L I M ĐUỜ Ở Ầ
Tinh d u thiên nhiên hi n nay là m t s n ph m khá thông d ng trên th tr ng.ầ ệ ộ ả ẩ ụ ị ườ
Nó đc ng d ng t ng đi ph bi n trong nhi u lĩnh v c nh th c ph m, d cượ ứ ụ ươ ố ổ ế ề ự ư ự ẩ ượ
ph m, y h c, m ph m và m t s lĩnh v c khác…ẩ ọ ỹ ẩ ộ ố ự
Hi n nay, có nhi u ph ng pháp đ chi t rút tinh d u t th c v t, trong đó cóệ ề ươ ể ế ầ ừ ự ậ
ph ng pháp ch ng c t lôi cu n h i n c đn gi n, d th c hi n và cho hi u xu tươ ư ấ ố ơ ướ ơ ả ễ ự ệ ệ ấ
thu h i tinh d u t ng đi cao. Tinh d u Citrus đc s d ng ph bi n do nó cóồ ầ ươ ố ầ ượ ử ụ ổ ế
mùi th m d ch u, có tác d ng tr c m, gi m stress và thanh nhi t…Qu t thu c hơ ễ ị ụ ị ả ả ệ ấ ộ ọ
Citrus nh ng ch a có công trình nào đc nghiên c u sâu v nó, do đó chúng tôi sư ư ượ ứ ề ẽ
th c hi n đ tài ự ệ ề “Nghiên c u chi t xu t tinh d u t v qu và lá Qu t b ngứ ế ấ ầ ừ ỏ ả ấ ằ
ph ng pháp ch ng c t lôi cu n h i n c” ươ ư ấ ố ơ ướ và phân tích xác đnh các tínhị
ch t hóa- lý c a tinh d u thành ph m thu đc đ đánh giá ch t l ng vàấ ủ ầ ẩ ượ ể ấ ượ
kh năng ng d ng làm h ng li u c a nó.ả ứ ụ ươ ệ ủ
1
Ch ng 1. KHÁI QUÁT CHUNGươ
Trong cu c s ng hàng ngày ta th ng s d ng tinh d u thiên nhiên vàoộ ố ườ ử ụ ầ
r t nhi u m c đích khác nhau, ch ng h n nh ch a b nh, làm đp, n cấ ề ụ ẳ ạ ư ữ ệ ẹ ướ
gi i khát, bánh k o, s a t m, n c hoa…Nh v y có th nói tinh d u thiênả ẹ ữ ắ ướ ư ậ ể ầ
nhiên gi m t vai trò không th thay th trong các lĩnh v c y h c, d cữ ộ ể ế ự ọ ượ
ph m, m ph m…và c trong cu c s ng đi th ng, nh t là trong th i điẩ ỹ ẩ ả ộ ố ờ ườ ấ ờ ạ
ngày nay khi mà xu h ng s d ng các s n ph m có ngu n g c t thiênướ ử ụ ả ẩ ồ ố ừ
nhiên.
Hi n nay, trên th gi i đã có r t nhi u công trình nghiên c u v tinhệ ế ớ ấ ề ứ ề
d u, nh t là các lo i tinh d u thu c h Citrus nh Cam, Chanh, …vì các tácầ ấ ạ ầ ộ ọ ư
d ng u vi t c a nó mang l i nh thanh nhi t, gi i c m, gi m stress...ụ ư ệ ủ ạ ư ệ ả ả ả
Tinh d u t v qu , lá và hoa c a các cây thu c h ầ ừ ỏ ả ủ ộ ọ Citrus là m t ch tộ ấ
t o mùi và h ng th m t nhiên và đc s n xu t hàng nghìn t n kh i m iạ ươ ơ ự ượ ả ấ ấ ố ỗ
năm. Các nghiên c u v tinh ch t v t lý, thành ph n hóa h c và ho t tínhứ ề ấ ậ ầ ọ ạ
sinh h c c a tinh d u h ọ ủ ầ ọ Citrus thu nh n đc b ng các k thu t tách chi tậ ượ ằ ỹ ậ ế
hi n đi đã đc quan tâm nhi u trong nh ng năm g n đây. Ch ng h n nh ,ệ ạ ượ ề ữ ầ ẳ ạ ư
Lin và Rouseff (2001) và Napapor Thavanapong thu c khoa D c, Đi h cộ ượ ạ ọ
Silpakorn, Thái Lan (2006) đã nghiên c u v tinh d u B i b ng ph ngứ ề ầ ưở ằ ươ
pháp ép l nh; Atti-Santos, Serafini, Moyna và cs. (2005) đã nghiên c u xácạ ứ
đnh đi u ki n t i u cho vi c chi t tinh d u chanh b ng ph ng phápị ề ệ ố ư ệ ế ầ ằ ươ
ch ng c t h i n c (HD) và chi t b ng COư ấ ơ ướ ế ằ 2 siêu t i h n (COớ ạ 2-SFC); M. M.
Ahmad, Salim-ur-rehman, F. M. Anjum, E. E. Bajwa (2006) đã nghiên c u tinhứ
ch t lý h c c a tinh d u chi t t v c a các lo i ấ ọ ủ ầ ế ừ ỏ ủ ạ Citrus khác nhau
(6,7,9,10).Trong n c, có công trình nghiên c u ướ ứ “Kh o sát tinh d u v tráiả ầ ỏ
gi ng Citrus h Rutaceae”ố ọ c a Nguy n Minh Hoàng (2006) hay ủ ễ “Tách tinh
d u và alkaloid t qu Qu t (Citrus japonica Thumb.)”ầ ừ ả ấ c a Nguy n Th Lýủ ễ ị
và Cs…hay đ tài t t nghi p Đi h c ề ố ệ ạ ọ “Nghiên c u chi t xu t tinh d u t vứ ế ấ ầ ừ ỏ
b i Năm Roi (ưở Citrus grandis (L.) Osbeck var. grandis) b ng ph ng phápằ ươ
ch ng c t lôi cu n h i n c”ư ấ ố ơ ướ (2010) c a Sinh viên Nguy n Đc Phát Tr ngủ ễ ắ ườ
Đi h c Nha Trang .(2,3,5)ạ ọ
2
Cac dang ch ng cât tinh dâu – u và nh c đi m ư Ư ượ ể
Trong công nghi p, ng i ta chia các ph ng pháp ch ng c t h i n c raệ ườ ươ ư ấ ơ ướ
thành ba d ng chính: ch ng c t b ng n c ạ ư ấ ằ ướ (water distillation), ch ng c t b ngư ấ ằ
n c và h i n c ướ ơ ướ (water and steam distillation) và ch ng c y b ng h i n c tr cư ấ ằ ơ ướ ự
ti p n c ế ướ (direct steam distillation).
a) Ch ng cât b ng n c ư ằ ươ (Water Distillation):
Nguyên liêu va n c cung cho vao môt ' ươ '
thiêt bi. Khi đun sôi, h i n c bay ra se cuôn ' ơ ươ
theo tinh dâu, h i ng ng tu bay ra se thu đc ơ ư ' ươ'
hôn h p gôm n c va tinh dâu, hai thanh phân ơ' ươ
nay không tan vao nhau nên dê dang tach ra
khoi nhau. (
Ph ng phap nay đn gian, thiêt bi re tiên ươ ơ ( ' (
va dê chê tao, phu h p v i nh ng c s san ' ơ' ơ ư ơ ơ( (
xuât nho, vôn đâu t it. Tuy nhiên, ph ng ( ư ươ
phap nay có nh c điêm nh hiêu suât thâp, ươ' ( ư '
chât l ng tinh dâu không cao do nguyên liêu ươ' '
tiêp xuc tr c tiêp v i thiêt bi nên dê bi chay ư' ơ ' '
khet, kho điêu chinh cac thông sô ky thuât nh ( ' ư
tôc đô va nhiêt đô ch ng cât. ' ' ' ư
Hình 1.1. Thi t b ch ng c t ế ị ư ấ
b ng n cằ ướ
b) Ch ng cât băng h i n c không co nôi h i riêng ư ơ ươ ơ (Water and Steam
Distillation):
Nguyên liêu va n c cung cho vao môt thiêt bi nh ng cach nhau b i môt vi nôi. ' ươ ' ' ư ơ( ' (
Khi đun sôi, h i n c bôc lên qua khôi nguyên liêu keo theo tinh dâu va đi ra thiêt bi ơ ươ ' '
ng ng tu. Đê nguyên liêu khoi r i vao phân co n c ta co thê lot trên vi m t hay ư ' ( ' ( ơ ươ ( ( ộ
nhiêu l p bao tai tuy theo t ng loai nguyên liêu. Ph ng phap nay phu h p v i ơ ( ư ' ' ươ ơ' ơ
nh ng c s san xuât co qui mô trung binh. ư ơ ơ( (
So v i ph ng phap ch ng c t b ng n c tr c ti p, ph ng phap nay co u ơ ươ ư ấ ằ ướ ự ế ươ ư
điêm h n, nguyên liêu it bi chay khet vi không tiêp xuc tr c tiêp v i đay thiêt bi, cac ( ơ ' ' ư' ơ '
3
N c + ướ
Nguyên
li uệ
Sinh
hàn
Bình
h ng ứ
nh c điêm khac vân ch a khăc phuc đc. Ph ng phap nay thich h p cho nh ng ươ' ( ư ' ươ' ươ ơ' ư
loai nguyên liêu không chiu đc nhiêt đô cao.' ' ' ươ' ' '
Hình 1.2. Thi t b ch ng c t h i n c không có n i h i riêngế ị ư ấ ơ ướ ồ ơ
c) Ch ng cât băng h i n c co nôi h i riêng ư ơ ươ ơ (Steam Distillation):
Trong ph ng pháp này h i n c đc tao ra t môt nôi h i riêng va đc dân ươ ơ ươ ươ' ' ư ' ơ ươ'
vao cac thiêt bi ch ng cât. Ph ng phap nay phu h p v i nh ng c s san xuât l n. ' ư ươ ơ' ơ ư ơ ơ( ( ơ
u đi m c a ph ng phap nay là cung môt luc co thê phuc vu đc cho nhiêu thiêt Ư ể ủ ươ ' ( ' ' ươ'
bi ch ng cât, điêu kiên lam viêc cua công nhân nhe nhang h n, dê c khi hoa va t ' ư ' ' ( ' ơ ơ ư'
đông hoa cac công đoan san xuât, không chê tôt h n cac thông sô công nghê, rut ngăn ' ' ( ơ '
đc th i gian san xuât. Ngoai ra, ph ng phap nay đa khăc phuc đc tinh trang ươ' ơ ( ươ ' ươ' '
nguyên liêu bi khê, khet va co thê dung h i qua nhiêt đê ch ng cât theo yêu câu cua ' ' ( ơ ' ( ư (
công nghê. Tuy nhiên, đôi v i môt sô tinh dâu trong điêu kiên ch ng cât nhiêt đô va ' ơ ' ' ư ơ( ' '
ap suât cao se bi phân huy lam giam chât l ng. H n n a, cac thiêt bi s dung trong ' ( ( ươ' ơ ư ' ư( '
ph ng phap nay kha ph c tap va đăt tiên. ươ ư '
4
Nguyên
li uệ
V n iỉ ồ
ng ng ng t Ố ư ụ
Ngu n nhi tồ ệ
Van x ả
n c ng ngướ ư
Van
khóa
Hình 1.3. Thi t b ch ng c t h i n c có n i h i riêngế ị ư ấ ơ ướ ồ ơ
u- nh c đi m c a ph ng pháp ch ng c t Ư ượ ể ủ ươ ư ấ
u đi m:Ư ể
- Quy trình k thu t t ng đi đn gi n.ỹ ậ ươ ố ơ ả
- Thi t b g n, d ch t o.ế ị ọ ễ ế ạ
- Không đòi h i v t li u ph nh các ph ng pháp t m trích, h p th .ỏ ậ ệ ụ ư ươ ẩ ấ ụ
- Th i gian ch ng c t t ng đi nhanh.ờ ư ấ ươ ố
Nh c đi m:ượ ể
- Không hi u quệ ả đi v i nh ng nguyên li u có hàm l ng tinh d u th p.ố ớ ữ ệ ượ ầ ấ
- Ch t l ng tinh d u có th b nh h ng n u trong tinh d u có nh ng c uấ ượ ầ ể ị ả ưở ế ầ ữ ấ
ph n d b phân h y.ầ ễ ị ủ
- Không l y đc các lo i nh a và sáp có trong nguyên li u (đó là nh ng ch tấ ượ ạ ự ệ ữ ấ
đnh h ng thiên nhiên r t có giá tr ).ị ươ ấ ị
- Trong n c ch ng luôn luôn còn m t l ng tinh d u t ng đi l n.ướ ư ộ ượ ầ ươ ố ớ
- Nh ng tinh d u có nhi t đ sôi cao th ng cho hi u su t r t kém.ữ ầ ệ ộ ườ ệ ấ ấ
Ph ng pháp chi t ươ ế (Extraction)
C s c a ph ng pháp d a trên hi n t ng th m th u, khu ch tán và hòaơ ở ủ ươ ự ệ ượ ẩ ấ ế
tan c a tinh d u có trong các mô nguyên li u khi ti p xúc v i dung môi h u củ ầ ệ ế ớ ữ ơ.
Ph ng pháp chi t th ng dùng đ tách các h ng li u d bay h i mà ph ngươ ế ườ ể ươ ệ ễ ơ ươ
pháp ch ng c t t ra kém hi u qu . ư ấ ỏ ệ ả
5
Nhi tệ
H i n c ơ ướ
và h i ơ
tinh d uầ
H i n cơ ướ
N c hoaướ
N c l nhướ ạ
N c nóngướ
Tinh
d uầ