Bài giảng Vi sinh: Vi khuẩn gây bệnh qua đường không khí - GV. Nguyễn Thị Ngọc Yến

4/3/2016<br /> <br /> Vi khuẩn gây bệnh<br /> qua đƣờng không khí<br /> <br /> CHI STREPTOCOCCI<br /> <br /> GV: Nguyễn Thị Ngọc Yến<br /> <br /> 1<br /> <br /> Đặc điểm chung<br /> <br /> Phân loại theo khả năng huyết giải<br /> <br /> • Gram (+)<br /> <br /> J. H. Brown, 1919<br /> <br /> STREPTOCOCCI<br /> <br /> • Hình cầu/ bầu dục xếp dạng chuỗi<br /> • Kỵ khí/ kỵ khí tùy ý<br /> Huyết giải α<br /> <br /> • GB chuyên biệt, GB cơ hội (cộng sinh, hội sinh)<br /> <br /> Huyết giải β<br /> <br /> Huyết giải γ<br /> <br /> •Vòng xanh rêu<br /> <br /> •Vòng trắng trong<br /> <br /> •Không đổi màu<br /> <br /> •Phá hủy 1 phần HC<br /> <br /> •Phá hủy hoàn toànHC<br /> <br /> •Không phá hủy HC<br /> <br /> 4<br /> <br /> 3<br /> <br /> Streptococci β nhóm A<br /> <br /> Kháng nguyên<br /> Carbohydrat C<br /> <br /> Protein M<br /> <br /> Thành tế bào VK<br /> <br /> GB không chuyên biệt<br /> <br /> Có ở thành và pili của S.<br /> pyogenes, giúp VK bám<br /> dính và chậm thực bào<br /> <br /> Protein T<br /> Chốc lở, nhiễm<br /> trùng vết bỏng,<br /> vết thƣơng<br /> <br /> Hyaluronidase<br /> <br /> Tan sợi huyết<br /> <br /> Giúp xâm nhập mô<br /> <br /> Viêm màng não<br /> <br /> Sinh dục<br /> <br /> VK huyết<br /> <br /> Viêm màng trong tim<br /> <br /> GB chuyên biệt<br /> <br /> Enzym và độc tố<br /> Streptokinase<br /> <br /> Viêm họng, tai<br /> <br /> Da<br /> <br /> Hemolysin (Streptolysin)<br /> <br /> Viêm quầng<br /> <br /> Tinh hồng nhiệt<br /> <br /> Ly giải hồng cầu<br /> <br /> Biến chứng hậu nhiễm<br /> <br /> Độc tố ban đỏ<br /> 5<br /> <br /> Thấp khớp cấp<br /> <br /> Viêm cuộn tiểu cầu cấp<br /> <br /> 6<br /> <br /> 1<br /> <br /> 4/3/2016<br /> <br /> Streptococci khác<br /> <br /> Chẩn đoán – Điều trị<br /> <br /> • Streptococci α (Viridans streptococci): đƣờng hô hấp,<br /> <br /> Chẩn đoán<br /> <br /> nhiễm trùng máu qua nhổ răng<br /> <br /> • Bệnh phẩm: nơi nhiễm<br /> <br /> • Streptococci γ: nhiễm trùng tiết niệu<br /> <br /> • Nhuộm Gram<br /> • Cấy lên thạch máu quan sát huyết giải<br /> Điều trị<br /> • Penicillin G<br /> • Hóa dự phòng cho BN bị biến chứng<br /> <br /> 7<br /> <br /> 8<br /> <br /> Đặc điểm<br /> <br /> Mycobacterium<br /> tuberculosis<br /> <br /> •Dạng sợi,có khi phân nhánh<br /> •Kết nùi trong môi trƣờng<br /> •Không di động<br /> •Hiếu khí bắt buộc<br /> •Đề kháng cao<br /> •Nhuộm carbol fucshin<br /> Tăng trƣởng rất chậm<br /> <br /> Robert Koch, 1882<br /> <br /> (G=15-22h)<br />  Thời gian nuôi cấy dài<br /> <br /> Lao phổi<br /> 9<br /> <br /> 10<br /> <br /> Cấu trúc thành tế bào<br /> <br /> Phản ứng tuberculin<br /> <br /> Lipid<br /> <br /> Tiêm trong da<br /> <br /> • Cao bất thƣờng (60%)  tính kỵ nƣớc<br /> <br /> Mục đích: Cho biết cơ thể đã tiếp xúc với VK lao hay chƣa<br /> <br /> • Gồm: phospholipid, mycosid (glycolipid), mycolic acid và<br /> <br /> • Ngƣời, vật chƣa tiếp xúc với VK lao  không có phản<br /> <br /> sáp<br /> <br /> ứng gì<br /> <br /> Khó bắt màu thuốc nhuộm Gram, kháng acid, base, đề<br /> <br /> • Ngƣời, vật đã mẫn cảm trƣớc  phản ứng viêm tại chỗ<br /> <br /> kháng tác động kháng thể, bổ thể<br /> <br /> • Sƣng đỏ quanh chỗ tiêm<br /> <br /> Không thấm nƣớc, hay kết dính<br /> <br /> • Sốt<br /> <br /> Cord factor (yt tạo thừng  giúp VK xoắn vào nhau)<br /> <br /> • Triệu chứng giảm sau 12 – 18 giờ<br /> <br /> Độc tính vi khuẩn: ức chế di chuyển BCĐaN<br /> Protein<br /> Gây PƢ quá mẫn (tuberculin) kiểm tra sự có mặt VK lao<br /> 11<br /> <br /> 12<br /> <br /> 2<br /> <br /> 4/3/2016<br /> <br /> Phản ứng tuberculin<br /> <br /> Miễn dịch<br /> • Bệnh lao là tình trạng nhiễm khuẩn nội bào<br /> <br /> Đƣờng kính vùng cứng<br /> <br /> Kết quả<br /> <br /> >10 mm<br /> <br /> (+)<br /> <br /> 5 – 9 mm<br /> <br /> (+/-)<br /> <br /> = 3 KS, thời gian kéo dài 6-12 tháng<br /> <br /> + Hang phát triển CQ khác: lao kê<br /> <br /> Phòng ngừa: vaccin BCG<br /> 15<br /> <br /> 16<br /> <br /> Đặc điểm<br /> <br /> CORYNEBACTERIUM<br /> DIPHTHERIAE<br /> <br /> •Trực khuẩn Gr(+)<br /> •Hình quả tạ, chùy<br /> •Xếp từng đám, hàng rào, chữ<br /> •Không có bào tử<br /> •Nhuộm xanh methylen  bắt<br /> màu phân cực<br /> <br /> Phát triển trên MT phong phú:<br /> thạch máu, tellurit, loeffler<br /> <br /> Gây bệnh bạch hầu<br /> 17<br /> <br /> 18<br /> <br /> 3<br /> <br /> 4/3/2016<br /> <br /> Năng lực gây bệnh<br /> <br /> Chẩn đoán<br />  XN trực tiếp<br /> <br /> Lực độc: do ngoại độc tố protein rất độc<br /> <br /> • Que bông phết màng giả  nhuộm xanh methylen<br /> <br /> • Vị trí: hầu<br /> <br /> • Nuôi cấy trên MT đặc thù<br /> <br /> • Ngoại độc tố tạo màng giả trắng ở hầu  thanh khí<br /> <br /> • Thử khả năng sx độc tố trên in vitro hoặc in vivo<br /> <br /> quản gây tử vong do nghẹt thở<br /> <br />  XN gián tiếp<br /> <br /> • Ngoại độc tố phân tán vào máu rồi đến cố định vào<br /> <br /> • PƢ trung hòa<br /> <br /> nhiều tế bào thận, gan, thần kinh ...<br /> <br /> • PP khuếch tán trong gel<br /> Phòng ngừa: giả độc tố (toxoid) bạch hầu<br /> Điều trị<br />  Huyết thanh kháng độc tố SAD (Serum Anti Diphtheriae)<br /> 19<br /> <br />  Kháng sinh: penicillin, erythromycin, amoxicillin…<br /> <br /> 20<br /> <br /> Đặc điểm<br /> •Song cầu khuẩn Gr(-), đối<br /> nhau mặt bằng<br /> •Nằm trong/ ngoài BCĐN<br /> •Không sinh bào tử<br /> <br /> NEISSERIA MENINGITIDIS<br /> NÃO CẦU KHUẨN<br /> <br /> •Không di động<br /> •Có nang<br /> <br /> •VK rất yếu<br /> •Chỉ GB ở ngƣời<br /> •Có ở mũi hầu<br /> •Mọc trên MT phong phú<br /> (máu, chocolate)<br /> •Chỉ phát triển ở 37oC<br /> <br /> 21<br /> <br /> Năng lực gây bệnh<br /> <br /> 22<br /> <br /> Chẩn đoán – Điều trị<br /> <br /> Kháng nguyên<br /> <br /> Chẩn đoán<br /> <br /> • KN nucleoprotein (KN P)<br /> <br /> • Bệnh phẩm: dịch não tủy<br /> <br /> • KN nang<br /> <br /> • Dụng cụ cần ủ 37oC trƣớc và sau khi lấy mẫu<br /> <br /> • KN LPS: quyết định lực độc<br /> <br /> • PƢ huyết thanh<br /> <br /> Gây bệnh<br /> <br /> Phòng ngừa<br /> <br /> • Xâm nhập qua mũi hầu bằng đƣờng không khí<br /> <br /> • Vaccin (KN nang)<br /> <br /> • VK vào máu  màng não tủy, phóng thích nội độc tố<br /> <br /> • Hóa dự phòng<br /> <br /> – Viêm màng não tủy<br /> <br /> Điều trị<br /> <br /> – Nhiễm khuẩn huyết: sốc, ban đỏ, sốt cao<br /> <br /> KS qua hàng rào máu não (cephalosporin thế hệ III)<br /> 23<br /> <br /> 24<br /> <br /> 4<br /> <br /> 4/3/2016<br /> <br /> STAPHYLOCOCCUS<br /> AUREUS<br /> <br /> Vi khuẩn gây bệnh<br /> ngoài da<br /> <br /> 26<br /> <br /> Đặc điểm<br /> <br /> KN, độc tố và enzym<br /> <br /> •Tụ cầu khuẩn Gr(+)<br /> •Sắp xếp chùm nho<br /> <br /> Kháng nguyên<br /> <br /> •Không sinh bào tử<br /> <br /> Độc tố<br /> <br /> Enzyme<br /> <br /> •Acid teichoic<br /> <br /> •Coagulase<br /> <br /> •Leucocidin<br /> <br /> •Fibrinolysin<br /> <br /> •Exfoliatin<br /> <br /> •Hyaluronidase<br /> <br /> •Enterotoxin<br /> <br /> •Huyết giải α, β<br /> <br /> •Staphylosin<br /> <br /> •Polysaccharid<br /> <br /> •Không di động<br /> <br /> •β-lactamase<br /> <br /> •Cộng sinh trên da, mũi<br /> <br /> •Độc tố gây sốc<br /> <br /> GB cơ hội<br /> •Đề kháng rất tốt: nhiệt<br /> độ, chất tẩy trùng, astt<br /> 27<br /> <br /> 28<br /> <br /> Năng lực gây bệnh<br /> <br /> Chẩn đoán – Điều trị<br /> Chẩn đoán<br /> <br /> Da, niêm mạc<br /> <br /> • Lấy bệnh phẩm nơi nhiễm<br /> <br /> Khác<br /> <br /> •“Bỏng da” (bệnh Ritter)<br /> •Chốc lở<br /> <br /> •Nhiễm khuẩn huyết<br /> <br /> •Sốc do độc tố: VK xâm<br /> <br /> •Ngộ độc thức ăn<br /> <br /> nhập qua vết thƣơng<br /> <br /> • Cấy thạch máu: quan sát huyết giải<br /> <br /> •Tai, mũi họng<br /> <br /> •Viêm ruột<br /> <br /> • Khảo sát hiển vi<br /> Điều trị<br /> • Penicillin G<br /> • Cephalosporin<br />  Đề kháng vancomycin<br /> 29<br /> <br /> 30<br /> <br /> 5<br /> <br />