Tiểu luận: Ảnh hưởng của kinh tế ngầm tới nền kinh tế Việt Nam

ƯỜ Ạ Ọ Ạ ƯƠ TR NG Đ I H C NGO I TH NG

Ố Ế Ế KHOA KINH T  VÀ KINH DOANH QU C T

Ậ

Ể

TI U LU N

Ả

ưở

ủ

ế ầ

ớ ề

nh h

ng c a kinh t

ng m t

i n n kinh t

ế ệ  Vi

t Nam

ả ướ ẫ Gi ng viên h ng d n : PGS.TS. Hoàng Xuân Bình

1. Hoàng Anh Thư

ự ệ ế Th c hi n : Nhóm Kinh T  Vĩ Mô 8

ọ ị 2. Đinh Th  Bích Ng c

3. Bùi Th  H ng Anh

ị ằ

4. Tri u Bích Ph

5. Hà Song Th

ệ ươ ng

ngươ

6. Ph m Huy n Trang

ề ạ

7. Nguy n Vi

ễ ệ t Khánh Linh

8. Nguy n Thu H ng

ễ ằ

9. Vũ Th  Minh H ng

ồ ị

ễ ề ị 10. Nguy n Th  Huy n Trang

11. Nguy n Th  Qu nh Nh

ễ ỳ ị ư

ư ặ ỳ ị 12. Đ ng Th  Nh  Qu nh

ộ Hà N i, tháng 11 năm 2015

Ụ

Ụ

M C L C

Ờ Ở Ầ L I M  Đ U

ế ọ ế ớ ằ ỗ ố ỉ Các nhà kinh t h c trên th  gi i đã ch  ra r ng, trong lòng m i qu c gia luôn

ế ộ ề ế ứ ự ế ồ ạ t n t ề i hai n n kinh t , m t n n kinh t ộ  chính th c và m t khu v c kinh t ầ  “ng m”.

ề ế ư ễ ấ ễ ể ố ợ “N n kinh t chính th ng (công khai và h p pháp) coi nh  d  th y và d  hi u đi. Còn

ế ấ ầ ấ ế ế kinh t ng m thì không th y, có khi th y mà không bi ấ t và có khi th y rõ đ n hoang

ơ ồ ỹ ư ụ ậ ế ầ mang, đau lòng”, k  s  /nhà th  H  Phi Ph c trong Chuyên lu n Kinh t ủ    ng m c a

ế ệ ệ ề ạ ẩ ế mình đã vi ạ t. T i Vi t Nam, bên c nh vi c thúc đ y n n kinh t ề   ứ  chính th c (là n n

ế ủ ể ế ị ượ ượ ư ế kinh t mà Chính ph  và các th  ch  tài chính đ nh l ng đ c nh  GDP, thu , đóng

ổ ơ ấ ể ộ ế ạ ộ góp an sinh xã h i...), thì quá trình chuy n đ i c  c u kinh t ự    đã t o ra m t khu v c

ế ớ ệ ị ườ ả ủ ế ố ứ ạ ạ ớ kinh t ữ  m i là k t qu  c a nh ng m i quan h  th  tr ộ   ng m i, ph c t p đa d ng c ng

ả ủ ự ủ ẻ ế ệ ả ướ ự ớ ệ v i h  qu  c a s  qu n lý còn non tr , thi u kinh nghi m c a Nhà n c. Khu v c đó

ự ế ở ộ ự ủ ầ ớ ượ ọ đ c g i là khu v c kinh t “ng m”. V i quy mô ngày càng m  r ng c a khu v c kinh

ớ ự ấ ủ ể ướ ữ ạ ả ưở ế t này cùng v i s  m t ki m soát c a Nhà n c đã t o ra nh ng  nh h ự   ng tiêu c c

ệ ộ ố ợ ạ ề ế đ n n n kinh t ế ế ớ  th  gi i nói chung và Vi t Nam nói riêng bên c nh m t s  l i ích mà

ạ ứ ự Ả ề ậ ọ ưở ủ ế nó mang l i. Vì v y nhóm nghiên c u l a ch n đ  tài: “ nh h ng c a kinh t ầ    ng m

ế ệ ụ ủ ự ể ớ ộ ề ế đ n n n kinh t Vi ữ t Nam” v i m c đích tìm hi u nh ng tác đ ng c a khu v c kinh t ế

ế ề ế ệ ộ ố ả ấ ồ ể ả này đ n n n kinh t Vi ờ ề t Nam, đ ng th i đ  xu t m t s  gi i pháp có th  gi ế   i quy t

ưở ự ự ế ư ệ ượ đ ữ ả c nh ng  nh h ng tiêu c c mà khu v c kinh t này gây ra cũng nh  tăng hi u qu ả

ả ướ ố ớ ế ủ qu n lý c a Nhà n c đ i v i kinh t ầ  ng m.

ế ấ ể ầ ậ ồ K t c u ti u lu n g m ba ph n chính:

ổ ề ầ ế ầ ở ệ Ph n 1: T ng quan v  kinh t ng m Vi t Nam

Ả ầ ưở ủ ế ầ ế ề Ph n 2:  nh h ng c a kinh t ng m đ n n n kinh t ế ệ  Vi t Nam

ộ ố ể ề ầ ế ợ ầ ả ể Ph n 3: M t s  quan đi m v  kinh t ng m và g i ý gi i pháp ki m soát

ế ầ kinh t ng m

ể ượ ứ ể ậ Đ  hoàn thành đ c ti u lu n này, nhóm nghiên c u xin đ ượ ử ờ ả ơ   i c m  n c g i l

ế ướ ế ẫ ả ng d n, đóng góp ý ki n và gi i đáp đ n ế PGS.TS Hoàng Xuân Bình đã h t lòng h

ề ươ ứ ậ ắ ắ ế th c m c cho nhóm nghiên c u trong quá trình l p đ  c ng và vi t bài. Trong quá

4

ế ư ế ư ứ ể ẹ ạ ờ trình vi ề t bài, do th i gian tìm hi u ch a nhi u cũng nh  ki n th c còn h n h p và

ữ ế ệ ể ế ậ ỏ thi u kinh nghi m nên bài ti u lu n không tránh kh i nh ng thi u sót. Nhóm nghiên

ậ ượ ữ ủ ể ể ầ ạ ứ ấ c u r t mong nh n đ c thêm nh ng góp ý c a th y và các b n đ  bài ti u lu n đ ậ ượ   c

5

ơ ệ hoàn thi n h n.

ổ

ề

ầ

ế ầ ở ệ

Ph n 1: T ng quan v  kinh t

ng m

Vi

t Nam

ơ ả ề ế ầ 1. Vài nét c  b n v  kinh t ng m

1.1. Khái ni mệ

ế ạ ộ ữ ư ạ ạ ầ “Kinh t ng m là nh ng ho t đ ng nh  đánh b c, m i dâm, buôn bán ma túy,

ệ ủ ữ ườ ư ấ ợ ụ ổ ị ạ ộ ậ ị công vi c c a nh ng ng ụ   i nh p c  b t h p pháp, ho t đ ng d ch v  đ i d ch v ,

ể ả ồ ả ở ậ ả ố Paul A khai kh ng tài kho n chi tiêu, buôn l u và k  c  tr ng cây nông s n nhà...” (

Samuelson, 2007)

ự ề ể ề ậ ấ ị ế ầ Ngoài ra, còn có r t nhi u quan đi m nh n đ nh v  khu v c kinh t ng m trên th ế

ớ ứ ượ ộ ố ể ể ẫ gi i. Sau đây, nhóm nghiên c u xin đ c trích d n m t s  quan đi m tiêu bi u.

ắ ủ ệ ự ề ự ̉ Bang 1.: Tóm t t quan ni m c a các n ch c, khu v c v  khu v c kinh t ế

6

ướ ổ ứ c, t ng mầ

7

ướ ST Các n ặ c ho c các ộ N i dung T ổ ứ t  ch c

8

ủ   ệ Quan   ni m   c a ế ự ế ố ạ ỏ Kinh t chìm là khu v c kinh t tr n thoát kh i m ng l ướ   i 1 Liên minh châu Âu ố ị ượ ượ th ng kê và không đ nh l ng đ c EU

9

ạ ộ ạ ộ ứ ị Ho t đ ng phi chính th c là ho t đ ng mà giá tr  gia tăng ủ   ệ Quan   ni m   c a ượ ặ ậ ố 2 không đ c ghi nh n do các hãng ho c cá nhân c  ý khai Ngân hàng th  gi ế ớ i ặ ố báo sai ho c tr n tránh không khai báo

10

ự ở ướ ế ớ ứ Khu v c phi chính quy các n c th  gi ả   i th  ba là m nh ủ   ệ Quan   ni m   c a ưỡ ườ ệ ố ấ đ t nuôi d ệ ng hàng tri u con ng i mu n làm vi c trong ộ 3 C ng hòa liên bang ế ứ ượ ệ ố h  th ng kinh t ư  chính th c nh ng không tìm đ ệ   c vi c Đ cứ làm đóở

ế ị ấ ả ể ầ ệ Quan   ni m   c a   t ủ ổ Kinh t ng m bi u th  t ạ ộ t c  các ho t đ ng không đ ượ   c

ứ ạ ộ ả ấ ị ợ ch c   h p   tác   và tính trong GDP. Đó là ho t đ ng s n xu t hàng hóa và d ch 4 ư ấ ả ể phát   tri n   kinh   t ế ụ ợ v  h p pháp nh ng không khai báo,  s n xu t hàng hóa

ụ ấ ợ ậ OECD ị d ch v  b t h p pháp và thu nh p vô hình.

11

ễ Ngu n: ồ Lê Đăng Doanh, Nguy n Minh Tú , 1997, tr 8­9 và Nhóm nghiên c uứ , 2013, tr 6

ự ế ọ ầ ế ấ Th c ch t, Kinh t ng m (Underground economy) hay còn g i là kinh t phi

ứ ượ ấ ả ệ ả ượ ạ chính th c đ ể c hi u là t ề t c  các kho n ti n và vi c làm đ c t o ra bên ngoài

ề ế ứ ự ế ượ n n kinh t ấ ể ệ  chính th c, b t k  vi c khu v c kinh t này đ ợ c cho là h p pháp hay

(Hoàng Xuân Bình, 2014, tr 54­55) ấ ợ b t h p pháp.

ộ ơ ế ầ ộ ị ườ ấ ả Nói m t cách đ n gi n, ả kinh t ng m là m t th  tr ơ ng n i mà t ạ   t c  các ho t

ươ ạ ượ ế ế ậ ế ặ ộ đ ng th ng m i đ c ti n hành mà không liên quan đ n thu , lu t ho c các quy

ươ ượ ữ ặ ạ  Nó còn đ c các chuyên gia đ t cho nh ng cái tên khác nhau nh ư ị đ nh th ng m i.

ề ế ế ặ Underdog, n n kinh t ề  bóng, n n kinh t song song ho c kinh doanh ma…

ấ ợ ạ ộ ủ ợ ế ầ ̉ Bang 1.: So sánh ho t đ ng h p pháp và b t h p pháp c a kinh t ng m

Hoạt động bất

Hoạt động hợp pháp

hợp pháp

Những hoạt động giao dịch không có hóa đơn, không có sự kiểm soát của

Khái niệm

nhà nước nhằm tránh, trốn thuế và sự kiểm tra của các cơ quan có thẩm

quyền. -Mức độ nguy

-Lửng lơ, gây hại ít hơn

hiểm cao hơn

-Cần được giới hạn hoạt động trong phạm vi hợp lý

-Gây tổn thương

-Có thể hướng nó từng bước hòa vào kinh tế chính

nặng nề tới nền

thống

Đặc điểm

kinh tế chính

thức

-Thường có chủ

đích, mục đích

xấu

Biểu

Những giao dịch

Những giao dịch không

Trốn thuế

Tránh thuế

hiện

bằng tiền Buôn bán đồ ăn

bằng tiền Trao đổi thuốc phiện, ma

-Các hoạt động kinh

-Các hoạt động

cắp, thuốc phiện,

túy, hàng hóa ăn cắp,

doanh cá nhân

buôn bán hàng

ma túy, mại dâm,

hàng buôn lậu, sản xuất

không khai báo với

hóa và dịch vụ

cờ bạc, buôn lậu,

chế tạo thuốc, ăn cắp

cơ quan thuế

tự phát

lừa lọc,…

với mục đích sử dụng cá

-Tiền lương, thu

-Các hoạt động

nhân,..

nhập, hoa hồng có

sản xuất quy mô

từ các hoạt động

nhỏ lẻ thường là

kinh doanh hợp

hộ gia đình,…

pháp nhưng không

12

trình báo,…

13

Nguồn: Friedrich Schneider with Dominik Enste, 2002

ữ ễ 1.2. Nguyên nhân hình thành Qua nh ng bài nghiên c u ứ (Lippert and Walker, 1997) và (Nguy n Đình Cung, 2003) ,

ể ị ượ ự ế ư ầ có th  xác đ nh đ c năm nguyên nhân chính hình thành khu v c kinh t ng m nh  sau:

ể ổ 1.2.1. Quá trình chuy n đ i

ệ ị ườ ể ề ổ ố Quá trình chuy n đ i đã làm bùng phát nhi u m i quan h  th  tr ứ ạ ng ph c t p trên

ế ớ ự ở ữ ẻ ế ầ ộ ơ ở ề c  s  n n kinh t ệ    đa thành ph n, đa s  h u, c ng v i s  non tr  và thi u kinh nghi m

ủ ế ự ể ế ả ớ ộ ủ c a m t th  ch  qu n lí m i … là nguyên nhân ch  y u hình thành khu v c kinh t ế

ư ệ ố ụ ể ư ầ ượ ụ ộ ng m. C  th  nh  h  th ng thanh toán qua ngân hàng ch a đ c áp d ng m t cách

ổ ế ph  bi n.

ệ ươ 1.2.2. Vi c phát tri n ể  th ạ ng m i đi n t ệ ử (E­commerce)

ể ệ ươ ủ ế Vi c phát tri n th ạ ng m i đi n t ệ ử cũng làm tăng thêm quy mô c a kinh t ầ    ng m.

ụ ệ ườ ử ụ ớ ườ Ví d : Ebay có trên 40 tri u ng i s  d ng trên toàn th ế gi i. Ng i mua theo đúng

ụ ả ự ệ ế ả ậ ộ pháp lu t là ph i th c hi n nghĩa v  tr  thu . Tuy nhiên, không có m t báo cáo c  th ụ ể

ề ố ủ ễ ế ệ ị ể   chính xác nào v  s  giao d ch đã di n ra, chính ph  cũng hi m khi can thi p và ki m

ượ ạ ộ soát đ ủ ọ c ho t đ ng c a h .

ự ề ế ủ ế 1.2.3. S  đi u ti ủ t c a chính ph  và thu  cao

ế ủ ủ ế ế ầ ổ ộ ự ề S  đi u ti t c a chính ph  và thu  cao đã khi n cho m t ph n ba t ng s n l ả ượ   ng

ề ế ạ ộ ề ế ầ ầ ấ ầ ấ ả ừ ộ do n n kinh t ng m s n xu t. H u h t các ho t đ ng ng m đ u xu t phát t đ ng c ơ

ạ ủ ủ ừ ế ả ặ ố ự ể mong mu n gi m thu  ho c tránh s  ki m soát hay tr ng ph t c a chính ph .

ề ạ ế ế 1.2.4. H n ch  trong n n kinh t ứ  chính th c

ữ ề ạ ế ư ề ươ ứ ế Nh ng h n ch  trong n n kinh t chính th c nh  ti n l ủ ụ ng, các th  t c, các quy

ẩ ự ạ ộ ủ ế ế ị đ nh … cũng gián ti p thúc đ y s  hình thành c a các ho t đ ng kinh t ầ  ng m.

ấ ả ữ ượ ề ậ ế ở ề ạ ể ấ Có th  th y, t t c  nh ng nguyên nhân đ c đ  c p đ n ệ    trên đã t o đi u ki n

ự ộ ế ằ ủ ướ hình thành m t khu v c kinh t ự ả  n m ngoài s  qu n lý c a Nhà n c.

14

ự ể 1.3. Quá trình phát tri n khu v c kinh t ế ầ ở  ng m Đông Nam Á

ế ầ ố ̉ Bang 1.: Quy mô kinh t ng m các qu c gia Đông Nam Á

ơ ị Đ n v : %

Vi Ca Là Ind Ma Th Phi My

Quy mô kinh tệ mp o one lay ái lipi an

ế ầ t ng m Na uch sia sia La nes ma

m ia n r

ố ể 10.69 35.37 15.21 30.07 24.76 50.33 27.83 49.66 T i thi u

29.04 50.67 25.64 51.61 38.47 59.29 63.92 72.35 T i đaố

18.59 45.2 19.65 37.54 28.69 52.58 43.48 59.65 Trung bình

ỉ ệ T  l ả    tăng/gi m 6.15 ­1.32 1.58 2.91 0.81 ­0.01 3.46 0.06 trung bình

ứ ư ậ ồ ồ Ngu n: Vũ H ng Đ c, Lý H ng Thu n, 2014, tr 42

ả ể ư ư ậ ị ướ , ta có th  đ a ra nh n đ nh nh  sau: Trong 8 n c ASEAN Quan sát B ng 1.3

ệ ỉ ệ ưở ế ầ ớ thì Vi ố t Nam là qu c gia có t  l tăng tr ng quy mô kinh t ầ   ấ  ng m l n nh t, sau đó l n

ướ ượ l t là Philipins, Lào, Indonesia, Malaysia, Myanmar. Riêng hai n c Campuchia và

15

ế ầ ướ Thái Lan thì quy mô kinh t ng m có xu h ả ng gi m sút.

̀ ị ế ầ ủ ổ ị ướ Hinh 1.: So sánh giá tr  kinh t ng m và t ng giá tr  GDP c a 8 n c ASEAN

ơ ị ỷ (Đ n v : t USD)

ứ ư ậ ồ ồ Ngu n: Vũ H ng Đ c, Lý H ng Thu n 2014, tr 44

ấ ự ậ ướ ể ễ Nhìn vào Hình 1.1, ta có th  d  dàng nh n th y s  bành tr ng trong quy mô

ạ ộ ế ừ ế ầ ạ ố ủ c a các ho t đ ng trong kinh t ng m. T  năm 1995 đ n 2014, t i 8 qu c gia ASEAN

ệ (Vi t Nam, Lào, Campuchia, Thái Lan, Indonesia, Malaysia, Philipins, Myanmar), giá tr ị

ủ ự ế ớ ề ầ ế ứ GDP c a khu v c kinh t ng m ngày càng tăng so v i n n kinh t chính th c:

ả ề ế ế ầ ướ Nhìn chung, c  n n kinh t ứ  chính th c và kinh t ề  ng m đ u có xu h ng tăng

ố ớ ự ạ ờ ế ứ ổ ị m nh theo th i gian. Đ i v i khu v c kinh t chính th c, t ng giá tr  GDP đã tăng

ừ ỷ ớ ỷ ớ ỷ ạ m nh t 560.7 t USD (1995) lên t i 2176.9 t USD (2014), tăng t i 1616.2 t USD. Còn

ự ế ầ ưở ư ề ố ơ ị ố ớ đ i v i khu v c kinh t ự  ng m, s  tăng tr ng v  giá tr  có khiên t n h n nh ng biên

ươ ố ớ ừ ỷ ế ỷ ộ đ  tăng cũng t ng đ i l n. Tăng t 164 t USD (1995) lên đ n 732 t USD (2014),

ớ ỷ tăng t i 568 t USD.

ề ộ ự ữ ệ ế ệ ẫ ị Xét v  đ  chênh l ch gi a hai khu v c kinh t ấ    thì giá tr  chênh l ch v n là r t

ự ữ ệ ể ộ ế ề ị đáng k . Năm 1995, đ  chênh l ch gi a hai khu v c kinh t v  giá tr  GDP là 396.7 t ỷ

ẹ ả ị ỷ ự USD. Năm 2000, giá tr  này gi m nh  còn 325.2 t USD. Sau năm 2000, khu v c kinh

ắ ầ ẽ ầ ạ ế t ng m b t đ u bùng phát m nh m .

ự ế ầ ở ự ẽ Các chuyên gia d  đoán quy mô kinh t ng m khu v c ASEAN s  còn phát

ữ ể ơ ươ ư ủ ự ề ể tri n h n n a trong t ẫ   ng lai do nhi u nguyên nhân nh ng s  phát tri n c a nó v n

ấ ủ ề ư ề ả ạ ấ ế ch a ph i là v n đ  đáng lo ng i nh t c a n n kinh t vĩ mô.

ự ể ặ ế ầ ệ ủ 2. Đ c đi m c a khu v c kinh t ng m Vi t Nam

ử ờ ị 2.1. ể L ch s  phát tri n qua các th i kì

 Th i Pháp thu c:

ờ ộ

ể ủ ớ ự ị ế ớ V i s  phát tri n c a các đô th , trung tâm văn hóa và kinh t ộ ố  l n, cu c s ng cao

16

ủ ầ ạ ị ư ự ủ ụ ớ ấ c p c a t ng l p trên đã kéo theo s  hình thành c a các lo i d ch v  nh  kéo xe tay,

ở ữ ẩ con … Ngoài ra, nh ng gánh hàng rong cũng t n t ồ ạ ở ờ i ừ  th i kì này. T  đó thúc đ y các

ạ ộ ế ồ ạ ầ ể ho t đ ng kinh t ng m t n t i và phát tri n.

ạ  Giai đo n 1954­1975:

ệ ế ộ ắ ớ ị ờ ỳ Trong th i k  này, Vi t Nam b  chia c t thành hai vùng v i hai ch  đ  chính tr ị

ế ệ ệ ủ ộ và kinh t khác nhau ( Vi ộ t Nam C ng hòa và Vi t Nam Dân ch  C ng hòa ). Tuy v y,ậ

ạ ụ ề ẫ ồ ạ v n t n t ợ i “ch  đen” t i Sài Gòn, ơ vì hàng ch c gian hàng n i đây đ u bán "hàng PX

ỹ ượ ồ ừ ệ ố ử M " ­ đ c tu n ra lén lút t ố    các c a hàng PX (Post Exchange, h  th ng phân ph i

ỹ ạ ộ ề ỉ ề ệ Ngu n:ồ hàng hóa dành cho quân đ i M  t i nhi u t nh thành mi n Nam Vi t Nam).

T.B, 2014.

ướ ổ ớ ờ  Th i kì tr c đ i m i:

ủ ơ ề ặ ế ế ạ ậ ờ ế Là th i kì c a c  ch  k  ho ch hóa t p trung. V  m t pháp lí, kinh t ầ    ng m

ượ ồ ạ ự ế ẫ ồ ạ ạ ộ ứ ữ không đ c phép t n t i. Trên th c t v n t n t i nh ng ho t đ ng phi chính th c nh ư

ữ ế ậ ạ ố ử s a ch a xe đ p, bán hàng rong, buôn hàng tr n thu , bán quán … Do v y không có s ố

ạ ộ ứ ệ li u chính th c cho các ho t đ ng này.

ề ) ể ổ  Quá trình chuy n đ i sang n n kinh t ế ị ườ  th  tr ng (1986­1999

ể ủ ự ổ ế ầ Có s  bùng n  và phát tri n c a kinh t ứ   ạ ộ  ng m và các ho t đ ng phi chính th c.

ở ự ố ệ ự ư ế ậ ổ ố ấ   ể ệ Tuy v y, s  bùng n  này cũng ch a th  hi n h t trên s  li u th ng kê b i s  xu t

ệ ủ ạ ộ ề ế ớ ư ượ ế ự ạ hi n c a nhi u ho t đ ng kinh t ư  m i nh ng ch a đ c x p lo i vào khu v c kinh t ế

17

nào.

 T  năm 1999 đ n nay

ừ ế

ứ ự ự ế ệ ấ ả ế ầ ở K t qu  nghiên c u th c nghi m cho th y quy mô khu v c kinh t ng m Vi ệ   t

ộ ừ ả ướ ế ị ạ Nam dao đ ng t 20% đ n 50% giá tr  GDP c  n ề   c trong giai đo n 1999­2014. Đi u

ạ ế ở ạ ể ầ đáng lo ng i là quy mô kinh t ng m gia tăng đáng k  trong 10 năm tr  l ặ   i đây. Đ c

ệ ủ ả ả ạ ộ ở bi t là vào giao đo n 2007­2008 khi cu c kh ng ho ng tài chính x y ra châu Á.

ế ầ ệ ̀ Hinh 2. : Quy mô kinh t ng m Vi ạ t Nam giao đo n 2002­2013

ứ ự ồ ộ ồ Ngu n: Vũ H ng Đ c và c ng s , 2015, tr 113

ự ạ ệ ể ệ 2.2. Bi u hi n và th c tr ng hi n nay

ể ệ 2.2.1. Bi u hi n

ữ ươ ể ế ầ ở ứ ủ (Ph ng Ly, 2011), Theo nh ng nghiên c u c a ệ bi u hi n kinh t ng m Vi ệ   t

ệ ạ ồ Nam hi n nay khá đa d ng, bao g m:

 Nh ng h  kinh doanh nh , thu nh p th p không ph i đăng ký kinh doanh theo

ữ ấ ả ậ ộ ỏ

ậ ị ủ quy đ nh c a pháp lu t.

 Các h  kinh doanh cá th  không đăng ký kinh doanh. S  này chi m khá l n,

ế ể ộ ố ớ ướ   c

ộ ử ố ộ ể ệ ế ơ tính đ n h n m t n a s  h  kinh doanh cá th  hi n nay không đăng ký kinh

ủ ị ườ ậ doanh theo quy đ nh c a pháp lu t. Taxi “dù”, xe khách “dù” là tr ể   ợ ng h p đi n

ủ ạ hình c a lo i này.

 Có đăng ký kinh doanh, nh ng ho t đ ng kinh doanh không đúng theo quy đ nh

ạ ộ ư ị

ề ạ ậ ạ ư ủ c a pháp lu t. Lo i này cũng có nhi u d ng nh :

(cid:0) Kinh doanh các ngành, ngh  ngoài ngành, ngh  đăng ký kinh doanh.

ề ề

(cid:0) Không ghi chép và báo cáo t

ấ ả ạ ộ ấ t c  các ho t đ ng kinh doanh, gi u doanh thu, l ợ   i

t c.ứ

(cid:0) ư ộ ợ ộ ộ ồ Có thuê lao đ ng nh ng không h p đ ng lao đ ng, không đăng ký lao đ ng.

(cid:0) Kinh doanh các ngành, ngh  ph i có gi y phép mà không xin phép… ả

ề ấ

(cid:0) Kinh doanh các ngành, ngh  t

18

ề ư ượ ề nhân không đ c quy n kinh doanh.

ế ố ế ộ ế ệ 2.2.2. Các y u t tác đ ng đ n kinh t ầ  ng m Vi t Nam

 Nhóm các y u t

ế ố ế kinh t

(cid:0) M c đ  cung  ng hàng hóa và d ch v  trên th  tr

ứ ộ ị ườ ứ ụ ị ng

(cid:0) M c đ  cân đ i gi a các khu v c, ngành c a n n kinh t

ủ ề ứ ộ ự ữ ố ế ố  qu c dân

(cid:0) ủ ứ ẹ ạ ườ ự ả ế ấ S c mua h n h p c a ng i dân và năng l c gi ủ   ề i quy t v n đ  dân sinh c a

nhà n cướ

(cid:0) ế ủ ủ Chính sách thu  c a Chính ph

(cid:0) ỷ ệ ấ T  l ệ  th t nghi p

 Nhóm các y u t

ế ố ộ ị  chính tr ­ xã h i

ơ ả ề ả ấ ế (nguyên nhân c  b n làm n y sinh v n đ  kinh t ầ  ng m)

(cid:0) ề ấ ớ Chính quy n m t uy tín v i dân chúng

(cid:0) ế ề ề ệ ạ ộ Chính quy n vi ph m các cam k t v  trách nhi m xã h i

(cid:0) H  th ng pháp lu t không đ y đ  và thi u đ ng b , đi u này đ c bi ủ

ệ ố ề ế ặ ầ ậ ồ ộ ệ t th ườ   ng

ướ ế ể ổ ặ ở ữ g p nh ng n ề c có n n kinh t chuy n đ i nh ư ở ướ  n c ta

(cid:0) Kh  năng th c thi pháp lu t còn nhi u b t c p ấ ậ

ự ề ậ ả

(cid:0) Hi u qu  qu n lý hành chính th p, b  máy công quy n quan liêu, tham nhũng ộ

ề ệ ấ ả ả

ấ ợ ạ ộ ạ ậ ẩ ộ cũng là m t nguyên nhân thúc đ y ho t đ ng t o thu nh p b t h p pháp.

ộ ố ế ố ơ ả ự ả c  b n làm n y sinh và kích thích s  phát Tóm l iạ , trên đây là m t s  y u t

ể ủ ự ế ả ầ ấ ả ở ả ấ tri n c a khu v c kinh t ng m. Tuy nhiên đây không ph i là t ộ   t c  b i b n ch t cu c

ự ậ ộ ế ầ ổ ố s ng luôn luôn v n đ ng, do đó khu v c kinh t ậ    ng m cũng luôn luôn thay đ i. Vì v y,

ứ ề ầ ấ ả ầ ậ ạ   chúng ta c n nh n th c rõ ràng, “ng m” không ph i lúc nào cũng x u. Nhi u ho t

ừ ộ ạ ế ứ ự ạ ầ ộ đ ng ng m nhìn t ạ  m t khía c nh nào đó l i có ý nghĩa h t s c tích c c. Nó t o công

ư ề ệ ầ ố ế ề ế ăn vi c làm, giúp l u thông hàng hóa, cân đ i cung c u, đi u ti t n n kinh t , giúp tăng

ờ ố ệ ậ ả ườ ữ ệ ề ả thu nh p, c i thi n đ i s ng ng i dân … Nh ng vi c mà không ph i lúc nào n n kinh

19

ệ ố ượ ứ ự ế t chính th c cũng th c hi n t t đ c.

Ả

ầ

ưở

ủ

ế ầ

ế

ề

Ph n 2:  nh h

ng c a kinh t

ng m đ n n n kinh t

ế ệ  Vi

t Nam

Ả ưở ế ổ ả ượ 1. nh h ng đ n t ng s n l ng

ữ ứ ả ạ ộ Theo   nh ng   cu c   kh o   sát   và   nghiên   c u   trên   trang   m ng   uy   tín

ế ạ ộ ằ ỉ http://www.ncseif.gov.vn, các chuyên gia kinh t ữ  đã ch  ra r ng: nh ng ho t đ ng kinh

ượ ự ỗ ợ ủ ồ ố ệ ướ ế ế t ầ  ng m đ ố c s  h  tr  c a đ ng v n trong dân mà s  li u ế   ể c tính có th  chi m đ n

ề ẩ ướ ạ ử ề ả ả phân n a GDP ti m  n d ấ ộ i d ng vàng, đô la và b t đ ng s n. Đi u đó lý gi i nguyên

ề ế ệ ề ế ả ộ ừ ộ nhân vì sao n n kinh t Vi t Nam dù tr i qua nhi u bi n đ ng t ả   ủ  cu c kh ng ho ng

ế ớ ộ ố ư ườ ị ả ẫ ưở ề tài chính th  gi i nh ng cu c s ng ng i dân v n không b   nh h ng quá nhi u.

ộ ị ụ ả ẩ ầ ổ ố ổ ế Theo T ng c c th ng kê thì t ng s n ph m n i đ a theo thành ph n kinh t giai

ự ủ ụ ứ ạ ộ đo n 2010­2014, GDP c a Hà N i liên t c tăng (trong khi m c tăng GDP khu v c nhà

ự ả ự ố ướ n c gi m 0,61% , khu v c ngoài nhà n ướ ạ c l i tăng 0,37%, khu v c có v n đ u t ầ ư

ớ ạ ộ ứ ấ ế ướ n c ngoài tăng t i là 2,71%) mà theo nghiên c u cho th y các ho t đ ng kinh t ầ    ng m

ủ ế ự ệ ấ ế ướ ự ế ch  y u xu t hi n trong khu v c kinh t ngoài nhà n c và khu v c kinh t nhà n ướ   c.

ả ự ứ ưở Đó chính là lí do gi i thích vì sao hai khu v c này không có m c tăng tr ng cao nh ư

ầ ư ướ ự ố ạ khu v c có v n đ u t n c ngoài. Nguyên nhân là do khi l m phát tăng cao, chi phí

ể ả ệ ệ ả ấ ộ ạ   ả s n xu t leo thang bu c các doanh nghi p ph i tính bi n pháp đ  gi m phí, các ho t

ạ ộ ế ề ể ầ ộ đ ng ng m vì th  mà gia tăng v  quy mô. Các nhóm ho t đ ng này phát tri n theo

ế ậ ậ ậ ố ươ ướ h ả ng tr n thu , trách công khai các kho n thu nh p th m chí và gian l n th ạ   ng m i.

ế ế ệ ầ ị ạ ộ Các ho t đ ng kinh t ng m khi n cho vi c tính toán giá tr  GDP không đ ượ   c

ư ả ượ ệ ộ ỉ ố chính xác, làm cho ch  s  này ch a ph n ánh đ c m t cách toàn di n tình hình phát

ể ế ủ ộ ấ ướ ệ ạ ướ ư ể tri n kinh t c a m t đ t n ặ c. Đ c bi t là t i các n c đang phát tri n nh  Vi ệ   t

ế ự ừ ữ ệ ẫ ổ ị ướ Nam. T  đó d n đ n s  gia tăng chênh l ch t ng giá tr  GDP gi a các n ể   c phát tri n

ự ế ể ể ể ướ ủ ị và đang phát tri n hay kém phát tri n. Th c t thì đ ự   c tính giá tr  GDP c a khu v c

ế ầ kinh t ấ  ng m là r t khó khăn.

Ả ưở ể ế ế 2. nh h ng đ n phát tri n kinh t vĩ mô

20

2.1. Thu chi ngân sách nhà n cướ

̉ Bang 2. : Tình hình thu chi ngân sách nhà n cướ

ơ ị ỷ ồ (Đ n v : T  đ ng)

Năm

2009

2010

2011

2012

2013

2014

Thu ngân

273.141

303.472

396.679

493.675

519.836

495.189

sách

Chi ngân

360.441

432.172

519.279

633.875

681.836

719.189

sách

Nguồn: Bộ Tài Chính

̀ Hinh 2.: Tình hình thu chi ngân sách nhà n cướ

ơ ị ỷ ồ (Đ n v : T  đ ng)

ể ấ ề ể ồ ế ể ặ ầ ệ Nhìn vào bi u đ  ta có th  th y, khi n n kinh t ng m phát tri n, đ c bi t là các

ạ ộ ế ủ ế ướ ẽ ho t đ ng kinh t ồ  không khai báo thu  thì ngu n thu ngân sách c a Nhà n ị   c s  ch u

ả ưở ự ư ế ặ ả ẫ ồ nh h ng tiêu c c, d n đ n ngu n thu ngân sách gi m ho c tăng nh ng không đáp

21

ứ ầ ng nhu c u chi ngân sách.

22

ế 2.2.

Tăng tr ưở Ả ưở ng kinh t ự ng tiêu c c nh h

ạ ộ ủ ầ ấ ạ Chính tính ch t “ng m”, không minh b ch, rõ ràng c a các ho t đ ng trong khu

ế ề ẩ ơ ớ ự ứ ề ế ự v c kinh t phi chính th c này khi n cho nó ti m  n nhi u nguy c  t ể   i s  phát tri n

ế ệ ế ự ữ ộ ưở ủ ề c a n n kinh t nói chung và có nh ng tác đ ng rõ r t đ n s  tăng tr ng kinh t ế ủ    c a

ụ ể ấ ị ế ả ộ ộ ố ộ ờ m t qu c gia trong m t kho ng th i gian nh t đ nh. C  th , nó tác đ ng đ n các khía

ỉ ố ấ ưở ủ ề ế ố ạ c nh c u thành lên ch  s  tăng tr ng chung c a n n kinh t qu c dân.

ớ ế ế ế ầ ề V i các n n kinh t ể  phát tri n, kinh t ả  ng m chi m kho ng 14­16%   GDP và

ề ế ư ậ ể ế ầ ớ 30­40% GDP v i các n n kinh t đang phát tri n. Nh  v y, kinh t ẽ ả    ng m s   nh

ữ ệ ế ề ệ ế ẫ ậ ổ ưở h ố ng đ n vi c đi u tra thu th p d  li u th ng kê, d n đ n cái nhìn t ng quan và s ự

ệ ạ ị ườ ố ướ ủ ấ ướ ho ch đ nh sai l ch cho các đ ng l i, h ng đi c a đ t n c.

ươ ự ư ướ ưở ế ủ ệ ị T ng t nh  các n c trên, tăng tr ng kinh t c a Vi t Nam cũng ch u tác

ự ấ ớ ừ ế ạ ỏ ế ầ ộ đ ng tiêu c c r t l n t ạ ộ  các ho t đ ng kinh t ng m. N u chúng ta lo i b  hàng hóa

ụ ấ ợ ể ị ị ế ư ấ ả ầ và d ch v  b t h p pháp, chúng ta có th  xác đ nh kinh t ng m nh  t t c  các hàng

ậ ừ ụ ố ị ủ ể ế ặ hóa và d ch v  pháp lý đang c  tình che đ y t chính ph  đ  tránh thu  ho c các quy

ữ ả ườ ượ ướ ự ả ế ị đ nh pháp lí khác. K t qu  là, nh ng ng i tham gia không đ ệ ủ   i s  b o v  c a c d

ậ ẽ ứ ươ ả ậ ệ ề ấ ơ ờ ơ ườ pháp lu t s  ph i nh n m c l ng th p h n hay làm vi c nhi u gi h n, ng i lao

ờ ượ ưở ợ ệ ộ ộ đ ng không bao gi c h đ ng phúc l i an sinh xã h i. Các doanh nghi p không tuân

ấ ượ ủ ẩ ạ th  các tiêu chu n ch t l ấ   ng; kéo theo đó là hàng lo t các hành vi tham nhũng xu t

ươ ế ể ỗ ợ ứ ạ ươ ủ ủ ệ hi n. T ng  ng, các lo i thu  đ  h  tr  các ch ng trình c a chính ph  không bao

ự ữ ầ ư ủ ề ự ủ ẩ ế ả gi ờ ượ  đ c thu đ y đ  … kéo theo s  chi tiêu, d  tr , đ u t c a n n kinh t gi m sút.

ố ộ ừ ẩ ả ẩ ẩ ộ ổ T  đó kéo theo m t vòng lu n qu n,  làm cho t ng s n ph m qu c n i GDP ngày càng

ả gi m sút.

Ả ưở nh h ự ng tích c c

ự ằ ế ầ ạ ữ ộ Tuy r ng khu v c kinh t ng m mang l ự ế   i không ít nh ng tác đ ng tiêu c c đ n

ế ồ ờ ằ ậ ệ ể ủ ậ ư ị ề n n kinh t đ ng th i n m ngoài lu t l và quy đ nh nh ng không th  ph  nh n vai trò

ậ ọ ế ộ ỷ ọ ủ ộ quan tr ng c a b  ph n kinh t ế  này. Chi m m t t ỏ  tr ng không nh  trong nên kinh t ế

ệ ả ế ượ ố ướ ướ n c ta hi n nay kho ng 27%, kinh t ầ  ng m đ c xem là “cái h  đen” d i cái nhìn

23

ắ ệ ứ ưở ộ ộ ươ ễ kh c nghi t.  Theo th  tr ng B  Lao đ ng ­Th ộ ng binh và Xã h i Nguy n Thanh

ộ ủ ế ệ ố ướ Hoà: “N u ví von doanh nghi p qu c doanh là con ru t c a nhà n c, doanh nghi p t ệ ư

ệ ế ầ nhân là con nuôi, doanh nghi p liên doanh là con lai, thì kinh t ứ   ể  ng m có th  xem là đ a

ơ ộ ứ ầ ọ Tr n Tr ng Th c, 2011) con r i t ệ i nghi p.” (

ế ở ơ ộ ứ ộ ệ ấ ạ N u nhìn góc đ  khác, “đ a con r i t i nghi p”  y cũng mang l i không ít l ợ   i

ế ợ ế ể ượ ầ ề ích cho n n kinh t ữ . Nh ng l ủ i ích c a kinh t ng m có th  đ c chia thành:

 Kinh t

ế ể ủ ự ề ề ệ ế ầ ệ    ng m là ti n đ  cho s  phát tri n c a các doanh nghi p ti ng tăm hi n

ố ả ướ ổ ừ ề ế ể nay: Trong b i c nh n c ta đang trong ti n trình chuy n đ i t n n kinh t ế ế   k

ạ ự ế ho ch hóa sang kinh t ế ị ườ  th  tr ng thì khu v c kinh t ự   ứ  phi chính th c là khu v c

ề ệ ạ ổ ớ ở   ấ đi tiên phong trong quá trình đ i m i. R t nhi u doanh nghi p phát đ t đã kh i

ồ ừ ế ứ ệ ấ ộ ngu n t ự  khu v c kinh t phi chính th c này. B t kì m t doanh nghi p nào

ồ ạ ể ố ắ ầ ừ ệ ầ ố mu n phát tri n và t n t i thì c n có v n và kinh nghi m. B t đ u t ữ    nh ng

ạ ộ ỏ ẻ ị ườ ể ậ ầ ho t đ ng kinh doanh nh  l , tìm hi u và thâm nh p th  tr ầ ng d n d n là lí do

ệ ớ ữ ữ ạ ạ ệ   vì sao nh ng doanh nghi p l n m nh thì càng m nh, còn nh ng doanh nghi p

ế ạ ồ ố ế ạ y u l ự i càng y u đi. Ngoài ra, cách khu v c này t o ra ngu n v n cũng không

ư ự ố ế ư ầ ọ ổ gi ng nh  các khu v c kinh t khác, h  không nh  các công ty c  ph n tìm

ố ừ ồ ươ ư ề ạ ơ ố ị ngu n v n t ngân hàng th ả   ng m i, không nh  nhi u đ n v  qu c doanh ph i

ề ồ ướ ế ự ở ố ự d a vào đ ng ti n nhà n ự c, khu v c kinh t này t ằ    xoay s  v n trong dân b ng

ơ ọ ứ ụ ư ủ ề nhi u hình th c khác nhau, ví d  nh  ch i h , vay c a nhau mà không theo lãi

ế ỉ ướ ữ ủ ậ ậ ấ su t ngân hàng. Chính vì v y trong nh ng th p niên 80 c a th  k  tr c khi mà

ớ ắ ầ ự ớ ế ướ n ộ ổ c ta m i b t đ u công cu c đ i m i thì khu v c kinh t ớ    này đã bung ra s m

ố ộ ấ ấ ạ ấ nh t, m nh nh t và t c đ  nhanh nh t.

 Kinh t

ế ủ ả ầ ả ố  ng m gi m cú s c kh ng ho ng:

ồ ầ ữ ạ ấ ờ ủ   H i đ u nh ng năm 90 hay giai đo n 2008­2012 là th i kì không m y sáng s a

ế ấ ạ ậ ấ ề ủ c a n n kinh t ề ủ    khi mà lãi su t tăng cao, l m phát và nh p siêu là v n đ  c a

ề ố ệ ữ ề ấ ỏ nhi u qu c gia trong đó có Vi ủ ư   t Nam. Nh ng v n đ  này đòi h i Chính ph  đ a

ữ ư ệ ề ằ ế ở ạ ị ra nh ng bi n pháp nh m đ a n n kinh t tr  l i v  trí đi lên, tuy nhiên thành

ạ ệ ề ặ ỏ ỉ ệ công hay không l i đòi h i vi c đi u ch nh các chính sách vĩ mô, đ c bi ộ   t là n i

ủ ế ế ố ữ ề ế ạ ề ự l c c a n n kinh t . Trong khi nh ng y u t này còn nhi u h n ch  và ph ụ

24

ự ộ ế ứ ạ ộ ả ả thu c thì khu v c kinh t phi chính th c l i là m t gi ệ i pháp hi u qu . T ừ

ữ ấ ả ộ ế nh ng cu c kh o sát cho th y, kinh t ầ  ng m đ ượ ự ỗ ợ ủ c s  h  tr ố   ồ  c a đ ng v n

ố ệ ướ ử ướ ạ ể ế trong dân mà s  li u ế c tính có th  chi m đ n phân n a d i d ng vàng, đô la

ấ ộ ề ả ả ề và b t đ ng s n. Đi u này đã gi thích vì sao n n kinh t ế ủ ướ  c a n ả c ta tr i qua

ư ự ấ ợ ủ ư ờ ố   bao nhiêu sóng gió cũng nh  s  b t h p lý c a chính sách vĩ mô, nh ng đ i s ng

ườ ộ ộ ề ậ ỏ ộ ị ủ c a ng ộ   ậ i dân không b  tác đ ng nhi u, th m chí m t b  ph n nh  lao đ ng

ộ ố ơ ấ ộ T n L c, 2009) ẫ v n có cu c s ng khá h n. (

 Kinh t

ế ả ế ề ệ ườ ọ ồ ầ  ng m gi i quy t vi c làm cho nhi u ng i và giúp h  có ngu n thu

ề ậ ư ướ ộ ơ ừ ả nh p: Khi mà n n kinh t ế ế ớ  th  gi i cũng nh  n c ta v a tr i qua m t c n ng ủ

ệ ấ ố ườ ệ ấ ớ ắ ầ ỉ say và hi n nay m i b t đ u t nh gi c thì s  ng ự   i th t nghi p trong khu v c

ế ụ ứ kinh t ề  chính th c ngày càng tăng do nhi u nguyên nhân khác nhau, ví d  nh ư

ưở ộ ạ ệ ố ơ ị ộ ố t c đ  tăng tr ng dân s  luôn cao h n nh p đ  t o công ăn vi c làm; khi mà

ệ ế ễ ả quá trình suy thoái di n ra khuy n khích các doanh nghi p sa th i nhân viên

ươ ể ử ụ ộ ờ ưở h ng l ng đ  s  d ng lao đ ng làm thuê bán th i gian và không có an sinh xã

ả ệ ế ệ ổ ị ườ ự ộ h i .... Khu v c này đã gi i quy t vi c làm  n đ nh cho 11 tri u ng i, trong s ố

ủ ệ ộ ướ ướ ả Tr nầ 46 tri u lao đ ng c a n c ta và c tính đóng góp kho ng 20% GDP. (

ọ ệ ặ ặ ữ ể ằ ị ứ Tr ng Th c, 2011). ỉ Tuy r ng có th  ch  là nh ng công vi c l ụ ử   t v t, d ch v  s a

ỏ ẻ ữ ữ ề ệ ườ ế ớ ch a, buôn bán nh  l nh ng có đ n hàng tri u ng i trên th  gi i trong đó có

ệ ự ứ ữ ạ ố ợ ộ Vi t Nam s ng d a vào nh ng hình th c đó. T i ch  Gi ờ ở i Hà N i ta có th ể

ể ắ ặ ở ấ ổ ế ữ ặ ấ ả ắ ặ b t g p nh ng hình  nh r t ph  bi n này ho c có th  b t g p ị    b t kì đ a

ươ ủ ệ ữ ế ẩ ườ ph ng nào c a Vi t Nam. N u tính theo tiêu chu n chung, nh ng ng i buôn

ặ ặ ọ ẽ ẳ ậ ấ ư ế bán l t v t này có thu nh p r t bèo, nh ng n u không có nó, h  s  ch ng có cái

ự ả ế ậ ầ ậ ọ ọ gì c . Rõ ràng “khu v c kinh t ng m đã thu nh n h  và cho h  thu nh p”. Báo

ủ ứ ể ể ợ ộ ổ cáo  c a   Trung   tâm  phát  tri n  thu c   T   ch c   H p  tác   và   Phát  tri n  kinh  t ế

ế ỉ ườ ế ớ ệ ợ ồ (OECD) cho bi t có 1,8 t  ng i trên th  gi i làm vi c không có h p đ ng và

ế ộ ớ ỉ ườ ự ợ ớ ặ ch  đ  an sinh so v i 1,2 t  ng i làm trong khu v c h p pháp. V i đ c thu linh

ồ ự ụ ự ậ ạ ỏ ố ế ho t đòi h i ít v n và t n d ng các ngu n l c khác khu v c kinh t ầ  ng m đã

ả ọ ộ đóng vai trong quan tr ng trong công cu c xóa đói gi m nghèo.

 Kinh t

25

ế ầ ế ứ ỗ ợ ề  ng m h  tr  n n kinh t chính th c:

ệ ệ ườ ề ộ ế Ngoài vi c giúp duy trì công ăn vi c làm cho ng i lao đ ng, n n kinh t ầ    ng m

ỗ ợ ề ế ậ ừ ứ ụ cũng h  tr  cho n n kinh t chính th c. Ví d , thu nh p t ầ   ạ ộ  các ho t đ ng ng m

ể ẽ ượ ị ườ ứ này có th  s  đ c các cá nhân chi tiêu trên th  tr ầ   ng chính th c và góp ph n

ố ễ ơ (S n Nguy n, 2010) làm tăng GDP qu c gia.

ạ ấ 2.3. ệ L m phát và th t nghi p

Ả ưở ớ ấ 2.3.1. nh h ng t ề ạ i v n đ  l m phát

ớ ự ở ộ ạ ộ ủ ề ạ ế Cùng v i s  m  r ng ph m vi ho t đ ng c a các n n kinh t ỉ ố , các ch  s  kinh t ế

ưở ề ướ ể ủ ự ự ế ẽ ầ ị ả ề đ u b   nh h ng theo chi u h ng tiêu c c. S  phát tri n c a kinh t ng m s  làm

ấ ở ậ ỉ ệ ấ ệ ủ ữ ự ẹ ả s n xu t nh ng khu v c chính quy thu h p. Chính vì v y t  l ộ    th t nghi p c a m t

ữ ậ ườ ẽ ề ấ ộ ộ b  ph n nh ng ng i lao đ ng chân chính s  tăng, gây khó khăn trong v n đ  thu

ậ ồ ờ ướ ượ nh p và tích lũy, tiêu dùng. Đ ng th i nhà n c cũng không thu đ ế   ế ẫ c thu , d n đ n

ế ạ ẽ ẫ ạ ộ b i chi ngân sách. Tình tr ng này kéo dài s  d n đ n l m phát.

ấ ủ ố ệ ụ ổ ố ỷ ệ ạ ủ Theo s  li u cung c p c a T ng c c th ng kê, t l m phát c a các tháng năm l

ỳ ạ ể ừ ấ ớ ỉ 2014 so v i cùng k  đ t cao nh t vào tháng 1 cũng ch  là 5,45%. K  t tháng 6, t ỷ ệ   l

ủ ả ớ ỳ ỉ tăng c a CPI ngày càng gi m. CPI tháng 12 ch  tăng 1,84% so v i cùng k  năm 2013,

ỷ ệ ạ ứ ấ ơ ỉ kéo t ủ    l m phát bình quân tháng ch  còn 4,09%/năm, th p h n m c trung bình c a l

Tính đ n ngày 15/12/2014, t ng chi ngân sách nhà

ể ế ầ ổ năm 2013 là 2,5 đi m ph n trăm.

ỷ ằ ự ế ướ ướ ạ n c đ t 968,5 nghìn t c ổ   , b ng 96,2% d  toán năm. Tính đ n ngày 27/12/2014, t ng

ươ ệ ớ ố ph ụ ng ti n thanh toán tăng 15,65% và tín d ng tăng 12,62% so v i cu i năm 2013.

ư ậ ự ế ề ố ệ ớ ướ ụ ề Nh  v y, v i th c t v  s  li u chi ngân sách nhà n c, cung ti n và tín d ng năm

ề ằ ượ ứ ủ ư ạ ạ ấ ơ ầ 2014 đ u g n b ng và v t m c c a năm 2013, nh ng l m phát l ấ   i th p h n cho th y,

ề ệ ữ ư ứ ầ ạ l m phát có nh ng nguyên nhân ngoài chính sách ti n t và tài khóa, nh : s c c u còn

ầ ụ ụ ả ưở ủ ế ả ế y u, giá xăng d u s t gi m liên t c và do  nh h ng c a kinh t ầ  ng m.

ư ậ ẽ ả ạ ạ ưở ề ể ấ Nh  v y, tình tr ng l m phát s   nh h ế ự ng r t nhi u đ n s  phát tri n kinh t ế   .

ơ ế ự ể ủ ủ ấ ầ ơ ữ H n n a, kinh t ng m không có s  ki m soát c a chính ph  hay b t kì c  quan nhà

ủ ể ậ ế ự ế ị ướ n c nào, vì v y nên các ch  th  kinh t hoàn toàn t ả    do trong quy t đ nh giá s n

ủ ẩ ế ể ẽ ạ ự ấ ằ ầ ph m c a mình. Khi kinh t ng m phát tri n s  t o nên s  m t cân b ng trong các khu

26

ự v c kinh t ế .

Ả ưở ủ ế ớ ấ 2.3.2. nh h ng c a kinh t ầ  ng m t ề ệ i v n đ  vi c làm

ưở Ả   nh h ự ng tíêu c c

ế ổ ố ệ ỷ ệ ấ ệ ủ ệ ụ  Theo T ng c c th ng k  Vi t Nam, t th t nghi p c a Vi l t Nam năm 2014 là

ư ả ạ ầ ớ ớ 3,4%, tuy gi m so v i năm 2013 nh ng l i tăng g n 0,2% so v i năm 2012.

ệ ế ệ ộ Trong khi đó, t ỷ ệ  l ớ    lao đ ng thi u vi c làm hi n nay là 5,1%, tăng 0,2% so v i

ế ệ ớ năm 2013. Đáng chú ý, t ỷ ệ  l thi u vi c làm nông thôn lên t i 2,9%, trong khi t ỷ

ở ự ị ệ l này khu v c thành th  là 1,2%.

ạ ộ ứ ủ ự ệ ấ ặ    Th t nghi p gia tăng kéo theo s  gia tăng c a các ho t đ ng phi chính th c, đ c

ệ ạ ộ ạ ộ ả ủ ệ ệ ầ ầ bi t là ho t đ ng ng m. H  qu  c a vi c gia tăng các ho t đ ng ng m chính là

ộ ố ấ ổ ệ ạ ễ ộ ườ ồ ạ ứ cu c s ng b t  n, các t n n xã h i, ô nhi m môi tr ng, suy đ i đ o đ c.

Ả ưở nh h ự ng tích c c

ế ấ ầ ượ ụ ề ệ ế ả ố ự  Khu v c kinh t ng m đã l p đ c kho ng tr ng thi u h t v  vi c làm và thu

ậ ủ ộ ộ ậ ớ ộ nh p c a m t b  ph n l n lao đ ng

 Có hàng tri u ng

ệ ườ ế ớ ố ệ ặ ặ ờ i trên th  gi i s ng nh  vào công vi c l t v t mà các nhà

ế ọ ế ạ ế ỉ ầ ầ ạ ộ ờ ợ Kinh t h c x p vào d ng kinh t ng m. T i Ch  Tr i Hà N i, ch  c n bày ra

ể ế ặ ị ụ ử ữ ẩ ả ố vài s n ph m ho c d ch v  s a ch a nào đó là có th  ki m s ng qua ngày. Hình

ả ổ ế ở ấ ề ị ươ ở ệ nh này r t ph  bi n nhi u đ a ph ng Vi t Nam.

ế ầ ở ướ ể ườ ộ ự  Khu v c kinh t ng m các n c phát tri n th ng thu hút lao đ ng không có

ự ạ ư ườ ậ ư ợ ợ năng l c c nh tranh nh : Ng ộ   ặ i nh p c  (h p pháp ho c không h p pháp), n i

ợ ườ ề ư ố ượ ữ tr , sinh viên, ng ớ i v  h u … V i nh ng đ i t ầ   ạ ộ ng này, ho t đ ng ng m

ư ệ ế ể ậ ấ ạ ộ ườ d ng   nh   là   m t   lo i   hình  công  vi c   duy  nh t   đ   ki m   thu   nh p.   Doanh

ố ượ ệ ậ ụ ệ ợ nghi p thu nh n các đ i t ớ ng này làm vi c v i m c đích tăng l ủ   ậ i nhu n c a

ạ ộ ễ (Nguy n Văn Minh, 2009, tr 14) ho t đ ng kinh doanh.

2.4.

ề ệ Ti n t ệ ề ệ ề ạ ế ạ ộ ứ ữ ế và chính sách ti n t ạ t Nam, bên c nh n n kinh t T i Vi chính th c, nh ng ho t đ ng kinh t và

ậ ừ ề ữ ế ề ế ầ ả nh ng kho n thu nh p t n n kinh t ứ  phi chính th c (n n kinh t ữ    ng m) đã có nh ng

ấ ị ề ệ ủ ụ ể ư ộ ế tác đ ng nh t đ nh đ n chính sách ti n t c a NHTW, c  th  nh  sau:

ề ỷ ủ ự ế ầ ố : S  gia tăng quy mô c a kinh t ng m cùng các cân đ i, giao Đi u hành t  giá

27

ạ ệ ế ứ ườ ố ớ ề ỉ ỷ ị d ch ngo i t ứ  đã và đang gây s c ép h t s c khó l ệ ng đ i v i vi c đi u ch nh t giá

ự ầ ư ộ ế ư ừ ủ c a NHTW. M t chuyên gia trong lĩnh v c đ u t cho bi ể   t “Ch ng nào còn ch a ki m

ượ ế ị ườ ầ ự ệ ề ỷ soát đ c kinh t ể  ng m, ki m soát th  tr ng t do thì vi c đi u hành t ả    giá còn ph i

ữ ữ ấ ậ ặ ố ị ch p nh n nh ng sai s , ho c nh ng khó khăn khó đ nh rõ”. Ngày 19/8/2015, NHTW đã

ố ề ỉ ỷ ữ ồ ệ công b  đi u ch nh tăng t giá bình quân liên ngân hàng gi a đ ng Vi t Nam và đô la

ỹ ừ ứ ứ ề ỉ M  t ồ    m c 21.673 VND/USD lên 21.890 VND/USD,(m c đi u ch nh tăng 1%), đ ng

ộ ỷ ề ờ ỉ ừ ướ th i đi u ch nh tăng biên đ  t giá t + /­2% lên +/­3%.Tr c đó ngày 12/8, NHNN đã

ộ ỷ ừ ế ị ề ộ ỉ ớ n i biên đ  t giá t ế ứ    +/­1% lên +/­2%.Đây là m t quy t đ nh đi u ch nh kép h t s c

ờ ớ ộ ề ờ ồ ứ ề ầ ớ ộ ớ ỉ ướ ỉ ấ b t ng  đ ng th i v i m c đ  đi u ch nh l n.C ng v i hai l n đi u ch nh tr c đó

ứ ế ề ồ vào tháng 1 và tháng 5 thì tính đ n nay, NHTW đã chính th c phá giá ti n đ ng 3% và

ề ả ấ ộ ỷ ớ n i biên đ  thêm 2%. V  b n ch t là t ế    giá USD/VND đã tăng 5%, trong khi cam k t

ố ệ ỉ ề ữ ầ ố ỉ ủ c a NHTW là ch  đi u ch nh 2% trong năm nay. S  li u th ng kê nh ng năm g n đây

ư ủ ể ủ ứ ấ ặ ổ ệ ớ ừ cho th y, m c th ng d  c a cán cân t ng th  c a Vi t Nam hàng năm l n, t 8 ­ 10 t ỷ

ạ ố ự ữ ư ế ồ ươ ị ườ ứ USD/năm. Th  nh ng, ngu n d  tr  ngo i h i không tăng t ng  ng, th  tr ẫ   ng v n

ạ ệ ề ề ậ ẳ ố ị ằ có nhi u lúc căng th ng.Nhi u chuyên gia nh n đ nh, s  ngo i t ư    đó n m trong dân c ,

ế ạ ệ ầ ữ ế ầ ơ ờ ẫ ứ t c kinh t ng m. Dân có ngo i t và găm gi và đ u c  vào đó ki m l ế   i d n đ n

ế ạ ầ ả ộ ộ ả ạ ị ườ khan hi m và thanh kho n ng t ng t đi (có m t ph n gi t o) trên th  tr ng và giá

lên.

ạ ộ ạ ả ộ ưở ử ề : Lo i hình t i ph m này có tác đ ng,  nh h ự ng tiêu c c bao trùm “R a ti n”

ư ề ế ộ ố ị ự ủ ờ ố lên nhi u lĩnh v c c a đ i s ng nh  kinh t xã h i, chính tr , an ninh qu c phòng... và

ươ ộ ủ ữ ế ạ ớ ố ừ t lâu đã v n nh ng chi c vòi b ch tu c c a chúng ra ngoài biên gi i các qu c gia.

ế ả ề ậ ỉ ưở ủ ử ề ề ệ Ch  xin đ  c p đ n  nh h ế ng c a r a ti n đ n chính sách ti n t :

ự ư ế ớ ể ề ồ ữ ế ầ ộ • S  l u chuy n các lu ng ti n trong th  gi ầ   i ng m gây ra nh ng đ t bi n trong c u

ề ệ ấ ổ ấ ị ỷ ti n t và b t  n đ nh lãi su t và t ố  giá h i đoái.

ụ ề ệ ủ ả ủ ử ề ệ ả ạ ộ • Ho t  đ ng  r a  ti n làm gi m tính  hi u  qu   c a  các  công  c   ti n t c a  chính

ủ ạ ấ ỷ ứ ụ ộ ạ ế ph (h n m c tín d ng, lãi su t, t giá), kích thích các hành vi t i ph m kinh t nh ư

ế ậ ộ ố ươ ấ ổ ủ ạ tr n thu , thâm ô, mua bán n i gián, gian l n th ề   ng m i, tăng tính b t  n c a n n

kinh t . ế

ệ ố ể ị ế ậ ở ị • H  th ng ngân hàng tài chính b  suy y u, th m chí có th  b  thao túng b i các băng

28

ộ nhóm t ạ i ph m.

ố ố ệ ạ ị ị • Các con s  th ng kê b  bóp méo, gây khó khăn cho vi c ho ch đ nh chính sách và

ả ề ệ ả ế ủ ủ ố gi m hi u qu  đi u ti ả t c a chính ph . Năm 2014, b ng cân đ i cán cân thanh toán

ố ế ể ặ ư ấ ổ ỷ ụ ư ả ỗ qu c t cho th y, cán cân t ng th  th ng d  8,38 t USD, nh ng kho n m c "L i và

ớ ỷ ạ ệ ứ ộ ớ sai sót" cũng lên t i 6,34 t USD, t c m t quy mô l n ngo i t ệ ố    không đi vào h  th ng

ạ ệ ư ằ ữ ầ ơ ngân hàng. Mà nó n m trong dân c . Dân có ngo i t và găm gi ế   , đ u c  vào đó ki m

ư ế ẫ ướ ử ệ ờ l i. Dân giàu nh ng d n đ n Ngân hàng Nhà n ấ ả c khó x  và v t v  trong vi c sai s ố

ể ớ ị ườ ướ ề có th  l n trong nhãn quan đánh giá th  tr ể ị ng đ  đ nh h ng đi u hành, chính sách.

ủ ử ề ạ ấ ớ ử ề ề ế ơ ộ ế Nguy c  do r a ti n t o ra là r t l n, tác đ ng c a r a ti n đ n n n kinh t , tài chính

ủ ề ỏ ị ế ạ ề ẩ ề ấ ở ự ổ là không nh , nó phá v  s   n đ nh c a n n kinh t ớ ậ    t o ra r t nhi u ti m  n v i h u

ộ ổ ứ ả ớ ẻ ả ệ ố qu  vô cùng to l n không riêng cho m t t ch c riêng l nào mà cho c  h  th ng kinh

ướ ế t , tài chính n c nhà.

ị ườ ữ ề ệ ng ti n t ư  nh  tình Tham nhũng: Năm 2009, cùng nh ng khó khăn trên th  tr

ệ ố ữ ả ấ ạ ẳ tr ng đô­la hóa, căng th ng thanh kho n trong h  th ng ngân hàng, nh t là nh ng ngân

ấ ậ ữ ấ ớ ỏ ề hàng nh  cùng v i nh ng b t c p trong đi u hành chính sách lãi su t (vô hình trung đã

ị ườ ứ ấ ạ ờ ườ hình thành hai m c lãi su t trên th  tr ng th i gian qua) đã t o môi tr ạ   ng cho ho t

ữ ệ ạ ấ ầ ợ ạ   ộ đ ng tham nhũng. Nh ng tháng đ u năm đã xu t hi n tình tr ng “ch  đen” trong ho t

ụ ổ ứ ả ế ầ ậ ỏ ộ đ ng tín d ng ngân hàng; t ớ    ch c, cá nhân đi vay ph i ti n hành th a thu n ng m v i

ấ ủ ợ ề ứ ả ẫ ấ ợ ồ ị ngân hàng v  m c lãi su t trong khi lãi su t c a h p đ ng v n ph i phù h p quy đ nh

ướ ự ề ệ ẫ ớ ố ộ ố ệ ượ ủ c a Nhà n c.S  khó khăn v  vi c vay v n đã d n t i m t s  hi n t ự   ng tiêu c c.

ướ ố ớ ụ ấ ậ ỏ Sau khi Ngân hàng Nhà n ả   c cho phép áp d ng lãi su t th a thu n đ i v i các kho n

ề ơ ả ầ ả ẳ ạ ớ cho vay trung và dài h n, v  c  b n, đã gi m b t căng th ng cung ­ c u cho th  tr ị ườ   ng

ề ệ ề ố ủ ữ ệ ẫ ti n t .Tuy nhiên, nh ng khó khăn v  v n c a ngân hàng và doanh nghi p v n là môi

ườ ạ ộ ể ả ự tr ng có th  n y sinh các ho t đ ng tiêu c c.

ấ ậ ươ 2.5. Tình hình xu t nh p kh u và cán cân th

ươ ề ạ ạ ng m i ể ự ự ộ ấ ề ẩ Đánh giá v  báo cáo cán cân th ữ   ng m i có th  th c s  là m t v n đ  vì nh ng

ậ ạ ệ khó khăn trong vi c thu th p và ghi l i các thông tin.

ứ ể ề ệ ấ ọ ấ ả ữ Đ  minh h a v n đ  này, khi tài li u chính th c cho t t c  nh ng công ty trên

ế ớ ề ượ ấ ẩ ượ ơ ậ ả ớ ộ th  gi i đ u đ c thêm vào, xu t kh u v ầ   t h n so v i nh p kho ng m t vài ph n

29

ế ớ ề ộ ả ế ươ trăm, thì đi u đó có nghĩa là th  gi i đang có m t b ng quy t toán th ng nghi p t ệ ố   t.

ể ề ậ ấ ả ề ặ ộ ồ ị Đi u này không th  có th t vì t ộ   t c  các giao d ch đ u bao g m m t bên có ho c m t

ả ủ ợ ề ố ỗ ườ ấ ằ bên n  đ u nhau trong tài kho n c a m i qu c gia. Ng ữ   ự ấ i ta tin r ng s  b t nh t gi a

ạ ộ ủ ả ế ư ầ ị ượ các tài kho n này là vì có ho t đ ng c a kinh t ữ  ng m nh  nh ng giao d ch đ c dùng

ề ể ệ ế ấ ặ ậ ặ ố ộ ể ử ề đ  r a ti n , ho c tr n thu , buôn l u ho c m t vài v n đ  hi n hi n khác.

ạ ệ ồ ạ ạ ử ế ề ậ ậ ố T i Vi t Nam luôn t n t ề   i n n buôn l u, tr n thu  hay r a ti n, do v y đi u

ự ệ ẽ ươ ữ ạ ệ này s  gây ra s  chênh l ch trong cán cân th ng m i gi a Vi t Nam và các n ướ   c

ố ệ ư ự ể ệ ươ ữ ướ ạ ớ khác, đi n hình nh  s  chênh l ch s  li u th ng m i quá l n gi a n c ta và Trung

ố Qu c vào năm 2014.

ố ệ ữ ố ệ ̉ Bang 2. : So sánh s  li u th ng kê gi a Vi ố t Nam và Trung Qu c

ơ ị ỷ ồ (Đ n v : t đ ng)

ố ệ ủ ệ ố ệ ủ S  li u c a Vi t Nam ố S  li u c a Trung Qu c

ệ ấ ẩ Vi t Nam xu t kh u sang 14.9 19.9 Trung Qu cố

ệ Vi ậ t Nam nh p kh u t ẩ ừ 43.8 63.7 Trung Qu cố

ố ồ ổ ệ ụ Ngu n: T ng c c th ng kê Vi t Nam

ố ệ ề ạ ố ươ ữ ạ ệ Trong su t giai đo n 2001­2012, s  li u v  cán cân th ng m i gi a Vi t Nam

ứ ề ấ ố ớ ộ ố ơ và Trung Qu c luôn r t khác nhau v i m c công b  cao h n luôn thu c v  phía Trung

ấ ố ỷ ỷ Qu c. Cao nh t là hai năm 2010 (3,6 t USD) và năm 2011 (4,7 t USD). Tuy nhiên, s ố

ệ ệ ươ ữ ạ ướ ỷ li u năm 2014 chênh l ch cán cân th ng m i gi a hai n ế c lên đ n 20 t USD ­ theo

ệ ượ ườ ự ầ ả các chuyên gia ­ là hi n t ấ ng b t th ả ng c n ph i có s  lý gi i.

ụ ể ố ệ ẩ ủ ướ ấ ẩ ủ ấ ậ ố ơ C  th , s  li u xu t kh u c a n c ta th p h n nh p kh u c a Trung Qu c 5

ươ ươ ẩ ủ ẩ ủ ậ ấ ấ ơ ỷ t USD, t ng đ ố   ng 33% và nh p kh u c a ta th p h n xu t kh u c a Trung Qu c

ỷ ươ ươ 20 t USD, t ng đ ng 46%.

ộ ố ặ ố ệ ẩ ừ ữ ệ ậ ̉ Bang 2.: Chênh l ch s  li u gi a m t s  m t hàng nh p kh u t ố  Trung Qu c

30

ỷ (t USD)

Mặt hàng nhập khẩu

Chênh lệch

Dệt may, giày dép, máy móc, thiết bị xe cộ

12.5

Rau quả

1.6

Nguồn: Tổng cục thống kê Việt Nam

ỷ ủ ữ ệ ặ ể ấ Có th  th y 20 t ố    USD chênh l ch là nh ng m t hàng tiêu dùng c a Trung Qu c

ệ ả ề ấ ụ ưở ụ ươ tràn vào Vi t Nam. Lý gi ề i v  v n đ  này, V  tr ố ng V  Th ng kê th ạ ng m i và

ụ ổ ụ ủ ố ị ế ự ố ệ ệ ị d ch v , T ng c c Th ng kê Lê Th  Minh Th y cho bi t, s  chênh l ch s  li u do hai

ế ươ ồ nhóm nguyên nhân chính, bao g m nguyên nhân liên quan đ n ph ố ng pháp th ng kê và

ạ ộ ế ậ ậ ươ ạ nguyên nhân liên quan đ n ho t đ ng buôn l u, gian l n th ng m i.

ế ử ụ ề ấ ữ ể ề ằ ạ ố ộ ố ệ   V  v n đ  này, Đ i bi u Qu c h i Mai H u Tín cho r ng n u s  d ng s  li u

ố ể ụ ố ổ ạ ươ ệ ủ c a T ng c c Th ng kê Trung Qu c đ  tính l i cán cân th ạ ủ ng m i c a Vi t Nam thì

ệ ư ừ ừ ư ố Vi ấ t Nam ch a t ng xu t siêu trong các năm t 2012 ­ 2014 nh  đã công b . Con s ố

ứ ệ ậ ệ ạ ớ nh p siêu không chính th c tăng nhanh ngoài vi c gây khó khăn, thi t h i to l n cho

ế ệ ự ớ ỷ ậ ề n n kinh t Vi t Nam còn gây áp l c l n lên t giá … Tuy v y ông cũng nói chúng ta

ể ưở ệ ố ố ệ ố ừ ố có th  không tin t ng tuy t đ i vào các s  li u th ng kê t phía Trung Qu c, nh ng ư ở

ị ủ ộ ộ ố ế m t giác đ  nào đó, chính Trung Qu c đã tính giùm chúng ta giá tr  c a kinh t ầ    ng m

ế ầ ế ầ ế ế ể ớ ọ v i h . Chúng ta không th  không tính đ n ph n kinh t ng m này khi thi t k  các

chính sách.

ộ ưở ươ ươ ừ ả ậ ằ B  tr ng Công Th ng Th ắ   ng Vũ Huy cũng ph i th a nh n r ng: “Ch c

ắ ậ ế ch n có buôn l u và kinh t ầ  ng m”.

ấ ợ ể ấ ạ ộ ư ậ ữ ế ầ Nh  v y có th  th y nh ng ho t đ ng b t h p pháp trong kinh t ả    ng m đã  nh

ớ ạ ộ ư ậ ẩ ấ ươ ệ ưở h ng t i ho t đ ng xu t nh p kh u, cũng nh  cán cân th ạ ủ ng m i c a Vi t Nam.

31

ữ ả ơ ữ ưở ố ế ế ủ H n n a, đây còn là nh ng  nh h ng không t ề t đ n n n kinh t c a ta.

Ả ưở ấ ề ộ ế 3. nh h ng đ n các v n đ  an sinh xã h i

ế ả ầ ỉ ưở ế ả ể ấ ế Kinh t ng m không ch  có  nh h ng đ n s n xu t và phát tri n kinh t chung

ộ ớ ấ ủ ế ủ ộ ở ề mà còn tác đ ng t ủ ể i v n đ  an sinh xã h i b i ch  th  tham gia ch  y u c a kinh t ế

ầ ấ ấ ầ ớ ớ ế ầ ầ ng m là t ng l p nhân dân, nh t là t ng l p dân nghèo nh t. Kinh t ng m đã góp

ư ệ ầ ả ỏ ầ ph n không nh  vào vi c gi m nghèo trong nh ng năm g n đây. Tuy nhiên, vì kinh t ế

ủ ầ ằ ướ ữ ế ề ấ ự ể ng m n m ngoài s  ki m soát c a nhà n c nên nh ng v n đ  liên quan đ n an sinh

ộ ượ ướ ả ả xã h i không đ c nhà n c đ m b o.

ộ ượ ể ươ ụ ượ ị An sinh xã h i đ c hi u là các ch ộ ng trình hành đ ng, các d ch v  đ c chính

ủ ề ằ ẩ ợ ườ ph  đ  ra nh m thúc đ y phúc l i cho ng ỗ ợ ả   ệ i dân thông qua các bi n pháp h  tr , đ m

ồ ự ầ ủ ề ự ứ ề ế ẩ ẩ ậ ỏ ơ ả b o quy n ti p c n các ngu n l c đ y đ  v  th c ph m, n i trú  n, s c kh e và các

ườ ườ ệ ườ ụ ể ơ ệ ấ ố ượ đ i t ư ẻ ng nh  tr  em, ng i già, ng i b nh, ng i th t nghi p. C  th  h n, đó là

ữ ị ế ỗ ợ ể ệ ả ấ ờ ụ nh ng d ch v  chăm sóc y t , h  tr  tài chính trong th i gian th t nghi p, b o hi m xã

ỗ ợ ườ ị ạ ự ầ ộ h i, h  tr  ng ẩ i t  n n th c ph m, qu n áo…

ẽ ủ ề ự ể ạ ế ộ ự ạ S  phát tri n m nh m  c a n n kinh t ệ    nói chung đã t o ra m t s  chênh l ch

ậ ẽ ữ ữ ữ ệ ấ ị gi a giàu và nghèo, gi a thành th  và nông thôn. Vì v y s  xu t hi n nh ng làn sóng di

ể ế ữ ệ ố ỉ ư ồ ạ ổ ề c ố ớ   t đ  v  thành ph  và các t nh trung tâm đ  ki m vi c làm. Nh ng thành ph  l n,

ệ ộ ố ạ ộ ủ ả ặ đ c bi ề t là th  đô Hà N i v n đã có nhi u ho t đ ng phi chính quy do quá t ằ   i và n m

ễ ể ẽ ầ ớ ế   ữ ngoài t m ki m soát thì s  càng d  có nh ng làn sóng bùng phát m i có liên quan đ n

ế ễ (Nguy n Văn Minh, 2007, tr 15) kinh t ầ  ng m.

ệ ẽ ề ạ ầ ấ ộ Đ u tiên, tình tr ng th t nghi p s  gia tăng do có quá nhi u lao đ ng cùng đ ổ

ố ơ ộ ố ữ ề ề ộ ỏ ề v  thành ph , h n n a nhi u ngành đòi h i lao đ ng tay ngh  cao, m t s  ngành d ư

ộ ố ể ặ ừ ề ệ ặ ả ộ th a lao đ ng, m t s  doanh nghi p có th  g p ph i khó khăn v  tài chính ho c phát

ữ ể ề ẽ ấ ấ ạ ệ tri n kinh doanh. Khi tình tr ng th t nghi p gia tăng s  kéo theo nh ng v n đ  khác,

ạ ộ ữ ế ư ầ ỉ đó là nh ng ho t đ ng phi chính quy, kinh t ng m nh  bán hàng rong, buôn bán v a hè,

ấ ợ ờ ạ ữ ể ấ ặ ợ có th  là kinh doanh b t h p pháp nh ng m t hàng c m, ch  đen, c  b c, kinh doanh

ạ ộ ớ ơ ư ữ ủ ế ẽ ả   ự nh ng không báo cáo v i c  quan thu …S  gia tăng c a nh ng ho t đ ng này s   nh

ớ ấ ề ộ ưở h ng t i v n đ  an sinh xã h i.

ế ộ ố ấ ổ ạ ầ ộ ệ ạ ạ ả Kinh t ng m t o ra m t cu c s ng b t  n, t ứ    n n gia tăng, suy gi m đ o đ c

32

ư ữ ử ạ ợ ị ụ ể ờ ạ vì không có nh ng quy đ nh và x  ph t phù h p, nh ng t ẫ    đi m c  b c, ma túy v n

ạ ộ ể ầ ườ ễ ượ ả ặ ho t đ ng ngoài t m ki m soát.  Môi tr ng ô nhi m do không đ c qu n lí ch t ch ẽ

ạ ộ ữ ủ ệ ớ ị và không có ai ch u trách nhi m v i ho t đ ng kinh doanh c a mình. Trong nh ng năm

ế ữ ả ẫ ầ ưở ớ ớ ấ ề ộ qua, kinh t ng m v n đang có nh ng  nh h ng l n t i v n đ  an sinh xã h i.

ữ ả ể ắ ưở ế ượ ầ ụ  Đ  kh c ph c nh ng  nh h ng này, chúng ta c n có chi n l ữ c và nh ng gi ả   i

ấ ướ ớ ạ ộ ấ ợ pháp lâu dài, phù h p v i tình hình đ t n ữ c, không nên c m nh ng ho t đ ng kinh t ế

ủ ầ ườ ơ ộ ư ệ ả ờ ồ ng m c a ng ả ạ i dân nh ng đ ng th i cũng ph i t o c  h i vi c làm và đ m b o t ả ố   t

33

ề ộ ấ v n đ  an sinh xã h i.

ộ ố

ề

ể

ầ

ế ầ

ợ

ả

Ph n 3: M t s  quan đi m v  kinh t

ng m và g i ý gi

ể i pháp ki m soát

ế ầ

ệ

kinh t

ng m Vi

t Nam

ể ủ ủ ộ ườ ế 1. Thái đ , quan đi m c a chuyên gia, chính ph  và ng ề i dân v  kinh t

ng mầ

ế ầ ủ 1.1. Kinh t ng m và cái nhìn c a các chuyên gia, chính ph , t ủ ổ ứ  ch c

ộ ố ươ ứ ề ế ượ ế ớ ể M t s  ch ng trình nghiên c u v  kinh t ầ  ng m đ c tri n khai trên th  gi i:

 D  án Parstat Waemu ( 1998­ 2002) – 8 n

ự ướ c Tây Phi.

 D  án Med­ Noe 2 (2006­ 2009)­ 12 n

ự ướ ả ị c Đ a Trung H i.

 Ch

ươ ự ả ố ướ ng trình xây d ng kh  năng th ng kê ASEAN ( 2007­ 2009) – 8 n c Đông

 China start programme 1998­ 2002.

Nam Á.

 Shadow Economies All over the World New Estimates for 162 Countries from

ứ ủ ộ ố ề ế M t s  bài nghiên c u c a các chuyên gia v  kinh t ầ  ng m:

 Shadow Work: Measurement, Friedrich Schneider: International Encyclopedia of

1999 to 2007 ( Friedrich Schneider,  Andreas Buehn, Claudio E. Montenegro).

 Estimating   the   Size   of   the   Shadow   Economy:   Methods,   Problems   and   Open

the Social&Behavioral Sciences.

 Religion   and   the   Shadow   Economy,   together   with   Katharina   Linsbauer,   June

Questions, Andreas Buehn, Friedrich Schneider.

2014…..

ự ụ ớ ườ ủ ả ố Các d  án hình thành v i m c tiêu tăng c ng kh  năng c a qu c gia và khu

ộ ố ự ồ ế ầ ấ ươ ự ự v c trong m t s  lĩnh v c bao g m kinh t ng m và cung c p ph ng pháp th c hành

ế ấ ươ ầ ư ử ụ ề ổ ộ ố t t nh t liên quan đ n ph ng pháp đ u t ợ    vào lao đ ng và s  d ng đi u tra t ng h p.

ư ậ ế ớ ụ ể ủ ữ ự ư ứ Nh  v y, trên th  gi i đã có nh ng nghiên c u cũng nh  các d  án c  th  c a các t ổ

ứ ế ấ ả ầ ưở ủ ế ầ ch c và chuyên gia và kinh t ng m cho th y  nh h ng c a kinh t ố ớ    ng m đ i v i

ế ố ề n n kinh t qu c dân.

34

ế ầ ứ ủ ườ 1.2. Kinh t ậ  ng m và nh n th c c a ng i dân

ế ữ ở ầ ự ệ ế ầ ế Kinh t ng m hi n h u h u h t các lĩnh v c kinh t ộ   ư ờ ố  cũng nh  đ i s ng,m t

ầ ổ ạ ộ ự ứ ế ỏ ph n không nh  các cá nhân, t ch c đang ho t đ ng trong khu v c kinh t này, th ế

ạ ệ ộ ạ ớ ầ ọ ườ ư nh ng l i là m t khái ni m xa l ế  v i h u h t m i ng i dân.

ệ ắ ượ ấ ủ ề ả ế ề ầ Chính vi c không n m rõ đ c v  b n ch t c a kinh t ng m mà nhi u ng ườ   i

ế ỉ ườ ả ả ơ ệ khi nghe đ n khái ni m này, không ch  ng i dân mà c  các c  quan qu n lý, có cái

ự ề ế ị ữ ế ạ ầ ẫ ị nhìn không tích c c v  nó, d n đ n nh ng quy t đ nh, ho ch đ nh sai l m.

ổ ế ơ ả ư ứ ệ ề ế ậ Chính vì v y, vi c tuyên truy n cũng nh  ph  bi n các ki n th c c  b n v ề

ế ầ ượ ấ ọ ạ ượ ơ . (Võ Đ i L ) c, 2005, tr 10 kinh t là r t quan tr ng, c n đ ọ c chú tr ng h n

ề ấ ạ ộ ủ ự ệ ằ ế ể 2. Đ  xu t các bi n pháp nh m ki m soát ho t đ ng c a khu v c kinh t

ng mầ

́ ́ ̀ ̣ ̣ 2.1. Cac biên phap dai han

́ ̃ ́ ́ ̀ ́ ̃ Ổ ̣ ư ̣ ̣ ̉ ̉ ̣ n đinh kinh tê vi mô, hoach đinh chinh sach phat triên bên v ng. Đê thu hep khu

̀ ́ ́ ́ ̀ ́ ̃ ướ ̉ ượ ơ ̉ ̣ ự v c kinh tê ngâm tr c hêt phai phat triên l ́ ng song hanh v i chât, an sinh xa hôi song

̀ ́ ́ ̀ ́ ́ ơ ươ ưở ́ ơ ượ ̉ ̣ ̣ hanh v i bao vê môi tr ̀ ng,tăng tr ́ ng kinh tê găn liên v i chât l ̉   ng cuôc sông cua

́ ̀ ̀ ̀ ̃ ̀ ̀ ́ ơ ượ ̣ ̣ ̣ ̣ đai đa sô ng ̀ ươ i dân. Điêu nay đông nghia v i viêc tao đ c nhiêu công ăn viêc lam cho

́ ươ ự ̣ ̣ ̣ ̣ ng ̀ ươ i lao đông, tao ra môi tr ̀ ng kinh doanh minh bach, tăng thu nhâp th c tê cho

̀ ̀ ̣ ́ơ nhiêu tâng l p lao đông.

́ ầ ố ̉ (Tr n Qu c Trung, 2000, tr 15) Phat triên nông thôn :

 Chuyên dich c  câu kinh tê nông thôn: Hiên nay c  câu kinh tê cua n

́ ́ ́ ́ ơ ơ ươ ̉ ̣ ̣ ̉ ́ ́   c ta noi

́ ̀ ́ ́ ̀ ̀ ơ ̣ ̣ ̣ ̉ ̉ ̣ ̃ chung va c  câu lao đông noi riêng vân con lac hâu. Do đo cân phai đây manh

́ ́ ́ ́ ́ ươ ươ ự ̉ ̣ ̣ ̉ ̣ ơ chuyên dich c  câu trên cac ph ng diên. Tr ́ c hêt phai th c hiên chinh sach

́ ̀ ̀ ̀ ̀ ́ ́ ̉ ử ợ ̣ ̣ ̉ ̣ ́ ư kinh tê nhiêu thanh phân đê s  dung s c manh tông h p, đa dang hoa cac nganh

̀ nghê nông thôn.

 Hinh thanh cac khu công nghiêp nho: Khu công nghiêp nho phu h p v i điêu kiên

̀ ́ ̀ ̀ ̀ ợ ́ ơ ̣ ̉ ̣ ̉ ̣

̀ ́ ̀ ́ ̀ ̀ ̉ ̉ ̉ ̣ ̣ ̣ phat triên và hoan canh cua nông thôn Viêt Nam vê: vôn, trinh đô công nghê , trinh

́ ́ ̀ ́ ́ ̃ ẩ ượ ượ ượ ̣ ̉ ̣ đô quan li. Nông ph m đ ́ c chê biên se co giá tri va chât l ng đ c nâng lên,

35

́ ̀ ́ ơ ở ̀ ơ ợ ̉ ̉ ̣ ̉ ̣ th i gian bao quan lâu h n, m  rông kha năng tiêu thu, găn liên l ́   i ich kinh tê

́ ́ ́ ́ ́ ́ ơ ̉ ̣ ̣ ̣ ̣ ̃ ư gi a ng ̀ ̀ ươ i san xuât nguyên liêu v i cac nha may chê biên công nghiêp, tao viêc

̀ ́ ư ̀ ơ ̣ lam, tăng thu nhâp, nâng cao đ i sông dân c  nông thôn.

 Phat triên lang nghê: Gi

́ ̀ ̀ ́ ̀ ́ ̀ ̀ ́ ́ ́ ́ ư ́ ơ ̉ ̀ ̃  gin cac lang nghê truyên thông v i cac bi quyêt truyên

́ ̀ ̃ ́ ́ ́ ư ́ ơ ̀ ơ ̉ ̣ ̣ ̉ ̣ ợ thông nh ng đông th i cung phai kêt h p v i may moc hiên đai đê nâng cao hiêu

suât.́

̀ ́ ̀ ́ ́ ́ ̃ ́ ự ư ̉ ̉ ̣ ̉ ̀  Phat triên nguôn nhân l c: Phat triên nhân th c, hiêu biêt, ki năng sông va tiêm

́ ́ ̀ ́ ́ ượ ̉ ̣ ̣ năng cua con ng ̀ ́ ươ ơ i v i muc đich nâng cao chât l ̉  ng cuôc sông. Đây la yêu tô

́ ́ ́ ̀ ưở ự ự ̉ ̉ ̉ anh h ́ ng tr c tiêp đên s  phat triên cua kinh tê ngâm.

́ ́ ́ ự ̉ ̣ ́ ư ở Phat triên khu v c kinh tê chinh th c ̀  thanh thi:

 Tinh trang di c  t

̀ ́ ̀ ̃ ́ ̀ ́ ư ư ̣ ̣ ̉ ̀  nông thôn đên thanh thi đang diên ra phô biên va co xu h ́ ươ   ng

̀ ̀ ́ ́ ̃ ư ở ̉ ̣ ̉ ̣ ̀ ngay cang phat triên nhanh chong. Gây ra nh ng tr  ngai không  nho cho viêc tim

̀ ́ ̀ ́ ́ ̀ ́ ́ ̀ ̣ ̣ ̉ ̣ ̉ kiêm viêc lam chinh thông. Vi vây nha n ́ ̣  ươ c cân đây manh phat triên cac đô thi

̀ ̀ ̀ ́ ́ ́ ́ ́ ề ̣ ̉ ̣ ̉ ̀ ̣   loai trung binh va nho nhăm han chê dong di dân thai qua, giai quyêt vân đ  viêc

̀ ̀ ̃ ̣ lam va an sinh xa hôi.

 Phat triên thi tr

́ ̉ ̣ ̀ ̣ ươ ng lao đông.

 Xoa bo rao can thi tr

́ ̀ ̉ ̉ ̣ ̀ ̣ ươ ng lao đông.

́ ́ ̀ ự ượ ự ̣ ̉ ̉ ̣ ́  Th c hiên giai phap ôn đinh dân sô va nâng cao chât l ̀ ng nguôn nhân l c.

ả ế ấ ắ 2.2. Gi i pháp c p thi

ạ ạ ộ ự ắ ế ầ ẳ t ng n h n ề Có cái nhìn đúng đ n v  các ho t đ ng trong khu v c kinh t ắ    ng m. Th ng th n

ừ ế ờ ủ ề ự ể ầ ộ ế ậ th a nh n kinh t ng m là m t khu v c không th  tách r i c a n n kinh t chung.

ể ắ ắ ượ ứ ộ ự ả Nghiên c u m t cách bài b n nghiêm túc đ  n m b t đ ạ c th c tr ng quy mô

ự ế ầ ướ ừ ề ơ ủ c a khu v c kinh t ng m trong n c, t đó có cái nhìn khách quan h n v  tình hình

ự ế ở ướ ứ ể ề ấ ả kinh t ế ệ ạ  hi n t i.Th c t các n c phát tri n, v n đ  nghiên c u, kh o sát quy mô

ế ấ ượ ầ ư ọ ướ ạ ự ự ộ ự ư kinh t ng m r t đ c chú tr ng nh ng n c ta l i ch a th c s  có m t d  án c  th ụ ể

ự ế ự ệ ậ nào dành cho khu v c kinh t ứ   ể  này. Chính vì v y, vi c tri n khai các d  án nghiên c u

ệ ầ ộ ế ể ắ ắ ượ ự ế ủ m t cách chuyên nghi p là c n thi t đ  n m b t đ c tình hình th c t ự    c a khu v c

36

ớ ượ ả ể ữ này, qua đó m i có đ ệ c nh ng chính sách hi u qu  ki m soát nó.

ườ ậ ạ ệ ề ệ ổ Tăng c ng hoàn thi n khuôn kh  chính sách pháp lu t, t o đi u ki n cho kinh

ạ ộ ự ủ ự ể ả ạ ồ ờ ế t khu v c chính quy phát tri n m nh, đ ng th i qu n lý ho t đ ng c a khu v c kinh

ạ ộ ể ầ ở ừ ậ ế t ng m trên quan đi m, chính sách m , giúp cho các ho t đ ng t ấ    đ m tính ch t

ự ể ể ầ ầ ạ   ạ “ng m” d n chuy n sang công khai, minh b ch. Khu v c chính quy có phát tri n m nh

ạ ộ ế ơ ộ ướ ầ ớ ể thì các ho t đ ng trong kinh t ng m m i có c  h i b c ra ánh sang, chuy n hóa

ố ả ụ ể ệ ấ thành khu v c chính quy. Trong b i c nh tình hình hi n nay cho th y, đ  làm đ ượ   c

ệ ướ ầ ố ủ ụ ả vi c này, nhà n c c n làm t ạ   i gi n hóa các th  t c hành chính, công khai, minh b ch,

ừ ề ế ạ ả ẳ chính sách ph i rõ rang, bình đ ng. Đi u này v a giáp h n ch  quan liêu, tham nhũng

ướ ậ ợ ệ ạ ườ ủ ộ c a b  máy hành chính nhà n ề c, vùa t o đi u ki n thu n l i cho ng i dân tham gia

ạ ộ ự ệ ể ả ồ ờ ở các ho t đ ng chính quy. Đ ng th i, vi c qu n lý khu v c trên quan đi m m  là vô

ự ế ấ ả ượ ấ ọ cùng quan tr ng. Th c t cho th y chính sách “không qu n lý đ ộ   c thì c m” là m t

ữ ể ầ ượ ế ạ chính sách sai l m, không nh ng không ki m soát đ c mà còn khi n cho nó m nh m ẽ

ơ ơ h n, tinh vi h n.

ị ườ ẩ ự ươ ế ạ ạ Thúc đ y c nh tranh th  tr ng lành m nh, khuy n khích s  t ợ ữ ng tr  gi a hai

ế ầ ượ ộ ự khu v c kinh t chính quy và ng m. Đây đ ữ c coi là m t trong nh ng chính sách quan

ạ ộ ế ị ệ ẩ ấ ọ ế ầ ế tr ng, mang tính ch t quy t đ nh đ n vi c thúc đ y các ho t đ ng kinh t ng m lành

ế ể ữ ự ạ ơ ờ ồ ị ế m nh hóa, đ ng th i là c  ch  đ  hòa nh p gi a hai khu v c kinh t chính quy và

ng m.ầ

ỗ ợ ề ạ ề ỗ ợ ỹ ư ạ ậ ả T o nhi u chính sách h  tr nh  đào t o ngh , h  tr k  thu t, gi m thu ế

ủ ể ế ẹ ắ ạ ả ồ ớ ộ ế ạ ế ch ng thu . Gi m nh  các lo i thu , phí b t bu c v i các ch  th  kinh t ề   , t o đi u

ệ ậ ố ỏ ệ ạ ộ ki n hình thành thói quen s ng và ho t đ ng theo pháp lu t. Rà soát xóa b  các l phí,

ộ ố ể ế ặ ệ ự ế ể phí vô lý. Xem xét phát tri n m t s  th  ch  đ c bi t cho khu v c kinh t này. Ngoài ra

ể ạ ơ ươ ữ ứ ề ạ ẩ ầ c n phát tri n m nh h n các ch ng trình th c đ y đào t o ngh  cho nh ng con em

ệ ề ọ ạ ị (Ph m Văn Dũng và Mai Th  Thanh Xuân, 2003) không có đi u ki n h c hành.

ạ ộ ợ ợ ươ ạ Quy ho ch m t cách h p lý các khu ch , trung tâm th ỉ   ng m i, buôn bán, v a

ị ẵ ự ủ ự ế ạ ẩ ị ạ hè… Chu n b  s n sàng các k  ho ch ho ch đ nh cho s  ra tăng c a khu v c kinh t ế

37

ầ ươ ừ ượ ữ ấ ợ ng m trong t ng lai, t ư  đó đ a ra đ c nh ng chính sách phù h p nh t.

Ậ

Ế

K T LU N

ữ ứ ể ượ ể ấ ệ Qua nh ng gì đã tìm hi u và nghiên c u đ ạ   c chúng ta có th  th y di n m o

ế ạ ệ ạ ế ộ ộ ầ ậ ặ kinh t ầ  ng m t i Vi t Nam khá là đa d ng. Kinh t ng m là m t b  ph n m c dù nh ỏ

ư ủ ể ế ề ế ồ ấ ả ữ ợ nh ng không th  thi u c a n n kinh t bao g m t ạ ộ t c  nh ng ho t đ ng h p pháp

ặ ượ ữ ề ằ ơ ị ế ặ (nh ng giao d ch b ng ti n m t và không có hóa đ n ho c đ ế   ủ c Chính ph  mi n thu )

ấ ợ ạ ộ ữ ệ ạ ố ữ   và nh ng ho t đ ng b t h p pháp (buôn bán thu c phi n, ma túy, m i dâm...). Nh ng

ạ ộ ữ ả ưở ấ ho t đ ng này gây ra  không ít nh ng  nh h ế ng x u đ n kinh t ế ướ  n ư c ta nh  : kìm

ưở ế ầ ủ ấ ộ ố ự hãm s  tăng tr ng kinh t , văn hóa, xã h i Qu c gia; không cung c p đ y đ  và chính

ư ệ ự ể ế ẫ ạ ị ả   xác thông tin đ  ho ch đ nh chính sách d n đ n các chính sách cũng nh  hi u l c qu n

ủ ướ ự ự ệ ả ạ ư ườ lý c a nhà n c ch a th c s  hi u qu ; t o ra môi tr ng kinh doanh không bình

ữ ậ ườ ệ ở ự ẳ đ ng, không đáng tin c y, mà nh ng ng i làm vi c các khu v c này không đ ượ   c

ế ư ứ ế ộ ể ả b o hi m y t cũng nh  các hình th c an sinh xã h i,...Tuy nhiên cũng  không th  ph ủ

ữ ậ ợ ự ế ạ ả ế ệ nh n nh ng l i ích mà khu v c kinh t này mang l i: gi i quy t công ăn vi c làm cho

ệ ườ ố ệ ặ ặ ữ ờ ộ ố hàng tri u ng i s ng nh  vào nh ng công vi c l ồ   t v t hay cho phép m t qu c gia t n

ậ ạ ế ự ầ ế ứ ạ t i trong giai đo n suy thoái. Vì v y, kinh t ng m và khu v c kinh t chính th c có

ẽ ớ ữ ủ ệ ể ế ề ậ ặ ố ộ m i quan h  ch t ch  v i nhau, là nh ng b  ph n không th  thi u c a n n kinh t ế

ổ ừ ề ệ ề ẩ ọ ố qu c dân; có vai trò quan tr ng trong vi c thúc đ y quá trình chuy n đ i t n n kinh t ế

ạ ướ ể ậ t p trung sang kinh t ế ị ườ  th  tr ng t i các n c đang phát tri n. Theo Ngân hàng thế

ế ệ ế ả ư gi iớ  (WB), kinh t ầ  ng m Vi t Nam chi m kho ng 15,6% GDP, nh ng chuyên gia kinh

ố ệ ằ ế ế ầ ế t cao c p ấ Lê Đăng Doanh đã hoài nghi s  li u và cho r ng kinh t ng m chi m vào

ề ả ữ ể ả ưở ủ ự ế ừ kho ng 30 ­ 50% GDP. T  nh ng tìm hi u v   nh h ng c a khu v c kinh t ế    này đ n

ộ ố ả ả ắ ạ ạ ượ ư ằ kinh t ế ướ  n c ta, m t s  gi i pháp c  ng n h n và dài h n đ c đ a ra nh m gi ả   i

ế ấ ư ổ ạ ị ế ể ạ ị quy t v n n n này nh :  n đ nh kinh t ậ    vĩ mô, ho ch đ nh chính sách phát tri n; t p

ữ ạ ầ ắ   trung phát tri n ể nông thôn. Bên c nh đó chúng ta cũng c n có nh ng cái nhìn đúng đ n

ạ ộ ề ế ầ ườ ư ể ơ h n v  các ho t đ ng kinh t ng m, tăng c ứ ng tìm hi u nghiên c u cũng nh ng hoàn

ậ ủ ướ ệ ạ ộ ế ề ầ ấ ổ thi n khuôn kh  pháp lu t c a n c ta. Ho t đ ng kinh t ng m là v n đ  không ch ỉ

ế ả ơ ấ ả ệ ầ c n C  quan Thu , C nh sát, Thanh tra mà t ữ t c  chúng ta, nh ng công dân Vi t Nam

38

ệ ề ể ộ ầ c n quan tâm . Tuy nhiên hi n nay n n kinh t ế ế ớ  th  gi i ngày m t phát tri n, kinh t ế ủ    c a

ộ ướ ệ ậ ổ ổ m t n ệ c cũng thay đ i nhanh chóng vì v y vi c thay đ i các bi n pháp sao cho phù

ề ớ ề ầ ộ ế ế ủ ợ h p v i xu th  c a n n kinh t ế ế ớ  th  gi i là m t đi u vô cùng c n thi ộ   t. Đây là m t

ấ ướ ữ ự ầ ộ ộ trong nh ng cách góp ph n xây d ng đ t n c chúng ta ngày m t đi lên, ngày m t phát

tri n. ể

Ụ

Ả

Ệ

DANH M C TÀI LI U THAM KH O

1. Paul A Samuelson, Wiliam D. Nordhallas, 2007, T  đi n Kinh t

ừ ể h c, ế ọ  Nhà xu tấ

ả b n Tài chính.

2. Hoàng Xuân Bình, 2014, Giáo trình Kinh T  Vĩ Mô C  B n

ế ọ ơ ả , NXB Khoa h c và

ậ ỹ k  thu t, tr 54­55.

3. Ph m Văn Dũng, Mai Th  Thanh Xuân, 2003,

ạ ị ế ứ ự Khu v c kinh t phi chính th c:

ề ặ ữ ự ả ạ ấ ớ ạ ọ ố th c tr ng và nh ng v n đ  đ t ra v i công tác qu n lý , NXB đ i h c qu c gia

Hà N i.ộ

4. Lê Đăng Doanh, Nguy n Minh Tú, 1997,

ễ ế ự Khu v c kinh t phi chính quy: M t s ộ ố

ố ế ự ễ ệ ể ổ ệ kinh nghi m qu c t và th c ti n Vi t Nam trong quá trình chuy n đ i kinh t ế,

ố ộ ị NXB Chính tr  qu c gia, Hà N i, tr 8­9.

5. Nguy n Văn Minh, 2007

ễ ở ộ ả , Kho ng cách giàu nghèo ngày càng m  r ng, Hà N i, ộ

ạ ố T p chí tia sáng, s  9, tr 15

6. Võ Đ i L

ạ ượ ể ở ệ ữ ấ ả ạ ề Nh ng v n đ  phát tri n Vi t Nam ­ Gi i pháp c, 2005, , T p chí

ớ ố ờ ạ Th i đ i M i, s  6, tháng 11­ 2005, tr 10.

7. Tr n Qu c Trung, 2000,

ầ ố ạ ộ ủ ộ Vai trò và tác đ ng c a ho t đ ng kinh doanh phi nông

ệ ở ệ ế ố ứ ạ nghi p nông thôn Vi t Nam , T p chí nghiên c u Kinh T , s  270, tr15.

8. Nguy n Văn Minh, 2009,

ễ ế ủ ề ầ ị ế ng m và v  trí c a nó trong n n kinh t ố  qu c Kinh t

ạ ế ố ạ ố dân, T p chí Kinh t đ i ngo i s  37/2009, tr14.

9. Vũ H ng Đ c, Lý H ng Thu n, 2014,

ứ ư ậ ồ ế ầ ố Kinh t ng m các qu c gia Đông Nam Á ,

10. Lippert and Walker, 1997, The Underground Economy: Global Evidence of its Size

ạ ế ể ố T p chí Kinh t và Phát tri n, s  ra 212 tháng 02/2015, tr 42, tr 44

39

and Impact. Vancouver, B.C., The Frazer Institute.

11. Nhóm nghiên c u, 2013,

ứ ả ự ả ằ ị ế ệ Gi i pháp nh m qu n tr  khu v c kinh t ầ  ng m Vi t

Nam, tr 6 

12. Friedrich Schneider with Dominik Enste, 2003, Hiding in the Shadows: The

ậ cua­khu­vuc­kinh­te­ngam­tai­viet­nam­27609> [truy c p ngày 1/12/2015]

Growth of the Underground Economy,

ậ  [truy c p ngày 1/12/2015]

13. Nguy n   Đình   Cung,   2003

ễ ả ế ,   T ng   băng   kinh   t ầ   ng m,   < http://vietbao.vn/Xa­

ậ hoi/Tang­bang­kinh­te­ngam/40008092/157/> [truy c p ngày 1/12/2015].

14. T.B, 2014,  nh đ c v  ch  đen Sài Gòn tr

ộ ề ợ Ả ướ c 1975 , < http://kienthuc.net.vn/ta­

ậ tay/anh­doc­ve­cho­den­sai­gon­truoc­1975­428087.html> [truy c p ngày

20/11/2015]

15. B  Tài Chính

ộ , 

_afrLoop=5283203430605039#%40%3F_afrLoop

%3D5283203430605039%26centerWidth%3D100%2525%26leftWidth

%3D0%2525%26rightWidth%3D0%2525%26showFooter%3Dfalse

%26showHeader%3Dfalse%26_adf.ctrl­state%3Dw9y86nkwb_209 > [truy c p ậ

ngày 12/11/2015].

16. Ph

ươ ậ ế ầ ở ệ ệ ệ Nh n di n kinh t ng m Vi t Nam hi n nay ng Ly, 2011,

< http://www.ncseif.gov.vn/sites/vie/Pages/nhandienkinhtengamo­nd­15861.html>

[truy c p ậ ngày 20/11/2015]

17. Tr n Tr ng Th c, 2011,

ứ ầ ọ ế ứ ầ ơ Kinh t ờ ậ  ng m, đ a con r i nh  c y

ậ > [truy c p ngày 21/11/2015]

ấ ế ủ ả ầ ố Kinh t ng m giúp gi m s c kh ng ho ng ộ 18. T n L c, 2009, ả  < http://cafef.vn/tai­

chinh­quoc­te/kinh­te­ngam­giup­giam­soc­khung­hoang­

40

ậ 20090607011731761.chn> [truy c p ngày 20/11/2015].

19. S n Nguy n

ơ ế ầ ễ , 2010, Khi bóng ma kinh t ầ   ớ  ng m l n d n

ậ lon­dan.aspx> [truy c p ngày 22/11/2015].

ổ ố ụ 20. T ng c c th ng kê , 

ậ tabid=628&ItemID=13866 > [truy c p ngày 4/12/2015 ].

21. T ng c c th ng kê, <

ụ ố ổ https://www.gso.gov.vn/default.aspx?tabid=715> [truy c p ậ

ngày 1/12/2015].

22. T ng c c th ng kê, <

https://www.gso.gov.vn/default.aspx?tabid=715> [truy c pậ

ụ ố ổ

ngày 30/11/2015]

23. T ng c c th ng kê, <

ụ ố ổ https://www.gso.gov.vn/SLTK/Table.aspx?rxid=8f161760­

9ba0­4c6d­8898­fdef1a92c072&px_db=02.+D%C3%A2n+s%E1%BB%91+v

%C3%A0+lao+%C4%91%E1%BB

%99ng&px_type=PX&px_language=vi&px_tableid=02.+D%C3%A2n+s

%E1%BB%91+v%C3%A0+lao+%C4%91%E1%BB%99ng

ậ %5cV_02.47.px&layout=tableViewLayout1> [truy c p ngày 20/11/2015].

24. Huy n Th , 2015,

ư ề ỷ ố ọ ử ể ữ Ông Mai H u Tín: 20 t USD hàng Trung Qu c l t c a ki m

ệ soát Vi t Nam

huu­tin­20­ty­usd­hang­trung­quoc­lot­cua­kiem­soat­viet­nam­3230683.html >

ậ [ truy c p ngày 20/11/2015]

25. An Nhiên, 2015, 20 t

ỷ ố ệ ỉ USD Trung Qu c vào Vi t Nam: Ch  có tăng lên? ,

ậ co­tang­len­3282162/ > [truy c p ngày 20/11/2015]

26. Nhóm tác gi

ả ố ệ ữ ệ ẩ ậ ấ ố ệ Chênh l ch s  li u th ng kê xu t nh p kh u gi a Vi t Nam , 2015,

ố ượ ộ và Trung Qu c: L ủ ừ ng hóa tác đ ng c a t ng nguyên nhân

ậ p_page_id=157148052&item_id=178422162&p_details=1> [truy c p ngày

41

20/11/2015]

27. Ng c Tuyên, 2015,

ọ ộ ưở ươ ậ ắ ắ B  tr ng Công Th ng: 'Ch c ch n có buôn l u và kinh t ế

ng m'ầ  

ậ thuong­chac­chan­co­buon­lau­va­kinh­te­ngam­3232702.html > [truy c p ngày

20/11/2015]

28. Nhóm tác gi

ả ươ ạ Cán cân th ng m i (Trade balance) , 2012, ,

tich­c%C6%A1­b%E1%BA%A3n­2/can­can­th%C6%B0%C6%A1ng­m%E1%BA

42

ậ %A1i­trade­balance/> [truy c p ngày 20/11/2015]