Bài giảng Kinh tế học sản xuất: Chương 6

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG NGHIỆP HÀ NỘI

BỘ MÔN PHÂN TÍCH ĐỊNH LƢỢNG

PHÂN TÍCH NGOẠI ỨNG

Chƣơng VI NGOẠI ỨNG, RỦI RO VÀ KHÔNG CHẮC CHẮN

I. KHÁI NIỆM NGOẠI ỨNG

NỘI DUNG

1.1. Khái niệm

 Khái niệm ngoại ứng

 Khái niệm hàng hóa công cộng

- Ngoại ứng xuất hiện khi một quyết định sản xuất hoặc tiêu dùng của một cá nhân, tổ chức làm ảnh hưởng đến việc sản xuất hay tiêu dùng của những ngƣời khác mà không thông qua giá cả thị trƣờng.

 Tính phi hiệu quả của ngoại ứng

 Sửa chữa những thất bại của thị trường

Ngoại ứng là sự ảnh hưởng của một hoạt động xảy ra bên trong một hệ tác động lên các yếu bên ngoài hệ đó; hoặc các hoạt động xảy ra có ảnh hưởng giữa các thành phần trong từng hệ. Khi các hoạt động gây ra ngoại ứng xuất hiện tức là tạo ra các tổn thất hoặc phúc lợi mà không được chi trả

Định nghĩa về một ngoại ứng

 Ngoại ứng tồn tại khi:

Hoặc, độ thỏa dụng của cá nhân A, phụ thuộc vào “các hoạt động” khác, ngoài sự kiểm soát của cá nhân A, Nó phụ thuộc không chỉ vào các hoạt động X1,…Xm, mà còn các hoạt động Y1 dưới sự kiểm soát của cá nhân B nào đó.

Tác động của ngoại ứng

I. KHÁI NIỆM NGOẠI ỨNG

1.2. Tại sao phải nghiên cứu ngoại ứng? Với nhà sản xuất  Để giúp nhà đầu tư lựa chọn phương án sản xuất tốt nhất  Để nâng cao trách nhiệm của nhà sản xuất  Để sử dụng hợp lý và bền vững nguồn tài nguyên  Để thương lượng về mặt kinh tế đối với những người sản xuất và cá nhân khác  Để nhà sản xuất có quyết định sản xuất đúng đắn nhằm tối đa hóa lợi nhuận

I. KHÁI NIỆM NGOẠI ỨNG

1.3. Ngoại ứng tích cực và ngoại ứng tiêu cực?

Ngoại ứng tiêu cực: Ngoại ứng tiêu cực là những tác động bên ngoài gây ảnh hưởng xấu đến doanh nghiệp và xã hội.

Ví dụ: Chất thải và bụi từ nhà máy hóa chất Lâm Thao đã làm gây ô nhiễm nguồn nước và không khí khu vực lân cận làm sản xuất nông nghiệp của nông dân bị ảnh hưởng nghiêm trọng do thiếu nước sạch để tưới.

1.2. Tại sao phải nghiên cứu ngoại ứng? Với chính phủ  Quy hoạch và kiểm soát sản xuất một cách hiệu quả  Đánh thuế gây ô nhiễm  Có chính sách khuyến khích ngoại ứng tích cực  Kế hoạch sử dụng hợp lý các nguồn tài nguyên

I. KHÁI NIỆM NGOẠI ỨNG

II. HÀNG HÓA CÔNG CỘNG

2.1. Khái niệm hàng hóa công cộng

1.3. Ngoại ứng tích cực và ngoại ứng tiêu cực

Ngoại ứng tích cực: Ngoại ứng tích cực là những tác động bên ngoài gây ảnh hưởng tốt đến doanh nghiệp và xã hội.

Hàng hóa công cộng là một loại hàng hóa mà mọi ngƣời đều tự do hƣởng thụ các lợi ích của hàng hóa đó mà không làm giảm thiểu khả năng hƣởng thụ của ngƣời khác. Sản phẩm công cộng chính là trường hợp có tác động ngoại ứng mạnh tích cực

Ví dụ: Không khí sạch, Vẻ đẹp của Vịnh Hạ Long, TV, an ninh quốc phòng, ánh sáng từ một ngôi nhà…

Ví dụ: Việc áp dụng các phương pháp canh tác hợp lý và trồng rừng ở khu vực thượng lưu sông Mê Kông đã góp phần cung cấp nguồn nước sạch cho khu vực hạ nguồn hay khu vực hạ lưu đã chịu tác động của ngoại ứng tích cực

II. HÀNG HÓA CÔNG CỘNG

2.2. Các loại hàng hóa công cộng:

2.1. Khái niệm hàng hóa công cộng

- Hàng hóa công cộng thuần túy: Là loại hàng có hóa có hai đặc tính chủ yếu là Không có tính loại trừ và Không cạnh tranh.

Hai đặc điểm cơ bản của hàng hóa công cộng:

- Hàng hóa công cộng không thuần túy:

 KHÔNG CẠNH TRANH

+ Hàng hóa sở hữu riêng nhưng lại không loại trừ: VTC

 KHÔNG LOẠI TRỪ

+ Hàng hóa không có sở hữu riêng nhưng lại loại trừ: Không khí, hồ nước lớn

+ Một số hàng hóa công cộng hoặc có tính loại trừ, hoặc có tính sở hữu riêng, hoặc có cả hai: Vườn QG

II. HÀNG HÓA CÔNG CỘNG

Đƣờng cầu và cung của hàng hóa công cộng

Lợi ích ($)

2.3. Hàng hóa công cộng và những thất bại của thị trƣờng

Khi hàng hóa không cạnh tranh, LỢI ÍCH BIÊN XÃ HỘI đuợc xác định bằng TỔNG ĐƯỜNG CẦU cá nhân cho hàng hóa đó theo chiều thẳng đứng

- Bạn tiêu dùng bao nhiêu dịch vụ quốc phòng tuần trước?

- Không có cách nào có thể cung cấp hàng hóa và dịch vụ mà không mang lợi cho một ai đó.

$7.00 MC $5.50 D2 $4.00

Q tối ưu khi MC = MB tại 2 Đơn vị Q. MB =$1.50 + $4.00 or $5.50.

-Người dân không có động lực để chi trả cho các hàng hóa có giá trị đối với họ

-Những người sử dụng tự do không đánh giá đúng giá trị của hàng hóa dịch vụ để họ có thể hưởng lợi ích mà không phải chi trả.

D $1.50

D1 Q 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

III. TÍNH PHI HIỆU QUẢ CỦA NGOẠI ỨNG 3.1. Ngoại ứng tiêu cực

III. TÍNH PHI HIỆU QUẢ CỦA NGOẠI ỨNG 3.2. Ngoại ứng tiêu cực

Sự chênh lệch là chi phí ngoại biên

Doanh nghiệp sẽ sản xuất ở mức q1 để tối đa hóa lợi nhuận Trong khi SL tối ưu là q*.

Khi có ngoại ứng tiêu cực, Chi phí biên xã hội (MSC) sẽ cao hơn chi phí biên của cá nhân

MSC

P, MC

MSC

P

MSCI

C

MPC

A

S = MPCI

MPC

P*

SL cạnh tranh là Q1 Trong khi SL tối ưu là Q*.

B

Tổng chi phí xã hội/ Ngoại ứng tiêu cực

P1

MECI

D

MEC

D

Q*

Q1

DOANH NGIỆP

NGÀNH CÔNG NGHIỆP

III. TÍNH PHI HIỆU QUẢ CỦA NGOẠI ỨNG

III. TÍNH PHI HIỆU QUẢ CỦA NGOẠI ỨNG 3.2. Ngoại ứng tích cực

3.2. Ngoại ứng tiêu cực

P, MC$

MSB

Khi có ngoại ứng tích cực, Lợi ích biên xã hội (MSB) lớn hơn lợi ích biên cá nhân

Người sx muốn đầu tư q1. Mức SL q* cao hơn nhưng P* thấp hơn P1 Nên nó không khuyến khích DN sản xuất ở mức q*

D

P1

MC

P*

Tóm tắt Khi có ngoại ứng tiêu cực, Chi phí biên xã hội (MSC) sẽ cao hơn chi phí biên của cá nhân (MPC).  Sự chênh lệch giữa chi phí biên xã hội (MSC) và chi phí biên cá nhân (MPC) là chi phí ngoại biên.  Doanh nghiệp sẽ sản xuất ở mức SL tối đa hóa lợi nhuận cho họ chứ không phải ở mức tối ƣu cho xã hội

MEB

Q

q* q1

TÍNH PHI HIỆU QUẢ CỦA NGOẠI ỨNG

III. TÍNH PHI HIỆU QUẢ CỦA NGOẠI ỨNG 3.2. Ngoại ứng tích cực

MSC=MPC

P, MC

Đối với ngoại ứng tiêu cực: Doanh nghiệp sẽ sản xuất ở mức SL lớn hơn mức SL tối ƣu xã hội để tối đa hóa lợi nhuận mà không quan tâm đến các chi phí xã hội do sản xuất của họ gây lên

C

A

MEB

Đối với ngoại ứng tích cực:Doanh nghiệp sẽ sản xuất ở mức SL thấp hơn SL tối ƣu của xã hội để tối đa hóa lợi nhuận dẫn đến tiêu dùng xã hội bị ảnh hƣởng tiêu cực

B

MSB

Đối với hàng hóa công cộng: - Không thể loại trừ nhiều người sử dụng. - Người tiêu dùng không muốn chi trả cho hàng hóa dịch vụ họ sử dụng - Quá nhiều người sử dụng