TP CHÍ KINH T - CÔNG NGHIP
S 39 Tháng 9/2024
73
ĐỜN CA TÀI T NAM B TNH LONG AN - GII PHÁP
BO TN VÀ PHÁT TRIN
Don Ca Tai Tu Southern of Long An province - solutions for conservation
and development
Đỗ Quốc Dũng1
1Chuyên gia ngh thut truyn thng Nam B - Ging viên Tờng Đại hc Kinh tế Công nghip Long An
do.dung@daihoclongan.edu.vn
Tóm tt Đờn ca Tài t Nam B viết tắt là (ĐCTT) là loại hình ca nhc truyn thng Nam B đưc
T chc UNESCO công nhn Di sản văn hóa phi vật th đại din nhân loi (2013). T đó, mỗi tnh
thành Nam B đều đề án bo tn và phát trin loi nh theo cách thc hin riêng ca từng địa phương,
tỉnh Long An cũng không ngoi l.
Long An mt tỉnh phong trào ĐCTT được B Văn hóa đánh giá đơn vị mnh ca khu vc
Nam B (2003). Hơn 20 năm qua, phong trào ĐCTT vn duy trì phát triển đều khp trong tnh, vi
203 nhóm đi, câu lc b (CLB), 4.575 thành viên thc hin tt vai trò phc v nhim v chính tr địa
phương và đi sống văn hóa tinh thần cho nhân n… Qua đó, nhiều CLB đạt chất lượng ngh thut biu
din loi mnh khá, vi nhng thành tựu đáng kể để làm s bo tn phát trin tiếp tc trong
tương lai.
Abstract Southern Traditional Music, abbreviated as (ĐCTT), is a traditional Southern music genre
recognized by UNESCO as a representative intangible cultural heritage of humanity (2013). Since then,
each province and city in the South has a project to preserve and develop the genre according to its own
implementation method, and Long An province is no exception.
Long An is a province with a ĐCTT movement that is assessed by the Ministry of Culture as a strong
unit in the Southern region (2003). Over the past 20 years, the ĐCTT movement has been maintained and
developed throughout the province, with 203 teams, clubs, 4,575 members performing well in serving
local political tasks and the spiritual and cultural life of the people... Thereby, many clubs have achieved
strong and fair performing arts quality, with significant achievements as a basis for continued preservation
and development in the future.
T khóa Club, Don ca tai tu, Long An province, performance, activities.
1. Đặt vấn đề
Long An là mt tỉnh phong trào ĐCTT
được ngành ch quản ng như đồng nghip
đánh giá một đơn vị mnh ca khu vc Nam
B t khi được chấn hưng đến nay (1993 -
2024). Nghĩa là ĐCTT khu vực Nam B cũng
như tnh Long An thời gian gián đoạn khá
dài; t năm 1940 - 1975 phong trào chìm lng
đất nước b chiến tranh; t năm 1975 - 1993
phong trào văn nghệ qun chúng phát trin
mnh. T năm 1993 đến nay, ĐCTT được
chấn hưng và phát triển tr li.
Mặc dù, hơn 20 năm qua, phong trào
ĐCTT tỉnh Long An vn duy trì phát trin
đều khp trong tnh; t năm 1996 toàn tnh có
169 nhóm đội, câu lc b, vi khong 2000
thành viên; hiện nay là 203 nhóm đội, câu lc
b, vi 4.575 thành viên thc hin tt vai trò
phc v nhim v chính tr địa phương và đời
sng văn hóa tinh thần cho nhân dân… Qua đó,
nhiu câu lc b CLB ĐCTT cấp huyn, th,
thành ph trc thuc tỉnh đạt chất lượng ngh
thut biu din loi mnh và khá.
Tuy nhiên, nhìn toàn cc v phong trào
ĐCTT tnh Long An là vậy, nhưng mt góc
cnh khác vn còn nhng hn chế nhất định,
mt s CLB ĐCTT cấp huyn, th còn dng
trung bình yếu, chưa phương thc
hoạt động mới, chưa phát triển đồng b. Do
vy, nhóm nghiên cu khoa hc của Trường
Đại hc Kinh tế Công nghip Long An chn
đề tài “Đờn ca Tài t Nam B tinh Long An
- Gii pháp bo tn phát triển” làm đề tài
nghiên cu khoa hc công ngh cp tnh năm
2024 - 2025, góp phn bo tn phát trin
loi hình. Bài viết này nhng phn ánh hin
trạng đề xut mt s gii pháp bo tn
phát triển ĐCTT tnh Long An hiện nay cũng
như tương lai.
TP CHÍ KINH T - CÔNG NGHIP
S 39 Tháng 9/2024
74
2. Thc trạng Đờn ca Tài t tnh Long An
t năm 1993 - 2024
2.1. T chc sinh hot, biu din phc
v và giao lưu nghệ thut
CLB ĐCTT từ sở xã, phường đến
huyn, th, thành ph tnh những năm qua
đều hoạt động theo định hướng của lãnh đạo
ngành ch qun cùng cp. Tng CLB
ĐCTT sinh hoạt theo định k hàng tun, tháng,
quý để tp dt bài bản trao đổi kinh
nghim chun môn; xây dựng chương trình
biu din ngh thut phc v đời sống văn hóa
tinh thn cho nhân dân và phc v nhim v
chính tr địa phương. Đó là vai trò của ĐCTT
trong cộng đồng cũng như trong đi sống văn
hóa xã hi tnh Long An.
Qua kho sát thc tế ca nhóm nghiên cu
tìm hiu hin trng hoạt động ĐCTT 15
huyn, th thành ph trc thuc tnh qua
phng vấn sâu các lãnh đạo Trung tâm Văn
hóa, Th thao Truyn thanh (VH,TT TT),
ch nhiệm các CLB ĐCTT cho thy, vai trò
của các CLB ĐCTT đu thc hin tt vai trò
phc v nhim v chính tr địa phương và đời
sống văn hóa tinh thn cho nhân dân.
Các CLB ĐCTT phục v nhim v chính
tr như biểu din phc v các ngày l trọng đại
của đất nước (3/2, 30/4, 2/9, 22/12…), các đại
hi, l tng kết, l tiễn quân…; phc v nhân
dân qua các l hội như lễ k yên, cúng đình
miếu, tiệc tùng, cưới xin, tang lễ… Chương
trình biu din có ni dung theo tng s kin;
nếu phc v yêu cu chính tr thì ni dung có
hơn 50% tiết mc ca ngi Bác Hồ, Đảng, anh
hùng dân tộc, đất nước con ngưi Long Anh;
nếu chương trình phục v nhân dân l hi
đình đám, tiệc tùng thì ni dung các tiết mc
v chuyện xưa tích cũ, tâm lýnh cm hi
thuần túy, cũng th mt s tiết mc li ca
mới… Thông thường một chương trình biểu
din phc v nhim v chính tr 90 phút, nếu
chương trình biu din phc v nhân dân
trong các l hi truyn thống như lễ k yên,
đình miếu, l k nim anh hùng dân tc
tỉnh… thì thời ợng dài hơn, thể t 120 đến
150 phút. Cấu trúc chương trình của các CLB
ĐCTT tương đối giống nhau, đầy đủ bài bn
hơi điệu như Bắc, Nam, Oán, H, Vng cổ…
Tt nhiên, chất lượng ngh thuật chương
trình ca tng CLB phn khác nhau do
kh năng nghệ thut ca các thành viên tng
CLB. Có CLB nhiu ngh nhân đờn gii ca
hay như CLB ĐCTT huyện Th Tha, TP.
Tân An; có CLB mnh v ngh nhân đờn gii
như CLB ĐCTT huyện Cần Đước; CLB
ĐCTT lực lượng c đờn ca đồng đều như
CLB ĐCTT huyện Cn Giuc, huyện Vĩnh
Hưng, Đức Hòa, Mc Hóa, Bến LứcChất
ng ngh thut th 2 là nhiu thành viên tr
đã trưởng thành góp phn cho ngh thuật tươi
tr hơn; cụ th nhiu nhân t mi qua các
ln liên hoan, hội thi ĐCTT các cấp. Các CLB
ĐCTT cấp huyn, th, thành ph trc thuc
tỉnh 4 CLB ĐCTT đưc xếp loi mnh, 4
CLB ĐCTT loại khá, 5 CLB ĐCTT loại trung
bình và 2 CLB ĐCTT loại yếu đang củng c.
Bên cạnh đó, chương trình biểu din ngh
thut phc v tại địa phương của các CLB
ĐCTT, họ còn t chc biu diễn giao lưu với
địa phương bạn hu hết phm vi trong tnh,
bình quân mỗi CLB ĐCTT tổ chức giao lưu
ngh thut ít nht 1 lần/năm. đơn vị t chc
gia lưu nghệ thut ngoài tỉnh như CLB ĐCTT
huyn Bến Lực giao lưu với CLB ĐCTT tnh
Bình Dương, CLB ĐCTT huyện Th Tha
giao Lưu với CLB ĐCTT tnh Tin Giang,
CLB ĐCTT TP Tân An giao lưu vi CLB
ĐCTT tỉnh Tin Giang, tnh Bến Tre… Việc
t chức giao lưu ca các CLB không nm
trong hoạt động đnh k, vì tùy thuc vào kinh
phí phc vụ. Nhưng qua giao lưu các CLB
được trao đổi, hc hi kinh nghim ngh
nghip và nâng cao ngh thut biu din.
Đặc biệt, sau “ngọn c đầu” của TP. HCM
t chức Liên hoan ĐCTT phía Nam lần đầu
tiên, thì những năm sau đó, tỉnh Long An cũng
t chc ln đầu tiên Liên hoan ĐCTT, rồi lãnh
đạo tnh quyết định thnh linh v của Đc ngh
nhân Nguyễn Quang Đi v th phượng ti
đình Vạn Phước, xã M L, huyn Cần Đước
năm 1996.
T đó đến nay, hàng năm S Văn hóa
Thông tin (nayS Văn hóa, Thể thao Du
lch) cùng xã, huyn t chức cúng đình và giỗ
Đức ngh nhân Nguyễn Quang Đại vào các
ngày 14, 15 16 tháng giêng ÂL cũng ngày
l hi truyn thng ca tnh Long An.
TP CHÍ KINH T - CÔNG NGHIP
S 39 Tháng 9/2024
75
Ngoài ý nghĩa l hi này cầu cho “quốc
thới dân an”, trong nhng ngày phc v l hi,
tnh luôn t chc Liên hoan hoặc giao lưu
ĐCTT tại sân đình Vạn Phước. Năm nào cũng
vy, mi lần liên hoan hay giao lưu trung bình
10 đội ĐCTT của mt s tnh bn TP.
H Chí Minh được mi tham d gi Liên
hoan ĐCTT mở rộng, đến nay là ln th 28.
2.2. Nhng thành tu hn chế ca
ĐCTT tỉnh Long An
2.2.1. Thành tu:
Trước tiên, đó là những đóng góp của tp
th nhân xut sc ca các thành viên
ĐCTT cấp tnh qua nhng ln hi thi, liên
hoan các cp.
Năm 1995 Liên hoan ĐCTT khu vực Nam
Bộ, ĐCTT tỉnh Long An đoạt Huy chương
vàng tp th; năm 1997 Liên hoan ĐCTT khu
vực Đồng bng sông Cửu Long, ĐCTT tỉnh
Long An đoạt gii Nhì tp th do Đài Truyền
hình Cần Thơ t chức; năm 1999 Liên hoan
ĐCTT TP HCM, ĐCTT tỉnh Long An đoạt
Huy chương bạc tp thể; năm 2002 Liên hoan
ĐCTT Nam Bộ ln th I do B Văn hóa tổ
chức, ĐCTT tỉnh Long An đoạt Huy chương
vàng tp thể; năm 2003 Liên hoan ĐCTT Nam
B tnh Long An m rng ln th I, ĐCTT tỉnh
Long An đoạt 02 giải A nhân; năm 2006
Liên hoan ĐCTT Nam B liên tnh Mau -
Bc Liêu - Sóc Trăng, ĐCTT tỉnh Long An
đoạt Huy chương vàng tp thể; năm 2007 Liên
hoan ĐCTT Nam Bộ ln th II do B Văn hóa
t chức, ĐCTT tỉnh Long An đot Huy
chương vàng tp thể; năm 2009 Liên Hoan
ĐCTT Nam Bộ Festival lúa go Vit Nam B
Văn hóa tổ chc ti tnh Hậu Giang, ĐCTT
tỉnh Long An đoạt Huy chương vàng tập th;
năm 2010 Liên hoan ĐCTT Nam Bộ liên tnh
Mau - Bc Liêu - Sóc Trăng lần VII, ĐCTT
tỉnh Long An đoạt gii A tp thể; năm 2016
Liên hoan ĐCTT Nam Bộ khu vc Miền Đông
Nam B do B Văn hóa t chức, ĐCTT tỉnh
Long An đoạt Huy chương vàng tập thể; năm
2017, Hội thi ĐCTT Festival quốc gia ln II
do B Văn hóa tổ chc tại Bình Dương, ĐCTT
tnh Long An vi tiết mc song ca Kim Thanh
- Ngọc Lâm đoạt Huy chương vàng nhân;
năm 2017 Hội thi ĐCTT Festival quc gia ln
th II t chc ti tỉnh Bình Dương, ĐCTT tỉnh
Long An đoạt Huy chương vàng tập th; Hi
thi Ngh thuật ĐCTT - Không gian ĐCTT
trong khuôn kh Liên hoan ĐCTT Quốc gia
ln th III - Cần Thơ năm 2022, ĐCTT tnh
Long An đoạt 05 huy chương vàng và 01 huy
chương bạc nhân; Liên hoan ĐCTT
Bóng ri ti Thành ph Biên Hòa, tỉnh Đồng
Nai, ĐCTT tỉnh Long An đoạt 01 gii Nht,
05 gii Nhì nhân 01 giải đặc bit ngh
nhân ln tui biu din hay nht; nhiu
bng giy khen khác.
Trong giai Đoạn này, tỉnh Long An đã có
31 ngh nhân ĐCTT được phong tng danh
hiệu; trong đó 1 Nghệ nhân nhân dân, 8 Ngh
nhân ưu tú và 22 Nghệ nhân dân gian.
2.2.2. Mt s hn chế:
+ T do quá đáng trong sinh hoạt và biu
din:
Tình trng mt s thành viên các CLB
ĐCTT nói chung khắp Nam B Long An
cũng không ngoại lệ, thường t nhiên tùy tin
đi lại, cười nói trong sinh hoạt cũng như biu
din. không gian t nhiên thì khá đa dạng,
l hội thì khá trang nghiêm, còn các điểm nơi
khác thì tùy hng ca din, khi va ung
u va ca, k đứng người ngi hay t do đi
lại, khi người rượu cùng nhau nói chuyn
riêng không tôn trọng người đang ca đờn; cũng
khi trong lúc người ta đang đờn ca,
người mt tình ăn uống không để tâm
thưởng thc ngh thuậtThực trng này, v
ngh thut biu din tr nên b kém văn
minh, không phù hp với phong cách ĐCTT
là thú vui tao nhã, lch s. Nó còn mt sinh
hoạt văn hóa kém văn minh trong cộng đồng.
Trong thi gian qua không ít cuc
ĐCTT tự do đờn ca trong gi dân nghỉ trưa
để lao động bui chiu; có nhng cuộc đờn ca
quá khuya giữa đêm vượt gi qui định địa
phương. Cũng những trường hp t chc
ăn nhậu đờn ca sát trường học, quan, doanh
nghip làm ảnh hưởng đ vic hc tp làm
vic ca những người i đó. Mc khác, hin
trng y ít nhiu làm ảnh hưởng đến tình hình
an ninh trt t của địa phương. Nên hiện trng
này cn khc phc c không gian và thi gian.
TP CHÍ KINH T - CÔNG NGHIP
S 39 Tháng 9/2024
76
+ Chương trình biểu din ngh thut:
Mt s chương trình biểu din ngh thut
ĐCTT chưa hài hòa giữa ni dung hình
thc hoặc chương trình khá nhiu tiết mc
không phù hp vi s kin phc v nhim v
chính tr, chương trình nghèo nàn v tiết
mc li ca mới… V hình thc, không ít thành
viên còn phc trang theo s thích cá nhân nên
không phù hp vi ni dung bài hát; hóa trang
không phù hp vi nhân vt trong bài ca; mt
s thành viên biu din thiếu din xuất điu b,
ni tâm vi tiết mc của mình…
Nguyên nhân dẫn đến nhng hn chế trên
do c khách quan ch quan. Bi lẽ, ĐCTT
vn tính cht dân gian t do t tại ca đờn,
nhưng thời đại ngày nay có khác, đời sống văn
hóa trình độ dân trí ngày càng nâng cao,
người trong gii ngh thuật được công chúng
ngưỡng m gi ngh nhân, ngh thì phải
làm sao cho xứng đáng với danh hiu.
3. Gii pháp bo tn phát trin Đờn ca
Tài t tnh Long An hin nay
3.1. Các gii pháp khc phc nhng hn
chế
Qua khảo sát, điu tra thc trng ca
phong trào ĐCTT các CLB ĐCTT cho thấy
khá nhiu hn chế cn khc phục đ đổi mi
phương hướng phát trin trong hin ti
tương lai. Những hn chế bản như: Hu hết
các CLB cấu trúc chương trình không logic về
bài bản, hơi điệu ni dung, nên không ít
ngh nhân ngu hng muốn ca thì ca, đn
phi l thuc ca. Ý thc ngh nhân ca din
trong không gian v hóa trang, phục trang đôi
lúc chưa phù hợp vi ni dung bài ca, ni dung
nhiu tiết mc không phù hp với đại l, trong
đình đám, tiệc tùng còn t do giao tiếp cười
nói, đi lại thiếu tôn trng không gian sinh hot.
Phong cách biu din còn hn chế v mt din
xut tình cm, biu hin cm xúc vi ni
dung bài ca qua nét mt, ánh mắt, động tác tay
ra điệu bộ, bước đi, dáng đứng…; trong đám
tic y tiện ăn nhậu, nói chuyn riêng không
chú ý đến đờn ca ý thc tôn trng tp th.
Giải pháp này, đề xut mi thành viên t ý
thc khc phục; đề ngh ngành ch quan nên
nhc nh và có quy định c th thc hin.
V công tác đào tạo, những năm trước
Trung tâm Văn hóa Nghệ thut tnh Long An
đã mở 2 lp tp hun nâng cao cho ĐCTT;
Trung tâm VHTT và TT huyn Bến Lức cũng
m lp tp hun t bản đến nâng cao ĐCTT.
Trong tnh còn c truyn ngh truyn
thống thường xuyên như NNƯT Tấm Khoa
huyn Th Thừa, NNƯT Hồng Cúc, NNDG
Đắc Nhn TP Tân An, NNƯT Út Bù, NNƯT
Tám Toàn Cần Đước, NNƯT Trung Dung
Châu Thành, ngh nhân Hoàng Vĩnh
Hưng…; trung bình mi dy hc trò hàng
năm t 7 - 10 người c đờn ca. Nhng
phương thức truyn dy theo kiu truyn
thng ch dy thc hành không lý thuyết, nên
các hc viên không hiu biết v thuyết, đó
là mt hn chế cần phương thc mi trong
đào tạo ĐCTT hiện nay.
3.2. Gii pháp bo tồn ĐCTT
Để thc hin bo tồn ĐCTT loại hình
ngh thut truyn thng dân tc nói chung
cũng như Long An, đề tài đề xut mt s gii
pháp thc hin; phm vi chuyên trang tp
chí có hn nên chúng tôi không th lý gii, ch
gii thiệu tiêu đề ca gii pháp, thuyết minh
c th s được trình bày trong ni dung thuyết
minh của đ tài. Nhng giải pháp bản để
bo tồn ĐCTT sau:
- Lý lun v tính dân gian và bác hc ca
ĐCTT.
- Xây dng kế hoch t chc tp hun bi
dưỡng lý thuyết ĐCTT.
- Đề xuất chínhch cho các CLB ĐCTT:
v sở vt cht, chế độ cho nhng ngh nhân
truyn ngh, các ngh nhân biu din.
- Nhng cng hiến ca các ngh nhân tiêu
biu, viết chân dung để lưu trữ và qung bá.
- Đề xut kế hoch t chc liên hoan
ĐCTT, hội thi danh cầm danh ca để tuyn
chn nhân tài b sung cho đội ngũ nghệ nhân
gii kế tha ca tnh nhà.
3.3. Gii pháp phát triển ĐCTT
Nhng gii pháp phát triển ĐCTT tỉnh
Long An hiện nay và tương lai như sau:
- y dng tính pháp hoạt đng các
CLB ĐCTT bền vng.
- Đề xut kế hoch hoạt động ca CLB
ĐCTT.
TP CHÍ KINH T - CÔNG NGHIP
S 39 Tháng 9/2024
77
- Đề xut kế hoch t chc, phát động các
phong trào,các cuc thi sáng c li ca mi
ĐCTT.
- Xây dựng hình chương trình biểu
diễn ĐCTT mẫu để nhân rộng đến các CLB
ĐCTT.
- Xây dựng hình: “Đưa ĐCTT vào
phc v du lch".
- Xây dựng hình “Truyền dạy ĐCTT
hiện nay”.
- Xây dng mô hình "Phòng truyn thng
trưng bày và triển lãm di sản ĐCTT”.
Trong y nhng gii pháp bo tn
phát triển ĐCTT trên địa bàn tnh Long An
mang tính chất bn. Tuy nhiên, còn phi
da vào tình hình thc tế ca từng địa phương
ng dng mt cách cho phù hp. Nhng
thc trng hn chế nêu trên tuy chưa đầy đủ
nhưng đó những hiện tượng tương đối ph
biến. Mun khc phc tình trng y ngành
chức năng - S Văn hoá th thao Du lch
nên văn bản hướng dẫn các CLB ĐCTT
bng quy chế mang tính pháp lý c th: không
gian thi gian sinh hot - biu din, ni
dung hình thc biu din, không tùy tin
ngu hng trong diễn xướng din tấu… Nếu
nhng hn chế va nêu được khc phc thì
phong trào ĐCTT trong tnh s thay đổi mt
din mo mi tích cc, góp phn không nh
vào việc nâng cao đời sống văn hóa tinh thn
trong nhân dân và phc v tt nhim v chính
tr địa phương.
TÀI LIU THAM KHO
[1] Đỗ Quc Dũng (2019). Vng c nhp 32 trong
văn hóa Nam Bộ. Lun án tiến sĩ, Trường Đại
hc Khoa hc hi Nhân văn - Đại hc
Quc Gia TP.HCM.
[2] Đỗ Quốc Dũng (2020). Phương pháp xây
dng kch bn sân khu, kch nói cải lương.
Thành ph H Chí Minh: Nhà xut bn Văn
hoá Văn nghệ.
[3] Đỗ Quc Dũng (2022). Những đặc điểm v du
lch sinh thái Tây Nam B. Đề tài nghiên cu
khoa hc cấp trường, Trường Đại hc Kinh tế
Công nghip Long An.
[4] Trn Ngc Thêm (2014b). Văn hóa người
Vit vùng Tây Nam B. Thành ph H Chí
Minh: Nhà xut bn Văn hóa - Văn nghệ.
[5] Thu Trang (2023). Đờn ca tài t Nam B:
Tìm v trí xứng đáng trong không gian văn
hóa đô thị. Báo văn hoá.
[6] UNESCO (2013). Ngh thuật đờn ca t
Nam B - Di sản văn hoá phi vt th đại din
ca nhân loi. UNESCO công nhn ngày
5/12/2013.
Ngày nhn bài: 08/8/2024
Ngày duyệt đăng: 25/9/2024