Báo cáo tài chính, ph i bày hay che d u (Ph n đ u) ơ ấ ầ ầ
ặ ồ ạ ỹ ề ự ộ ộ ố ậ ị ọ ễ ố ệ ề ỷ Hoàn toàn l ng im khi nghe b i th m đoàn đ c cáo tr ng, Bernard ẩ Ebbers, c u giám đ c đi u hành t p đoàn vi n thông World Com, M ậ ạ i i gian l n và cung c p các s li u không chính xác t đã b bu c t ấ các báo cáo tài chính liên quan đ n kho n ti n 11 t USD trong v ụ ả ế ỹ c M . phá s n c a m t trong nh ng t p đoàn vi n thông l n nh t n ấ ướ ậ ủ ữ ộ ớ ễ ả
ớ ế ạ ộ V i các t ị giam. Lúc đó, ph n ng duy nh t c a m i ng i trong phiên toà là t ể ấ ủ ả ọ ườ i danh trên, Ebbers có th ph i ch u hình ph t lên đ n 85 năm tù phía i c a cô con gái. Ebbers và gia đình đã r i kh i toà ừ ỏ ặ ồ ờ ả ứ v i s an v Ebbers, bà ng i khóc l ng l ẽ ớ ự ợ mà không có bình lu n gì. V i h nh ng sai ph m tài chính đã quá rõ ràng. ữ ủ ủ ạ ớ ọ ậ
ế ụ ượ ừ ướ ạ ộ ữ ể ệ c đ n nay, báo cáo tài chính là công c đ ậ ủ ử ụ ử ụ ữ ể ộ ề ố ẫ ị ỗ ố ớ ộ ồ trong kinh doanh, l a d i các nhà đ u t ừ ụ ố ạ ộ ả ạ ằ ỷ ấ ố ố ỹ c s d ng đ công b nh ng ho t đ ng kinh T tr ố doanh c a doanh nghi p. V y mà, nhi u công ty đã s d ng chính công c này đ “che d u” ấ ụ . Đi u này đã d n đ n “m t ngh ch lý nh ng thua l ế ề ầ ư c xem là cái g y c a các c quan đáng bu n đ i v i báo cáo tài chính, m t công c v n đ ủ ơ ậ ượ ự i John Patosa, c u qu n lý nh m duy trì tính minh b ch trong các ho t đ ng kinh doanh”, nh l ư ờ giám đ c U ban ch ng khoán và h i đoái M (SEC) đã t ng nh n xét, “đó là càng che d u tài chính bao nhiêu thì l ừ ậ i l m b y nhiêu”. ấ i càng d ph i bày nh ng l ơ ỗ ầ ứ ạ ữ ễ
ớ ấ ệ ộ ự ừ ư ẻ ổ ở ỏ ạ ệ ậ ữ ễ ư ộ ấ ự ị ạ ầ ữ ự ụ ẫ ố ổ ng c a ngành vi n thông M . Đã có th i đi m, giá tr c a Worldcom trên th tr ờ ớ i vùng Mississippi h o lánh tr thành m t trong nh ng t p đoàn vi n thông l n ộ i trong vòng ch a đ y 15 năm. Ông ch là m t trong 6 c u thành viên ban lãnh ộ ỉ ờ sau nh ng bê b i tài chính d n đ n s s p đ Worldcom, m t th i ế ị ủ ể ỹ ủ ượ ặ ố USD. Đi u đáng ng c nhiên là m c dù đ ạ ấ ủ ề ạ ế ậ ỷ ộ ị ườ ng c đánh giá nh ượ ở ộ ệ i toà án Ebber luôn nói là mình không bi ề ạ ệ ủ ậ ằ ữ ế ế ậ ổ Bernie Ebbers, m t c u hu n luy n viên bóng r , đã góp công l n trong vi c đ a Worldcom t m t công ty nh t nh t trên th gi ế ớ đ o c a Worldcom b truy t ố ủ là bi u t ễ ể ượ ư t qua con s 100 t ch ng khoán v ỷ ứ m t trong nh ng thành viên năng đ ng và nh y bén nh t c a Worldcom trong vi c m r ng ho t ạ ộ ộ ữ t gì v các chi đ ng kinh doanh vào th p k 90 nh ng t ư ộ t tài chính c a t p đoàn. Và khi công vi c kinh doanh sa sút, Worldcom đã che d u khó khăn ti ấ ế ụ ỷ v i các c đông b ng nh ng gian l n k toán trong báo cáo tài chính lên đ n trên hàng ch c t ớ USD.
i danh do tòa đ a ra và t ờ ố ử bào ch a r ng ch ữ ằ ư ự ỏ ộ ỉ c r t ít tin t c v tình hình tài chính c a Worldcom, nh ng sai ph m trong báo cáo ủ ữ ướ ộ ế c khi quy t i khai c a Ebber và ứ ề ề ự ộ ắ ấ ỹ ờ ủ ằ ạ ẩ ồ ị Su t th i gian xét x , Ebbers luôn bác b các t ông n m đ ạ ắ ượ ấ tài chính ch y u thu c v c u giám đ c tài chính Worldcom, Scott Sullivan. Tr ố ủ ế đ nh r ng Ebber có ph m t Scott Sullivan, ng i luôn cho r ng nh ng gian l n c a mình là làm theo l nh c a Ebbers. i hay không, b i th m đoàn đã cân nh c r t k l ủ ườ ữ ủ ệ ằ ậ
ệ ả ứ ề ế ề ả ổ ụ ố ủ ộ ị ề ế ậ ế ữ m o các ch s ạ ậ ẽ ả ỏ ờ ố ủ i Worlcom các gian l n di n ra r t đ n gi n. Worlcom khi đó đã tăng gi ả ạ ấ ơ ề ố ộ c t này sang c t khác trong báo ộ ễ ố ệ ị ố ừ ộ ệ ấ ể ạ ễ Vi c Worlcom s p đ đã kéo theo ph n ng dây chuy n khi n giá c phi u c a nhi u hãng vi n ế ổ ụ t d c thê th m và chính ph M đã ph i c i cách l i toàn b các quy đ nh thông khác cũng t ạ ả ả ủ ỹ i các th thu t k toán tinh i Enron liên quan t hi n hành v k toán. Trong khi nh ng gian l n t ớ ậ ạ ệ ỉ ố vi thì t ả k toán hi n hành và b đi các s li u v v n theo th i gian mà nh ra ph i công b công khai. ế V b n ch t, Worlcom đã chuy n d ch m t lo t các con s t ề ả cáo tài chính.
ữ ượ ư ầ ậ ả c đ a ra ánh sáng ch a đ y m t năm sau vi c ệ ư ụ ệ ụ ỷ c đánh giá là hai v phá s n l n nh t trong l ch s n ủ ướ ượ ấ ỹ ộ USD. V vi c c a Worldcom và Enron c tính thì Worldcom b ị USD và trên 20000 nhân c M . Theo ự ướ t h i kho ng 180 t ả ả ớ ủ ế ỷ ị Nh ng gian l n tài chính c a Worldcom đ ủ Enron phá s n do nh ng scandal tài chính hàng ch c t ữ đ ị ụ phá s n đã khi n các c đông c a hãng ch u thi ệ ạ ổ viên b m t vi c làm. Sau khi chính th c tuyên b phá s n, Worldcom đã đ i tên thành MCI. ố ả ị ấ ứ ệ ả ổ
ề ế ạ ỉ Đi u đáng quan tâm là không ch có hai đ i gia Enron và Worldcom tr c ti p tham gia vào nh ng ữ gian l n trong báo cáo tài chính mà lúc đó còn có r t nhi u “th l c ng m” khác tr giúp. Và ự ầ ế ự ề ậ ấ ợ
ữ ầ ộ ớ ậ ậ ỏ ủ ể ế ẽ ệ ụ ế ề ấ ng 600.000 USD. SEC đã kh i t ườ ả ả ế ụ ệ ủ ậ ừ ố ộ ị ư ngân hàng CIBC (Canadian Imperial Bank of Commerce) là m t trong nh ng th l c ng m nh ế ự v y. M i đây, t p đoàn ngân hàng này đã ch p nh n b ra 80 tri u USD đ dàn x p các kho n ả ấ ệ ậ ế chi phí c a hãng liên quan đ n vi c s p đ c a Enron. SEC cho bi t s ki n ba thành viên đang ổ ủ ệ và nguyên là nhân viên đi u hành cao c p c a CIBC. Hai trong s ba nhân viên trên đã gi ố ủ quy t v ki n và đ m b o s b i th ẽ ồ i “đã giúp Enron l a d i các nhà đ u t hành c a t p đoàn này v t trong báo cáo tài chính v i c u trúc ph c t p trong m t vài năm tr i ả ề CIBC và ba nhà đi u ở ố thông m t dãy các giao d ch c khi Enron phá s n”. ầ ư ướ ề ộ ớ ấ ứ ạ ả ộ
ả ề ượ ẹ ở ủ c tuyên đã khi n r t nhi u công t ế ấ ượ ở ầ ị ử ấ ệ viên th phào nh nh m b i g n 2 năm nay vi c ệ ọ ố c xem là khó khăn nh t trong l ch s ngành toà án ủ i s làm n n t ng cho vi c xét x ba thành viên khác c a ử ứ ạ ề ả ứ ộ ẽ ề ứ ề ơ ờ ế ỹ ệ ậ ữ ớ ộ ỹ B n án đ xét x các thành viên c a Worlcom luôn đ ử M . Và vi c tuyên b Ebber ph m t ạ ệ ố ỹ i v i nhi u ch ng c và đánh giá ph c t p h n nhi u. Nhi u c a Worlcom trong th i gian t ề ớ ớ ủ ạ chuyên gia kinh t M nh n đ nh r ng vi c xét x “th ng tay” các thành viên ban lãnh đ o ử ẳ ằ ị ố Worldcom là m t trong nh ng thành công l n nh t c a ngành tòa án M trong cu c chi n ch ng ế ấ ủ ộ tham nhũng và gian l n tài chính. ậ
ả ủ ố trong báo cáo tài chính c a các công ty M b phanh phui đã ch ng t ủ ẳ t l p tài chính nào hay b t k m t nhà đi u hành nào có th che d u các giao d ch tài ấ i c a SEC thì “ngày nay, các hành đ ng che d u ộ r ng ch ng có ỏ ằ ị ấ ỹ ị ề ứ ể Theo Stephen Culter, giám đ c Ban hoà gi thua l ỗ m t s thi ộ ự chính mang đ y tính ch t ph c t p và gian l n c a các ông ch giàu có”. ấ ể ộ ậ ế ậ ầ ứ ạ ủ ủ ấ
ằ ủ ứ ẽ ằ ỗ ế ầ ả ơ ườ ươ t cho các c quan qu n lý, các nhà đ u t ậ ấ ủ ợ ủ ự ề ự ệ ọ ặ ượ ự ả ạ ấ ạ ộ Có th nói r ng, báo cáo tài chính c a m i công ty s ch ng minh r ng công ty đang ho t đ ng ể ầ ư ệ hi n bình th ng và cung c p nh ng thông tin c n thi ữ ng lai, các ch n ,… v tình hình tài chính c a công ty. Vì v y, tính trung th c trong t i và t ạ t quan tr ng. Ti c thay, hi n nay tính trung th c trong các báo cáo tài chính có ý nghĩa đ c bi ế ệ báo cáo tài chính không còn đ c trung th c! Câu h i đ t ra là, vì sao x y ra tình tr ng y và ỏ ặ c n làm gì đ kh c ph c? ể ầ ụ ắ
Báo cáo tài chính, ph i bày hay che d u (Ti p theo và h t) ơ ế ế ấ
ủ ằ ị ầ ớ ứ ẳ ế ớ ự ữ ệ ế Có th kh ng đ nh r ng ph n l n các báo cáo tài chính c a các công ể ty trên th gi th c nh m nh ng m c đích khác nhau. i hi n này còn ch a đ ng nh ng thông tin thi u trung ữ ụ ự ằ
ớ ớ ự ổ ế ấ th t”. Th c ch t c a v n đ ự , l ế ạ ế ỗ ấ ả ỗ ậ ộ ố ậ ọ ổ ấ ủ ậ ả ự ấ ố ộ thành ề . Vì v y, trong khi ể ấ ế ế ậ ổ ữ ứ ễ ẹ ậ ầ ả ạ ậ ộ ơ ể ư ứ ụ ế ế ả ậ ạ ả ố V i m t s t p đoàn l n, s thi u trung th c ph bi n nh t là bi n l lãi, hay còn g i là t o ra tình tr ng “lãi gi ự ạ t giá làm n n lòng các nhà đ u t này là tránh c phi u t ầ ư ế ụ ngày m t tăng thì nhi u công ty đ che d u s th c ch t con s thua l ự ề ỗ c ngân hàng, nâng giá c phi u,… Khi đó ng thanh th đ vay v n đ th t đã khuy ch tr ế ể ố ượ ươ “nh ng di n viên o thu t” c n có m t báo cáo tài chính đ p, t c là ph i ph n ánh tình tr ng tài ạ ả ộ ả c. chính c a công ty m t cách lành m nh, có lãi, th m chí lãi năm sau ph i cao h n năm tr ướ ủ ả Th là b máy k toán ph i ra s c “v n d ng sáng t o” đ đ a ra k t qu theo ý mu n c a ủ ộ nh ng ông ch . ủ ế ữ
ườ ồ ộ i dân châu Âu đã h i h p theo dõi v “Enron châu Âu”, Royal Ahold, t p ậ ụ i nhu n c a chi nhánh d ch ị ử ủ ố ị ỹ ậ ẩ t l ượ ợ ụ ậ ị ệ ủ ệ ổ ế ắ ủ ố ế ứ ệ ề ậ ộ ủ ệ ố ườ ườ ướ ủ ố ị ự c c a Ahold, nhà phân ph i th c i, v n r t an toàn. Trên kh p châu Âu, các t báo đang g i Royal i cháu n i 76 c a ng i dân r ng, h th ng siêu th trong n ế ớ ằ ẫ ấ ẩ ắ ờ ọ ớ Trong năm 2003, ng đoàn bách hoá Hà Lan có l ch s 116 năm đã tuyên b khai v v th c ph m M ít nh t là 500 tri u USD và đã phát ra nh ng v giao d ch phi pháp t i ạ ữ ụ ự ổ vào c i đ u t Argentina Năm đó, giá c phi u c a Ahold đã gi m 2/3 khi n hàng tri u ng ả ườ ầ ư ế phi u Blue-chip c a Ahold lo l ng. Giám đ c đi u hành Cees Van der Hoeven và tr lý đã t ừ ề ợ ch c. Albert Heijin, ng i sáng l p Ahold đã xu t hi n trên truy n hình ấ ườ Hà Lan đ tr n an ng ể ấ ph m l n th ba trên th gi ứ Ahold là “Enron c a châu Âu”. ủ
Ahold có r t nhi u đi m chung v i các công ty M đã đi l c l i trong th i kỳ “phát tri n bong ạ ố ề ể ấ ớ ỹ ể ờ
ố ố ữ ữ ị ỗ ế ử ỷ ớ ượ ộ i 1,9 t ư ộ ả ề ơ c h ố ư ấ ả ượ ố ộ ạ ượ ố c ng ưỡ ủ ấ c v ố ả ưở ư c khi đ t đ ạ ượ ề ứ c trình lên đ i di n các c đông. Các nhà giám sát ch ng khoán Hà Lan đã theo dõi m c giá ạ c khi Ahlod công b c giao d ch tr t tr i lên. Các quan ch c M đang đi u tra ra đã có ba b h s ộ ồ ơ ượ ộ ứ ổ ộ ng l n c phi u đ ổ ộ ộ ự ố ượ ướ ố ị ị ớ ộ ề ụ ế ố ủ ữ ể ặ ả ữ i “trong ru t mình”. Trong b n báo báo cáo tài chính hàng năm, năm 2001, ả ạ ấ ủ ể ậ ỷ ch đáng 109 tri u USD theo Lu t ki m toán M vì Hà Lan có nh ng c ch r t thoáng USD theo Lu t ki m toán Hà Lan c a mình i nhu n 1 t ậ ả ợ ể ậ ộ ự ậ ằ ệ ế ấ ữ ẽ ơ ỹ ỉ c nh ng thành bóng” vào cu i nh ng năm 90. Gi ng nh Tyco và Worldcom, Ahold đã đ t đ ư ạ ượ t l p nên m t chu i các siêu th công liên ti p, thu mua hàng lo t các chu i các c a hàng và thi ộ ế ậ ỗ ạ t trong cu c sáp USD/năm. Van der Hoeven đ v i doanh thu lên t c ca ng i là ch i t ợ ơ ố ớ ề nh p và thanh lý. Nh ng sau đó, Ahold b t đ u ph i đ u tranh v t l n trong th tr ng có nhi u ắ ầ ị ườ ậ ộ ả ấ ậ 500 bi n đ ng và ph i vay m n r t nhi u đ ti p t c trò ch i. Đó là b i c nh cho s thua l ự ể ế ụ ượ ấ ỗ ế ấ t kh u ng m t kho n chi t c các nhà phân ph i khác, Ahold đ tri u USD. Gi ng nh t ế ả ệ c m t m c doanh s nh t đ nh, nh chi nhánh t các nhà cung c p n u đ t đ t i M đã tính ứ ế ỹ ạ ấ ị ộ ấ ừ t kh u đó vào thu nh p c a mình tr c nh ng kho n chi ng doanh thu đó, ướ ữ ậ ả ế ả i nhu n thu đ khi n l ỹ ượ ế ợ ậ đ ứ ệ ượ giao d ch n i b d a trên m t kh i l ượ r ng rãi v v “xì căng đan” c a mình. M t đi m gi ng Eron n a là Ahold đã g p ph i nh ng r c ắ ộ r i ngay chính t ố Ahold đã che gi u s th t r ng kho n l đáng l cho các công ty khi tính giá thu mua.
ng” báo cáo tài chính ề ố ỏ i, t c là “bi n lãi thành l ”. Lý do chính là đ tránh thu . Bán hàng ộ ng ng ướ ị ượ ạ ứ ề ế ế ỗ ế ướ ể ả c l ơ ả ộ ế ế ả ậ ả Ngoài ra, có m t ngh ch lý khác đó là nhi u công ty nh cũng c ý “bi n t theo chi u h không phát hành hoá đ n làm gi m doanh thu, gi m thu ph i n p, gi m thu thu nh p doanh nghi p.ệ
ỹ ạ ư ề ề ả ố ữ ứ ệ ả ạ T i M và châu Âu, các c qu n lý than phi n v các báo cáo tài chính gian d i nh ng nhi u khi ề chính h cũng t ữ i nh ng bi n pháp qu n lý và pháp lu t đã t o ra “s c ép” và nh ng ọ i cho tình tr ng thi u trung th c trong báo cáo tài chính c a các công ty. thu n l ậ ợ ơ c n xem l ạ ế ự ầ ạ ậ ủ ự
ộ ộ ể ố ố ạ ứ i M là m t đ ng c đ y các công ty vào hành vi tr n thu n u mu n phát tri n và ạ ườ ơ ơ ẩ ng tr ươ ỏ ủ ậ ề ế ờ ỹ ị hàng ch c năm nay. Ch sau khi x y ra hai v scandal đ ng tr i c a Enron và ứ ậ ừ ờ ủ ụ ỉ ưỡ ư ề ị ế ế ả ị ộ ng, đôi c ban hành nh ng v n còn khiên c ẫ ậ c”, H.Barringer, giám đ c Công ty Lu t ả ớ ượ ượ ậ ộ ố ế ễ ế ậ ấ ố Thu cao t ỹ ế nâng cao s c c nh tranh trên th ng. Bên c nh đó, công tác qu n lý tài chính c a các c ạ quan ch c năng M đã b buông l ng trong th i gian khá dài. Các quy đ nh pháp lu t v k toán khá l c h u t ụ ạ Worldcom thì m t s quy đ nh v tài chính m i đ khi kh p khi ng đ n m c không th ch p nh n đ ứ Willikie Farr&Gallagher cho bi t.ế
ữ ứ ể ỹ ng lai? Đây là câu h i không d tr l trong t ng t ễ ả ờ ươ ự ữ ứ ỏ Câu h i đ t ra là làm gì đ M và châu Âu không còn ch ng ki n nh ng Enron, Worldcom hay ỏ ặ ế i song cũng có nh ng căn c hy Ahold t ươ v ng n u: ế ọ
ứ ề ế ứ ạ ơ ớ ị Th nh t, các c quan ch c năng xem xem xét l hành nh ng quy đ nh m i và thi hành m cách nh t quán. ớ i các quy đ nh v k toán và tài chính, s m ban ấ ấ ữ ộ ị
công tác ki m toán đ i v i t p đoàn, công ty trên toàn n ể ướ ấ c M và châu Âu. Ch t ỹ c coi tr ng. Th hai, c i t ứ ng các cu c ki m toán cũng c n đ l ượ ả ổ ộ ố ớ ậ ượ ể ầ ọ
ng tr ứ ơ ộ ứ ạ ươ ườ ng v n đã ố Th ba, gi m thu đ các công ty có c h i nâng cao s c c nh tranh trên th vô cùng kh c li ế ể t. ả ố ệ
i M và châu Âu hy v ng nh ng năm t c gi ỹ ề ả ọ i quy t đ h không còn ờ ấ gi y ẽ ượ ầ ữ ữ ớ ổ i v n đ trên s đ Ng ớ ấ ph i n m n p lo s m t lúc đó nh ng c phi u mình đang c m trong tay s tr thành “t ế v n” ch trong vòng m t đêm ch vì nh ng gian l n trong báo cáo tài chính b phanh phui. ụ ế ể ọ ẽ ở ị ườ ả ơ ỉ ợ ộ ộ ữ ậ ỉ
