2 2 NGHIÊN CỨ U - TRAO Đ ổ l
BẢ O TỔ N V À PH ÁT HUY
CÕN G CH IÊN G M Ư Ờ NG
KIỂ U TRUNG SƠ N
ồ ng chiêng Mư òng là m ộ t h iệ n tư ợ ng
văn hoá nghệ th u ậ t đặ c biệ t. Nói
"đặ c biệ t" bỏ i cồ ng chiêng Mư òng cũng có
đầ y đủ mọ i giá trị như cồ ng chiêng Tây
Nguyên như ng không nằ m trong diệ n
đư ợ c UNESCO công n h ậ n và bả o vệ . Có
lẽ do nó không đư ợ c n hiề u ngư ờ i Việ t
Nam biế t đế n hoặ c quan tâm đế n. Chư a
hề có mộ t k ế hoạ ch, m ộ t chư ơ ng trìn h
tầ m cỡ quố c gia n hằ m tớ i việ c bả o tồ n
phát huy cồ ng chiêng Mư òng. Vân đề cấ p
thiế t này hiệ n đang d àn h cho chính
quyề n và ngư òi Mư ờ ng ỗ đị a phư ơ ng cố
gắ ng thự c hiệ n.
Vì quan tâm tớ i cồ ng chiêng Mư ờ ng,
chúng tôi thấ y cầ n đư a r a suy nghĩ củ a
m ình về vấ n đề trên. M uôn bả o tồ n, p h á t
huy cồ ng chiêng Mư ờ ng th ì phả i nghiên
cứ u sâu về nó, hiể u đư ợ c các giá trị củ a
nó, nắ m b ắ t đư ợ c nhữ ng tác độ ng củ a
cuộ c số ng hiệ n tạ i tớ i nó. Từ đó, chúng ta
có thể xác đị nh xu hư ớ ng biế n để i, đư a ra
dự báo, đồ ng thòi có nhữ ng giả i pháp cho
việ c bả o tồ n và p h á t h uy cồ ng chiêng
Mư ờ ng.
1. X u h ư ớ ng b iế n đ ổ i c ủ a c ồ n g
c h iê n g M ư ờ n g
Hiệ n nay, sự biế n đổ i củ a cồ ng chiêng
Mư dng dang diễ n r a theo h ai xu hư ớ ng
trá i ngư ợ c nhau:
a ) X u h ư ô n g t h u h ẹ p
- Phạ m vi biể u hiệ n củ a văn hoá cồ ng
chiêng Mư òng bị th u hẹ p. N hiề u tình
huố ng sử dụ ng chiêng cổ truyề n không
còn hoặ c ít đư ợ c thự c hiệ n (chiêng săn
bắ t, đánh cá; chiêng kéo gỗ dự ng nhà...).
Có nhữ ng tậ p tụ c củ a văn hoá cồ ng
chiêng bị m ai m ộ t (chẳ ng h ạ n như tụ c lệ
xắ c bùa), bị rơ i vào quên lãng.
- Phạ m vi chủ thể củ a cồ ng chiêng
Mư ờ ng bị th u hẹ p. Đ iề u này th ể hiệ n rấ t
rõ ồ sô' gia đình có chiêng trong cộ ng đồ ng
ngư ờ i Mư ờ ng ngày càng ỉ t. M ặ t khác,
nhữ ng ngư òỉ biế t diễ n tấ u âm nhạ c cồ ng
chiêng cũng ngày mộ t ít. Mộ t bộ phậ n
không nhỏ ngư òi Mư ờ ng dầ n quên lãng,
hoặ c thờ ơ vớ i văn hoá cồ ng chiêng
Mư òng.
Từ đó có thể thấ y, hiệ n đang diễ n ra
xu hư ớ ng th u hẹ p đố ỉ vố i vãn hoá cồ ng
chiêng Mư ờ ng. Tuy nhiên, về m ặ t nghệ
thuậ t, cồ ng chiêng Mư òng lạ i có mộ t xu
hư ớ ng khác, trá i ngư ợ c vói xu hư ớ ng vừ a
trìn h bày.
b ) X u h ư ở n g m ở r ộ n g
- Phạ m vi diễ n tấ u đư ợ c mỏ rộ ng:
Xu hư ớ ng mỏ rộ ng phạ m vi diễ n tấ u
bài bả n âm nhạ c cồ ng chiêng Mư ồ ng biể u
hiệ n ở các trư ồ ng hợ p diễ n tấ u, mụ c đích
diễ n tấ u , ngư ờ i diễ n tấ u, nơ i diễ n tấ u .
Ngoài nh ữ n g trư òng hợ p diễ n tấ u cổ
tru yề n nh ư đón khách, chúc tế t..., hiệ n
nay, cồ ng chiêng Mư ờ ng còn tham gia hộ i
diễ n nghệ th u ậ t quầ n chúng, góp vui vào
các ngày lễ chung củ a đ ấ t nư ố c n hư ngày
Quố c khánh, ngày G iả i phóng, ngày Đạ i
đoàn kế t...
Các dị p diễ n tấ u cồ ng chiêng Mư òng
nhiề u hơ n so vớ i xư a kia cho thấ y mụ c
đích củ a các cuộ c diễ n tâ u đó phong ph ú
hơ n. Không chỉ diễ n tấ u vớ i mụ c đích
phụ c vụ nhữ n g n h u cầ u trong cộ ng đồ ng
ngư òi Mư ờ ng, cồ ng chiêng Mư ờ ng còn
2 3
phụ c vụ cho nhữ ng mụ c tiê u chính trị ,
văn hoá xã hộ i củ a n h à nư ớ c ở các cấ p
huyệ n, tỉ nh, quố c gia.
Do sự mỏ rộ ng các trư ờ ng hợ p diễ n
tâu và mụ c đích diễ n tấ u, ngư òi diễ n tấ u
và nơ i diễ n tấ u cũng th ay đổ i theo hư ở ng
mồ rộ ng so vớ i trư ớ c kia. N hiề u khi ngư òi
diễ n tấ u trong m ộ t dàn chiêng đư ợ c tậ p
hợ p, lự a chọ n từ nhiề u mư ờ ng khác nhau
và dàn chiêng Mư ờ ng đó đư ợ c diễ n tấ u ỗ
nhiề u đị a phư ơ ng khác nhau, kể cả ở
ngoài vùng đấ t cư trú củ a ngư ồ i Mư òng.
- P hạ m vi tồ n tạ i củ a cồ ng chiêng
Mư òng vư ợ t khỏ i cộ ng đồ ng Mư òng:
Có thể coi sự tồ n tạ i ở ngoài cộ ng
đồ ng tộ c ngư ờ i củ a cồ ng chiêng là mộ t xu
hư ớ ng mở rộ ng. Sự hiệ n diệ n củ a cồ ng
chiêng Mư ờ ng, dư ớ i nh iề u dạ ng thứ c, ồ
bên ngoài cộ ng đồ ng Mư òng, đã dầ n trồ
nên rõ rệ t hơ n. C hẳ ng hạ n:
Hiệ n tư ợ ng cồ ng chiêng Mư ờ ng trỏ
thà n h đồ trư n g bày. k h á phổ biế n hiệ n
nay. Không kể Bả o tàng tỉ nh, nhiề u nơ i
khác nh ư nh à hàng, n h à riêng, k h u du
lị ch cũng trư n g bày cồ ng chiêng th u m ua
đư ợ c củ a ngư ờ i Mư òng, Xu hư ớ ng "bả o
tồ n" cồ ng chiêng Mư dng theo kiể u này rấ t
đáng b àn đế n.
Hiệ n tư ợ ng cồ ng chiêng biế n th àn h
"mộ t cái đ àn chiêng" như cách ông Bùi
Tiế n Xô ở Bái Chạ o - Kim Bôi đã treo
toàn bộ sô' chiêng gầ n 20 chiế c để độ c tấ u.
Hiệ n tư ợ ng này hiế m gặ p như ng cũng cho
thấ y dấ u hiệ u củ a sự tìm tòi phư ơ ng thứ c
th ể hiệ n mố i vư ợ t ra khỏ i phư ơ ng thứ c
diễ n tấ u cổ truyề n, tứ c là vư ợ t ra khỏ i
phạ m vi văn hoá cồ ng chiêng truyề n
thố ng củ a ngư ờ i Mư ờ ng.
Hiệ n tư ợ ng cồ ng chiêng Mư ồ ng đư ợ c
khai thác, sử dụ ng cho âm nhạ c chuyên
TẠ P CHÍ VHDG SỐ 6/2010
nghiệ p. Thự c ra mớ i có m ộ t vài tiế t mụ c
củ a Đoàn N ghệ th u ậ t các dân tộ c tỉ nh
Hoà B ình đư a cồ ng chiêng Mư ờ ng vào
th ử nghiệ m như ng h iệ u quả chư a cao.
N hữ ng độ i cồ ng chiêng Mư ờ ng b án
chuyên nghiệ p đư ợ c h ình th à n h ngày
càng phổ biế n ồ các vùng Mư òng. N hữ ng
độ i đó có thể trự c thuộ c các công ti du lị ch
hoặ c các trun g tâm , các phòng văn hoá.
N hữ ng độ i chiêng đó diễ n tấ u chủ yế u
phụ c vụ cho nhữ ng mụ c tiêu củ a cơ quan,
tổ chứ c đã th à n h lậ p ra nó chứ không
phụ c vụ cho n h u cầ u củ a cộ ng đồ ng ngư òi
Mư ờ ng.
2. D ự b á o
Có thể nhữ ng k h ả năn g sau sẽ xả y ra
đôì vói cồ ng chiêng Mư òng:
a ) N h ữ n g k h ả n ă n g t í c h c ự c
Qua khả o sá t nhữ ng biế n đổ i củ a
cồ ng chiêng Mư òng, chúng tôi dự đoán,
tư ơ ng lai có th ể sẽ có nhữ ng kh ả năng
tích cự c diễ n r a như sau:
- Loạ i hình nghệ th u ậ t cồ ng chiêng
Mư òng đư ợ c chú ý kh a i th ác ứ ng dụ ng
tron g n hiề u lĩn h vự c, đặ c biệ t là lĩn h vự c
văn hoá quầ n chúng cơ sỗ bở i k h ả năng
gắ n k ế t cộ ng đồ ng củ a nó;
- Nghệ th u ậ t cồ ng chiêng đã từ ng bị
quên lãng ồ m ộ t sô" vùng Mư ờ ng sẽ đư ợ c
phụ c hồ i lạ i;
‘ Nghệ th u ậ t cồ ng chiêng Mư òng đư ợ c
phổ biế n n hiề u hơ n ở ngoài cộ ng đồ ng
ngư ờ i Mư ờ ng, ngoài các vùng mư ờ ng;
- Các yế u tô" đặ c trư n g củ a âm nhạ c
cồ ng chiêng M ư ờ ng đư ợ c giộ i h oạ t độ ng
âm nhạ c chuyên nghiệ p lư u ý kh ai thác,
đư a vào các tác phẩ m âm nhạ c chuyên
nghiệ p;
2 4 NGHIÊN C Ứ U -T R A O Đ Ổ I
b ) N h ữ n g k h ả n ă n g t i ê u c ự c
Khả năng này xuấ t p h át từ m ặ t trá i
củ a xu hư ớ ng cồ ng chiêng tách khỏ i cộ ng
đồ ng tộ c ngư ờ i Mư òng, cụ th ể là:
- Mộ t bộ p h ậ n cồ ng chiêng Mư òng
tiế p tụ c bỉ ế n th àn h đồ trư n g bày trong
các bộ sư u tậ p đồ cô’ tư nh ân . H iệ n tư ợ ng
này có thể ví như cách "ư ớ p xác" mộ t hiệ n
tư ợ ng văn hoá vố n rấ t số ng độ ng mà
không cầ n quan tâm đế n p h ầ n hồ n củ a
nó;
- Xu hư ớ ng "văn hoá quầ n chúng hoá"
mộ t m ặ t giúp cồ ng chiêng Mư ờ ng đư ợ c
quả ng bá rộ ng rãi, gầ n gũi hơ n vớ i cộ ng
đồ ng lố n (cộ ng đồ ng các dân tộ c Việ t Nam),
m ặ t khác lạ i khiế n nó tự xa dầ n cái gố c văn
hoá củ a mình.
3. B ả o tổ n p h á t h u y c ổ n g ch iê n g
M ư ờ ng
Nghệ th u ậ t cồ ng chiêng Mư ồ ng là
mộ t trong nhữ ng biể u hiệ n đặ c trừ ng
n h ấ t củ a nghệ th u ậ t âm nhạ c dân gian và
củ a văn. hoá Mư ờ ng, đồ ng thòi là nét bả n
sắ c độ c đáo củ a văn hoá tru y ề n thông các
dân tộ c Việ t Nam. Do đó, n h ấ t th iế t nó
cầ n đư ợ c bả o tồ n và p h á t huy sao cho-
th ậ t hiệ u quả .
Hiệ n nay, hiệ u quả củ a công tác bả o
tồ n, p h át huy v ăn hoá cồ ng chiêng Mư ờ ng
chư a tư ơ ng xứ ng vớ i giá trị củ a nó. Việ c
bả o tồ n và p h á t huy các giá trị củ a cồ ng
chiêng Mư òng đang là m ộ t vấ n đề cầ n
phả i bàn.
Bả o tồ n là h o ạ t độ ng gìn giữ sự tồ n
tạ i củ a mộ t sự v ậ t hiệ n tư ợ ng hay m ộ t giá
trị nào đó cho hiệ n tạ i và tư ơ ng lai. P h á t
huy m ộ t hiệ n tư ợ ng là làm cho hiệ n tư ợ ng
đó đư ợ c sáng tỏ , đư ợ c tham gia tích cự c
vào đờ i sông xã hộ i. M uôn p h á t huy mộ t
hiệ n tư ợ ng th ì trư ớ c hế t, phả i bả o tồ n
đư ợ c nó, và m uôn bả o tồ n h iệ u quả thì
phả i phát huy đư ợ c các giá trị củ a nó
trong đòi sông.
Có hai giả i pháp bả o tồ n thư ờ ng đư ợ c
nêu ra, đó là bả o tồ n tĩnh và bả o tồ n
độ ng. Bả o tồ n tĩn h là hoạ t độ ng lư u giữ
sự vậ t, hiệ n tư ợ ng dư ớ i dạ ng h ình ả nh,
hiệ n v ậ t hoặ c văn b ả n hoá, tứ c là dư ớ i
dạ ng đông cứ ng, m ãi về sau vẫ n có thể
biế t về nó n hư ỗ thờ i điể m lư u giữ . Bả o
tồ n độ ng là h o ạ t độ ng gìn giữ sự tồ n tạ i
củ a sự vậ t, h iệ n tư ợ ng, bả o vệ nó trán h
khỏ i sự xâm hạ i hoặ c tác độ ng xấ u củ a
nhữ ng yế u tố khác. D ạ ng bả o tồ n này giữ
cho sự vậ t, hiệ n tư ợ ng tồ n tạ i sông độ ng,
thích ứ ng vói sự biế n đổ i củ a hoàn cả nh
mà v ẫ n giữ đư ợ c b ả n ch ấ t tru yề n thố ng
củ a nó.
a . N h ữ n g v i ệ c đ ã l à m
G ầ n đây, tro ng nhữ n g ngày hộ i vãn
hoá lớ n đư ợ c tổ chứ c tạ i tỉ n h Hoà B ình đã
có sự góp m ặ t củ a dà n chiêng Mư ố ng vài
trăm chiế c. Đ iề u này chứ ng tỏ việ c bả o
tồ n gìn giữ giá trị văn hoá nghệ th u ậ t
cồ ng chiêng Mư ờ ng đang đư ợ c sự quan
tâm củ a chính quyề n và n h ân dân tỉ n h
Hoà Bình. Mỗ i .dị p như vậ y, tiế ng khầ m
trầ m h ùn g h oành trá n g lạ i vang 'lên đầ y
tự hào. Rõ rà n g đây là mộ t hiệ n tư ợ ng rấ t
tố t, cầ n p h á t huy. H iệ n tư ợ ng vài trăm
chiế c chiêng cùng khầ m như th ế chỉ có
thòi nay .mớ i làm đư ợ c. Thòi xư a, nế u
khầ m bằ ng n hiề u chiêng, quá sẽ m ấ t cân
bằ ng âm lư ợ ng vớ i giai điệ u. Còn bây giồ ,
nhò có tran g âm, ngư ờ i ta có thể bô' trí
cho mỗ i chiêng giai điệ u mộ t micro nên
càng nhiề u chiêng tham gia khầ m càng
hay.
Mộ t công việ c bả o tồ n đáng trâ n
trọ ng nữ a là năm 1999, Dự á n Sư u tầ m
biên soạ n âm nhạ c cồ ng chiêng dân tộ c
TẠ P CHÍ VHDG S Ố 6Z2010 2 5
Mư ờ ng Hoà Bình đư ợ c thự c hiệ n. K ế t
quả , theo báo cáo gử i sở Khoa họ c - Công
nghệ và Môi trư ờ ng tỉ n h Hoà B ình đã có
gầ n 40 bài chiêng củ a cả bôn mư ờ ng Bi,
Vang, Thàng, Độ ng đư ợ c th u âm và đư ợ c
kí âm r a văn bả n. R ấ t tiế c là công việ c đồ
sộ đó lạ i không đư ợ c sự quan tâm đ ầ u tư
kinh phí đúng mứ c n ên không triệ t để ,
nhiề u vùng mư ờ ng chư a đư ợ c khả o sát,
chắ c chắ n còn nhiề u bài chiêng chư a đư ợ c
biế t tớ i.
Ngoài ra, các huyệ n trong tỉ nh Hoà
Bình đã có hoạ t độ ng thông kê số chiêng
hằ ng năm hoặ c đị nh kì. Cho dù nhữ ng con
số thố ng kê củ a cơ quan văn hoá huyệ n là
chư a đầ y đủ , theo như nh ậ n xét củ a chính
các cán bộ làm thông kê, th ì đó cũng là k ế t
quả đáng ghi nhậ n giúp cho việ c xác đị nh
nơ i cầ n đư ợ c bả o tồ n m ộ t cách kị p thòi.
Thự c tế cho thấ y, sô' lư ợ ng chiêng ở mộ t
vùng mư òng tỉ lệ th u ậ n vớ i mứ c độ đậ m
đặ c háy nh ạ t nhoà, còn hay không còn văn
hoá cồ ng chiêng Mư òng ỏ vùng đó.
b . M ộ t v à i s u y n g ẫ m
Bên cạ nh nhữ ng m ặ t tích cự c đáng
ghi nhậ n , công tác bả o tồ n, p h át huy văn
hoá cồ ng chiêng Mư ờ ng còn vài điề u cầ n
phả i xem lạ i.
Hiệ n nay, trong các lễ hộ i, ngư ờ i ta
không để ý lắ m tớ i giá trị tư tư ở ng, giá trị
tâm linh củ a cồ ng chiêng Mư ờ ng, mà chỉ
chú tâm tớ i khía cạ nh góp vui củ a nó. Theo
chúng tôi, trư óc khi vui, cầ n đả m bả o tính
thiêng củ a lễ . Phầ n lễ đúng nghĩa cầ n phả i
trang trọ ng, tồ n trọ ng các giá trị truyề n
thông, m à cồ ng chiêng Mư òng là mộ t biể u
hiệ n củ a giá trị ấ y. Ngư ờ i ta đã quá lạ m
dụ ng các phư ơ ng tiệ n tran g âm trong lễ hộ i
làm cho tiế ng ồ n á t hế t tiế ng chiêng. Tiế ng
chiêng trỏ nên lạ c lõng trong mộ t không
gian hỗ n độ n các th ứ tiế ng hát, tiế ng nhắ c
nhở củ a ban tổ chứ c, tiế ng thông báo tìm trẻ
lạ c qua các. loa nén mở hế t công suấ t. Theo
chúng tôi, ngành văn hoá cầ n lư u ý các vấ n
đề sau:
Nhữ ng việ c không nên làm:
Thứ nhấ t: Không nên áp đ ặ t nhữ ng ý
kiế n chủ quan củ a cán bộ văn hoá vào
hoạ t độ ng nghệ th u ậ t cồ ng chiêng
Mư òng. N hữ ng cán bộ văn hoá chư a hiể u
rõ về v ăn hoá nghệ th u ậ t cồ ng chiêng
Mư ờ ng, trong nỗ lự c h oạ t độ ng tác nghiệ p
thư ờ ng đư a ra nhữ ng quyế t đị nh sai lầ m.
Chúng tôi xin d ẫ n ra đây hai ví dụ thự c
tế :
- Khai hạ Mư ờ ng Bi, m ùng tám Tế t
năm 2005, sa u p h ầ n nghi lễ là phầ n hộ i.
Phầ n hộ i có nhiề u hoạ t độ ng, trong đó có
chuyệ n thi diễ n tấ u các bài chiêng giữ a
các dàn chiêng củ a các xã tham gia lễ hộ i.
Có h ẳ n mộ t ban giám khả o chấ m điể m
diễ n tấ u bài chiêng bằ ng phiế u. Như ng
cùng lúc cũng diễ n r a cuộ c th i h á t đôì đáp
và cũng có m ộ t ban giám khả o khác chấ m
điể m cẩ n thậ n . Cuộ c thi h á t lạ i còn đư ợ c
trợ giúp bở i dàn âm th an h công su ấ t lố n.
Trong bôì cả nh hỗ n tạ p củ a các loạ i âm
th an h, ban giám khả o làm sao đánh giá
chính xác giá tr ị củ a các độ i chiêng tham
gia thi. Cuộ c th i diễ n tấ u bài chiêng chỉ
còn m ang tín h h ình thứ c. Đôĩ vớ i loạ i
hình nghệ th u ậ t cồ ng chiêng Mư òng, đó
là mộ t cách ứ ng xử không tư ơ ng xứ ng vớ i
giá trị củ a nó.
- Tạ i m ộ t cuộ c lễ khác, lễ k ỉ niệ m 120
năm th à n h lậ p huyệ n Lư ơ ng Sơ n, Phòng
Văn hoá huyệ n huy độ ng 50 chiế c chiêng
cùng 50 ngư òi biế t đán h chiêng là dân
củ a các xã xung quanh huyệ n lị để vừ a
diễ u hàn h vừ a đánh chiêng trong nghi
thứ c củ a buổ i lễ đó. Cán bộ Phòng yêu
cầ u nhữ ng ngư ờ i dân tậ p bài chiêng củ a
2 6 NGHIÊN CỨ U - TRAO Đ ổ l
Mư ờ ng Bi có lẽ vì họ fcho rằ n g bài chiêng
củ a Mư ờ ng Bĩ là chuẩ n, đạ i diệ n cho âm
nhạ c cồ ng chiêng Mư ờ ng. Cho dù đã tậ p
v à đã nhớ bài chiêng Mư òng Bi như ng
đế n thòi điể m đ án h bài chiêng trong lễ
:hính, bà con chỉ đánh đư ợ c vài lầ n bài đó
rồ i về sau tự độ ng chuyể n th àn h bài
chiêng Mư ờ ng Cờ i. Sự cố đó khiế n Phòng
Văn hoá phả i dùng băng p h át bài chiêng
Mư òng Bi qua hệ thông loa nén. K ế t quả
là có hai bài chiêng khấ c n h au cùng vang
lên như cãi nhau tro ng m ộ t buổ i lễ . Đó
cũng là mộ t việ c không nên, cán bộ văn
hoá cơ sỗ cầ n rú t kinh nghiêm.
Tấ t cả cho th ấ y nghệ th u ậ t cồ ng chiêng
truyề n thông củ a ngư ờ i Mư ờ ng chư a đư ợ c
nhữ ng ngư ờ i làm công tác văn hoá quầ n
chúng vậ n dụ ng đúng vớ i giá trị , vớ i bả n
chấ t củ a nó. Sự nhiệ t tình, mong muôn
nâng cao, phát huy văn hoá nghệ th u ậ t
cồ ng chiêng Mư dng củ a ngư òĩ đạ o diễ n là
rấ t đáng trân trọ ng. Nhiệ t tìn h đó nế u
đư ợ c kế t hợ p vớ i sự am hiể u giá trị cồ ng
chiêng Mư òng thì hiệ u quả sẽ tố t hơ n
nhiề u.
Thứ hai: Không nên trìn h diễ n nghệ
th u ậ t cồ ng chiêng Mư òng trê n sân k h ấ u
chuyên nghiệ p nế u chư a đư ợ c điề u chỉ nh
hợ p lí. Bở i lẽ , nghệ th u ậ t cồ ng chiêng
Mư ờ ng cổ truy ề n không thích hợ p vói
hoạ t độ ng trên sân k h â u này.
Thứ ba: Không nên chọ n ngư òi thành
lậ p độ i chiêng rồ i hoạ t độ ng theo kiể u bán
chuyên nghiệ p, thư ơ ng m ạ i hoá, du lị ch
hoá bố i như thế không khuyế n khích đư ợ c
tính cộ ng đồ ng củ a nghệ th u ậ t cồ ng chiêng
mà bả n chấ t củ a nghệ thu ậ t cồ ng chiêng
Mư òng là phố i hợ p cộ ng đồ ng, phụ c vụ nh u
cầ u cộ ng đổ ng.
T ấ t cả nhữ ng chi tiế t thự c tế đã nêu
cho th ấ y rõ hơ n m ặ t trá i củ a xu th ế biế n
đổ i mà chúng tôi đã nêu, gọ i là "văn hoá
quầ n chúng hoá" cồ ng chiêng Mư òng. Xu
th ế này đang dầ n tách cồ ng chiêng
Mư ờ ng khỏ i cộ ng đồ ng và tách dầ n khỏ i
nhữ ng giá trị truyề n thông. Không chừ ng
mộ t lúc nào đó, sẽ chẳ ng còn ai hiể u đư ợ c
âm nhạ c cồ ng chiêng Mư ờ ng nữ a nế u cứ
tiế p tụ c biế n nó th à n h công cụ tác nghiệ p
tu ỳ ý củ a cán bộ văn hoá cơ sở .
Nhữ ng việ c nên làm :
Thứ nhấ t: N ên kh uyế n khích bà con
trong các xóm Mư ờ ng tham gia sinh hoạ t
nghệ th u ậ t cồ ng chiêng nhân các dị p lễ
tế t.
Thứ hai: Nên có dự án cụ thể đư a âm
nhạ c cồ ng chiêng Mư ờ ng vào đờ i sông' văn
hoá, hỗ trợ dân phụ c hồ i sinh hoạ t âm nhạ c
cồ ng chiêng. Tổ chứ c các cuộ c liên hoan âm
nhạ c cồ ng chiêng trong từ ng cụ m dân cư
hằ ng năm.
Thứ ba: N ên có m ộ t cuộ c tổ ng điề u
tra, sư u tầ m các bài chiêng cũng như các
sinh ho ạ t cồ ng chiêng trong toàn bộ cộ ng
đồ ng ngư òĩ Mư ờ ng. Các cán bộ đư ợ c lự a
chọ n cho cuộ c tổ ng điề u tra đó cầ n đư ợ c
tậ p h u ấ n các kĩ năn g điề u tra, sư u tầ m
vãn hoá dân gian và n h ấ t là cầ n quán
triệ t ý nghĩa, giá trị củ a công việ c họ sẽ
làm cũng như các giá trị củ a nghệ th u ậ t
cồ ng chiêng Mư ờ ng.
Thứ tư : Cầ n th iế t phụ c hồ i, phổ biế n các
bài chiêng Mư òng mộ t cách rộ ng khắ p ỗ các
vùng mư ờ ng. N hư trên đã nêu, có nhữ ng
vùng mư ờ ng không còn chiêng, không còn
sinh hoạ t nghệ thuậ t cồ ng chiêng. Việ c phụ c
hồ i, phô’ biế n các bài chiêng Mư òng ỏ nhữ ng
nơ i như vậ y không phả i đơ n giả n, cầ n phả i
có rấ t nhiề u cố gắ ng củ a ngành văn hoá, củ a
chính quyề n đị a phư ơ ng và nh ân dấ n.
Trư ổ c hế t phả i có chiêng, có ngư òi truyề n
dạ y bài chiêng rồ i sau đó duy trì sinh hoạ t
