i ta m i tính đ n nhu c u riêng t ư .

ể ệ ụ ả ộ ồ ế ­ Phong t c tang ma cũng th  hi n rõ tính c ng đ ng, ph n ánh tri t lý

ế ớ ủ ộ ườ ệ nhân sinh quan, th  gi i quan c a các t c ng i Vi t Nam.

ệ ậ ­ L  t ễ ế ễ ộ t, l ấ ấ ủ ư  h i mang đ m d u  n c a c  dân nông nghi p.

ượ ả ố ờ ố + Đ c phân b  theo th i gian trong năm xen vào các kho ng tr ng trong

ờ ụ ị l ch th i v .

ế ố ồ ọ ủ ư ệ ượ ả ắ + Y u t tr ng tr t c a c  dân nông nghi p đ c ph n ánh sâu s c trong

ễ ộ ừ ờ ứ ế ễ l h i: t th i gian, cách th c ti n hành, các nghi l …

ự ủ ộ ườ ở ệ ể ượ ­ Văn hóa quân s  c a các t c ng Vi i t Nam có th  đ ộ   c coi là m t

ố ủ ổ ứ ộ thành t c a văn hóa t ch c xã h i.

ộ ệ ạ + Các t c ng ườ ở i Vi ự ặ   ộ ề t Nam đã sáng t o ra m t n n văn hóa quân s  đ c

ệ ộ ả ắ s c, đ c đáo, hi u qu .

ộ ề ự ớ ộ + Đó là m t n n văn hóa quân s  v i tính dân t c, tính nhân dân, tính nhâ

văn sâu s c.ắ

ư ộ ặ ườ ở ệ 2. Đ c tr ng văn hóa các t c ng Vi i t Nam.

17

ộ ệ ể ờ ­ Văn hóa các t c ng ườ ở i Vi t Nam có quá trình phát tri n lâu đ i trên

ả ị ề ả n n t ng văn hóa b n đ a.

ộ ở ề ệ ể ừ ử ị ư + N n văn hóa các dân t c Vi t Nam có l ch s  phát tri n t xa x a.

ổ ọ ứ ứ ệ ề ả ằ B ng tài li u kh o c  h c, các nhà nghiên c u đã ch ng minh n n văn hóa

ộ ệ ể ừ ử ị ư các dân t c Vi t Nam có l ch s  phát tri n t xa x a.

ơ ỳ ồ ề ở ậ ọ ỳ N n văn s  k  đ  đá cũ Núi Đ , Thanh Hóa; văn hóa trung k  và h u k ỳ

ơ ọ ồ đ  đá cũ: S n Vi, Phú Th .

ờ ỳ ồ ữ ỉ Th i k  đ  đá gi a có di ch  văn hóa Hòa Bình.

ờ ỳ ồ ắ ớ ơ ỉ Th i k  đ  đá m i có di ch  văn hóa B c S n.

ờ ạ ồ ồ ệ ể ạ Th i đ i đ  đ ng Vi t Nam phát tri n qua 3 giai đo n: Phùng Nguyên (S ơ

ể ệ ự ố ế ừ ồ ậ ậ ồ ỳ ỳ ỳ K ), Đ ng Đ u ( trung k ), Gò Mun (h u k ) th  hi n s  n i ti p t đ  đá sang

ờ ạ ồ ắ ổ ế ơ ề ồ ồ đ  đ ng. Th i đ i đ  s t có n n văn hóa Đông S n n i ti ng.

ệ ấ ả ộ ồ + Đã xu t hi n di s n văn hóa thành văn, bao g m m t kho tàng văn hóa dân

ặ ắ gian phong phú, đ c s c.

ộ ệ ử ư Các b  sách Lĩnh nam chích quái, Vi ệ ử ượ t s  l ạ c, Đ i Vi t s  ký toàn th …

ể ạ ự ủ ề ẩ ớ cùng nhi u tác ph m l n khác c a các danh nhân trên các lĩnh v c đã đ  l i cho

ộ ồ ệ ộ ộ ộ c ng đ ng các dân t c Vi ể ệ ứ   t Nam m t kho tàng văn hóa đ c đáo, th  hi n s c

ủ ộ ộ ệ ố s ng n i sinh c a văn hóa dân t c Vi t Nam.

ộ ệ ư ­ Văn hóa các t c ng ườ ở i Vi ủ t Nam là văn hóa c a các c  dân nông

ự ệ ệ ớ nghi p khu v c nhi t đ i gió mùa  Đông Nam Á.

ị ớ ề ổ ạ ể ạ ả ớ + L p văn hóa b n đ a v i n n Nam Á và Đông Nam Á c  đ i đã đ  l i cho

ệ ữ ể ặ ọ văn hóa Vi t Nam nh ng đ c đi m quan tr ng.

ề ờ ố ấ ậ ồ ướ ớ ỹ V  đ i s ng v t ch t có văn hóa tr ng lúa n ậ   ụ c v i công c  và k  thu t

canh tác phù h p.ợ

ặ ở ấ ấ ủ ậ Văn hóa ăn, m c, mang đ m d u  n c a văn hóa Đông Nam Á.

ớ ề ệ ề ắ ồ ướ ư ặ + Văn hóa g n li n v i n n nông nghi p tr ng lúa n ủ   c là đ c tr ng c a

ườ ự ộ các t c ng i khu v c Đông Nam Á.

18

ướ ầ ầ ồ ộ Văn hóa lúa n c yêu c u tính c ng đ ng cao, tinh th n đoàn k t, t ế ươ   ng

ươ ể ợ ứ ủ ợ ố thân t ng ái đ  h p s c ch ng thiên tai, làm th y l i…

ướ ỏ ộ ườ ứ ả Văn hóa lúa n c đòi h i các t c ng ậ i trong văn hóa nh n th c ph i chú

ệ ạ ấ ố ọ ờ ố ố tr ng các m i quan h  ( trông tr i, trông đ t…) t o nên l i s ng bình quân, hài

ấ ươ ư ổ ư ề ị hòa (nh t là hài hòa âm d ộ   ng, nh ng cũng thiên v  âm tính),  a  n đ nh tr i

ể ơ ư h n  a phát tri n.

ế ệ ả ọ ơ ộ ầ   Trong giao ti p và quan h  xã h i coi tr ng tình c m h n lý trí, tinh th n

ơ ự ấ ư ậ ạ ạ ạ ố ề   ơ h n v t ch t,  a kín đáo h n s  rành m ch thô b o, trong đ i ngo i thì m m

ế ơ ọ ẻ d o, hi u hòa, tr ng văn h n võ.

ệ ẫ ế ố ứ ử ạ ọ ố Do chú tr ng các m i quan h  d n đ n l ộ i  ng x  năng đ ng, linh ho t, có

ứ ả kh  năng thích  ng, thích nghi cao.

ộ ườ Văn hóa các t c ng ợ i có tính dung h p, dung tích cao.

ộ ườ ở ệ ư ớ ự ­ Văn hóa các t c ng Vi i t Nam có s  giao l u v i văn hóa Hán và văn

ộ Ấ hóa  n Đ .

ể ạ Ấ ự ư ớ ộ ề + S  giao l u v i văn hóa Hán và văn hóa  n Đ  đã đ  l ấ ấ   i nhi u d u  n

ệ ậ đ m nét trong văn hóa Vi t Nam.

ệ ậ ấ ộ ườ ế Trên bình di n văn hóa V t ch t, các t c ng i chúng ta đã ti p nh n t ậ ừ

ộ ố ạ ồ ắ ệ ắ ậ ậ ỹ ỹ văn hóa Hán k  thu t luy n s t, cùng m t s  lo i đ  s t, vũ khí, k  thu t làm

ộ ố ị ụ ấ ố gi y, m t s  v  thu c, trang ph c…

ậ ừ ế ệ ầ Trên bình di n văn hóa tinh th n chúng ta ti p nh n t văn hóa Hán ngôn

ữ ự ứ ọ ng , văn t , các tôn giáo, tri th c khoa h c…

ể ạ Ấ ộ ể ể ế ấ ấ ề ệ Văn hóa  n Đ  cũng đ  l ậ   i nhi u d u  n, có th  k  đ n vi c du nh p

ậ Ph t giáo và Balamon giáo…

ự ư ề ả ưở ừ + Đây là s  giao l u hai chi u, có  nh h ng t Ấ    văn hóa Hán và văn hóa  n

ộ ệ ả ưở ế Đ  và ng ượ ạ c l i văn hóa Vi t Nam cũng có  nh h ng đ n văn hóa Hán.

ư ấ ữ ữ + Quá trình giao l u cũng là quá trình đ u tranh gi ả ắ  v ng b n s c văn hóa

ộ ườ ộ ủ ừ c a t ng t c ng ư ủ ả i cũng nh  c a c  dân t c.

19

ộ ườ ở ệ ư ự ế ế ớ ­ Văn hóa các t c ng Vi i t Nam có s  giao l u, ti p bi n v i văn hóa

ươ ph ng Tây.

ự ư ế ế ớ ươ ể ạ ề + S  giao l u, ti p bi n v i văn hóa ph ng Tây đã đ  l ấ ấ   i nhi u d u  n

ộ ệ trong văn hóa các t c ng ườ ở i Vi t Nam.

ấ ả ậ ưở ể ể ấ ị Văn hóa v t ch t:  nh h ng đáng k  nh t là trong phát tri n đô th , công

ệ nghi p và giao thông

ệ ượ ữ ầ Văn hóa tinh th n: ngoài Ki – tô giáo là nh ng hi n t ng khác trong các

ự ụ ữ ệ ậ ọ ọ ự lĩnh v c văn t , ngôn ng , báo chí, văn h c, ngh  thu t, giáo d c, khoa h c, t ư

t ng…ưở

ộ ậ ớ ự ủ ự ề ả ầ + V i tinh th n đ c l p, t ch  và lòng t ủ   ắ  hào v  b n s c văn hóa c a

ộ ệ ắ ọ ủ ữ ế mình, các t c ng ườ ở i Vi t Nam đã ti p thu, ch t l c nh ng tinh hoa c a văn

ươ ể ụ ụ ệ ấ ướ ự ả ộ hóa ph ng Tây đ  ph c v  cho công cu c xây d ng, b o v  đ t n c.

ổ ậ ủ ể ấ ạ ặ ố ộ ­ Th ng nh t trong đa d ng là đ c đi m n i b t c a văn hóa các t c ng ườ   i

ở ệ  Vi t Nam.

ệ ự ề ệ ậ ộ + Do cùng chung đi u ki n t ộ    nhiên và xã h i, chung v n m nh dân t c,

ự ố ầ ạ ấ ủ ờ ố ộ   chung s ng lâu đ i… đã góp ph n t o nên s  th ng nh t c a văn hóa các t c

ệ ng ườ ở i Vi t Nam.

ự ố ấ ủ ộ ườ ở ướ ề + S  th ng nh t c a văn hóa các t c ng n i ộ   c ta do đ u có chung m t

ề ộ ử ủ ố ị ồ ơ ầ c  t ng văn hóa Đông Nam Á, chung ngu n g c l ch s  c a nhi u t c ng ườ   i

ệ ườ ể ộ ế (Vi t – M ng, Tày – Thái, Môn – Khme), chung trình đ  phát tri n kinh t xã

ự ủ ư ế ế ệ ậ ộ ộ h i, chung v n m nh dân t c, có s  giao l u ti p bi n văn hóa c a nhau.

ả ắ ờ ệ ậ ớ + Các b n s c văn hóa không tách r i nhau, bi ắ   t l p v i nhau mà luôn g n

ộ ộ ẽ ớ ạ ặ ấ ố ồ bó ch t ch  v i nhau t o thành m t c ng đ ng văn hóa th ng nh t.

ừ ướ ớ ộ ệ ề ự ị + T  tr c t i nay, các t c ng ườ ở i Vi t Nam đ u t xác đ nh cho mình các

ấ ố ế ố y u t văn hóa chung th ng nh t, đó là:

20

ườ ề ố ộ ộ ộ Các t c ng ố i do sinh s ng trong m t qu c gia dân t c, có đi u ki n t ệ ự

ộ ươ ệ ề ậ ồ ộ nhiên – xã h i t ng đ ng, chung v n m nh dân t c nên đ u có chung m t h ộ ệ

ị ị ướ ể ạ t ư ưở  t ng chính tr  đ nh h ng phát tri n trong quá trình sáng t o văn hóa.

ộ ệ ề ộ ồ Văn hóa các t c ng ườ ở i Vi ủ   ộ ộ t Nam đ u thu c m t c ng đ ng văn hóa c a

ủ ế ộ ỹ ủ ệ ậ ớ ư c  dân nông nghi p v i trình đ  k  thu t th  công là ch  y u.

ệ ữ ề ầ ộ Các t c ng ườ ở i Vi ị t Nam đ u có nh ng giá tr  tinh th n chung, đó là: tinh

ố ế ộ ế ầ ồ ố ố ươ ườ ư ể ươ th n đoàn k t, c  k t c ng đ ng, l i s ng th ng ng i nh  th  th ng thân,

ấ ầ ẩ ả ạ ị ph m ch t c n cù, ch u khó, gan d  dũng c m, nhân nghĩa khoan dung, yêu

ứ ự ộ ộ chu ng hòa bình, ý th c t hào dân t c.

ổ ế ể ạ ặ ổ ậ ủ   ể + Tính đa d ng, phong phú là đ c đi m đi n hình và ph  bi n, n i b t c a

ộ ệ văn hóa các t c ng ườ ở i Vi t Nam.

ự ệ ề ị ố ộ ư ậ ườ Do s  khác bi t v  đ a bàn c  trú, khí h u, phân b  t c ng ự   i, s  khác

ử ộ ề ị ườ ệ ộ ườ ự ạ nhau v  l ch s  t c ng i, quan h  t c ng ạ   i…đã t o ra s  phong phú đa d ng

ộ ệ ủ c a văn hóa các t c ng ườ ở i Vi t Nam.

ườ ề ầ ạ ữ ắ ỗ ộ M i t c ng i đ u có ngôn ng  và s c thái văn hóa riêng góp ph n t o nên

ệ ạ ề n n văn hóa Vi t Nam đa d ng phong phú.

ụ ậ ế ả ặ ấ ộ ỗ   Văn hóa lao đ ng s n xu t, ki n trúc, ăn, m c…phong t c t p quán m i

ườ ề ữ ộ ộ ườ ề ộ t c ng i đ u có nh ng nét riêng đ c đáo. Các t c ng i đ u có kho tàng văn

ậ ớ ệ ị hóa dân gian phong phú và có giá tr  ngh  thu t l n.

Ự Ạ ƯƠ ƯỚ Ồ Ả Ể III. TH C TR NG, PH NG H NG B O T N, PHÁT TRI N VĂN HÓA

Ộ Ệ Ệ CÁC DÂN T C VI T NAM HI N NAY.

ế ố ầ ả ồ ộ ậ ệ 1. Nh n di n các y u t ể    c n tác đ ng trong quá trình b o t n, phát tri n

ộ ệ văn hóa các dân t c Vi t Nam.

ế ố ữ ự ể ạ a. Nh ng y u t ở  văn hóa không gây tr  ng i cho s  phát tri n.

ờ ố ế ố ề ấ ộ Nhìn vào đ i s ng văn hóa các dân t c, ta th y nhi u y u t ề    văn hóa truy n

ể ồ ạ ệ ẫ ố ự ể ạ ở th ng hi n nay v n có th  t n t i mà không gây tr  ng i cho s  phát tri n.

ụ

ứ

ậ

ấ

ồ

­ Văn hóa v t ch t: nhà sàn, y ph c, đ  trang s c…

21

ưỡ

ụ

ờ

ổ

ờ

ờ

ườ

ầ ­ Văn hóa tinh th n: tôn giáo tín ng

ng – t c th  cúng t

tiên, th  thành hoàng làng, th  ng

có công,

ộ ố

ưỡ

ế

ề

ố

ộ

ườ

ế

ồ

ọ

m t s  tín ng

ng liên quan đ n truy n th ng t c ng

i, đ n văn minh tr ng tr t.

ủ

ọ

ộ

ưở

ữ

ể

ả

ạ

­ Văn hóa xã h i: vai trò c a dòng h , già làng, tr

ng b n không nh ng vô h i mà còn có th  phát huy trong s

ự

ắ ế ộ

ụ ậ

ữ

ự

ụ

ệ

ế

ạ

ộ

ồ

ứ   nghi p xây d ng đ i đoàn k t dân t c. Nh ng phong t c t p quán mang ý nghĩa g n k t c ng đ ng, giáo d c cách  ng

x …ử

ữ ị ỗ ự ể ờ ở b. Nh ng giá tr  cũ đã l ạ i th i, gây tr  ng i cho s  phát tri n.

ộ ướ ề ố ữ Trong văn hóa truy n th ng các dân t c n c ta, có không ít nh ng y u t ế ố

ể ủ ớ ự ợ ộ không phù h p v i s  phát tri n c a xã h i.

ấ ố

ậ

ệ ố

ề ồ

ư

ệ

ề

ố

ố

­ Văn hóa v t ch t: l

i canh tác du canh du c , ngh  tr ng thu c phi n, vi c b  trí truy n th ng trong nhà

ở ể ệ ự ấ

ộ ố ậ ụ ề

ặ ở ạ ậ ầ

ữ

ẳ

ầ

th  hi n s  b t bình đ ng nam n , m t s  t p t c v  ăn, m c,

ạ ỏ ả ầ  l c h u c n ph i d n d n lo i b .

ộ ố

ầ

ưỡ

ấ ặ

ề ở

ữ

ề

ị

­ Văn hóa tinh th n: m t s  hình thái tín ng

ng , kiêng c  nhi u mê tín d  đoan còn r t n ng n

ề    nhi u

ậ ụ ư

ể ủ

ự ả

ự

ư

ứ

ộ

ộ

vùng dân t c đang là l c c n cho s  phát tri n c a các dân t c, nh : ma thu t, t c x ng Vua (Vàng Ch ), các trò

ạ ộ

ụ

ữ

ẻ

ị

mê tín d  đoan trong các ho t đ ng, các t c kiêng c  trong hôn nhân, sinh đ …

ề

ổ

ắ ủ

ậ ụ

ứ

ạ

ọ

ộ ­ Văn hóa xã h i: quá đ  cao t

ch c dòng h , các hình ph t hà kh c c a các lu t t c…các t p t c l

ậ ụ ỗ   i

ậ ụ ặ

ề ạ

ư ủ

ữ

ủ

ữ

ề

ẻ

ậ

ờ

th i trong sinh đ , nh ng tàn d  c a hình thái hôn nhân nguyên th y, nh ng t p t c n ng n , l c h u v  tang

l …ễ

ể ụ ụ ả ả ự ữ ế ể ầ ị c. Nh ng giá tr  cũ c n ph i c i bi n đ  ph c v  cho s  phát tri n.

ữ ủ ề ẳ ố ị ộ Truy n th ng văn hóa c a các dân t c, có nh ng giá tr  không h n đã l ỗ   i

ế ượ ả ự ế ể ờ th i, n u đ ể ụ ụ c c i bi n thì có th  ph c v  cho s  phát tri n

ế ố ợ

ậ

ấ

ấ

ọ

ế

ề ủ

ề

ố

­ Văn hóa v t ch t: sàng l c các y u t

ả  h p lý trong s n xu t kinh t

, các ngh  th  công truy n th ng.

ầ

ễ ộ

ạ ỏ

ế ố

ị

­ Văn hóa tinh th n: l

h i văn hóa dân gian sau khi đã lo i b  đi các y u t

ứ ế    mê tín d  đoan, nghi th c ti n

ự ể

ắ ọ

ụ

ế

ậ

ấ

ầ

ố

ộ

ồ

ướ

hành đ m ch t phong ki n, ch t l c cái c t lõi tích c c đ  giáo d c tính c ng đ ng, tinh th n yêu n

c, yêu lao

đ ng.ộ

ố ớ

ưỡ

ế ố

ữ

ự

ự

ề

ẳ

Đ i v i tín ng

ắ ọ ng dân gian: ch t l c nh ng y u t

tích c c v  tính nhân ái, tính bình đ ng, s  công

ỷ ươ

ằ b ng, tính k  c

ng…

ả ụ ế

ả ộ

ữ

ư

ề

ạ

ố

ộ

ị

ổ ứ

ườ

­ Văn hóa xã h i: nh ng giá tr  truy n th ng nh  gia ph , t c ph , t c k t ch , các t

ch c ph

ộ   ng h i

ụ ộ ả

ụ

ế

ả

ắ

ị

ị

ươ

ở ộ

ệ

ố

ộ

ớ

sau khi c i bi n kh c ph c tính c c b , b n v , đ a ph

ng m  r ng thành các m i quan h  xã h i m i.

ụ ệ

ế

ạ ỏ

ế ố ạ

ầ

ậ

ị

Các t c l

liên quan đ n nghi l

ễ ưở  tr

ng thành c n lo i b  các y u t

ộ    l c h u, mê tín d  đoan trong n i

ứ

ụ

ố

ườ ế

ổ ưở

ố

ụ

dung, nghi th c, phát huy cái c t lõi là giáo d c con ng

i đ n tu i tr

ng thành làm t

t nghĩa v  công dân…

ử ữ ề ố ộ ị d. Nh ng giá tr  văn hóa có tính vĩnh c u trong truy n th ng văn hóa các dân t c.

ỹ ể ệ

ị ẩ

ữ

ử

ậ

ộ

ọ

ỹ

ị

Trong văn hóa các dân t c, có nh ng giá tr  vĩnh c u, đó là các giá tr  th m m  th  hi n trong văn h c, m  thu t, âm

ầ ượ ả ồ

ế

ề

ạ

ả

ố

ố

ộ

nh c, ki n trúc…c n đ

ạ ể c b o t n trong v n văn hóa truy n th ng đ  làm giàu cho văn hóa dân t c và c  nhân lo i.

ạ ụ

ị ị

ử

ử

ề

ả

ạ

ố

ộ

ố

ồ

ị

ờ   ư Truy n th ng văn hóa dân t c có giá tr  l ch s  lâu dài nh  gia ph , sách l ch s , các lo i nh c c …tr ng đ ng th i

ả ượ

ớ

ọ

ượ

ư ậ

ủ

ộ

ị gian càng lâu – giá tr  càng l n càng ph i đ

c nâng niu, quý tr ng, đ

ạ c coi nh  v t báu c a dân t c và nhân lo i.

ử ủ ồ

ể ố

ị ạ

ứ

ử

ứ

ộ

ẳ   Các giá tr  đ o đ c có tính vĩnh c u c a đ ng bào dân t c thi u s  có tính vĩnh c u: đ c tính ngay th ng

ẫ ử ạ

ự

ư

ế

ậ

ấ

ả

ả

th t thà, trung th c ch t phác, hi u khách, dũng c m…tình c m nh  tình yêu, tình m u t

, b n bè…v a đ

ừ ượ   c

22

ả ả

ừ ượ

ọ

ủ ồ

ộ ố

ể ệ

ữ

ph n  nh trong kho tàng văn h c dân gian, v a đ

c th  hi n ngay trong cu c s ng c a đ ng bào là nh ng giá

ị ạ ứ ầ ượ ả ồ

tr  đ o đ c c n đ

c b o t n và phát huy.

ả ồ ự ể ạ 2. Th c tr ng b o t n, phát tri n văn hóa các dân t c ộ ở ướ  n ệ c ta hi n nay.

ữ ự a. Nh ng thành t u:

ữ ế ủ ộ ượ ế ọ ­ Ti ng nói và ch  vi t c a các dân t c đ c tôn tr ng.

ữ

ượ

ạ ở

ườ

ữ

ạ

ượ

ấ ả

ạ

Ch  Chăm đã đ

c d y

các Tr

ng PTCS, sách giáo khoa d y ch  đã đ

ớ   c biên so n, xu t b n. V i

ườ

ọ

ỉ

ườ

ệ ạ

ữ ượ

ổ

ộ

ọ

ở

ng

i Khme các t nh đã chú tr ng xây các tr

ng Ph  thông n i trú. Vi c d y song ng  đ

c chú tr ng

ề    nhi u

ở ớ ự ị

ạ

ọ

ộ

ơ n i, m  l p d  b  đào t o cho h c sinh các dân t c…

ề

ươ

ươ

ở ộ

ủ

ở

ộ

Đài phát thanh, truy n hình Trung

ị ng, đ a ph

ng m  r ng vùng ph  sóng

các vùng dân t c và phát

ươ

ư

ế

ằ

ộ

các ch

ng trình b ng ti ng dân t c nh : H`mông, Khme, Chăm, Thái, Ê – đê…

ộ ượ ả ồ ọ ­ Văn hóa dân gian các dân t c đ ư ầ c chú tr ng, s u t m, b o t n:

ọ ổ ổ ứ

ư ầ

ề ủ

ụ

ộ

ộ

ố S u t m các v n văn h c c , t

ề    ch c ngày h i văn hóa các dân t c, khôi ph c các ngh  th  công truy n

ề ễ ộ

ề

ố

ưỡ

ụ ự th ng, ph c d ng nhi u l

h i, nhi u công trình tín ng

ng, tôn giáo…

ồ ạ ữ ặ b. Nh ng m t còn t n t i:

ườ ạ ế ứ ệ ộ ị ườ ­ Môi tr ng văn hóa b  xâm h i đ n m c báo đ ng, vi c môi tr ng sinh

ườ ộ ả ộ ị ưở ữ thái và môi tr ng xã h i b  xáo tr n  nh h ế ng đ n gi ề    gìn và phát huy truy n

ố ộ th ng văn hóa dân t c.

ế ề ạ ộ ồ ị ­ Sinh ho t văn hóa c ng đ ng b  suy y u do nhi u nguyên nhân.

ề ậ ấ ố ộ ị ­ Nét văn hóa v t ch t truy n th ng b  mai m t.

ề ủ

ệ

ầ

ỏ

ồ

ụ ướ ứ

ủ ơ ế ị ườ

Đ ng bào b  nhà sàn, làm nhà tr t, các ngh  th  công d n tàn l

i s c ép c a c  ch  th  tr

i d

ng…

ắ ị ươ ằ ­ S c thái văn hóa đ a ph ơ ị ng có nguy c  b  cào b ng.

ở ễ ộ

ề

ườ

ụ ệ ư

ạ

ớ

Do lâu không m  l

h i, nhi u ng

i không còn nh  các t c l

ọ  x a, nay l i ganh đua h c đòi cách tân nên có xu

ở ễ ộ

ứ ế ễ

ề

ố

ấ

ơ

ộ

ướ h

ng làng nào cũng m  l

h i gi ng nhau v  nghi th c, t

l

, trò ch i…gây nhàm chán, làm m t nét đ c đáo và đa

d ng.ạ

ờ ỳ ớ ộ ố ủ ị ợ ị ị ờ ữ   ­ Sang th i k  m i, m t s  giá tr  cũ b  ph  đ nh, không còn h p th i n a,

ế ố ư ặ ị ư ớ ữ nh ng nh ng y u t văn hóa m i thì ch a hình thành ho c đ nh hình, làm cho s ự

ộ ị ụ ẫ ứ ể ạ phát tri n văn hóa các dân t c b  h t h ng, đ t đo n.

ả ở ạ ự ả ự ụ ồ ự ể ị ộ   ­ Mê tín d  đoan có s  ph c h i và n y n , t o l c c n cho s  phát tri n. M t

ể ệ ể ộ ồ ố s  tôn giáo có bi u hi n phát tri n không bình th ườ ở ng vùng đ ng bào dân t c ít

ng i.ườ

23

ụ ị ử ẹ ề ề ệ ố ớ ị ­ Vi c giáo d c l ch s  truy n th ng văn hóa b  xem nh , đi li n v i nó là

ố ố ướ ạ l i s ng h ng ngo i, lai căng.

ả ồ ư ệ ế ệ ọ ộ ỉ ­ Vi c b o t n văn hóa các dân t c ch a toàn di n, ch  chú tr ng đ n các

ủ ể ườ ế ố ạ ế ố ụ ể ủ y u t c  th  c a văn hóa, còn ch  th  ­ ng i sáng t o ra các y u t văn hóa

ạ ị có khi l i b  lãng quên.

c. Nguyên nhân:

* Khách quan:

ự ế ổ ế ộ ­ Do s  bi n đ i kinh t ­ xã h i.

ướ ộ ộ ề ư ả + Tr ộ c 8/1945 xã h i các t c ng ườ ướ i n c ta là xã h i ti n t b n, văn hóa

ườ ế ố ổ ư ề ộ các t c ng i mang nhi u y u t c  x a.

ế ố ữ ớ ả ạ ả ự + Sau 8/1945 nh ng y u t văn hóa m i n y sinh l i không ph i do t thân

ầ ự ộ ủ ế ộ ừ ừ ế ộ ậ v n đ ng m t cách tu n t mà ch  y u do tác đ ng t bên ngoài, t ki n trúc

ượ ị ướ ầ ủ ấ ướ ể th ể ng t ng đ  theo k p b c phát tri n chung c a đ t n c.

ư ạ ẩ ư ề ố ố ­ Phân b  dân c  toàn qu c có nhi u thay đ i ự ổ , đ y m nh s  giao l u văn

ướ ồ ự ộ ố ộ ườ ư hóa, nh ng xu h ng đ ng hóa t nhiên làm cho m t s  dân t c ít ng ấ i m t đi

ủ ủ ữ ộ nh ng nét riêng trong văn hóa c a mình. Trong văn hóa chung c a dân t c, cái

ẹ ạ ủ ộ ị ở ộ ộ ộ ọ g i là văn hóa c a dân t c b  thu h p l i, văn hóa dân t c ngày m t m  r ng ra,

ẳ ừ ộ ị ứ ủ ạ ộ ể ự s  chuy n h n t văn hóa dân t c thành văn hóa c a dân t c b  đ t đo n

ứ ề ả ồ ủ ậ * Ch  quan: nh n th c v  văn hóa, b o t n văn hóa, phát huy văn hóa còn

ữ ế nh ng thi u sót.

ư ầ ủ ứ ề ả ắ ậ ­ Nh n th c v  văn hóa, b n s c văn hóa ch a đ y đ , rõ ràng, ch a đ u t ư ầ ư

ệ ư ầ ả ệ ệ ố ổ ế ể ị có h  th ng cho vi c s u t m, ki m kê, b o v  và ph  bi n các giá tr  văn hóa dân

t c.ộ

ủ ư ứ ậ ắ ầ ị ủ ­ Ch a nh n th c đúng đ n, đ y đ  vai trò, v  trí c a văn hóa trong s ự

ủ ả ấ ướ ể ủ ệ ộ ỉ ấ ề nghi p phát tri n c a các dân t c và c a c  đ t n ộ c. Ch  th y m t chi u văn

24

ả ủ ự ứ ư ế ể ấ ườ hóa là k t qu  c a s  phát tri n ch  ch a th y môi tr ộ   ng văn hóa còn là đ ng

ể ự ự l c cho s  phát tri n.

ệ ữ ề ố ứ ề ề ậ ạ ố ề   ệ ­ Nh n th c v  truy n th ng và hi n đ i, v  m i quan h  gi a truy n

ệ ả ồ ệ ể ạ ố ộ th ng và hi n đ i trong vi c b o t n và phát tri n văn hóa các dân t c thi u s ể ố

ế ạ ế còn thi u sót và h n ch .

ứ ề ấ ị ư ế ậ ­ Nh n th c v  giao l u văn hóa cũng còn thi u sót nh t đ nh, nên quá trình t ổ

ệ ự ự ư ứ ặ ặ ch c th c hi n s  giao l u này lúc thì áp đ t, lúc thì ngăn ch n, lúc thì buông trôi,

ượ ự ư ủ ể ị ộ b  đ ng…không phát huy đ c vai trò c a giao l u văn hóa trong s  phát tri n.

ụ ả ệ ả ồ ộ ệ 3. Nhi m v , gi ể i pháp b o t n, phát tri n văn hóa các dân t c Vi t nam.

ồ ạ ữ ể ắ ữ ệ ả ờ ồ ụ Đ  kh c ph c nh ng t n t i trên đ ng th i phát huy hi u qu  nh ng giá tr ị

ộ ệ ệ ổ ự ự ệ ả ố văn hóa các dân t c Vi t Nam trong s  nghi p xây d ng và b o v  t qu c, trên

ữ ươ ướ ủ ể ả ướ ơ ở c  s  nh ng ph ng h ng quan đi m chung c a Đ ng, Nhà n ỉ ạ c ch  đ o v ề

ả ồ ủ ể ề ộ công tác dân t c, chính ph  đã ban hành đ  án “ B o t n, phát tri n văn hóa các

ể ố ộ ệ ế dân t c thi u s  Vi t Nam đ n năm 2020”

ụ ổ a. M c tiêu t ng quát.

ủ ứ ể ằ ộ ộ ạ ­ Huy đ ng s c m nh c a toàn xã h i ộ  nh m phát tri n văn hóa dân t c, góp

ầ ủ ự ự ề ả ừ ụ ể ầ ộ ừ   ph n đ  văn hóa th c s  là n n t ng tinh th n c a xã h i, v a là m c tiêu v a

ự ể ộ ế ả ả ả ộ ố là đ ng l c phát tri n kinh t ả    ­ xã h i, đ m b o an ninh qu c phòng, b o đ m

ủ ẹ ổ ố ề toàn v n ch  quy n lãnh th  qu c gia.

ả ắ ả ồ ủ ề ố ộ ­ B o t n, phát huy b n s c văn hóa truy n th ng c a các dân t c thi u s ể ố

ặ ợ ớ ệ ọ ộ ị phù h p v i tình hình th c t ự ế, đ c bi t chú tr ng đ a bàn các dân t c có nguy c ơ

ộ ấ ạ ườ ệ ự ả ề ị ế b  bi n d ng văn hóa cao (các dân t c r t ít ng i không có đi u ki n t b o v ệ

ể ố ạ ả ồ ủ ể ộ văn hóa c a mình; b o t n và phát tri n văn hóa các dân t c thi u s  t ự   i khu v c

ớ ả ả ư ủ ủ ự ệ biên gi ị i, h i đ o, khu v c tái đ nh c  c a các th y đi n). Phát huy vai trò c aủ

ủ ể ủ ể ề ộ ố các ch  th  văn hóa trong phát tri n văn hóa truy n th ng c a các dân t c.

25

ề ố ị ố ẹ ủ ộ ­ Tôn vinh các giá tr  văn hóa truy n th ng t ể   t đ p c a các dân t c thi u

ệ ầ ự ầ ả ạ ị ố s ; khích l sáng t o các giá tr  văn hóa m i ệ   ớ . Góp ph n gi m d n s  chênh l ch

ưở ữ ụ ế ắ ộ ề ứ ố v  m c s ng và h ữ   ng th  văn hóa gi a các vùng, các dân t c, g n k t gi a

ế ớ ả ồ ộ ể phát tri n kinh t ể  v i b o t n và phát tri n văn hóa các dân t c.

ườ ầ ư ủ ướ ẩ ạ ộ ng đ u t c a Nhà n c, đ y m nh xã h i hóa ­ Tăng c ạ ộ    các ho t đ ng

ồ ự ả ồ ể ộ ọ ộ   văn hóa, huy đ ng m i ngu n l c cho b o t n và phát tri n văn hóa các dân t c

ệ ữ ụ ế ể ắ ế ớ ể ể ố thi u s  Vi ệ t Nam, g n k t gi a nhi m v  phát tri n kinh t v i phát tri n văn

ể ọ ộ ị ặ hóa, đ c bi ệ ạ t t ồ i các đ a bàn tr ng đi m: Vùng đ ng bào dân t c, vùng sâu, vùng

ặ ệ ớ xa, vùng đ c bi t khó khăn, biên gi ả ả i, h i đ o.

ụ ọ ệ b. Nhi m v  tr ng tâm:

ả ồ ố ấ ể ẩ ấ ộ ố ­ B o t n kh n c p văn hóa các dân t c thi u s  r t ít ng i ườ  (có s  dân

ướ ườ ể ố ạ ư ự ự d i 10.000 ng ộ i) các dân t c thi u s  t ủ   ị i các khu v c tái đ nh c  d  án th y

ế ố ệ ệ ớ ươ ự đi n liên thông, k t n i toàn di n v i các ch ng trình, d  án có liên quan.

ờ ố ự ườ ồ ộ   ng văn hóa vùng đ ng bào dân t c ­ Xây d ng đ i s ng văn hóa và môi tr

ạ ộ ờ ố ự ữ ẽ ế ể ắ ặ thi u s . ớ   ố   G n k t ch t ch  nh ng ho t đ ng xây d ng đ i s ng văn hóa v i

ụ ể ệ ế ự ừ ớ ừ ộ ợ nhi m v  phát tri n kinh t ừ    ­ xã h i phù h p v i t ng khu v c, t ng vùng, t ng

ộ dân t c, tôn giáo.

ủ ể ế ừ ự ộ ồ ộ ­ Ch  th  văn hóa , c ng đ ng k  th a và th c hành văn hóa có m t vai trò

ớ ố ả ồ ế ị ệ ả to l n và là nhân t quy t đ nh trong vi c b o t n và phát huy di s n văn hóa

ủ ề ộ ố ể ố truy n th ng c a các dân t c thi u s .

ổ ự ứ ệ ươ ch c th c hi n các ch ề ả ồ ng trình v  b o t n, phát huy ọ ­  Coi tr ng và t

ữ ề ố ị ố ẹ ự ữ ể nh ng giá tr  truy n th ng t t đ p và xây d ng, phát tri n nh ng giá tr  m i v ị ớ ề

ệ ậ ặ ọ ệ ỗ ợ ự ữ văn hóa, văn h c, ngh  thu t, đ c bi ể t là h  tr  s  phát tri n ngôn ng , ch  vi ữ ế   t

ể ố ộ ủ c a các dân t c thi u s .

ầ ư Ư ệ ữ ệ ạ ậ cho vi c gi gìn và phát huy ­  u tiên đ u t ể    các lo i hình ngh  thu t bi u

ụ ồ ể ễ ề ộ ố ể ố ư ầ di n truy n th ng các dân t c thi u s ; s u t m, ph c h i và phát tri n m t s ộ ố

ơ ấ ề ệ ề ậ ạ ố lo i hình ngh  thu t truy n th ng có nguy c  th t truy n.

26

ả ồ ạ ộ ạ ẩ ­ Đ y m nh các ho t đ ng b o t n và phát huy ả ắ b n s c văn hóa các dân t cộ

ế ợ ớ ươ ế ố  k t h p v i các ch ng trình phát tri n thi u sể ể   kinh t ể , phát tri n ngh  th ề ủ

ế ợ ề ả ố ộ ớ ị ồ công truy n th ng, du l ch c ng đ ng k t h p v i xóa đói gi m nghèo.

ể ạ ạ ướ ạ ệ ­ Phát tri n và hi n đ i hóa m ng l i thông tin đ i chúng , nâng cao ch tấ

ượ ả ẩ ẩ ạ ợ l ệ   ng các s n ph m văn hóa, thông tin phù h p. Đ y m nh và phát huy hi u

ụ ề ả ồ ộ ợ ể ố qu  công c  phát thanh, truy n hình phù h p vùng đ ng bào dân t c thi u s .

ấ ượ ự ồ ạ ộ ủ ệ ả ộ ­ Xây d ng đ ng b  và nâng cao ch t l ng, hi u qu  ho t đ ng c a các

ế ủ ộ ự ự ế ộ ồ thi t ch  văn hóa c ng đ ng ồ , th c s  phát huy vai trò c a c ng đ ng trong t ổ

ả ự ự ủ ạ ộ ứ ệ ộ ồ ế ch c các ho t đ ng c ng đ ng phát huy hi u qu  th c s  c a các thi ế t ch  văn

hóa.

ườ ạ ộ ư ươ ề ng các ho t đ ng giao l u văn hóa ­ Tăng c ấ ị  c p đ a ph ng, vùng, mi n và toàn

qu c.ố

ạ ộ ứ ự ế ư ầ   ­ Xây d ng các chính sách khuy n khích ho t đ ng nghiên c u, s u t m,

ề ạ ả ớ ể ủ ộ ậ ả ả b o qu n, truy n d y và gi i thi u ồ   ệ  di s n văn hóa phi v t th  c a c ng đ ng

ể ố ộ ệ các dân t c thi u s  Vi t Nam.

ể ế ệ ế ế ệ ố ­ Hoàn thi n h  th ng th  ch  và thi t ch  văn hóa.

ộ ỉ ố ề ể ố ệ ộ ể ­ Ban hành b  ch  s  v  phát tri n văn hóa các dân t c thi u s  Vi t Nam.

ả ệ c. Gi ự i pháp th c hi n:

ả * Gi ộ i pháp đ t phá:

ạ ả ồ ộ ở ố ự   nòng c t cho b o t n, phát huy văn hóa dân t c các Đào t o nhân l c

ộ ớ ả ồ ể ệ ắ ỉ ể ấ c p huy n, t nh. G n b o t n, phát tri n văn hóa dân t c v i phát tri n kinh t ế    ­

ộ ị ở ị ươ ữ ả ả ố xã h i trên đ a bàn, đ a ph ể   ệ ng; đ m b o m i quan h  hài hòa gi a phát tri n

ế ữ ả ồ ể văn hóa và kinh t ; hài hòa gi a b o t n, phát huy và phát tri n.

ủ Ủ ỉ ươ ch ẩ ấ   ả ồ ng trình b o t n kh n c p, ­ Chính ph  và  y ban nhân dân các t nh có

ự ự ả ệ ướ ủ ơ ộ nâng cao năng l c t b o v  tr ộ   c nguy c  mai m t văn hóa c a các dân t c

ể ố ấ ườ thi u s  r t ít ng i.

27

ươ ễ ộ ễ ể ệ ng trình ho t đ ng ự ­ Xây d ng các ch ạ ộ , l ậ    h i, bi u di n văn hóa, ngh  thu t

ộ ấ ỉ ạ ả ố ỳ ị các dân t c c p t nh, vùng và qu c gia đ nh k  hàng năm và c  giai đo n 2011 ­ 2020.

ồ ộ ừ ướ ừ ộ ngân sách nhà n c, t xã h i hóa, các ­  Huy đ ng ngu n tài chính t

ế ể ệ ề ệ ợ ồ ổ ngu n vi n tr  chính th c ạ ứ ; khuy n khích và t o đi u ki n đ  các t ứ  ch c, cá

ợ ầ ư ạ ộ ệ ể nhân tham gia tài tr , đ u t trong vi c tri n khai các ho t đ ng có liên quan

ế ụ ầ ư ề ạ ộ ủ ệ ế đ n Đ  án; ti p t c đ u t ả  và phát huy có hi u qu  ho t đ ng c a Làng Văn

ộ ị ệ hóa ­ Du l ch các dân t c Vi t Nam.

ườ ề ườ ng công tác thông tin, truy n thông ­ Tăng c : Tăng c ề   ng công tác tuyên truy n

ế ủ ộ ề ả ồ ể ố ể ộ ạ ự ể t o s  hi u bi ố ợ   t c a xã h i v  b o t n, phát tri n văn hóa dân t c thi u s ; ph i h p

ữ ề ệ ế ệ gi a Đài Truy n hình Vi t Nam, Đài Ti ng nói Vi t Nam và các Đài Phát thanh và

ề ạ ươ ự Truy n hình t ị i các đ a ph ề ề ả ồ   ụ ng xây d ng các chuyên m c tuyên truy n v  b o t n,

ể ố ư ử ụ ữ ế ủ ữ ể ộ ộ phát tri n văn hóa dân t c thi u s ,  u tiên s  d ng ngôn ng , ch  vi t c a dân t c.

ế ố ồ ữ ươ ề ng trình d  án ­ K t n i, l ng ghép gi a các ch ể ự  v  phát tri n văn hóa các dân

ể ố ươ ể ế ộ ớ ươ ụ ộ t c thi u s  và các ch ng trình phát tri n kinh t ­ xã h i v i ch ng trình m c tiêu

ữ ề ề ố ớ ươ ự ể qu c gia v  văn hóa; gi a Đ  án v i các ch ng trình, d  án đã và đang tri n khai.

ả ồ ự ệ ế ặ ơ ờ   ­  Xây d ng c  ch  chính sách đ c thù cho vi c b o t n và nâng cao đ i

ộ ố s ng văn hóa cho vùng các dân t c thi u s ể ố. Trong đó chú ý các chính sách, chế

ề ế ệ ế ả ớ ộ đ  khuy n khích các ngh  nhân trao truy n di s n văn hóa, khuy n khích l p tr ẻ

ư ế ả ồ ớ ti p thu các di s n văn hóa. Chính sách này l ng ghép v i các chính sách  u đãi

ư ệ ệ ở ộ ố ớ đ i v i ngh  nhân  u tú và ngh  nhân nhân dân các dân t c.

Ậ Ế K T LU N

ộ ệ ự ế ả ộ Văn hóa các dân t c Vi ạ   t Nam là s  k t tinh thành qu  lao đ ng, sáng t o

ộ ườ ệ ố ị ủ c a nhân dân các t c ng i Vi ề t Nam trong su t chi u dài l ch s  đ t n ử ấ ướ   c.

ừ ư ừ ạ ấ ặ ả ố ộ ự   Th ng nh t trong đa d ng v a là đ c tr ng, v a là tài s n vô giá, là đ ng l c

ự ộ ộ ố ệ ả ồ ố trong quá trình xây d ng m t qu c gia dân t c Vi ấ t Nam th ng nh t. B o t n và

ề ố ị ố ẹ ủ ừ ụ ộ phát huy các giá tr  truy n th ng t t đ p c a 54 dân t c anh em v a là m c tiêu,

28

ụ ủ ự ượ ệ ấ ủ ừ v a là nhi m v  c a các c p, các ngành, các l c l ng, c a toàn dân mà tr ướ   c

ủ ệ ả ạ ộ ộ   ế h t là trách nhi m c a chính b n thân các dân t c trong đ i gia đình các dân t c

ệ Vi t Nam.