BKC - CH T KH TRÙNG HI U QU Ấ Ử Ệ Ả
TRONG NUÔI TR NG TH Y S NỒ Ủ Ả
Ths. Huỳnh Tr ng Giang, Khoa Th y s n, Đ i H c C n Th .ườ ủ ả ạ ọ ầ ơ
Qu n lý ch t l ng n c là khâu c c kỳ quan tr ng trong ngh nuôi th y s n. Khi môiả ấ ượ ướ ự ọ ề ủ ả
tr ng n c b suy gi m t o đi u ki n cho s phát tri n c a m m b nh nh là virút,ườ ướ ị ả ạ ề ệ ự ể ủ ầ ệ ư
vi khu n, n m, nguyên sinh đ ng v t ... Đ kh ng ch s bùng phát cũng nh lanẩ ấ ộ ậ ể ố ế ự ư
truy n d ch b nh gây ra b i các nhóm trên thì vi c s d ng các ch t kh trùng là c nề ị ệ ở ệ ử ụ ấ ử ầ
thi t.ế
BKC (Benzalkonium Chloride - C6H5CH2N(CH3)2RCl) v i tên hóa h c đ y đ là alkylớ ọ ầ ủ
dimethyl benzyl ammonium chloride, m t h p ch t h u c b t đ u đ c đ a vào sộ ợ ấ ữ ơ ắ ầ ượ ư ử
d ng vào năm 1935. Tiêu th toàn c u vào năm 2005 vào kho ng g n 2 tri u t n vàoụ ụ ầ ả ầ ệ ấ
nhi u m c đích khác nhau nh x lý v i s i, gi y, x lý n c, v sinh d ng c y t ,ề ụ ư ử ả ợ ấ ử ướ ệ ụ ụ ế
chăn nuôi, nuôi tr ng th y s n, ... BKC là m t h n h p alkylbenzylồ ủ ả ộ ỗ ợ
dimethylammonium v i s thay đ i khác nhau c a nhóm alkyl, th ng là C12, C14,ớ ự ổ ủ ườ
C16, C18. BKC là m t ch t tác đ ng b m t ch a nguyên t nit tích đi n d ng cóộ ấ ộ ề ặ ứ ử ơ ệ ươ
th liên k t v i 4 g c h u c và m t nhóm axít. Nhóm h u c có th là alkyl, aryl,ể ế ớ ố ữ ơ ộ ữ ơ ể
aralkyl. Chúng đ c t ng h p t m t amin và m t tác nhân alkyl.ượ ổ ợ ừ ộ ộ
H p ch t BKC có ho t tính tác đ ng r t nhanh và th i gian ho t đ ng c a ho t ch tợ ấ ạ ộ ấ ờ ạ ộ ủ ạ ấ
mang tính v a ph i. Benzalkonium Chloride có th đ c g i v i các tên g i khác nhau:ừ ả ể ượ ọ ớ ọ
BKC, BAC ... nh ng Vi t Nam, BKC là tên g i ph bi n.ư ở ệ ọ ổ ế
C ch gây đ cơ ế ộ
C ch chính xác c a BKC lên sinh v t hi n nay v n ch a đ c nghiên c u đ y đ .ơ ế ủ ậ ệ ẫ ư ượ ứ ầ ủ
Tuy nhiên, c ch đ c bi t đ n là s ngăn ch n ho t tính c a m t s enzyme trongơ ế ượ ế ế ự ặ ạ ủ ộ ố
t bào. C ch gây đ c c a BKC là s xâm nh p c a nhóm lipophilic alkyl vào trongế ơ ế ộ ủ ự ậ ủ
màng t bào, làm thay đ i t ng kép c a phân t phospholipid, d n đ n s suy y u c aế ổ ầ ủ ử ẫ ế ự ế ủ
màng t bào và phá h y màng t bào. K t qu c a quá trình này là làm ng ng tr quáế ủ ế ế ả ủ ư ệ
trình đi u khi n c a các enzyme đi u ti t quá trình hô h p và trao đ i ch t c a t bào.ề ể ủ ề ế ấ ổ ấ ủ ế
Ho t tính c a BKC ít b nh h ng b i pH c a môi tr ng ao nuôi, nh ng v c b nạ ủ ị ả ưở ở ủ ườ ư ề ơ ả
ho t tính s gia tăng khi nhi t đ và pH tăng, cũng nh th i gian ti p xúc c a BKC lênạ ẽ ệ ộ ư ờ ế ủ
sinh v t. Ho t tính hóa h c c a BKC s b gi m ho c không có tác d ng khi s d ngậ ạ ọ ủ ẽ ị ả ặ ụ ử ụ
chung v i các h p ch t h u c nh xà phòng, các h p ch t t y r a b m t tích đi nớ ợ ấ ữ ơ ư ợ ấ ẩ ử ề ặ ệ
âm nh sodium laurilsulfate hay sodium dodecyl sulfate (SDS), sodium lauryl etherư
sulfate (SLES) ... H n n a, n c có đ c ng và đ đ c cao cũng s làm gi m tác d ngơ ữ ướ ộ ứ ộ ụ ẽ ả ụ
c a BKC.ủ
Công d ngụ
BKC đ c s d ng r ng rãi trong tr i gi ng, ao nuôi nh m kh trùng u trùng, b , aoượ ử ụ ộ ạ ố ằ ử ấ ể
và các v t d ng khác. Hi n nay ch a có b ng ch ng ch ng minh BKC có s tích lũyậ ụ ệ ư ằ ứ ứ ự
sinh h c ho c t n l u trong môi tr ng. Vi c s d ng BKC trong vi c kh trùngọ ặ ồ ư ườ ệ ử ụ ệ ử
đ c cho là an toàn đ i v i tôm cá nuôi và môi tr ng. Vi c k t h p BKC và Formalinượ ố ớ ườ ệ ế ợ
cũng cho k t qu cao trong vi c kh trùng. BKC có ch c năng tiêu di t vi khu n, n m,ế ả ệ ử ứ ệ ẩ ấ
protozoa và m t s lo i virút. Nhóm vi khu n gram d ng (+) th ng nh y c m đ iộ ố ạ ẩ ươ ườ ạ ả ố
v i BKC h n là nhóm vi khu n gram âm (-).ớ ơ ẩ
Trong ao nuôi th y s n, BKC có tác d ng kh ng ch s phát tri n c a t o. Tuy nhiên,ủ ả ụ ố ế ự ể ủ ả
kh năng di t t o c a BKC ph thu c vào đ d y vách t bào c a t o. Nhóm t oả ệ ả ủ ụ ộ ộ ầ ế ủ ả ả
không có vách t bào th ng nh y c m v i BKC. BKC cũng đ c s d ng đ kh ngế ườ ạ ả ớ ượ ử ụ ể ố
ch hi u qu các b nh v vi khu n trong ao nuôi gây ra b i các nhóm vi khu nế ệ ả ệ ề ẩ ở ẩ
Edwardsiella, Vibrio, Staphylococcus, và Aeromonas. Ngoài ra, li u l ng th p cũngở ề ượ ấ
có kh năng kích thích tôm l t xác.ả ộ
Li u l ng s d ngề ượ ử ụ
Các s n ph m th ng m i BKC th ng có n ng đ thay đ i 10 - 80% tùy theo nhàả ẩ ươ ạ ườ ồ ộ ổ
s n xu t. Nhìn chung, li u l ng s d ng tùy thu c vào n ng đ ho t ch t c a BKC.ả ấ ề ượ ử ụ ộ ồ ộ ạ ấ ủ
Tùy theo m c đích mà BKC đ c s d ng các li u l ng khác nhau:ụ ượ ử ụ ở ề ượ
- V sinh tr i, d ng c , thi t b trong tr i gi ng: 1,5 - 2 mg/L.ệ ạ ụ ụ ế ị ạ ố
- Phòng b nh, gi m m t đ t o: 0,5 - 1 mg/L.ệ ả ậ ộ ả
- X lý ao l ng, ngu n n c c p: 2 mg/L.ử ắ ồ ướ ấ
- Sát trùng n n đáy khi c i t o ao: 3 - 4 mg/L.ề ả ạ
- Tr b nh: 1,0 - 1,5 mg/L, pha loãng và s d ng tr c ti p xu ng ao nuôi.ị ệ ử ụ ự ế ố