BÀI T P 1Ậ
B N ĐC TR NG C A HI N PHÁPỐ Ặ Ư Ủ Ế
1. HI N PHÁP LÀ LU T C B NẾ Ậ Ơ Ả
Lu t ậHi n pháp v b n ch t làế ề ả ấ m tộ đo lu t, song đây là đo lu t đc bi t có vạ ậ ạ ậ ặ ệ ị
trí c b n đng trên các đo lu t khácơ ả ứ ạ ậ , ngay t i ạKho n 1 Đi u 119 c a Hi n phápả ề ủ ế
n c C ng hòa xã h i ch nghĩa Vi t Nam năm 2013 cũng đã kh ng đnh đi uướ ộ ộ ủ ệ ẳ ị ề
này: “Hi n pháp là lu t c b n c a n c C ng hòa xã h i ch nghĩa Vi t Nam,ế ậ ơ ả ủ ướ ộ ộ ủ ệ
có hi u l c pháp lý cao nh t. M i văn b n pháp lu t khác ph i phù h p v i Hi nệ ự ấ ọ ả ậ ả ợ ớ ế
pháp...”.
Vi t Nam cũng nh các n c trên thỞ ệ ư ướ ế gi i, ớtính lu t c b n c a ậ ơ ả ủ Hi n phápế
th hi n ch các quy ph m c a nó mang tính c s , xác đnh nh ng v n đ cể ệ ở ỗ ạ ủ ơ ở ị ữ ấ ề ơ
b n nh t, quan tr ng nh t c a ả ấ ọ ấ ủ nhà n c.ướ Đó là quy đnh v ch đ chính tr , kinhị ề ế ộ ị
t , xã h i, văn hóa, giáo d c, khoa h c, công ngh , môi tr ng, m i quan h cế ộ ụ ọ ệ ườ ố ệ ơ
b n gi a ả ữ nhà n c và công dân, t ch c và ho t đng c a b máy nhà n c.ướ ổ ứ ạ ộ ủ ộ ướ
Ngoài ra, Hi n pháp đc coi là đo lu t g c c a qu c gia, là n n t ng và mangế ượ ạ ậ ố ủ ố ề ả
tính đnh h ng đ xây d ng các đo lu t thông th ng khác. Chúng đc xâyị ướ ể ự ạ ậ ườ ượ
d ng đ c th hóa các ch đnh, quy ph m c a ự ể ụ ể ế ị ạ ủ Hi n pháp, và vì v y, khôngế ậ
đc trái v i ượ ớ Hi n pháp. Khi ếHi n pháp đc thay th ho c s a đi, các đoế ượ ế ặ ử ổ ạ
lu t có nh ng quy đnh trái ho c còn thi u so v i n i dung c a ậ ữ ị ặ ế ớ ộ ủ Hi n pháp đuế ề
ph i đc thay th ho c s a đi theo. Đi u này t o ra tính th ng nh t c a hả ượ ế ặ ử ổ ề ạ ố ấ ủ ệ
th ng pháp lu t và th hi n m c đ tác đng tr c ti p c a hi n pháp đn cácố ậ ể ệ ứ ộ ộ ự ế ủ ế ế
văn b n quy ph m pháp lu t khác.ả ạ ậ
Theo nh Hi n pháp Hoa K năm 1787, Đi u VI, M c QUY N T I CAO C Aư ế ỳ ề ụ Ề Ố Ủ
CHÍNH PH QU C GIA, “Ủ Ố Hi n pháp này, các đo lu t c a Hoa K đc banế ạ ậ ủ ỳ ượ
hành theo Hi n pháp này, m i hi p c đã ho c s đc ký k t d i th mế ọ ệ ướ ặ ẽ ượ ế ướ ẩ
quy n c a Hoa K s là lu t t i cao c a qu c gia. Quan tòa các bang đu ph iề ủ ỳ ẽ ậ ố ủ ố ở ề ả
tuân theo nh ng lu t này; b t c m t đi u gì trong Hi n pháp ho c lu t c a cácữ ậ ấ ứ ộ ề ế ặ ậ ủ
bang mà trái ng c v i Hi n pháp Liên bang đu không có giá trượ ớ ế ề ị”. Nh v y taư ậ
th y, các nhà so n th o Hi n pháp Hoa K quy đnh Hi n pháp là “B lu t t iấ ạ ả ế ỳ ị ế ộ ậ ố
cao c a đt n c”. ủ ấ ướ Các tòa án đã cho r ng câu này có nghĩa là khi có các b lu tằ ộ ậ
đc các bang (k c hi n pháp t ng bang) hay Qu c h i đa ra mà mâu thu nượ ể ả ế ừ ố ộ ư ẫ
v i hi n pháp liên bang, nh ng lu t đó không có hi u l c.ớ ế ữ ậ ệ ự 1
1 https://voer.edu.vn/m/hien-phap-hoa-ky/cf3994a0
Ví d nh v vi c Ti u bang California xin tính ti n Medi-Cal, Liên Bang bác bụ ư ụ ệ ể ề ỏ
vì sai lu t.ậ2
California đòi ti n co-pay v i dân h ng Medi-Cal đ ti t ki m n a t đô/nămề ớ ưở ể ế ệ ử ỷ
Chính quy n c a Th ng Đc Jerry Brown s khi u n i v chuy n này, theo l iề ủ ố ố ẽ ế ạ ề ệ ờ
H.D. Palmer, phát ngôn nhân B Tài Chánh California.ộ
N u quy t đnh này không đo ng c, California s ph i t n kém thêm 575 tri uế ế ị ả ượ ẽ ả ố ệ
đô trong tài khóa năm t i, theo l i Palmer.ớ ờ
California đang đòi nh ng ng i nghèo đang h ng Medi-Cal ph i tr 5 đôla m iữ ườ ưở ả ả ỗ
l n t i phòng m ch bác sĩ, tr 3 đôla m i toa thu c, và tr t i 200 đôla m i l nầ ớ ạ ả ỗ ố ả ớ ỗ ầ
t i b nh vi n.ớ ệ ệ
Nh ng B Y T và Nhân D ng Liên Bang, n i ph i ch p thu n các thay đi vìư ộ ế ụ ơ ả ấ ậ ổ
Medi-Cal là m t ph n ch ng trình MediCaid c a liên bang, nói k ho ch c aộ ầ ươ ủ ế ạ ủ
California vi ph m Lu t An Sinh Xã H i.ạ ậ ộ
Brian Cook - phát ngôn nhân Trung Tâm D ch v Medicare và Medicaid, thu c Bị ụ ộ ộ
Y T , nói, “Chúng tôi công nh n nhu c u ti u bang c n gi m chi phí và chúng tôiế ậ ầ ể ầ ả
h tr m c tiêu s d ng hi u qu d ch v y t . Nh ng chúng tôi bác b vi c b tỗ ợ ụ ử ụ ệ ả ị ụ ế ư ỏ ệ ắ
dân nghèo tr ti n co-payả ề vì không phù h p v i b lu t.”ợ ớ ộ ậ
Quy t đnh liên bang ngăn c n ti u bang tính ti n co-pay khi ng i lãnh MediCalế ị ả ể ề ườ
khám b nh đc các h i bênh v c dân nghèo ca ng i.ệ ượ ộ ự ợ
2. HI N PHÁP LÀ LU T T CH CẾ Ậ Ổ Ứ
S hi n di n c aự ệ ệ ủ m t b nộ ả Hi n pháp luôn là hi n thân c a nh ng t t ng l pế ệ ủ ữ ư ưở ậ
hi n nh t đnh, và trong đó có t t ng v cách th c t ch c mô hình chínhế ấ ị ư ưở ề ứ ổ ứ
quy n và s phân quy n gi a các c quan nh m ki m soát, cân b ng quy n l cề ự ề ữ ơ ằ ể ằ ề ự
m t cách hi u qu h nộ ệ ả ơ , đi n hình ểnh t ấlà t ch c mô hình chính quy n ổ ứ ề tam
quy n phân l pề ậ . Không ch ỉHi n pháp Vi t Nam mà ế ệ Hi n pháp c a h u h t ế ủ ầ ế các
qu c gia trên th gi i hi n nay đu t ch c mô hình chính quy n d a theo lýố ế ớ ệ ề ổ ứ ề ự
thuy t tam quy n phân l p, ế ề ậ m c ặdù m c đ và cách th c áp d ng ít nhi u khácứ ộ ứ ụ ề
nhau.
Ch ng h n nh c ch th c hi n quy n l c nhà n c Vi t Nam đc quyẳ ạ ư ơ ế ự ệ ề ự ướ ở ệ ượ
đnh trongị kho n 3, Đi u 2, ả ề Hi n pháp 2013ế, theo đó: "Quy n l c nhà n c làề ự ướ
th ng nh t, có s phân công, ph i h p, ki m soát gi a các c quan nhà n cố ấ ự ố ợ ể ữ ơ ướ
trong vi c th c hi n các quy n l p pháp, hành pháp, t pháp." Các nhánh quy nệ ự ệ ề ậ ư ề
l c này đc giao cho Qu c h i, Chính ph , Tòa án nhân dân và đc quy đnhự ượ ố ộ ủ ượ ị
c th trong các Lu t ụ ể ậ T ch c Qu c h i, Lu t ổ ứ ố ộ ậ T ch c Chính ph , ổ ứ ủ Lu t ậTổ
ch c Tòa án nhân dân. Các c quan này đu có nhi m vứ ơ ề ệ ụ, quy n h n riêng vàề ạ
t ng đi đc l p v i nhau, tuy nhiên gi a chúng v n có nh ng m i quan hươ ố ộ ậ ớ ữ ẫ ữ ố ệ
nh t đnh. ấ ị
Ví d nh theo Đi u 9, Lu t T ch c Qu c h i năm 2014, Qu c h i phê chu nụ ư ề ậ ổ ứ ố ộ ố ộ ẩ
các ch c danh trong b máy nhà n c nh : phê chu n đ ngh c a Th t ngứ ộ ướ ư ẩ ề ị ủ ủ ướ
2 https://vietbao.com/p122a183541/5461/cali-xin-tinh-tien-medi-cal-lien-bang-bac-
bo-vi-sai luat?
Chính ph v vi c b nhi m các Phó Th t ng Chính ph , B tr ng và cácủ ề ệ ổ ệ ủ ướ ủ ộ ưở
thành viên khác c a Chính ph theo danh sách đ c ch c v t ng ng i (kho nủ ủ ề ử ứ ụ ừ ườ ả
1, Đi u 9),...ho c nh Đi u 14, Qu c h i quy t đnh thành l p, bãi b c quan;ề ặ ư ề ố ộ ế ị ậ ỏ ơ
thành l p, gi i th , nh p, chia, đi u ch nh đa gi i hành chính, ... ậ ả ể ậ ề ỉ ị ớ
Hay nh theo kho n 7, Đi u 27, Lu t T ch c Tòa án nhân dân năm 2014, Chánhư ả ề ậ ổ ứ
án Tòa án nhân dân t i cao trình Qu c h i phê chu n v vi c đ ngh b nhi m,ố ố ộ ẩ ề ệ ề ị ổ ệ
mi n nhi m, cách ch c Th m phán TANDTC,...ễ ệ ứ ẩ
Ngoài ra, Qu c h i còn có nhi u m i quan h liên quan đn Vi n ki m sát nhânố ộ ề ố ệ ế ệ ể
dân t i cao, H i đng nhân dân đa ph ng, y ban nhân dân đa ph ng, Tòa ánố ộ ồ ị ươ Ủ ị ươ
nhân dân đa ph ng, Vi n ki m sát nhân dân đa ph ng.ị ươ ệ ể ị ươ
Cũng t ng t nh ươ ự ư Hi n pháp Vi t Nam, d a trên h c thuy t này, ế ệ ự ọ ế Hi n pháp c aế ủ
h u h t các n c đu th hi n tính đc tr ng là lu t t ch c khi t ch c ho chầ ế ướ ề ể ệ ặ ư ậ ổ ứ ổ ứ ạ
đnh mô hình chính quy n b ng vi c giao ị ề ằ ệ quy n l p pháp cho ề ậ Ngh vi n (là cị ệ ơ
quan đi di n đc b u ra b ng tuy n c , đc coi là bi u hi n ý chí chung c aạ ệ ượ ầ ằ ể ử ượ ể ệ ủ
qu c gia), quy n hành pháp cho ố ề Chính ph (là c quan có trách nhi m th c thiủ ơ ệ ự
lu t pháp đã đc ậ ượ Nhà n c ban hành), quy n t pháp cho ướ ề ư Toà án (đ th cể ự
thi công lý, m t c ch đ gi i quy t các tranh ch pộ ơ ế ể ả ế ấ , phán x nh ng vi ph mử ữ ạ
pháp lu t).ậ3 L y ví d Hi n pháp Hoa K năm 1787, theo Đi u 1 ấ ụ ở ế ỳ ề quy đnh:ị
“Toàn b quy n l c l p pháp đc th a nh n t i đây s đc trao cho Qu c h iộ ề ự ậ ượ ừ ậ ạ ẽ ượ ố ộ
Hoa K . Qu c h i g m có Th ng vi n và H vi n”ỳ ố ộ ồ ượ ệ ạ ệ , Đi u 2 ềtrao quy n hànhề
pháp cho T ng th ng: “Quy n hành pháp s đc trao cho T ng th ng Hoa K ”ổ ố ề ẽ ượ ổ ố ỳ
và Đi u 3 ềtuyên b “ốQuy n l c pháp lý c a Hoa K s đc trao cho Toà án t iề ự ủ ỳ ẽ ượ ố
cao và nh ng tòa án c p d i mà Qu c h i có th thi t l p trong m t s tr ngữ ấ ướ ố ộ ể ế ậ ộ ố ườ
h p”ợ.
Bên c nh đó, tu ạ ỳ t ng ừqu c gia, Hi n pháp còn có nhi u quy đnh v m i quanố ế ề ị ề ố
h ràng bu c gi a ba c quan l p pháp, hành pháp và t pháp. Ví d , theo Hi nệ ộ ữ ơ ậ ư ụ ế
pháp Hoa K , Ngh vi n có quy n thông qua lu t nh ng đ có hi u l c ph iỳ ị ệ ề ậ ư ể ệ ự ả
đc T ng th ng ký phê chu n. Ng c l i, T ng th ng có quy n ký k t cácượ ổ ố ẩ ượ ạ ổ ố ề ế
đi u c qu c t nh ng ph i đc Th ng vi n phê chu n. Có th nói, b t kìề ướ ố ế ư ả ượ ượ ệ ẩ ể ấ
m t b n Hi n pháp nào cũng đu đa ra nh ng quy đnh v mô hình chính quy nộ ả ế ề ư ữ ị ề ề
và t ch c phân quy n cho các c quan nh m ki m soát quy n l c hi u qu , vàổ ứ ề ơ ằ ể ề ự ệ ả
đó chính là đc tr ng c a ặ ư ủ Hi n pháp - ếLu t t ch c.ậ ổ ứ
3. HI N PHÁP LÀ LU T B O V NHÂN QUY NẾ Ậ Ả Ệ Ề
3.1.Khái ni m nhân quy n: ệ ề
Khái ni m “nhân quy n” đã đc đ c p đn t r t s m. B lu t Hammurabiệ ề ượ ề ậ ế ừ ấ ớ ộ ậ
c a n Đ ra đi t kho ng năm 1780 tr c Công Nguyên đã đ c p t i c nủ Ấ ộ ờ ừ ả ướ ề ậ ớ ả ữ
quy n, quy n tr em, và quy n c a nô l . Sau đó, các th k XVII, XVIII có cácề ề ẻ ề ủ ệ ế ỷ
nhà tri t h c cho r ng nhân quy n là ế ọ ằ ề các quy n không th t c b đc là cácề ể ướ ỏ ượ
3 https://hocluat.vn/tam-quyen-phan-lap-la-gi-the-hien-qua-hien-phap-nhu-the-nao/?
quy n t nhiên do T o hóa ban cho h . Các quy n này không b phá h y khi xãề ự ạ ọ ề ị ủ
h i dân s đc thi t l p và không m t xã h i hay m t chính ph nào có th xóaộ ự ượ ế ậ ộ ộ ộ ủ ể
b ho c "chuy n nh ng" các quy n này.ỏ ặ ể ượ ề 4
Có r t nhi u đnh nghĩa v nhân quy n, trong đó n i b t là đnh nghĩa c a Vănấ ề ị ề ề ổ ậ ị ủ
phòng Cao y Liên h p qu c, nói rõ:ủ ợ ố “Quy n con ng i là nh ng b o đm phápề ườ ữ ả ả
lý toàn c u có tác d ng b o v các cá nhân và các nhóm ch ng l i nh ng hànhầ ụ ả ệ ố ạ ữ
đng ho c s b m c làm t n h i đn nhân ph m, t do c b n c a con ng i.”ộ ặ ự ỏ ặ ổ ạ ế ẩ ự ơ ả ủ ườ
T i Vi t Nam, nhân quy n, hay còn g i là quy n con ng i, đc hi u là ạ ệ ề ọ ề ườ ượ ể nh ngữ
nhu c u l i ích t nhiên, v n có khách quan c a con ng i đc b o v và ghiầ ợ ự ố ủ ườ ượ ả ệ
nh n trong pháp lu t qu c gia và các th a thu n pháp lý qu c tậ ậ ố ỏ ậ ố ế.5 Ngay trong
b n Hi n pháp đu tiên c a n c Vi t Nam Dân ch C ng hòa năm 1946 đã cóả ế ầ ủ ướ ệ ủ ộ
nh ng quy đnh v quy n con ng i trong m c B, ch ng IIữ ị ề ề ườ ụ ươ - nghĩa v và quy nụ ề
l i công dân. T đó, nhân quy n đã luôn là đi t ng đi u ch nh quan tr ng hàngợ ừ ề ố ượ ề ỉ ọ
đu c a các b n Hi n pháp, th hi n s cam k t b o v và tôn tr ng c a nhàầ ủ ả ế ể ệ ự ế ả ệ ọ ủ
n c đi v i s an toàn và phát tri n lành m nh c a con ng i. ướ ố ớ ự ể ạ ủ ườ
3.2.Ví d th c ti n:ụ ự ễ
Đi v i các n c trên th gi i nói chung, ph n l n đu l y nhân quy n làm điố ớ ướ ế ớ ầ ớ ề ấ ề ố
t ng đi u ch nh. Quy n con ng i bao g m nhi u quy n trong nhi u lĩnh v cượ ề ỉ ề ườ ồ ề ề ề ự
khác nhau nh kinh t , chính tr , kinh t , xã h i… Tuy nhiên, v c b n nh t v nư ế ị ế ộ ề ơ ả ấ ẫ
là các quy n g n li n v i s t n t i c a con ng i, t c là quy n đc h ngề ắ ề ớ ự ồ ạ ủ ườ ứ ề ượ ưở
m t cách chính đáng các giá tr v t ch t c n thi t cho s s ng. ộ ị ậ ấ ầ ế ự ố
Tuy nhiên, hi n nay, ng i dân Venezuela đã và đang ch u đng c nh nhân quy nệ ườ ị ự ả ề
b vi ph m nghiêm tr ng. Venezuela t ng là qu c gia giàu có nh t khu v c nhị ạ ọ ừ ố ấ ự ờ
vào tr l ng d u thô l n nh t th gi i. Tuy nhiên, b t đu t năm 2014, giá d uữ ượ ầ ớ ấ ế ớ ắ ầ ừ ầ
m s t gi m, c ng v i chính sách kinh t sai l m và s b t n chính tr ,ỏ ụ ả ộ ớ ế ầ ự ấ ổ ị
Venezuela lâm vào tình tr ng kh ng ho ng. Kéo dài đn nay, trong khi di n ra sạ ủ ả ế ễ ự
tranh quy n t ng th ng, thì ng i dân đang ph i ch u c nh cu c s ng thi u th nề ổ ố ườ ả ị ả ộ ố ế ố
tr m tr ng do l m phát phi mã. Theo các ngu n tin t báo đi n t 24h, thì thi uầ ọ ạ ồ ừ ệ ử ế
th c ph m kéo dài d n đn tình tr ng cân n ng trung bình năm 2017 c a ng iự ẩ ẫ ế ạ ặ ủ ườ
dân gi m đn 11kg so v i các năm tr c đó. Đói kém kéo dài d n đn n n tr mả ế ớ ướ ẫ ế ạ ộ
c p, các cu c bi u tình n ra, đt n c chìm trong kh ng ho ng. Đnh đi m làướ ộ ể ổ ấ ướ ủ ả ỉ ể
nhi u ng i dân ph i b i rác đ ăn, v t biên sang các qu c gia khác đ ăn xin,ề ườ ả ớ ể ượ ố ể
ăn c th t thú nuôi, th t th i…B t đu t ngày 25/03/2019, Venezuela b cúp đi nả ị ị ố ắ ầ ừ ị ệ
trên di n r ng, các doanh nghi p ng ng ho t đng, b nh vi n ph i v t l n đệ ộ ệ ừ ạ ộ ệ ệ ả ậ ộ ể
4 https://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%C3%A2n_quy%E1%BB%81n
5 Nguy n Đăng Dung - Vũ Công Giao - Lã Khánh Tùng, Giáo trình Lý lu n và ễ ậ
Pháp lu t v quy n con ng i, NXB Đi h c Qu c gia Hà N i, 2011, trang 38.ậ ề ề ườ ạ ọ ố ộ
