Ọ Ơ ƯƠ

Ệ

Bài 12. B NH H C C  X

NG

ụ

ứ ề ệ ị ươ c nguyên nhân, tri u ch ng lâm sàng, cách đi u tr  và phòng b nh còi x ng, suy dinh

ạ ệ ấ M c tiêu ượ Nêu đ ưỡ d ớ ng, viêm kh p d ng th p.

ộ

N i dung Ệ ƯƠ NG

ng

ệ ể ạ

ế ủ ơ ể ệ ế ự ươ ườ ể ng đ n s  phát tri n chung c a c  th . B nh còi x ự ế ng g p ng th

ố ưở ổ I. B NH CÒI X ạ ươ 1. Đ i c ươ ạ Còi x ng là b nh r i lo n chuy n hóa Calci và Phospho do thi u Vitamin D gây ra s  bi n d ng  ộ ươ ặ ở ẻ ừ ả b  x  tr  t ng và  nh h ổ ế 6 tháng tu i đ n 2 tu i.

ệ ươ 2. Nguyên nhân gây b nh còi x

ế ế ế ậ ộ

ặ ờ ặ ậ ng ấ ở ẩ   m th p, ch t ch i, đông đúc, thi u không khí, thi u ánh sáng  ng mù, mây mù…

­ Do thi u ánh sáng m t tr i: m t tr i ho c khí h u có nhi u s ố ặ ờ  nhà  ề ươ ợ ế ộ ­ Ch  đ  ăn u ng không h p lý:

ẻ ượ ữ ằ ồ + Tr  nuôi trong l ng kính, không đ ẹ c nuôi b ng s a m .

ẻ ướ + Tr  cai s a s m:

ướ ầ ủ ẻ ấ ổ ữ ớ  tr ổ c 5 tháng, cho tr  ăn b  sung không đ y đ  các ch t

ổ c 12 tháng tu i. ặ ớ  tr ấ ộ + Tr  ăn b  sung (ăn d m) quá s m: ề ng, ăn quá nhi u ch t b t. dinh d

ẻ ưỡ ơ ị ủ ẻ ­ Do c  đ a c a tr :

ẻ ặ < 2000g. ặ + Tr  sinh non ho c cân n ng khi sinh

ẻ + Tr  sinh đôi, sinh ba…

ẻ ị ổ ả ặ

+ Tr  b  tiêu ch y kéo dài ho c viêm ph i…

ệ ườ ễ ế ạ th ng di n bi n qua 3 giai đo n ứ 3. Tri u ch ng lâm sàng:

ủ ệ ấ ấ ị ạ ầ  th n kinh b  kích thích, tr  có bi u hi n hay qu y khóc, ng  không yên gi c, hay

ẻ ụ ầ ồ ậ ị ­ Giai đo n đ u: gi ể ộ t mình, hay ra m  hôi tr m, khó ch u, r ng tóc…

ể ằ ạ ệ  bi u hi n b ng

­ Giai đo n toàn phát: ươ ị ề ng b  m m.  ờ ộ ậ ề ề

ư ự

ổ

ơ ề

ế + Các x + Thóp r ng, b  thóp m m, thóp ch m li n. ố ươ ứ + X ng  c nhô ra gi ng nh  ng c gà. ổ ị ươ + X ng chân, tay b  cong, có vòng c  tay, c  chân. ự ơ ả ươ ng l c c  gi m, c  m m, nhão + Tr ẽ ỏ ụ + B ng to, l ng l o + Da niêm xanh xao, thi u máu.

ể ữ ể ạ ư ệ ế ứ b nh không ti n tri n n a nh ng đ  l i di ch ng

ạ ổ ị ­ Giai đo n  n đ nh: + Chân vòng ki ngề

ẹ ả ậ + Khung ch u méo, h p: sau này khó có kh  năng sinh n ở ở ữ ớ  n  gi i.

ươ ng

ề ầ ợ ổ ố ị ị

ề ấ ơ ị ườ ệ ề ầ ợ ơ ng h p b nh c p tính có th  dùng li u 10.000 đ n v /ngày, kéo dài 2 tu n. Không nên dùng

ỉ ể ộ ộ ề ễ

ổ ầ ế ẩ ố ị ệ ề 4. Đi u tr  b nh còi x 4.1. Thu cố ­ Vitamin D2 t ng li u đi u tr  ch  1 đ t là 2.000 – 4.000 đ n v /ngày, u ng kéo dài 4 – 6 tu n. ­ Tr Vitamin D li u cao vì d  gây ng  đ c. ­ Cho tr  u ng b  sung thêm d u cá, ch  ph m có Calci (c m Calci, Calci Clorua 1 – 2g/ngày.

ẻ ẹ

ng cho tr  bú m ề ợ ờ ỳ ứ ỗ ổ ẻ ố ế ộ 4.2. Ch  đ  ăn ườ ­ Tăng c ạ ẻ ­ Cho tr  ăn h n h p nhi u lo i th c ăn (th i k  ăn b  sung)

ắ

ằ ẻ ắ ắ ắ ỗ ố ấ ổ t nh t vào bu i sáng

.ờ

ờ ỳ ứ ẻ ề ặ ạ ợ ỗ ổ ắ 4.3. T m n ng ­ H ng ngày cho tr  t m n ng, khi không có gió, m i ngày 5 – 10 phút. T m t lúc 7 – 8 gi ­ Cho tr  ăn h n h p nhi u lo i th c ăn vào th i k  ăn d m (ăn b  sung).

ẻ ằ ẻ ặ ế ứ ằ ồ ớ ở 4.4. Xoa bóp ­ Xoa bóp cho tr  h ng ngày ­ Không nên cho tr  ng i, bò, đi, đ ng quá s m, n m võng lâu ho c b  lâu cùng m t t ộ ư ế  th .

ệ ươ 5. Phòng b nh còi x ng

ứ

ầ ẹ ẹ ố ườ ắ ng xuyên.

ế ơ ị

ề ả ợ ng h p lý cho tr

ỏ 5.1. Chăm sóc s c kh e bà m  khi mang thai ắ ầ ủ ­ Bà m  khi mang thai c n ăn u ng đ y đ  và t m n ng th ượ ố ẹ ỳ ố ủ ­ Vào 2 tháng cu i c a thai k , bà m  nên đ c u ng thêm Vitamin D2 10.000 đ n v /ngày, n u  ặ ờ ế ệ không có đi u ki n ti p xúc v i ánh sáng m t tr i. ế ộ ẻ ưỡ ằ

ự ả ẻ ượ ẻ ệ ố ươ ộ 5.2. Đ m b o ch  đ  dinh d c nuôi d ­ Tr  đ ổ ­ Cho tr  ăn b  sung đúng ph t ph ng châm “Tô màu bát b t”.

ớ ưỡ ẹ ữ ng b ng s a m . ươ ng pháp, th c hi n t ẻ ắ

ổ c 1 – 2 tháng tu i.

lúc đ ừ ắ ờ ủ ề ặ ắ 5.3. T m n ng đ u đ n cho tr ượ ừ ắ ẻ ắ ­ Cho tr  t m n ng t ­ Th i gian t m n ng t

ệ ươ ắ ể ụ ẻ ộ  1 – 30 phút, tùy thu c th  tr ng c a tr . ự ể ạ ụ ố ẻ 5.4. Xoa bóp th  d c hàng ngày cho tr  có tác d ng t t cho d  phòng b nh còi x ng

ể ự ươ ng

ẻ ế ơ ố ẻ

ẻ ị ẻ ặ ố ầ ơ ố ị 5.5. Cho tr  có nguy c  u ng Vitamin D2 đ  d  phòng còi x ­ Tr  b  thi u tháng, tr  có cân n ng lúc sinh < 2.500 gram. ­ Tr  sinh đôi, sinh ba nên cho u ng Vitamin D2: 400 đ n v /ngày, trong su t năm đ u.

Ệ ƯỠ II. B NH SUY DINH D NG

ạ ươ

ng ưỡ ế ấ ạ ưỡ ệ ế ơ ể ng là do tình tr ng c  th  thi u các ch t dinh d ặ ng, đ c bi t là thi u protein – năng

1. Đ i c Suy dinh d ngượ l

ề ư ề ả ng g p nhi u m c đ  khác nhau nh ng ít nhi u có  nh

ứ ộ ộ ệ ở ầ ủ ậ

ể ổ  tr  < 5 tu i. Bi u hi n  ề ể ấ ẻ ng đ n s  phát tri n v  th  ch t, tinh th n và v n đ ng c a tr . ườ ệ ặ ở ẻ ể ễ ắ ưỡ ễ ế ẩ ế ử ặ ẫ ườ ệ B nh th ưở ế ự h ẻ Tr  suy dinh d ễ ng d  m c các b nh nhi m khu n, di n bi n th ng n ng và d n đ n t vong.

2. Nguyên nhân

ề ng

ưỡ ỉ ườ ằ ớ

ng, s a bò pha loãng. ộ c cháo đ ổ ữ ỉ ằ ữ ổ ướ ặ ắ ộ ọ ầ 2.1. Do sai l m v  dinh d ướ ặ ­ Cai s a quá s m, ho c ch  cho ăn b ng n ứ ộ ­ Ăn b  sung quá s m ho c quá mu n, th c ăn b  sung ch  b ng b t, n ố c m m, mu i, b t ng t.

ệ ớ ễ

ắ ư ở ễ ả ạ ổ ố

ẩ ưỡ ng.

2.2. Do b nh nhi m trùng ệ ­ M c các b nh nhi m khu n nh : s i, tiêu ch y, viêm ph i, lao, giun, sán…=> r i lo n tiêu hóa  ế ẫ kéo dài d n đ n suy dinh d ế ố ơ

ư ứ ế nguy c ở t b m sinh nh : s t môi, h  hàm  ch, tim b m sinh.

ị ậ ẩ ặ ẻ ị ẻ ẻ ẩ ượ ặ ẹ ế c bú m , gia đình đông con, thi u ăn

ưỡ ế 2.3. Các y u t ­ Tr  b  các d  t ­ Tr  đ  non, cân n ng lúc sinh < 2.500 gram ho c không đ ễ ẫ d  d n đ n suy dinh d ng.

ờ ớ ẻ ẹ ơ ứ ặ ệ ẻ ị ưỡ ổ  cân n ng cũng nh  h n so v i tr  khác cùng l a tu i ứ 3. Tri u ch ng lâm sàng Tr  b  suy dinh d

ng bao gi ẹ ưỡ ng nh

ớ ỡ ướ ỏ b ng và mông m ng.

ẻ ể ở ụ ợ i da  ừ ạ

ưỡ 3.1. Suy dinh d ặ ­ Cân n ng còn 70 – 80%, l p m  d ố ­ Tr  có th  kém ăn và r i lo n tiêu hóa t ng đ t. ừ ng v a

ở ụ b ng và mông.

ỡ ướ ệ ố ấ ớ ấ i da  ạ 3.2. Suy dinh d ặ ­ Cân n ng còn 60 – 70%, m t l p m  d ẻ ẫ ­ Tr  v n thèm ăn và ch a có d u hi u r i lo n tiêu hóa.

ư ặ ng n ng

ể ể ồ ưỡ ể ố ợ (Maramus – (Maramus), th  phù (Kwashiorkor) và th  ph i h p

ườ ầ ỡ ướ ớ ị ấ ướ i 60%, ng i g y đét, l p m  d i da b  m t.

3.3. Suy dinh d ể ­ G m 3 th : th  teo đét  Kwashiokor ). (Maramus): ­ Th  teo đét  ặ ườ ng d ạ ng b  r i lo n tiêu hóa.

ư da màu nâu nh ng bong ra và gây l

loét. ưỡ ể ặ ỉ i ta d a vào ch  tiêu cân n ng theo

ể + Cân n ng th ị ố ườ + Th ­ Th  ể Kwashiorkor ắ ố + Có s c t ồ ạ ộ ổ ườ ồ ệ ủ ặ ở ự ­ T i c ng đ ng đ  phát hi n và đánh giá suy dinh d ưở tu i và theo dõi cân n ng c a tr  hàng tháng và ghi lên bi u đ  tăng tr ng.

ẻ ặ ặ ặ ộ ộ ộ ướ ưỡ ưỡ ưỡ ng, ng ể ng đ  I: cân n ng còn 70­80% (kênh B) ng đ  II: cân n ng còn 60­70% (kênh C) ng đ  III: cân n ng còn d i 60% (kênh D) + Suy dinh d + Suy dinh d + Suy dinh d

ị ợ ế ộ ỉ ầ ẹ ỉ ưỡ ợ ươ 4. Đi u trề ườ ­ Tr ề ng h p nh : ch  c n đi u ch nh ch  đ  dinh d ng h p lý, đúng ph ng pháp.

ườ ặ ậ ư ộ ườ ấ ợ ỏ ị ớ ng ch t đ m nh  b t, cháo n u v i cá, th t ho c đ u đ , thêm rau

ặ ng h p n ng: tăng c ỡ ổ ầ ấ ạ ­ Tr xanh và d u m . B  sung các vitamin PP, vitamin A, C và vitamin nhóm B.

ụ ơ ợ ưỡ ộ ỉ ng, lao đ ng và ngh  ng i h p lý. ng dinh d

ẻ ừ ằ trong b ng m : tăng c ữ

ẹ ổ ầ ủ ườ ợ ị ủ ệ ề ệ ễ ờ ị ị

ả

ờ ử ể ị ưỡ ưở ệ ặ ng đ u đ n, phát hi n suy dinh d ng đ  k p th i x  trí.

ự ệ 5. Phòng b nhệ ­ Chăm sóc tr  t ẹ ­ Nuôi con b ng s a m  và ăn b  sung h p lý. ệ ­ Tiêm ch ng phòng b nh đ y đ , đúng l ch. Phát hi n và đi u tr  k p th i các b nh nhi m trùng:  ổ tiêu ch y, viêm ph i… ề ồ ể ­ Theo dõi bi u đ  tăng tr ạ ế ­ Th c hi n k  ho ch hóa gia đình.

Ớ Ạ Ấ Ệ III. B NH VIÊM KH P D NG TH P

ạ ươ

ấ ng ớ ế ớ

ớ ề ệ ặ ở ụ ữ ộ ệ ế ừ ệ ế ạ  ph  n  trung niên t ng g p

ể ạ ậ ả ế ườ ủ ễ ế ạ ẳ ớ i h u qu  bi n d ng c a kh p, gây tàn ng đ  l

ờ ế ư ễ ậ ị ề  mi n d ch, di truy n, khí h u, th i ti t

ế ả ớ 1. Đ i c ể ọ ạ ­ Viêm đa kh p d ng th p hay còn g i là viêm đa kh p m n tính ti n tri n (PCE) là m t b nh hay  ổ ườ ặ g p trong các b nh v  kh p. B nh th  33 đ n 55 tu i (chi m 70­ 80%). ể ế ệ ­ B nh ti n tri n dai d ng, di n ti n kéo dài và th ườ ệ ế i b nh. ph  cho ng ệ ế ố ự ư ­ Nguyên nhân hi n nay ch a rõ ràng, nh ng các y u t  t ệ ể ưở ng l p đ n quá trình phát tri n b nh. đóng vài trò  nh h

ệ

ệ ừ ừ ệ ứ ệ ầ ớ ứ 2. Tri u ch ng lâm sàng ấ B nh xu t hi n t t và tăng d n v i các tri u ch ng

ớ ộ ườ ổ ố kh p tay, ngón tay, c  tay, kh p bàn ngón tay, bàn ngón chân, kh p g i…

ớ ế ử ộ ủ ư ấ ạ ợ

ớ ứ 2.1. H i ch ng viêm kh p ớ ặ ở ­ Th ng g p  ế ỏ ừ ớ ­ Các kh p bi n d ng, s ng đau, ít khi nóng đ , tr  các đ t viêm c p làm h n ch  c  đ ng c a  ặ kh p. Có  3 đ c đi m

ạ ể ng viêm đ i x ng.

ố ứ ớ ệ ứ ầ ứ ệ ắ ổ ớ ổ ớ ờ ớ ườ + Th ấ + D u hi u c ng kh p vào bu i sáng rõ r t: lúc đ u c ng kh p bu i sáng v i th i gian ng n,

ư ơ ẳ ớ sau đó kéo dài hàng gi ệ ở ơ + Teo c  rõ r t .ờ  vùng kh p viêm nh  c  đùi, c ng chân.

ệ

ợ ấ ể ố ủ ệ ế ấ ầ ỏ ứ 2.2. Tri u ch ng toàn thân G y sút, m t m i, ăn ng  kém, thi u máu, da khô nh t là các chi, có th  s t cao trong đ t c p.

ế ứ ế ể

ệ ế ả ấ ợ ỉ ươ ng

ụ ạ ế ệ ớ ơ

2.3. Ti n tri n và bi n ch ng ị ổ ớ ể ­ B nh ti n tri n kéo dài hàng ch c năm, th nh tho ng có đ t viêm c p làm cho kh p b  t n th ụ ư ế ữ ớ ơ ặ n ng h n, gây dính kh p, bi n d ng kh p, teo c , ngón tay hình thoi, l ch tr c, t  th  n a co. ­ Bi n ch ng:

ứ ễ ư

ủ ố ầ ạ ế + Nhi m trùng nh  lao… ầ ầ + Chèn ép th n kinh: th n kinh t y s ng, dây th n kinh ngo i biên.

ỉ ề

ộ ậ ệ ậ ơ ứ ớ ng luy n t p và v n đ ng tránh teo c , c ng kh p.

ứ ộ ặ ị ệ ứ ề ẹ ể

ề ử ề ầ ệ

ể ẻ ặ ặ ổ

ả

ỡ ụ ồ ế ợ ị ỉ ờ ể ạ ầ ứ ế ạ ố ỉ

ị ề 3. Đi u tr   ế ộ ạ 3.1. Ch  đ  sinh ho t ơ ờ ỳ ư ­ Ngh  ng i trong th i k  s ng đau nhi u. ề ấ ạ ­ Ăn nhi u ch t đ m và vitamin. ườ ­ Tăng c 3.2. Thu cố ủ ế Ch  y u là đi u tr  tri u ch ng, tùy m c đ  n ng nh  có th  dùng: ạ ­ Aspirin 1­2 gram/ngày, chia làm nhi u l n, không dùng cho b nh nhân có ti n s  viêm loét d  dày,  tr  em <6 tu i, ho c có th  dùng Indomethacin 25mg x 4­6 viên/ngày ho c Voltaren 25mg x 4­6  viên/ngày ể ớ ậ ề ế . Sau đó gi m d n li u và k t h p v i v t  ­ N u không đ  có th  dùng Prednisolon 1,5mg/kg/24 gi ố ớ   ứ ị ệ lý tr  li u, ph c h i ch c năng, ngo i khoa ch nh hình, đ  h n ch  di ch ng. Ch ng ch  đ nh đ i v i ạ viêm loét d  dày tá tràng.