Bài giảng Kinh tế học vĩ mô: Chương 4 - Hà Minh Phước (Dành cho lớp công thương)

KINH TẾ HỌC VĨ MÔ

Chương 4 CHÍNH SÁCH TÀI CHÍNH VÀ NGOẠI THƯƠNG

Tạo sao phải nghiên cứu chính sách tài chính & ngoại thương?

I. Các yếu tố của tổng cầu

1. Ngân sách chính phủ Ngân sách chính phủ (Budget of Government) được tạo thành bởi nguồn thu và các khoản chi tiêu của Chính phủ. Nguồn thu của Chính phủ là thuế (Tx) Chi tiêu của Chính phủ bao gồm: Chi mua hàng hóa và dịch vụ (G) Chi chuyển nhượng (Tr)

Đặt B = T - G, ta có các trạng thái ngân sách

chính phủ:

Nếu B>0 (T > G): Ngân sách CP thặng dư Nếu B<0 (T < G): Ngân sách CP thâm hụt Nếu B=0 (T = G): Ngân sách CP cân bằng Ví dụ: T = 50, G = 55, GDP = 250 (ĐVT: nghìn tỷ) B = T - G = 50 - 55 = -5, (B/T)*100 = 10%,

(B/GDP)*100 = 2%, ta nói:

Ngân sách CP bị thâm hụt 5 nghìn tỷ, tức

10% so với nguồn thu hay 2% so với GDP

2. Các hàm số trong tổng cầu

2.1.Hàm chi mua hàng hóa và dịch vụ của

Chính phủ theo sản lượng G = f(Y)

G = f(Y) phản ánh lượng chi mua hàng hóa và dịch vụ của Chính phủ trên cơ sở các mức sản lượng khác nhau.

Ở đây chúng ta chỉ xét hàm G = G0 (hàm hằng), tức là việc chi mua hàng hóa và dịch vụ của Chính phủ không phụ thuộc vào sản lượng

2.2. Hàm thuế ròng theo sản lượng Hàm thuế ròng T = f(Y) phản ánh các mức thuế mà Chính phủ có thể thu được trên cơ sở các mức sản lượng khác nhau. (T = Tx - Tr). Hàm thuế ròng được mô tả: T = T0 + Tm*Y Tm: Thuế ròng biên

T = T0 + Tm*Y

G, T

Thặng dư G < T

Cân bằng G = T

Thâm hụt G >T

O

Y1

Y2

Y3

3. Xác định SLCB trong nền kinh tế đóng

Nền kinh tế giản đơn - không có chính phủ C = C0 + Cm.Yd hay C = C0 + Cm.Y (Yd = Y) Nền kinh tế đóng - có Chính phủ Yd = Y - T, C = C0 + Cm.(Y-T)  C = C0 + Cm.(Y-T0 - Tm.Y)  C = (C0 + Cm.Y) - (CmT0 + CmTm.Y) Hàm tổng cầu: AD = C + I + G = (C0 + Cm.Y) - (CmT0 + CmTm.Y) + I0 + ImY + G0 = (C0 + I0 + G0 - CmT0)) + [Cm(1 - Tm) + Im]*Y

SLCB khi: Y = AD

(cid:0) (cid:0) (cid:0)

(cid:0) 

TCGIC 0 0 0 0m T1C1 I m m

(cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0)

(cid:0) Với

T1C1 m m

(cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0)

I = 220 + 0,15Y

Ví dụ 1: Nền kinh tế có các hàm số sau: C = 170 + 0,75Yd; T = 40 + 0,2Y;

Yp = 8800; Un = 2,4545%

G= 200 1. Xác định sản lượng cân bằng. 2. Với SLCB ở câu 1, tính tỷ lệ thất nghiệp thực tế

theo định luật Okun.

3. Nếu tiêu dùng hộ gia đình tăng thêm 20, đầu tư tăng thêm 30, chính phủ cắt giảm chi tiêu bớt 10. Tìm SLCB mới.

4. Muốn đưa SLCB ở câu 3 về mức tiềm năng thì Chính phủ phải tăng chi mua hàng hóa và dịch vụ thêm bao nhiêu?

4. Xuất nhập khẩu và cán cân ngoại thương

4.1. Hàm xuất khẩu theo sản lượng Hàm xuất khẩu X = f(Y) phản ánh lượng tiền mà khu vực nước ngoài dự kiến mua hàng hóa và dịch vụ trong nước, tương ứng với từng mức sản lượng (trong nước) khác nhau. Xét về phía cầu thi X = X0 X

X = X0

O

Y

4.2. Hàm nhập khẩu theo sản lượng Hàm nhập khẩu M = f(Y) phản ánh lượng tiền mà người trong nước dự kiến mua sắm hàng hóa và dịch vụ nước ngoài, tương ứng với từng mức sản lượng (trong nước) khác nhau.

Lượng hàng nhập khẩu có hai dạng: Tư liệu sản xuất Tiêu dùng Do vậy: M = M0 + Mm.Y, trong đó: Mm(0

nhập khẩu biên)

4.3. Cán cân ngoại thương

Cán cân ngoại thương phản ánh sự chênh

lệch giữa xuất khẩu và nhập khẩu. NX = X - M, NX: Xuất khẩu ròng. Có ba trạng thái cán cân ngoại thương: NX > 0: cán cân ngoại thương thặng dư NX < 0: cán cân ngoại thương thâm hụt NX = 0: cán cân ngoại thương cân bằng

Cần phân biệt cán cân ngoại thương và cán cân thanh toán

X, M

Thâm hụt X < M

Cân bằng X = M

Thặng dư X >M

O

14Y

Y1

Y2

Y3

II. Tổng cầu trong mô hình KT mở

1. Hàm tổng cầu theo sản lượng: AD = C + I + G + X - M, với: C = C0 + Cm.Yd , I = I0 + ImY; G = G0; X = X0; M = M0 + Mm.Y. AD = C0 + Cm.Yd + I0 + ImY + G0 + X0 - M0 - Mm.Y AD =(C0 + I0+ G0 + Xo - M0 - CmT0) + [Cm (1-Tm) + Im - Mm]*Y Đặt AD0 = C0 + I0+ G0 + Xo - M0 - CmT0, ADm = Cm (1-Tm) + Im - Mm AD = AD0 + ADm .Y

2. Phương pháp xác định SLCB 2.1. SLCB trên đồ thị tổng cầu AD

E0

AD = C + I + G + X - M

450

Y Y0

2.2. Bằng đại số

Từ phương trình cân bằng: Y = AD, suy ra:

Y = (C0 + I0+ G0 + Xo - M0 - CmT0) + [Cm (1-Tm) + Im - Mm]*Y, hay:

TCMXGIC 0m

(cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0)

Y 0

(cid:0)

T1C1 m m

0 MI m

(cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0)

2.3. Sử dụng các đồng nhất thức

Bơm vào - rút ra: S + T + M = I + G + X

Tiết kiệm - đầu tư: (S + Sg) + (M - X) = I + Ig

Ví dụ 2:

I = 50 + 0,05Y; G = 300 C = 100 + 0,75Yd;

T = 40 + 0,2Y; M = 70 + 0,15Y; X = 150

Xác định SLCB của nền kinh tế bằng 2 cách.

3. Số nhân của tổng cầu

Tương tự như trong mô hình khác, số nhân

tổng cầu trong nền kinh tế mở được xác định: 1 (cid:0)

T1C1 m m

MI m

(cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0)

Lấy lại ví dụ 2: Giả sử chính phủ tăng chi mua hàng hóa và dịch vụ thêm 60, đồng thời hạn chế nhập khẩu làm cho M giảm bớt 20, dân chúng giảm bớt tiêu dùng 30. Tìm SLCB mới của nền kinh tế

* Lưu ý khi sử dụng số nhân Lượng thay đổi của AD do 2 nhóm nhân tố: Nhóm nhân tố trực tiếp: C, I, G, X, M. AD = C + I + G + X - M Nhóm nhân tố gián tiếp: Tx, Tr, T Khi tính số nhân ta luôn luôn sử dụng mức

tiêu dùng biên chung của nền kinh tế.

Lấy số liệu của ví dụ 2: Hộ gia đình giảm tiêu dùng 10, doanh nghiệp giảm đầu tư 5, chính phủ tăng thuế (Tx) thêm 10, tăng G thêm 60, tăng trợ cấp (Tr) thêm 18,75, xuất khẩu tăng thêm 15, nhập khẩu giảm bớt 5, tiêu dùng biên của người nhận trợ cấp là 0,8, Tìm SLCB mới.

III. Chính sách ngoại thương

1. Chính sách gia tăng xuất khẩu 1.1. Mục tiêu: a. Đối với sản lượng Xuất khẩu là thành phần trong AD nên khi gia tăng xuất khẩu X sẽ làm gia tăng tổng cầu tương ứng là AD = X.

Chính sách này sẽ làm gia tăng sản lượng Y = K*AD = K*X, Khi chính sách này được thực hiện, sản lượng tăng, tạo ra nhiều việc làm, giảm tỷ lệ thất nghiệp.

b. Đối với cán cân ngoại thương

Khi xuất khẩu tăng X, làm sản lượng tăng Y, sản lượng tăng làm cho nhập khẩu tăng theo M, với:

(1)

M = Mm. Y = Mm.K.X Vậy khi xuất khẩu tăng có thực sự cải thiện

được cán cân ngoại thương?

Để trả lời câu hỏi này ta khảo sát biểu thức

sau đây: (cid:0)

(cid:0) Từ (1) suy ra:

K.M m

(cid:0)

M X

Nếu Mm.K < 1 thì M < X, lượng nhập khẩu tăng thêm ít hơn lượng gia tăng xuất khẩu, nên cán cân ngoại thương có khuynh hướng nghiêng về phía thặng dư.

Nếu Mm.K > 1 thì M > X, lượng nhập khẩu tăng thêm lớn hơn lượng gia tăng xuất khẩu, nên cán cân ngoại thương có khuynh hướng nghiêng về phía thâm hụt.

Nếu Mm.K = 1 thì M = X, lượng nhập khẩu tăng thêm bằng lượng gia tăng xuất khẩu, nên cán cân ngoại thương không thay đổi.

Chính sách gia tăng xuất khẩu sẽ cải thiện cán

cân ngoại thương khi Mm.K < 1.

Nếu hàm đầu tư có dạng: I = I0 + Im.Y, cán cân ngoại thương xảy ra 3 trường hợp như trên.  Nếu hàm đầu tư có dạng: I = I0, luôn tồn tại

Mm.K < 1

Ví dụ 3: nền kinh tế có các hàm số sau:

I = 50 + 0,05Y G = 300 C = 100 + 0,75Yd

T = 40 + 0,02Y M = 70 + 0,15Y X = 150

Ta đã biết SLCB: Y = 1000

Giả sử gia tăng xuất khẩu thêm 100. Cán cân ngoại thương có được cải thiện hay không? bao nhiêu so với ban đầu?

Ví dụ 4: nền kinh tế có các hàm số sau:

I = 40 + 0,24Y G = 200 C = 50 +0,9Yd

T = 100 + 0,1Y M = 30 + 0,3Y X = 330

1. Tìm SLCB, nhận xét về tình trạng cán cân

ngoại thương.

2. Giả sử xuất khẩu tăng 60, cán cân ngoại

thương thay đổi như thế nào?

2. Chính sách hạn chế nhập khẩu 2.1. Mục tiêu và biện pháp: a. Mục tiêu:  Tăng SLCB Tạo nhiều việc làm Cải thiện cán cân ngoại thương b. Biện pháp:

Trong điều kiện hiện nay khó thực hiện

2.2. Tác động của chính sách hạn chế nhập khẩu

Tác động tạm thời (giảm nhập khẩu tự

định)

- Đối với sản lượng:

Trong ngắn hạn làm giảm nhập khẩu tự định,

tăng tổng cầu: AD = -M, tăng sản lượng cân bằng: Y = K*AD =K*(-M)

Chính sách này tăng sản lượng, tăng công

ăn việc làm và giảm tỷ lệ thất nghiệp.

- Đối với cán cân ngoại thương: Sản lượng tăng làm nhập khẩu tăng thêm:

M* = Mm. Y

K.M m

(cid:0) Hay: M* = Mm.K.(-M ) M (cid:0)

Suy ra: (cid:0) (cid:0)

Cán cân ngoại thương có cải thiện hay không

phụ thuộc vào tích số Mm.K.

Khi: Mm.K < 1 thì cán cân ngoại thương mới cải thiện, lúc đó lượng nhập khẩu tăng thêm M* ít hơn lượng nhập khẩu cắt giảm (-M).

(1)

(cid:0)

Tác động lâu dài (giảm nhập khẩu biên) Khi chính sách chưa được thực hiện: M = M0 + Mm.Y và M = Mm.Y Khi chính sách được thực hiện: M = M0 + M’m.Y và M’ = M’m.Y (2) Với M’m< Mm Từ (1) và (2) suy ra:

(cid:0) (cid:0)

M ' M

M M

m ' m

Hay: M >M’ Lượng hàng hóa nhập khẩu ít hơn được thay thế bằng hàng hóa trong nước. CCNT vẫn phụ thuộc vào Mm.K Điều này đúng khi nước ngoài vẫn duy trì mức nhập khẩu của họ đối với hàng hóa nước ta.

(cid:0)

IV. Chính sách tài chính

1. Khái niệm và mục tiêu: 1.1. Khái niệm: Chính sách tài chính (Fiscal Policy) là tập hợp những biện pháp thuế khóa và chi tiêu của Chính phủ nhằm điều chỉnh sản lượng quốc gia, việc làm và giá cả đạt mức mong muốn và giảm các dao động trong chu kỳ kinh doanh.

1.2. Mục tiêu FP Ổn định kinh tế vĩ mô thông qua việc điều

chỉnh tổng cầu.

 Chống áp lực suy thoái và lạm phát cao