TRNGăĐIăHC PHMăVĔNăĐNG
KHOAăSăPHMăXẩăHI
Bài giảng học phn
TăVNGăVẨăNGăNGHƾA TINGăVIT
ChngătrìnhăcaoăđẳngăngƠnhăSăphmăNgăvĕn
Gingăviên:ăBỐIăVĔNăTHANH
Tổăbămôn:ăVĕnă- Să- Xưăhiăhc
QUNGăNGẩI,ăTHÁNGă12/2013
2
Chngă1. KHÁIăQUÁTăVăTăVNG HC ( 2 tit)
1.1. TăvngăhcălƠăgì?
1.1.1. Vătríăcaătăvngătrongăhăthngăngônăng
- Cóănhiuăloiăđnăvăkhácănhauăvăchcănĕngătrongăngônăng: ngăơmă– âm
v,ăhìnhăv,ăt,ăcúăpháp. ĐnăvăcpăđădiăđcădùngălƠmăyuătăcuătoănênăcpă
trênănóătrcătip.
- Đnăvăcaăcpăđăhìnhăvă(cácăhìnhăv)ăcóăchcănĕngăđiểnăhìnhălƠătoănênă
đnăvăcaăcpăđăt.
- Trongăngônăngăcònăcóănhngăđnăvăkhácătuyăcóăcùngăchcănĕngănhătă
nhngăkhôngăhoƠnătoƠnăgingătăvăcuăto vƠăngănghƿa,ăđcăgiălƠăcácăđnăvă
tngăđngăviăt.ăThuậtăngăđơn vị từ vựng dùng đểăchătăvƠ cácăđnăvătngă
đngăviăt.
- TậpăhpăcácătăvƠăđnăvătngăđngăviătă(ngăcăđnh)ăgiălƠătừ vựng
(lexicon; lexical) caămtăngônăng.
- TăvngălƠăchtăliuăcnăthităđểăcuătoăngônăng.ăTrongăđóătălƠăđnăvăcă
bnănhtăcaătăvng.
- Tă lƠă mtă trongăhaiă đnă văcă bnă caă ngônă ngă cóă chcănĕngă toă cơu.ă
TingăVitălƠămtăngônăngăđnălập,ăcácătăkhôngăbinăđổiăhìnhătháiănênăvaiătròăcaă
tăvngărtăquanătrngătrongăvicătoălậpăvƠălƿnhăhiăỦănghƿaăcaăcácăngônăbnătrongă
giaoătip.ă
1.1.2. Đnhănghƿaătăvngăhc
- Từ vựng học (lexicology) là một chuyên ngành ngôn ngữ học nghiên cứu từ
vựng của ngôn ngữ.
+ Từ vựng học đại cương lƠă mtă bă phậnă caă Ngônă ngă hcă điăcngăcóă
nhimăvăxơyădngănhngălíăthuyt,ănhngăkháiănimăcăbnăvƠănhngăphngăpháp
nghiênăcu tăvngăchungăchoămiăngônăng.
+ Từ vựng học cụ thể cóănhimă vănghiênă cuătă vngăcaătngă ngônă ngă
riêngăr.
3
Cóăhaiăhngănghiênăcu: TăvngăhcălchăsăvƠăTăvngăhcăđngăđiă(Tă
vngăhcămiêuătă).
+ Từ vựng học lịch sử nghiênăcuăngunăgcăvƠăsăbinăđổiăcácătătrongădòngă
thi giană(binăđổiăvăngănghƿa, quan h ngunăgcăvăvnăvƠăvănghƿaăgiaăcácă
yuătătăvng...).
+ Từ vựng học miêu tả nghiên cuătăvngăcaămtăngônăngătrongămt trngă
thái,ăchăyuălƠătrngătháiăhinăđi.
1.2. Phngăphápănghiênăcu
Phngă phápă nghiênă cuă tă vngă hcă chă yuă lƠă phngă pháp hệ thống
động (phương pháp hệ thống chức năng).ăPhngăphápănƠyădaătrênănhngăquană
nimătổngăquátăvăngônăng:
- Từ vựng của một ngôn ngữ là một hệ thống có tổ chức, giaăcácăđnăvăhpă
thƠnhătăvngăcóănhngătổăchcănhtăđnh.ăVìăvậy, đểăxácăđnhăđcăđặcăđiểmăcaă
mtăđnăvănƠoăđóăphiătìmăraămiăquan hăgiaăđnăv đóăviăcácăđnăv khác (tìm
raăsăgingăvƠăkhácănhauă– quan hăđngănhtăvƠăđiălập).
- Trong từ vựng có các hệ thống nhỏ theo cấp độ (tng bậc). Khiănghiênăcuă
mt đnăv tăvngănƠoăđóăphiăđặtănóătrongăhăthngăconăcaănóă(đểăxácăđnhăđcă
vaiătròăcaănóătrongăcpăđ,ăđcăcuătoătăđnăv nƠoăcaăcpăđădiăvƠădùngăđểă
toăraăđnăv nƠoăcaăcpăđătrên).
Nhăvậy,ăvậnădngăphngăphápăhăthngăđngăyêuăcu:
+ă Chúă Ủă đn quană hă hă thngă giaă cácă đnă v,ă giaă cácă hă thngă bă phậnă
trongălòngăcácăcpăđăvƠătrongătoƠnăbăngônăng.
+ Phátăhinăraăcácăquyătắc cuătoăchiăphiăsăchuyểnăhoáăcácăđnăv,ăcácăhă
thngăbăphậnătrongălòngăcácăcpăđ.ăăăăăă
Tăđó,ăhiểuăsăhƠnhăchcăcaăngônăng,ălíăgiiăchínhănhngăquanăhăhăthngă
caăngônăng.
1.3. QuanăhăgiaătăvngăhcăvƠăcácăchuyênăngƠnhăngônăngăhcămiêuă
t khác
VităngăhcăcóăcácăphơnăngƠnh:ăNgăơmăhcătingăVit,ăTăvngăhcătingă
Vit,ă Ngă phápă hcătingă Vită (theoă quană điểmă truynă thngă vƠă quanăđiểmă chcă
4
nĕngăhinăđi),ăVĕnăbn,ăNgădngăhc,ăPhongăcáchăhc.ăĐơyălƠănhngăphơnăngƠnhă
tngăđiăđcălậpănhngăkhông táchăbitănhauăhoƠnătoƠnămƠăvẫnăcóăliênăquanăviă
nhau.
TălƠăđnăv căbn,ălƠăđnăv ctălõiăđểătoănênănhngăđnăv lnăhnănhă
cmăt,ăcơu,ăvĕnăbn. Từ là đơn vị khảo sát, nghiên cứu của cả 4 phân ngành:
- Ngăơmăhcănghiênăcu mặtăơmăthanhăcaăt;
- Tăvngăhcănghiênăcu mặtăỦănghƿaăcaăt;
- Ngăpháp hcănghiênăcu mặtăktăhpă- cuătoăcaăt;ă
- Phong cách hcănghiênăcu nghăthuậtăsădngăt.ă
Đặc bităvnăđăcuătoătănhălƠămt phnăgiaoăgiaă2ăphơnăngƠnh:ăTăvngă
và Ngăpháp.ăThcăraăcácăphơnăngƠnhănhiuăkhiăphiăsădngăktăquănghiênăcu
caănhau,ăbiăl:
- Các đnăv tăvngăchimămtăsălngăccălnătrongăhăthngăngônăngătingă
VităvƠăcóăchcănĕngăcăbnălƠătoănênăcácăđnăv ăcácăcpăđătrênă(cơu, vĕnăbn)
đểăphcăvăchoăchcănĕngăgiaoătip.ăVìăvậyăttăcănhngătriăthcăvăcácăđnăv và
các quan hăgiaăcácăđnăv trongăttăcăcácăcpăđăcaăngônăngăđuăquanăhăviătă
vngăhc.ăMặtăkhác,ăTăvngăhcăkhiăxácăđnhăranhăgiiăt,ăphơnătíchănghƿaăcaăt,ă
cácăbinăthể,ăbinădngăcaătăcũngăphiădaăvƠoăcácăduăhiuăvƠăquyătắcăngăpháp,ă
ngăơm,ăngăcnhă(nguyên tắcăktăhpăt,ăchcănĕngăvƠătrậtătăngăpháp,ăhinătngă
chuyểnăđổiătăloi,ăơmăvăhc...).
- Vicănghiênăcu cácăchuyênăngƠnhăcaăNgônăngăhcăcnăvậnădngălinhăhotă
quanăđiểmătíchăhpăviămc đích chungălƠăhngătiăvicăphátăhinăraăcácăquyătắcă
vƠălíăgiiăvicăsădngăcácăđnăv ngônăngătrongăgiaoătipăxưăhi.ă
5
Chngă2. ĐNăVăTăVNGă VẨăTăVNGăTINGăVIT (6 tit)
2.1.ăTătingăVit
2.1.1. Đnhănghƿa:
- Từ (words): LƠămtăđnăvăđưăđcăchúăỦătălơuătrongăngônăngăhc.ăTă
thiătrcăCN,ăAristoteăđưăquanănimătălƠămtăthƠnhătăcaăliănóiămƠătăthơnăcóăỦă
nghƿaă nhtă đnhă nhngă khôngă thểă chiaă thƠnhă nhngă Ủănghƿaă nhă hnă (daă vƠoă Ủă
nghƿa,ăcuătoăhoƠnăchnh).ă
Choăđnănay,ăcóătrênă300 đnhănghƿaăkhácănhauăvăt. Mtăsăđnhănghƿa:
- Từ là đơn vị nhỏ nhất có nghĩa của ngôn ngữ được vận dụng độc lập, tái
hiện tự do trong li nói để xây dựng nên câu. (Cơ sở ngôn ngữ học và Tiếng Việt-
Mai Ngọc Chừ, Vũ Đức Nghiệu, Hoàng Trọng Phiến, NXB Giáo dục).
- Từ của tiếng Việt là một chỉnh thể nhỏ nhất có ý nghĩa dùng để cấu tạo câu
nói, nó có hình thức của một âm tiết, một “chữ” viết ri. (Nguyễn Thiện Giáp- Từ
vụng học tiếng Việt, NXB Giáo dục).
-Từ là đơn vị cơ bản của ngôn ngữ, có thể tách khỏi các đơn vị khác của li
nói để sử dụng một cách độc lập và là một khối hoàn chỉnh về ngữ âm, ý nghĩa và
chức năng ngữ pháp. ( Nguyễn Kim Thản, ẩghiên cứu ẩgữ pháp tiếng Việt, NXB
Khoa học xã hội).
-Từ của tiếng Việt là một hay một số âm tiết cố định, bất biến về hình thức
ngữ âm, nằm trong một kiểu cấu tạo nhất định, mang những kiểu đặc điểm ngữ
pháp nhất định, ứng với những nghĩa nhất định, lớn nhất trong tiếng Việt và nhỏ
nhất để cấu tạo câu. (Đỗ Hữu Châu, Từ vựng ngữ nghĩa tiếng Việt, NXB Giáo
dục).
ChúngătaătmăthiăchpănhậnăđnhănghƿaăcaăĐỗăHuăChơu theo giáo trình
đangăsădng.
2.1.2. ĐặcăđiểmăcaătătingăVit
ĐnhănghƿaăcaăĐỗăHuăChơuănêuăraăcácăđặcăđiểmăcăbnăcaătătingăVit: