Luận văn Thạc sĩ Luật Kinh tế: Bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp theo pháp luật đất đai từ thực tiễn huyện Thanh Trì, thành phố Hà Nội

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI TRƯƠNG HỮU BẢN BỒI THƯỜNG KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT NÔNG NGHIỆP

THEO PHÁP LUẬT ĐẤT ĐAI TỪ THỰC TIỄN HUYỆN THANH TRÌ,

THÀNH PHỐ HÀ NỘI

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT KINH TẾ HÀ NỘI, 2019

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI TRƯƠNG HỮU BẢN BỒI THƯỜNG KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT NÔNG NGHIỆP

THEO PHÁP LUẬT ĐẤT ĐAI TỪ THỰC TIỄN HUYỆN THANH TRÌ,

THÀNH PHỐ HÀ NỘI

Ngành: Luật Kinh tế Mã số: 8 38 01 07 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. PHẠM HỮU NGHỊ HÀ NỘI, 2019

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của riêng

tôi.

Các kết quả nghiên cứu nêu trong luận văn chưa được công bố trong bất kỳ

công trình nào khác. Các số liệu trong luận văn là trung thực, có nguồn gốc rõ

ràng và được trích dẫn đúng theo quy định.

Tôi xin chịu trách nhiệm về tính chính xác và trung thực của luận văn này./.

TÁC GIẢ LUẬN VĂN

Trương Hữu Bản

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1

Chương 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ BỒI THƯỜNG KHI NHÀ

NƯỚC THU HỒI ĐẤT NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁP LUẬT VỀ BỒI

THƯỜNG KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT NÔNG NGHIỆP ............... 8

1.1 Các khái niệm ........................................................................................... 8

1.2 Lý luận pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp

...................................................................................................................... 14

1.3 Các yếu tố ảnh hưởng đến pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi

đất nông nghiệp ............................................................................................ 25

Chương 2. THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ BỒI

THƯƠNG KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT NỒNG NGHIỆP VÀ

THỰC TIỄN THI HÀNH TẠI HUYỆN THANH TRÌ, THÀNH PHỐ HÀ

NỘI ................................................................................................................. 30

2.1 Thực trạng pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông

nghiệp ........................................................................................................... 30

2.2 Thực tiễn thi hành pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất

nông nghiệp tại huyện Thanh Trì, thành phố Hà Nội .................................. 50

2.3. Thực tiễn bồi thường khi nhà nước thu hồi đất nông nghiệp thực tiễn tại

huyện Thanh Trì ........................................................................................... 58

Chương 3. GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VÀ ĐẢM BẢO

THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ BỒI THƯỜNG KHI NHÀ NƯỚC THU

HỒI ĐẤT NÔNG NGHIỆP TỪ THỰC TIỄN HUYỆN THANH TRÌ,

THÀNH PHỐ HÀ NỘI ................................................................................. 63

KẾT LUẬN .................................................................................................... 80

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 82

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Nông nghiệp được đánh giá là một trong những ngành nghề mũi nhọn

truyền thống của Việt Nam với gần 70% dân số làm nghề nông. Theo thống

kê của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, trong 9 tháng đầu năm 2018

mặc dù phải đối mặt với 14 loại hình thiên tai gây thiệt hại về kinh tế hơn

2.356 tỷ đồng nhưng khu vực nông - lâm - thuỷ sản vẫn đạt mức tăng trưởng

cao nhất trong giai đoạn 2012 – 2018. Tổng kim ngạch xuất khẩu 9 tháng của

ngành nông nghiệp ước đạt 29,54 tỷ USD, tăng 9,3% so với cùng kỳ năm

2017, bằng 73% kế hoạch năm và vượt 1,3% mục tiêu quý III đã đề ra [21,

tr1].

Trong quá trình công nghiệp hóa – hiện đại hóa, Nhà nước chủ trương

đẩy mạnh hoạt động nông nghiệp theo hướng tập trung, tăng cường áp dụng

các biện pháp kỹ thuật tiên tiến để nâng cao năng suất và hiệu quả khai thác

đất nông nghiệp hiện có. Đồng thời, để tạo điều kiện cho các ngành công

nghiệp phát triển, Nhà nước cũng có chính sách chuyển đổi một phần diện

tích đất nông nghiệp sang phục vụ các hoạt động công nghiệp, xây dựng cơ sở

hạ tầng kỹ thuật. Thực hiện chủ trương này, Nhà nước phải tiến hành thu hồi

đất nông nghiệp của người dân và bồi thường tương ứng với diện tích thu hồi.

Thực tế cho thấy hoạt động thu hồi đất là một trong những hoạt động có

tính nhạy cảm cao, dễ phát sinh tranh chấp, khiếu kiện vì ảnh hưởng trực tiếp

đến công việc, nguồn thu nhập và đời sống của người nông dân. Đơn cử tại

huyện Thanh Trì, thời gian vừa qua, vấn đề thu hồi và bồi thường khi Nhà

nước thu hồi đất nông nghiệp trở thành một vấn đề nổi cộm cần nhanh chóng

giải quyết (đặc biệt liên quan đến các dự án khu đô thị Tây Nam Kim Giang

và dự án cải tạo, nâng cấp quốc lộ 1A đoạn qua huyện Thanh Trì).

Thực trạng trên xuất phát từ nhiều nguyên nhân chủ quan và khách quan

như: những hạn chế, bất cập trong hệ thống quy định pháp luật liên quan đến

bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp, thiếu kinh nghiệm cũng

như thiếu sự linh hoạt trong quá trình thu hồi, bồi thường đất nông nghiệp dẫn

đến sự bất hòa về lợi ích giữa các bên… Do đó, việc nghiên cứu thực trạng

pháp luật, thực tiễn thi hành để đề xuất biện pháp hoàn thiện, bổ sung cho

hoạt động bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất đang ngày càng trở nên quan

trọng và cấp thiết. Chính vì vậy, người viết đã lựa chọn đề tài “Bồi thường

khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp theo pháp luật đất đai từ thực tiễn

huyện Thanh Trì, thành phố Hà Nội” để làm luận văn tốt nghiệp trình độ

thạc sĩ luật học.

Tuy nhiên, do vấn đề về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông

nghiệp là một vấn đề pháp lý phức tạp với nhiều quy định pháp luật liên quan

và là một hoạt động có tính nhạy cảm cao. Điều này đã khiến cho quá trình

nghiên cứu, tìm hiểu và bình luận, đánh giá về nội dung đề tài của người viết

gặp nhiều khó khăn. Vì vậy, người viết rất mong nhận được sự đóng góp ý

kiến của Quý thầy cô, Quý đồng nghiệp và những người quan tâm đến đề tài

này để luận văn được hoàn thiện hơn.

2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài

Bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp là một vấn đề mang

tính lý luận và tính thời sự nóng bỏng nên đã thu hút nhiều sự quan tâm của

các nhà nghiên cứu, nhà lập pháp cũng như các tổ chức, cá nhân hoạt động

liên quan đến lĩnh vực này. Do đó, tính đến thời điểm hiện nay, có rất nhiều

công trình nghiên cứu về vấn đề bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông

nghiệp trên nhiều khía cạnh khác nhau. Có thể liệt kê một số công trình

nghiên cứu đáng chú ý như sau:

- Nhóm công trình nghiên cứu các vấn đề lý luận chung về bồi thường

khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp và kinh nghiệm của một số quốc gia

trên thế giới: Trong nhóm này, có thể đề cập đến bài viết “Vấn đề lý luận

xung quanh khái niệm bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất” của TS Nguyễn

Quang Tuyến trong Tạp chí Luật học, số 1/2009; Bài viết “Pháp luật về bồi

thường, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất của Singapore và Trung Quốc –

Những gợi mở cho Việt Nam trong hoàn thiện pháp luật về bồi thường, tái

định cư khi Nhà nước thu hồi đất” của TS Nguyễn Quang Tuyến và THS.

Nguyễn Ngọc Minh trong Tạp chí Luật học, số 10/2010; ……

- Nhóm công trình nghiên cứu về hệ thống quy phạm pháp luật Việt

Nam điều chỉnh vấn đề bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp

có: Bài viết “Một số ý kiến trao đổi về vấn đề thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ

và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trong Dự thảo Luật đất đai sửa đổi”

của TS. Nguyễn Thị Nga trong Hội thảo khoa học góp ý Luật đất đai sửa đổi

tại thành phố Hà Nội vào ngày 12/04/2013; Luận án “Pháp luật về bồi thường

khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp ở Việt Nam” của TS. Phạm Thu Thủy

tại Đại học Luật Hà Nội năm 2014; Bài viết “Pháp luật về trình tự, thủ tục

thu hồi đất, bồi thường và giải phóng mặt bằng và những vướng mắc nảy sinh

trong quá trình áp dụng” của TS. Nguyễn Thị Nga trong Tạp chí Luật học số

11/2010, ….

- Nhóm công trình nghiên cứu về vấn đề tổ chức thực thi và hoàn

thiện quy định pháp luật liên quan đến bồi thường khi Nhà nước thu hồi

đất nông nghiệp gồm: Bài viết “Giải bài toán lợi ích kinh tế giữa ba chủ thể:

Nhà nước, người có đất bị thu hồi và chủ đầu tư khi bị thu hồi đất” của Ths.

Đặng Đức Long trên Tạp chí Tài nguyên và Môi trường số 5/2009; Báo cáo

“Tình hình thu hồi đất của nông dân thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại

hóa” của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, tháng 7/2007…

Luận văn Thạc sĩ về "Pháp luật về bồi thường, hỗ trợ khi Nhà nước thu

hồi đất nông nghiệp qua thực tiễn tại Dự án khu đô thị Dương Nội, Quận Hà

Đông, thành phố Hà Nội" của Nguyễn Thanh Thư, Học viện Khoa học xã hội

(năm 2015). Trong Luận văn đã đề cập và làm rõ hơn cơ sở lý luận về bồi

thường, hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp và sự tác động của nó

đến đời sống, sinh hoạt của người dân có đất bị thu hồi. Thông qua đó Luận

văn đã phân tích, đánh giá thực trạng pháp luật về bồi thường khi Nhà nước

thu hồi đất nông nghiệp ở Khu đô thị Dương Nội, Quận Hà Đông, thành phố

Hà Nội. Từ đó nêu lên một số giải pháp hoàn thiện pháp luật về bồi thường,

hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp ở Việt Nam hiện nay.

Luận văn Thạc sĩ về "Pháp luật về bồi thường, hỗ trợ khi Nhà nước thu

hồi đất nông nghiệp và thực tiễn áp dụng tại Hà Nam" của Trần Thị Huyền

Lê, Đại học Quốc gia Hà Nội (năm 2015). Trong Luận văn đã làm rõ một số

vấn đề lý luận về bồi thường, hỗ trợ và hệ thống hóa các quy định pháp luật

về bồi thường, hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp. Luận văn đã

đánh giá thực trạng pháp luật và thực tiễn thi hành về bồi thường, hỗ trợ khi

Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp trên địa bàn tỉnh Hà Nam. Đưa ra định

hướng và đề xuất các giải pháp góp phần hoàn thiện hệ thống pháp luật và

nâng cao hiệu quả công tác thực thi pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu

hồi đất .

Có thể thấy, các công trình nghiên cứu trong thời gian vừa qua đã tương đối

đầy đủ, đề cập đến nhiều khía cạnh khác nhau của vấn đề bồi thường khi Nhà

nước thu hồi đất. Tác giả luận văn có sự tham khảo các kết quả nghiên cứu trong

các công trình này vào quá trình tìm hiểu các vấn đề của đề tài luận văn.

3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu

Thông qua hoạt động nghiên cứu các vấn đề lý luận và hệ thống quy

định pháp luật hiện hành về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông

nghiệp, người viết mong muốn tìm ra những điểm bất cập, hạn chế liên quan

đến vấn đề bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất đồng thời đề xuất những giải

pháp, kiến nghị nhằm hoàn thiện quy định pháp luật và nâng cao hiệu quả thi

hành tại huyện Thanh Trì, thành phố Hà Nội nói riêng, cho Việt Nam nói

chung.

Căn cứ mục đích nêu trên, luận văn có những nhiệm vụ chính gồm:

(i) Làm sâu sắc thêm một số vấn đề lý luận chung về bồi thường khi Nhà

nước thu hồi đất nông nghiệp và pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu

hồi đất nông nghiệp;

(ii) Thực trạng quy định pháp luật hiện hành về bồi thường khi Nhà nước

thu hồi đất nông nghiệp;

(iii) Đánh giá thực tiễn thi hành các quy định pháp luật về bồi thường khi

Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp dưới góc nhìn tại huyện Thanh Trì, thành

phố Hà Nội;

(iv) Nhận định những vướng mắc, bất cập còn tồn tại trong hệ thống quy

phạm pháp luật hiện hành và thực tiễn thi hành quy định pháp luật về bồi

thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp;

(v) Kiến nghị sửa đổi, bổ sung một số quy định pháp luật và đề xuất các

giải pháp nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật về bồi thường khi Nhà nước

thu hồi đất nông nghiệp.

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

Luận văn tập trung nghiên cứu đối tượng là các quy định pháp luật Việt

Nam về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp và thực tiễn thi

hành các quy định về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp tại

huyện Thanh Trì, thành phố Hà Nội.

Luận văn sẽ tập trung nghiên cứu, đánh giá và bình luận toàn bộ các nội

dung liên quan đến vấn đề bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp.

Phạm vi nghiên cứu bao gồm nhưng không giới hạn bởi những khía cạnh sau:

vấn đề lý luận chung liên quan đến bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông

nghiệp, quy định pháp luật hiện hành về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất

nông nghiệp và thực tiễn thi hành pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu

hồi đất nông nghiệp…

5. Cơ sở lý luận và các phương pháp nghiên cứu

Để đảm bảo mục đích nghiên cứu và hoàn thành nhiệm vụ nghiên cứu

của đề tài, luận văn sử dụng xuyên suốt phương pháp luận chủ nghĩa duy vật

biện chứng và duy vật lịch sử của học thuyết Mác – Lê nin, tư tưởng Hồ Chí

Minh, về Nhà nước và pháp luật, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về

chính sách đất đai.

Bên cạnh đó, luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu như phân

tích, tổng hợp, thống kê, so sánh, khảo sát thực tế, lịch sử … để nâng cao hiệu

quả của hoạt động nghiên cứu, đánh giá và bình luận các khía cạnh của vấn đề

bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp.

6. Ý nghĩa lý luận thực tiễn

Luận văn có giá trị như một tài liệu tham khảo có sự kết hợp giữa tính

pháp lý và tính thực tiễn, giúp cho các cá nhân, cơ quan, tổ chức quan tâm có

cách nhìn sâu sắc hơn về vấn đề bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông

nghiệp. Đặc biệt, thông qua hoạt động phân tích, đánh giá, bình luận các quy

định pháp luật cùng thực tiễn thi hành tại huyện Thanh Trì, thành phố Hà Nội,

luận văn đã đề xuất các giải pháp, kiến nghị hoàn thiện quy định pháp luật và

nâng cao hiệu quả thi hành pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất

nông nghiệp. Người viết cho rằng đây sẽ là một trong những đóng góp mang

ý nghĩa quan trọng của luận văn trong việc hỗ trợ các cơ quan có thẩm quyền

xây dựng, sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật cũng như áp dụng các giải

pháp hữu ích để nâng cao hiệu quả thi hành quy định về bồi thường khi Nhà

nước thu hồi đất nông nghiệp.

7. Kết cấu của luận văn

Luận văn gồm phần mở đầu, phần kết luận, danh mục tài liệu tham khảo

và 3 chương sau:

Chương 1: Những vấn đề lý luận về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất

nông nghiệp và pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông

nghiệp

Chương 2: Thực trạng pháp luật và thực tiễn thi hành pháp luật về bồi

thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp tại huyện Thanh Trì, thành phố

Hà Nội

Chương 3: Giải pháp hoàn thiện pháp luật và đảm bảo thực hiện pháp

luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp từ thực tiễn huyện

Thanh Trì, thành phố Hà Nội

Chương 1

NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ BỒI THƯỜNG KHI NHÀ NƯỚC

THU HỒI ĐẤT NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁP LUẬT VỀ BỒI THƯỜNG

KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT NÔNG NGHIỆP

1.1 Các khái niệm

1.1.1 Khái niệm đất nông nghiệp

Đất nông nghiệp là một loại đất có tính đặc trưng riêng biệt so với các

loại đất khác trong hệ thống đất đai. Theo quan niệm truyền thống của người

Việt Nam thì đất nông nghiệp thường được hiểu là đất trồng lúa, trồng cây

hoa màu như: ngô, khoai, sắn và những loại cây được coi là lương thực. Tuy

nhiên, trên thực tế, việc sử dụng đất nông nghiệp tương đối phong phú, không

chỉ đơn thuần là để trồng lúa, hoa màu mà còn dùng vào mục đích chăn nuôi

gia súc, nuôi trồng thủy sản hay để trồng cây lâu năm … [9, tr 303].

Từ điển Luật học của Viện Khoa học Pháp lý (Bộ Tư pháp) có định

nghĩa về đất nông nghiệp như sau: “Đất nông nghiệp: Tổng thể các loại đất

được xác định là tư liệu sản xuất chủ yếu phục vụ cho việc trồng trọt và chăn

nuôi, nghiên cứu thí nghiệm về trồng trọt và chăn nuôi, bảo vệ môi trường

sinh thái, cung ứng sản phẩm cho ngành công nghiệp và dịch vụ” [10, tr427].

Áp dụng cách giải thích của Từ điển luật học, Luật đất đai năm 1987 –

Luật đất đai đầu tiên của Việt Nam – đã ghi nhận: “Đất nông nghiệp là đất

được xác định chủ yếu dùng vào sản xuất nông nghiệp như trồng trọt, chăn

nuôi, kể cả nuôi trồng thủy sản hoặc nghiên cứu thí nghiệm về trồng trọt,

chăn nuôi” (Điều 23). Bên cạnh đất nông nghiệp, dựa trên mục đích sử dụng,

luật đất đai còn phân biệt thêm năm loại đất khác gồm: đất lâm nghiệp, đất

khu dân cư, đất chuyên dùng và đất chưa sử dụng. Kế thừa tinh thần của Luật

đất đai 1987, Luật đất đai 1993 tiếp tục công nhận cách định nghĩa về đất

nông nghiệp nêu trên. Có thể thấy, thời điểm này, đất nông nghiệp chỉ là một

trong sáu loại đất thuộc hệ thống đất đai quốc gia và có sự tách biệt rõ ràng

với đất lâm nghiệp. Điều này đã đem đến nhiều khó khăn cho người sử dụng

đất khi phải chuyển đổi mục đích sử dụng đất để có thể xây dựng mô hình

trang trại kết hợp trồng trọt, chăn nuôi và nuôi trồng rừng. Bởi trong quá trình

khai thác đất và nâng cao hiệu quả sản xuất, căn cứ chủ trương của Đảng, các

hộ gia đình, cá nhân thường có xu hướng kết hợp nhiều loại đất theo mô hình

trang trại.

Để giải quyết những vấn đề còn vướng mắc nêu trên, Luật đất đai năm

2003 ra đời đã loại bỏ khái niệm “đất nông nghiệp” và thay thế bằng “nhóm

đất nông nghiệp”. Theo đó, đất nông nghiệp được mở rộng hơn với nhiều loại

đất khác nhau gồm: đất trồng cây hàng năm như đất trồng lúa, đất đồng cỏ

dùng vào chăn nuôi, đất trồng cây hàng năm khác; đất trồng cây lâu năm; đất

rừng sản xuất; đất rừng phòng hộ; đất rừng đặc dụng; đất nuôi trồng thủy sản;

đất làm muối và đất nông nghiệp khác theo quy định của Chính phủ. Cách

thức quy định về nhóm đất nông nghiệp vẫn tiếp tục được ghi nhận tại Luật

đất đai 2013 – Luật đang có hiệu lực thi hành. Thực tế cho thấy, việc quy định

đất nông nghiệp theo phạm vi rộng như trên là hoàn toàn phù hợp và đã thực

sự mang lại hiệu quả cho hoạt động khai thác, sử dụng đất nông nghiệp, góp

phần phát triển nền kinh tế nông nghiệp theo hướng hiện đại. Bên cạnh đó,

việc phân tách từng loại đất trong nhóm đất nông nghiệp cũng tạo điều kiện

thuận lợi cho quá trình xây dựng quyền và nghĩa vụ đặc thù đối với người sử

dụng từng loại đất cũng như chế độ được hưởng khi Nhà nước thu hồi đất.

Từ các nội dung nêu trên, “đất nông nghiệp” được hiểu là tổng thể các

loại đất có chung đặt tính sử dụng và phục vụ chủ yếu cho mục đích sản xuất

nông lâm – ngư nghiệp như trồng trọt, chăn nuôi, trồng rừng, nuôi thủy sản,

nghiên cứu thí nghiệm về nông nghiệp, lâm nghiệp, làm muối … với tư cách

là tư liệu sản xuất chính.

Với vai trò là một loại đất trong hệ thống đất đai quốc gia, đất nông

nghiệp cũng mang đầy đủ các đặc trưng cơ bản của đất như: là một sản

phẩm của tự nhiên, có tính cố định, có giá trị sử dụng lâu dài phụ thuộc vào

khả năng khai thác của người sử dụng đất … Tuy nhiên, ngoài những đặc

điểm chung nêu trên, đất nông nghiệp còn mang nhiều đặc điểm có tính đặc

thù như sau:

Thứ nhất, đất nông nghiệp là tư liệu sản xuất quan trọng và không thể

thay thế trong hoạt động sản xuất nông nghiệp

Thực tế cho thấy, toàn bộ hoạt động sản xuất nông nghiệp (đặc biệt liên

quan đến trồng trọt) đều cần thực hiện trên một diện tích đất nông nghiệp có

độ màu mỡ phù hợp. Với vai trò là nguồn cung cấp chất dinh dưỡng quan

trọng, đất đai là một môi trường sống không thể thiếu cho sự phát triển của

hoa màu, cây lương thực. Cho đến hiện nay, mặc dù khoa học đã có những

bước tiến vượt bậc nhưng vẫn không có bất cứ sản phẩm hoặc tư liệu nào có

thể thay thế vai trò của đất trong hoạt động sản xuất nông nghiệp.

Thứ hai, hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp phụ thuộc chủ yếu vào

chất lượng đất và cách thức khai thác, cải tạo đất của người sử dụng đất

Đất nông nghiệp là sản phẩm của tự nhiên và bị giới hạn trong một

khoảng không gian xác định, không thể tăng lên về số lượng. Tuy nhiên, sức

sản xuất của đất nông nghiệp lại vô hạn, tùy thuộc vào cách thức khai thác, sử

dụng và chăm sóc đất của người sử dụng đất. Trường hợp đất nông nghiệp

được bảo vệ, cải tạo tốt sẽ góp phần nâng cao năng suất của hoạt động nông

nghiệp và ngược lại, nếu đất nông nghiệp không được chăm sóc tốt, năng suất

cũng như chất lượng nông sản cũng sẽ giảm sút.

Có thể thấy, nếu như giá trị của đất sử dụng vào những mục đích khác

như đất xây dựng cơ sở hạ tầng, đất sản xuất kinh doanh công nghiệp…. phụ

thuộc vào vị trí của đất thì đối với đất nông nghiệp, giá trị của đất lại phụ

thuộc vào độ màu mỡ, phì nhiêu và sự chăm bón, cải tạo của người sử dụng

đất. Vì vậy, người sử dụng đất cần có những biện pháp chăm sóc, cải tạo đất

phù hợp để đảm bảo hiệu quả sử dụng đất và nâng cao năng suất khai thác

đất.

Thứ ba, đất nông nghiệp có thể chuyển đổi để phục vụ nhiều mục đích

khác nhau

Trong quá trình khai thác đất, phụ thuộc vào quy hoạch của nhà nước,

đất nông nghiệp có thể chuyển đổi để phục vụ các mục đích khác như chuyển

đổi từ đất nông nghiệp sang đất phi nông nghiệp, chuyển đổi giữa các loại đất

trong nhóm đất nông nghiệp …. Bởi đất nông nghiệp mang đầy đủ đặc trưng

của các loại đất khác (chỉ chứa đựng thêm một số điểm riêng biệt của đất

nông nghiệp như độ phì nhiêu, màu mỡ …) nên đất nông nghiệp hoàn toàn có

thể chuyển sang các loại đất khác. Trong khi những loại đất khác lại khó có

khả năng chuyển đổi sang mục đích nông nghiệp do không có đặc trưng riêng

của đất nông nghiệp.

Tuy nhiên, khi đã chuyển đổi sang sử dụng cho các mục đích khác, việc

chuyển đổi lại để phục vụ cho mục đích nông nghiệp cũng sẽ tương đối khó vì

sau một thời gian sử dụng cho các mục đích khác, đất đã mất đi độ màu mỡ,

phì nhiêu vốn có. Khi đó, hoạt động sản xuất nông nghiệp trên những diện

tích đất này cũng sẽ không mang lại hiệu quả cao. Do vậy, trong quá trình

công nghiệp hóa – hiện đại hóa, các nhà làm luật cũng như các cá nhân, cơ

quan, tổ chức có thẩm quyền quyết định chuyển đổi đất nông nghiệp cũng cần

có sự cân nhắc kỹ lưỡng trước khi thực hiện hoạt động chuyển đổi đất nông

nghiệp sang phục vụ các mục đích khác.

1.1.2 Khái niệm thu hồi đất nông nghiệp

Khái niệm “Thu hồi đất” được sử dụng tương đối phổ biến trong ngôn

ngữ pháp lý cũng như cuộc sống sinh hoạt đời thường. Trong khoa học pháp

lý hiện nay còn tồn tại nhiều cách định nghĩa về khái niệm “thu hồi đất” khác

nhau, trong đó điển hình là một số cách định nghĩa như sau:

Theo Từ điển giải thích thuật ngữ Luật học, khái niệm thu hồi đất được

hiểu là việc: “Cơ quan nhà nước có thẩm quyền thu hồi quyền sử dụng đất

của người vi phạm quy định về sử dụng đất để nhà nước giao cho người khác

sử dụng hoặc trả lại cho chủ sử dụng đất hợp pháp bị lấn chiếm. Trường hợp

thật cần thiết, Nhà nước thu hồi đất đang sử dụng của người sử dụng đất để

sử dụng vào mục đích quốc phòng, an ninh, lợi ích quốc gia, lợi ích công

cộng” [10, tr173]. Khái niệm đã phần nào thể hiện rõ bản chất của hoạt động

thu hồi đất nói chung là chấm dứt quyền sử dụng của người sử dụng đất bằng

một quyết định hành chính của cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Điều này đã

khẳng định quyền định đoạt của Nhà nước với tư cách là đại diện chủ sở hữu

đối với đất đai. Tuy nhiên, khái niệm vẫn chưa bao quát được toàn bộ các

trường hợp thu hồi đất do khái niệm còn sử dụng phương pháp liệt kê các

trường hợp bị thu hồi đất.

Hay căn cứ quy định tại khoản 5 điều 4 Luật đất đai năm 2003: “Thu hồi

đất là việc Nhà nước ra quyết định hành chính để thu lại quyền sử dụng đất

đã giao cho tổ chức, Ủy ban nhân dân xã, phường, thị trấn quản lý theo quy

định của Luật này”. Khái niệm đã phản ánh đúng về chủ thể có thẩm quyền

thu hồi đất là Nhà nước (thông qua quyết định hành chính của các cơ quan

nhà nước có thẩm quyền). Tuy nhiên, khái niệm đang hạn chế phạm vi đối

tượng có thể bị Nhà nước thu hồi đất trong đó phải kể đến hộ gia đình, cá

nhân sử dụng đất – chủ thể sử dụng đất bị thu hồi đất phổ biến nhất hiện nay.

Khắc phục những hạn chế còn tồn tại trong cách định nghĩa của Luật đất đai

2003, Luật đất đai năm 2013 đã ghi nhận:“Nhà nước thu hồi đất là việc Nhà

nước quyết định thu lại quyền sử dụng đất của người được Nhà nước trao

quyền sử dụng đất hoặc thu lại đất của người sử dụng đất vi phạm pháp luật

về đất đai” (Khoản 11 Điều 3).

Từ khái niệm “thu hồi đất” nói chung, có thể hiểu khái niệm “thu hồi

đất nông nghiệp là việc Nhà nước ra quyết định hành chính để thu lại đất

nông nghiệp và quyền sử dụng đất nông nghiệp đã giao cho các chủ thể sử

dụng đất theo quy định pháp luật đất đai” [24, tr29]. Như đã phân tích, vấn

đề thu hồi đất nông nghiệp là một vấn đề nhạy cảm, ảnh hưởng trực tiếp đến

cuộc sống của người nông dân (mất tư liệu sản xuất, mất công việc). Do đó,

thu hồi đất nông nghiệp vì bất cứ lý do nào, Nhà nước cũng cần đặc biệt chú

trọng đến vấn đề bồi thường, hỗ trợ cho người nông dân sớm ổn định cuộc

sống và tìm kiếm được định hướng mới.

1.1.3 Khái niệm bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp

Việt Nam là một quốc gia áp dụng chế độ sở hữu toàn dân về đất đai do

Nhà nước đại diện chủ sở hữu và thống nhất quản lý. Tùy thuộc vào chính

sách, kế hoạch phân bổ đất cho từng thời kỳ, Nhà nước có quyền trao quyền

sử dụng đất cho người sử dụng đất theo quy định của Luật này thông qua việc

cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản gắn

liền với đất cho người sử dụng đất.

Mặc dù không có quyền sở hữu đối với đất đai nhưng người sử dụng đất

sẽ được công nhận quyền sử dụng đất với ý nghĩa là một quyền tài sản. Theo

đó, người sử dụng đất được quyền “định đoạt” quyền sử dụng đất hợp pháp

của mình thông qua các hình thức như chuyển nhượng, chuyển đổi, cho thuê,

cầm cố, thế chấp quyền sử dụng đất …

Với tư cách đại diện chủ sở hữu, trong quá trình công nghiệp hóa, hiện

đại hóa đất nước, Nhà nước có quyền thu hồi đất đã cấp cho người nông dân

vì mục đích phát triển kinh tế, xã hội, vì lợi ích quốc gia, dân tộc. Tuy nhiên,

xét trong mối quan hệ giữa các quy định pháp luật hiện hành, khi Nhà nước

thu hồi đất nông nghiệp (đồng nghĩa với thu hồi quyền sử dụng đất – một

quyền tài sản của người dân), Nhà nước phải có trách nhiệm bồi thường cho

người dân bị thu hồi đất một giá trị tương ứng với giá trị quyền sử dụng đất đã

thu hồi. Khoản 12 Điều 3 Luật đất đai năm 2013 đã định nghĩa: “Bồi thường

về đất là việc Nhà nước trả lại giá trị quyền sử dụng đất đối với diện tích đất

thu hồi cho người sử dụng đất”.

Tóm lại, có thể hiểu một cách đầy đủ về khái niệm bồi thường khi Nhà

nước thu hồi đất như sau:

“Bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất là việc Nhà nước thu hồi đất để sử

dụng vào mục đích quốc phòng, an ninh, lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng,

phát triển kinh tế, phải bù đắp những tổn hại về đất và tài sản trên đất do

hành vi thu hồi đất gây ra cho người sử dụng đất tuân theo những quy định

của pháp luật đất đai” [24, tr37].

Đất nông nghiệp là một trong những loại đất cơ bản của hệ thống đất đai

nên áp dụng tương tự cách hiểu trên:

“Bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp là việc Nhà nước

thu hồi đất nông nghiệp để sử dụng vào mục đích quốc phòng, an ninh, lợi ích

quốc gia, lợi ích công cộng, phát triển kinh tế, phải bù đắp những tổn hại về

đất và tài sản trên đất do hành vi thu hồi đất nông nghiệp gây ra cho người

sử dụng đất tuân theo những quy định của pháp luật đất đai” [28, tr37].

1.2 Lý luận pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông

nghiệp

1.2.1 Sự cần thiết của pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất

nông nghiệp

Trong tiến trình phát triển của Việt Nam hiện nay, việc thu hồi một phần

đất nông nghiệp để phục vụ cho sự phát triển kinh tế - xã hội, vì mục đích

quốc phòng, an ninh quốc gia, lợi ích dân tộc và cộng đồng là một trong

những xu thế tất yếu, cần thiết. Với công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa

đất nước, nhu cầu về quỹ đất để thực hiện các hoạt động công nghiệp, xây

dựng cơ sở hạ tầng và phát triển đô thị ngày càng cao. Theo số liệu khảo sát

về diện tích của các loại đất ở Việt Nam hiện nay, đất nông nghiệp chiếm tỷ lệ

cao hơn hẳn so với các loại đất khác. Bởi đến thời điểm hiện tại, nông nghiệp

vẫn là một ngành nghề chủ lực của Việt Nam và đa số người dân của Việt

Nam đang sống dựa trên thu nhập từ nông nghiệp. Vì vậy, để đáp ứng nhu cầu

về đất cho các hoạt động công nghiệp hóa, vì lợi ích quốc gia, đất nông

nghiệp là đối tượng được hướng tới hàng đầu. Ngoài ra, cùng với sự tiến bộ

khoa học – công nghệ, thời gian qua, Việt Nam đã áp dụng nhiều biện pháp

kỹ thuật tiên tiến vào hoạt động sản xuất nông nghiệp, nâng cao sản lượng và

chất lượng nông phẩm trên một diện tích đất nông nghiệp. Trong tương lai,

hoạt động nông nghiệp của Việt Nam sẽ phát triển theo hướng tập trung, tăng

cường khai thác theo chiều sâu thay vì khai thác theo chiều rộng như trước

đây. Do đó, việc thu hẹp diện tích đất nông nghiệp để chuyển sang các mục

đích khác sẽ góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng đất theo chiều sâu trong khi

vẫn đảm bảo yếu tố an toàn lương thực cho người dân.

Mặc dù thu hồi đất nông nghiệp là một xu thế tất yếu, tuy nhiên, thu hồi

đất nông nghiệp cũng là một vấn đề nhạy cảm và rất dễ phát sinh tranh chấp.

Như đã phân tích tại mục 1.1.1 của Luận văn, đất nông nghiệp là tư liệu sản

xuất quan trọng, không thể thay thế của người nông dân và là một loại đất có

độ màu mỡ cao, nếu chuyển đổi sang mục đích khác sẽ khó khăn trong vấn đề

chuyển đổi lại thành đất nông nghiệp. Do đó, thu hồi đất nông nghiệp cũng

chính là thu hồi tư liệu sản xuất của người nông dân, ảnh hưởng nghiêm trọng

tới thu nhập và dẫn tới một lượng lớn người nông dân bị mất việc làm. Vấn đề

chuyển đổi nghề nghiệp sau khi bị thu hồi đất cũng là một vấn đề cần được

quan tâm. Bởi hầu hết nông dân đều có trình độ hiểu biết không cao nên việc

chuyển đổi nghề là vấn đề tương đối khó khăn trong bối cảnh cạnh tranh trên

thị trường việc làm tăng cao.

Hiện trạng thu hồi và bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp

ở Việt Nam trong thời gian vừa qua đã là một chứng cứ chứng minh rõ nét

cho quan điểm trên. Hàng loạt vụ khiếu kiện hành chính của người dân liên

quan đến hoạt động thu hồi, bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp

đã diễn ra trên phạm vi cả nước. Thậm chí có nhiều vụ việc được đẩy lên

thành “điểm nóng” với những cuộc biểu tình đông người tại cơ quan nhà

nước có thẩm quyền hoặc ngay tại nơi có đất bị thu hồi. Chính điều này đã

khiến các nhà lập pháp và cơ quan thực thi pháp luật cần nghiêm túc xem xét

lại và có những điều chỉnh quy định pháp luật về bồi thường khi Nhà nước

thu hồi đất cho phù hợp.

Từ những phân tích nêu trên, có thể thấy việc điều chỉnh vấn đề thu hồi

và bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp bằng pháp luật là một

yêu cầu tất yếu. Khi pháp luật có những quy định cụ thể về vấn đề thu hồi, bồi

thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp (như các trường hợp thu hồi

đất nông nghiệp, thẩm quyền thu hồi, trình tự, thủ tục thu hồi và chế độ bồi

thường, hỗ trợ cho người dân bị thu hồi đất), bản thân các cơ quan thực thi

pháp luật sẽ có căn cứ pháp lý rõ ràng để triển khai hoạt động thu hồi, bồi

thường cho người dân. Đồng thời, người dân có đất thuộc diện bị thu hồi cũng

có cơ sở thực hiện quyền giám sát, đấu tranh với những hiện tượng tham

nhũng, tiêu cực để đảm bảo quyền lợi hợp pháp của mình, góp phần bảo đảm

kỷ cương, tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa.

1.2.2 Các nguyên tắc của pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi

đất nông nghiệp

Trong bất cứ lĩnh vực nào, pháp luật luôn được xem là một trong những

phương thức hiệu quả để thực hiện chức năng quản lý nhà nước và lĩnh vực

bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp cũng không phải là một

trường hợp ngoại lệ. Theo cách hiểu cơ bản nhất, pháp luật về bồi thường khi

Nhà nước thu hồi đất được hiểu là tổng hợp các quy phạm pháp luật do Nhà

nước ban hành để điều chỉnh các quan hệ xã hội phát sinh trong quá trình bồi

thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp của người dân nhằm giải quyết

hài hòa lợi ích ba bên (Nhà nước, chủ đầu tư và người có đất bị thu hồi). Với

mục đích nâng cao tính minh bạch của các quy định pháp luật, nâng cao hiệu

quả của hoạt động thu hồi, bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp

và đảm bảo tối đa quyền lợi của người dân, các quy phạm pháp luật điều

chỉnh vấn đề thu hồi, bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp luôn

được xây dựng dựa trên hệ thống các nguyên tắc bắt buộc, mang tính định

hướng. Một số nguyên tắc cơ bản gồm:

Thứ nhất, người bị thu hồi đất có đủ điều kiện theo quy định của pháp

luật sẽ được bồi thường

Căn cứ quy định của Bộ luật dân sự, quyền sử dụng đất cũng là một

quyền tài sản nên khi Nhà nước thu hồi đất (đồng nghĩa thu hồi quyền tài sản)

của người dân, Nhà nước phải có trách nhiệm bồi thường cho người dân một

giá trị tương ứng. Quy định này đã thể hiện sự công bằng giữa các chủ thể

trong quan hệ thu hồi, bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp dựa

trên sự trao đổi về lợi ích.

Cùng với đó, nguyên tắc này cũng là sự đảm bảo của Nhà nước đối với

người sử dụng đất nông nghiệp thuộc diện bị thu hồi. Chỉ cần người sử dụng

đất đáp ứng đủ các điều kiện của pháp luật sẽ được hưởng các chế độ bồi

thường khi Nhà nước thu hồi đất. Hiện nay, điều kiện để được bồi thường khi

Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp chủ yếu tập trung vào yếu tố nguồn gốc sử

dụng đất với các trường hợp như được giao đất, công nhận quyền sử dụng đất,

nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất và có giấy tờ hợp pháp chứng minh

hay sử dụng đất không có giấy tờ về quyền sử dụng đất do Nhà nước cấp

nhưng đã sử dụng ổn định, lâu dài và không có tranh chấp.

Thứ hai, việc bồi thường được thực hiện bằng việc giao đất có cùng

mục đích sử dụng với loại đất thu hồi, nếu không có đất để bồi thường thì

được bồi thường bằng tiền theo giá đất cụ thể của loại đất thu hồi do Ủy

ban nhân dân cấp tỉnh quyết định tại thời điểm quyết định thu hồi

Nội dung nguyên tắc quy định, khi bị thu hồi đất nông nghiệp, người

sử dụng đất được hưởng một trong hai chế độ sau: (i) Giao đất có cùng

mục đích sử dụng với loại đất thu hồi (đây được xem là chế độ ưu tiên); (ii)

Trường hợp không có đất cùng mục đích sử dụng để bồi thường, Nhà nước

sẽ bồi thường bằng tiền theo giá đất cụ thể của loại đất thu hồi (giá đất cụ

thể tùy thuộc vào từng thời điểm và do Ủy ban nhân dân cấp tỉnh ban

hành). Nguyên tắc này thể hiện tính linh hoạt trong hoạt động bồi thường

khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp, tạo cơ chế rộng mở để cơ quan nhà

nước có thẩm quyền được lựa chọn phương án bồi thường cho phù hợp với

tình hình thực tế của từng địa phương.

Theo đó, việc bồi thường bằng đất nông nghiệp sẽ tạo điều kiện cho

người dân có tư liệu để tiếp tục hoạt động nông nghiệp, không phải chuyển

đổi nghề nghiệp và nơi sinh sống. Do đó, bồi thường bằng đất có cùng mục

đích luôn là phương án được ưu tiên áp dụng trong các trường hợp bồi thường

khi Nhà nước thu hồi đất.

Tuy nhiên, đặt vào tình hình thực tiễn, việc bồi thường bằng đất nông

nghiệp có tính khả thi tương đối thấp do quỹ đất nông nghiệp của nước ta hiện

nay còn rất hạn hẹp. Thực tế cho thấy, phần lớn quỹ đất nông nghiệp đã được

phân chia hết cho người dân sử dụng với thời hạn tương đối dài (thậm chí khi

hết thời hạn được giao, nếu có nhu cầu tiếp tục sử dụng đất, người sử dụng

đất có quyền đề nghị gia hạn).

Trong khi đó, theo yêu cầu của quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa

đất nước, quỹ đất nông nghiệp lại đang đặt trong xu hướng thu hẹp lại để

chuyển đổi sang phục vụ các hoạt động phát triển kinh tế cộng đồng, xây

dựng cơ sở hạ tầng kỹ thuật. Vì vậy, thực tế có rất ít trường hợp người sử

dụng đất được bồi thường lại bằng một diện tích đất nông nghiệp tương ứng

với diện tích đất nông nghiệp bị Nhà nước thu hồi đất.

Thay vào đó, phần lớn người dân có đất nông nghiệp bị thu hồi sẽ được

bồi thường bằng tiền theo giá đất cụ thể do Ủy ban nhân dân cấp tỉnh ban

hành tại thời điểm thu hồi. Quy định này được đánh giá là một bước tiến đáng

ghi nhận của pháp luật vì phương án mang tính chất nhanh gọn, tăng cường

tính công bằng và giá bồi thường đất nông nghiệp cũng đã tiến gần hơn với

mức giá thị trường của đất nông nghiệp. Do đó, về cơ bản, quyền lợi của

người sử dụng đất có đất nông nghiệp bị Nhà nước thu hồi cũng được nâng

cao hơn so với thời điểm trước nhiều lần.

Thứ ba, việc bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất phải bảo đảm dân

chủ, khách quan, công bằng, công khai, kịp thời và đúng quy định của

pháp luật

Đây được đánh giá là một nguyên tắc mang tính tổng hợp bao hàm sáu

nguyên tắc nhỏ: dân chủ, khách quan, công bằng, công khai, kịp thời và đúng

quy định pháp luật. Nguyên tắc yêu cầu hoạt động bồi thường phải tuân thủ

các quy định pháp luật hiện hành, đảm bảo sự công bằng về quyền lợi giữa

những người dân có đất bị thu hồi. Việc bồi thường phải được thực hiện công

khai, kịp thời để tạo lòng tin và tâm lý yên tâm cho người dân có đất bị thu

hồi.

Đồng thời, việc bồi thường phải đề cao tính dân chủ, theo đó, người có

đất bị thu hồi phải được quyền tham gia đóng góp ý kiến, được giám sát hoạt

động của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền và được quyền khiếu nại, tố

cáo đối với những hành vi vi phạm trong quá trình bồi thường khi Nhà nước

thu hồi đất. Chỉ khi tuân thủ đầy đủ các nguyên tắc nêu trên, hoạt động bồi

thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp mới được minh bạch, đạt được

hiệu quả cao và triệt tiêu mầm mống của tranh chấp, khiếu khiện của người

dân.

Thứ tư, trường hợp người sử dụng đất thuộc diện được bồi thường khi

Nhà nước thu hồi đất mà chưa thực hiện nghĩa vụ tài chính về đất đai với

Nhà nước theo quy định của pháp luật thì phải trừ đi khoản tiền phải thực

hiện nghĩa vụ tài chính vào số tiền được bồi thường, hỗ trợ để hoàn trả

ngân sách Nhà nước

Đây là một nguyên tắc chung của pháp luật về bồi thường khi Nhà nước

thu hồi các loại đất nói chung và đất nông nghiệp nói riêng. Căn cứ quy định

pháp luật hiện hành, khoản tiền chưa thực hiện nghĩa vụ tài chính về đất đai

bao gồm tiền sử dụng đất, tiền thuê đất phải nộp cho Nhà nước nhưng đến

thời điểm thu hồi đất vẫn chưa nộp. Thực tiễn triển khai cho thấy, dù đã có

các quy định về việc xử lý vi phạm trong trường hợp chậm hoặc không thực

hiện nghĩa vụ tài chính cũng như các cơ quan nhà nước thường xuyên đôn đốc

nhắc nhở về trách nhiệm thực hiện nghĩa vụ tài chính với Nhà nước nhưng

hiện tượng chậm hoặc không thực hiện các nghĩa vụ tài chính vẫn diễn ra

tương đối phổ biến. Việc thực hiện nghĩa vụ tài chính là một trong những

nghĩa vụ quan trọng hàng đầu của người sử dụng đất, là căn cứ thể hiện quyền

sử dụng đối với đất. Do đó, để đảm bảo tính công bằng giữa những người sử

dụng đất, khi chấm dứt quyền sử dụng đất thông qua việc bị Nhà nước thu

hồi, người sử dụng đất có trách nhiệm hoàn thành toàn bộ nghĩa vụ còn tồn

đọng. Thay vì người sử dụng đất phải nộp một khoản tiền nghĩa vụ tài chính

còn tồn đọng để được nhận khoản tiền bồi thường, Nhà nước sẽ trực tiếp khấu

trừ trên khoản tiền bồi thường mà người sử dụng đất dự kiến được nhận.

Theo đó, điểm b khoản 1 Điều 30 Luật đất đai 2013 quy định: “Trường

hợp số tiền chưa thực hiện nghĩa vụ tài chính đến thời điểm có quyết định thu

hồi đất lớn hơn số tiền được bồi thường, hỗ trợ thì hộ gia đình, cá nhân tiếp

tục được ghi nợ số tiền chênh lệch đó; nếu hộ gia đình, cá nhân được bố trí

tái định cư thì sau khi trừ số tiền bồi thường, hỗ trợ vào số tiền để được giao

đất ở, mua nhà ở tại nơi tái định cư mà số tiền còn lại nhỏ hơn số tiền chưa

thực hiện nghĩa vụ tài chính thì hộ gia đình, cá nhân tiếp tục được ghi nợ số

tiền chênh lệch đó”. Đồng thời, pháp luật cũng nhấn mạnh tiền bồi thường để

trừ vào số tiền chưa thực hiện nghĩa vụ tài chính chỉ gồm tiền được bồi

thường về đất, tiền được bồi thường chi phí đầu tư vào đất còn lại (nếu có).

Không được trừ các khoản tiền bồi thường do ngừng sản xuất kinh doanh, bồi

thường thiệt hại về tài sản, bồi thường chi phí di chuyển và các khoản tiền

được hỗ trợ khác vào khoản tiền chưa thực hiện nghĩa vụ tài chính về đất đai.

Mục đích của quy định này là đảm bảo các chế độ hỗ trợ phát huy tối đa vai

trò của mình trong việc ổn định đời sống của người dân có đất bị thu hồi.

Thứ năm, chủ sở hữu tài sản gắn liền với đất nông nghiệp bị thu hồi

được bồi thường

Nguyên tắc này đã thể hiện tính đúng đắn của pháp luật, của Đảng và

Nhà nước. Bởi người sử dụng đất đã dùng khả năng tài chính và công sức của

bản thân để đầu tư tạo dựng tài sản trên đất như cây trồng, chuồng trại, gia

súc, gia cầm nên Nhà nước có trách nhiệm bồi thường khi việc thu hồi đất

nông nghiệp dẫn tới thiệt hại về những tài sản trên. Điều này đảm bảo quyền

được hưởng thành quả lao động, kết quả đầu tư trên đất của người sử dụng đất

theo quy định tại khoản 2 Điều 166 Luật đất đai 2013, đồng thời đảm bảo

nguyên tắc “Tài sản hợp pháp của cá nhân, tổ chức đầu tư, sản xuất, kinh

doanh được pháp luật bảo hộ và không bị quốc hữu hóa” quy định tại khoản

3 Điều 51 Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2013.

Tuy nhiên, để đảm bảo bồi thường đúng, đủ và hợp lý, pháp luật yêu cầu

tài sản gắn liền với đất bị thu hồi thuộc diện được bồi thường phải là tài sản

được hình thành một cách hợp pháp. Tính hợp pháp được thể hiện qua các

yếu tố như phù hợp quy hoạch, được sự chấp thuận của cơ quan nhà nước có

thẩm quyền, phù hợp với mục đích sử dụng đất, … Trường hợp không đáp

ứng tính hợp pháp, tài sản gắn liền với đất bị thu hồi sẽ không được Nhà nước

bồi thường.

1.2.3 Cơ cấu của nội dung pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi

đất nông nghiệp

Như đã phân tích, pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất

nông nghiệp là một hệ thống các quy phạm pháp luật điều chỉnh các khía cạnh

của hoạt động bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp của người sử

dụng đất. Trải qua các giai đoạn phát triển khác nhau, phụ thuộc vào chính

sách pháp luật của Đảng và Nhà nước, hệ thống pháp luật về bồi thường khi

Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp cũng có sự biến đổi tương ứng. Tuy nhiên,

dù có sự biến đổi cho phù hợp từng thời kỳ nhưng những vấn đề trọng yếu,

cốt lõi liên quan đến hoạt động bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông

nghiệp vẫn luôn luôn được pháp luật chú trọng đề cập.

Căn cứ hoạt động nghiên cứu, phân tích hệ thống quy định pháp luật liên

quan đến hoạt động bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất, người viết đưa ra

cách phân nhóm quy phạm pháp luật liên quan đến hoạt động này như sau:

Thứ nhất, nhóm quy phạm pháp luật quy định về nguyên tắc và điều

kiện được bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp

Để hoạt động bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp tuân thủ

đúng quy định pháp luật, đảm bảo quyền lợi hợp pháp của người dân có đất bị

thu hồi, pháp luật quy định một hệ thống các nguyên tắc cần tuân thủ khi thực

hiện hoạt động bồi thường. Các nguyên tắc giữ vai trò định hướng, tạo cơ sở

cho việc thực hiện và áp dụng các quy định chi tiết về bồi thường khi Nhà

nước thu hồi đất nông nghiệp.

Bên cạnh các quy định về nguyên tắc bồi thường khi Nhà nước thu hồi

đất, nhóm quy phạm này còn quy định về điều kiện được bồi thường khi Nhà

nước thu hồi đất nông nghiệp. Điều kiện được bồi thường xác định căn cứ mà

người sử dụng đất phải có để được Nhà nước bồi thường. Việc quy định rõ

ràng, cụ thể các điều kiện được bồi thường là cơ sở để các cơ quan có thẩm

quyền lập danh sách người sử dụng đất được bồi thường, đồng thời có căn cứ

để giải thích hoặc giải quyết khiếu nại của người dân trong trường hợp không

bồi thường hoặc chỉ bồi thường một phần trong tổng diện tích thu hồi của

người dân. Về phía người dân, pháp luật quy định cụ thể về điều kiện được

bồi thường cũng giúp người dân nhận biết được tính hợp pháp hoặc vi phạm

của hoạt động bồi thường và có cách cư xử phù hợp.

Thứ hai, nhóm quy phạm pháp luật quy định về nội dung bồi thường

khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp

Nhóm quy phạm này bao gồm những quy định về các vấn đề như: (i)

Phương thức bồi thường (bồi thường bằng việc giao đất có cùng mục đích sử

dụng hay bồi thường bằng tiền tương ứng với giá trị quyền sử dụng đất đã bị

thu hồi); (ii) Phạm vi bồi thường (bồi thường về đất hay bồi thường về tài sản

trên đất hay bồi thường cả đất và tài sản trên đất); (iii) Giá bồi thường đất

nông nghiệp trong trường hợp chọn phương thức bồi thường bằng tiền và thời

điểm xác định giá bồi thường … Có thể thấy, nhóm quy định này là nhóm quy

định quan trọng nhất đối với người có đất bị thu hồi vì quy định cụ thể quyền

lợi mà họ được hưởng khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp. Vì vậy, người

dân cần đặc biệt lưu ý về nội dung pháp luật này để đảm bảo được hưởng đầy

đủ quyền lợi khi bị Nhà nước thu hồi đất.

Thứ ba, nhóm quy phạm pháp luật quy định về trình tự, thủ tục bồi

thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp

Trình tự, thủ tục bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp được

quy định sơ lược tại Luật đất đai và chi tiết tại hệ thống các văn bản hướng

dẫn thi hành. Theo đó, Nhà nước có trách nhiệm quy định rõ từng bước triển

khai hoạt động bồi thường khi thu hồi đất nông nghiệp và quyền, nghĩa vụ của

các bên trong từng bước của hoạt động này. Bản chất của hoạt động bồi

thường khi thu hồi đất nông nghiệp của cơ quan nhà nước có thẩm quyền là

một thủ tục hành chính nên việc đảm bảo tính công khai, minh bạch, dân chủ

và cải cách kịp thời là đòi hỏi vô cùng cấp thiết. Bởi thực tế đã chứng minh,

những tranh chấp, khiếu kiện liên quan đến thủ tục, trình tự thu hồi, bồi

thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp diễn ra tương đối phổ biến và

chiếm tỷ trọng khá lớn trong tổng số tranh chấp, khiếu kiện liên quan đến hoạt

động bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp.

Thứ tư, nhóm quy phạm pháp luật quy định về giải quyết khiếu nại, tố

cáo, giải quyết tranh chấp liên quan đến bồi thường khi Nhà nước thu hồi

đất nông nghiệp

Quyền khiếu nại, tố cáo cũng như yêu cầu cá nhân, cơ quan, tổ chức có

thẩm quyền giải quyết tranh chấp, khiếu nại, tố cáo khi có chứng cứ cho rằng

quyền lợi của mình bị xâm phạm là một quyền dân sự của người dân có đất bị

thu hồi và được pháp luật thừa nhận. Trường hợp phát hiện quyền lợi của

mình liên quan đến hoạt động thu hồi, bồi thường đất nông nghiệp, người dân

có đất bị thu hồi hoàn toàn có quyền nộp đơn khởi kiện hoặc khiếu nại đến

các cơ quan có thẩm quyền yêu cầu giải quyết. Quy định này có ý nghĩa quan

trọng không chỉ đối với người dân có đất bị thu hồi mà còn đối với Nhà nước.

Về phía người dân có đất bị thu hồi, việc quy định về giải quyết khiếu nại, tố

cáo, tranh chấp liên quan đến hoạt động bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất

nông nghiệp đã cung cấp cho người dân có đất bị thu hồi một phương pháp

hữu hiệu để bảo vệ quyền lợi của mình. Về phía Nhà nước, với mục đích phát

hiện, phòng ngừa và ngăn chặn những sai phạm trong hoạt động thu hồi, bồi

thường khi thu hồi đất nông nghiệp đã tạo cơ chế để tự bảo vệ mình và kiểm

tra, giám sát tính tuân thủ pháp luật của các cơ quan thi hành pháp luật. Đồng

thời, quy phạm pháp luật về khiếu nại liên quan đến hoạt bồi thường khi Nhà

nước thi hồi đất nông nhiệp và quá trình thực thi trên thực tế cũng khiến Nhà

nước phải xem xét lại các quy định hiện hành, năng lực trình độ của cơ quan,

tổ chức cá nhân trực tiếp thực hiện thủ tục và có những điều chỉnh quy định

pháp luật cho phù hợp.

1.3 Các yếu tố ảnh hưởng đến pháp luật về bồi thường khi Nhà nước

thu hồi đất nông nghiệp

Đặt trong bối cảnh riêng của Việt Nam, pháp luật về bồi thường khi Nhà

nước thu hồi đất nông nghiệp chịu tác động qua lại của các yếu tố chính sau:

Thứ nhất, pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông

nghiệp chịu sự tác động của đường lối, chủ trương của Đảng và Nhà nước

về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp

Việt Nam là một trong các quốc gia theo chế độ đơn đảng, dưới sự lãnh

đạo thống nhất của Đảng Cộng sản Việt Nam. Điều này đã được ghi nhận tại

Điều 4 Hiến pháp 2013 – văn bản có giá trị pháp lý cao nhất như sau: “Đảng

Cộng sản Việt Nam - Đội tiên phong của giai cấp công nhân, đồng thời là đội

tiên phong của Nhân dân lao động và của dân tộc Việt Nam, đại biểu trung

thành lợi ích của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và của cả dân tộc,

lấy chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng,

là lực lượng lãnh đạo Nhà nước và xã hội”.

Với vai trò lãnh đạo của mình, Đảng ban hành các đường lối, chủ trương,

chính sách chiến lược chung cũng như từng lĩnh vực để tạo sự phát triển

thống nhất, đồng bộ cho đất nước. Để thể chế hóa định hướng của Đảng, với

những ưu thế vốn có (đặc biệt là có tính cưỡng chế thi hành), pháp luật luôn

được đánh giá là một trong những biện pháp tối ưu nhất. Theo đó, đặt trong

sự điều chỉnh chung của Đảng, pháp luật về hoạt động bồi thường khi Nhà

nước thu hồi đất nông nghiệp luôn phải đảm bảo tính tuân thủ triệt để về

đường lối, chủ trương của Đảng liên quan đến nội dung này, nâng cao hiệu

quả thực thi pháp luật và đảm bảo tính cân bằng lợi ích giữa các chủ thể pháp

luật trong quan hệ bồi thường khi thu hồi đất cũng như góp phần thúc đẩy sự

phát triển kinh tế - xã hội.

Thứ hai, pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông

nghiệp chịu sự chi phối của chế độ sở hữu toàn dân về đất đai

Điều 53 Hiến pháp năm 2013 đã khẳng định: “Đất đai, tài nguyên nước,

tài nguyên khoáng sản, nguồn lợi ở vùng biển, vùng trời, tài nguyên thiên

nhiên khác và các tài sản do Nhà nước đầu tư, quản lý là tài sản công thuộc

sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và thống nhất quản lý”. Cụ

thể hóa tinh thần của Hiến pháp, điều 4 Luật đất đai 2013 đã nhấn mạnh:

“Đất đai thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và thống

nhất quản lý. Nhà nước trao quyền sử dụng đất cho người sử dụng đất theo

quy định của Luật này”. Chế độ sở hữu toàn dân về đất đai đóng vai trò chi

phối đến toàn bộ hệ thống pháp luật về đất đai, trong đó bao gồm cả hệ thống

các quy phạm pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp.

Do Nhà nước được đại diện toàn dân quản lý đất đai nên trong quá trình quản

lý, vì mục đích quốc phòng, an ninh, phát triển kinh tế - xã hội, vì lợi ích quốc

gia, công cộng, Nhà nước được quyền thu hồi đất của người sử dụng đất.

Tuy nhiên, việc thu hồi đất nông nghiệp của người dân sẽ tạo ra những

ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống của người dân nên Nhà nước có trách

nhiệm “bồi thường” cho người sử dụng đất một giá trị tương ứng với giá trị

đất bị thu hồi để bù đắp những thiệt hại do việc thu hồi đất gây ra. Và để được

bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất, người sử dụng đất phải đáp ứng đầy đủ

các điều kiện pháp luật quy định. Trường hợp không đủ điều kiện, Nhà nước

sẽ xem xét hỗ trợ cho người sử dụng đất. Đây chính là điểm khác biệt cơ bản

giữa hai chế độ sở hữu đất đai (sở hữu toàn dân về đất đai và sở hữu tư nhân

về đất đai). Bởi nếu như đối với chế độ sở hữu tư nhân về đất đai, người dân

có quyền sở hữu đất đai như một tài sản cá nhân, Nhà nước thu hồi vì bất cứ

lý do nào đều có nghĩa vụ phải “mua lại” đất của người dân với giá thỏa

thuận giống các chủ thể khác trong xã hội.

Thứ ba, pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu đất nông nghiệp

phụ thuộc vào quỹ đất phục vụ hoạt động bồi thường

Với mục đích hạn chế tối đa sự thay đổi về nghề nghiệp của người dân,

pháp luật đề cao phương pháp bồi thường bằng việc giao đất có cùng mục

đích sử dụng (tức đất nông nghiệp). Tuy nhiên, do đặc điểm của đất nói

chung và đất nông nghiệp nói riêng là bị giới hạn về diện tích nên quỹ đất

nông nghiệp để bồi thường cũng bị hạn chế (chủ yếu chỉ sử dụng được phần

đất chưa sử dụng thuộc quản lý của Nhà nước, còn đất nông nghiệp hiện có

hầu hết đã được phân bổ cho người sử dụng đất). Xuất phát từ thực trạng nêu

trên nên thực tế hiện nay, việc bồi thường được thực hiện dưới dạng bồi

thường bằng một khoản tiền tương đương với giá trị quyền sử dụng đất bị thu

hồi. Vấn đề đặt ra là cần hoàn thiện các quy định về cách thức xác định giá

bồi thường để đảm bảo cân bằng lợi ích giữa Nhà nước, chủ đầu tư và người

sử dụng đất, hạn chế tối đa những tranh chấp, khiếu kiện liên quan đến hoạt

động bồi thường, gây mất ổn định an ninh xã hội trong nước.

Thứ tư, pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông

nghiệp chịu tác động của sự phát triển kinh tế - xã hội

Việt Nam đang trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội theo định

hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Trong khi, Việt Nam đi lên từ một nước

nông nghiệp với hơn 70% dân số hoạt động và sinh sống bằng thu nhập từ

nghề nông. Do đó, yêu cầu phân bổ lại nguồn lực phát triển kinh tế theo

hướng chuyển đổi từ nông nghiệp sang các lĩnh vực khác là điều tất yếu. Tuy

nhiên, việc thu hồi đất nông nghiệp sẽ gây xáo trộn đời sống và việc làm của

người dân. Bởi thu hồi đất nông nghiệp đồng nghĩa với thu hồi tư liệu sản

xuất thiết yếu của nông dân, ảnh hưởng trực tiếp đến thu nhập của dân. Đặc

biệt trong trường hợp thu hồi toàn bộ đất nông nghiệp còn dẫn đến vấn đề

chuyển đổi nghề nghiệp cho người nông dân. Vì vậy, pháp luật về bồi thường

khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp phải đảm bảo giải quyết các vấn đề nêu

trên, tăng cường quyền lợi cho người nông dân – bên thường chịu nhiều thiệt

thòi hơn trong quan hệ thu hồi – bồi thường.

Tiểu kết chương

Qua quá trình nghiên cứu, phân tích những vấn đề lý luận chung về bồi

thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp và pháp luật về bồi thường khi

Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp, người viết rút ra một số kết luận sau:

1. Tính đến thời điểm hiện tại, các khái niệm liên quan đến hoạt động bồi

thường khi Nhà nước thu hồi đất như “đất nông nghiệp”, “thu hồi đất nông

nghiệp”, “bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp” đã được thể

hiện tương đối cụ thể và tạo dựng được cách hiểu thống nhất trong quá trình

sử dụng.

2. Bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp là một trong những

vấn đề nhạy cảm, dễ phát sinh nhiều tranh chấp, khiếu kiện của người có đất

bị thu hồi, luôn tiềm ẩn nguy cơ gây mất an ninh trật tự xã hội. Do đó, vấn đề

bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp cần được sự điều chỉnh của

pháp luật bằng những nguyên tắc phù hợp và những quy định cụ thể để tạo lập

tính thống nhất trong quá trình triển khai thực hiện.

3. Hiện nay, cơ cấu nội dung pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu

hồi đất nông nghiệp bao gồm các nhóm quy định sau: (i) Nhóm quy định về

nguyên tắc và điều kiện được bồi thường; (ii) Nhóm quy định về nội dung bồi

thường; (iii) Nhóm quy định về trình tự, thủ tục bồi thường và (iv) Nhóm quy

định về khiếu nại, khiếu kiện, tố cáo liên quan đến hoạt động bồi thường.

4. Cùng với sự phát triển của hệ thống pháp luật về đất đai, pháp luật về

bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất cũng có sự phát triển tương ứng với từng

thời kỳ theo xu hướng ngày càng hoàn thiện hơn. Quá trình hoàn thiện được

lần lượt thể hiện qua sự nối tiếp của Luật đất đai: từ Luật đất đai năm 1987

đến Luật đất đai 1993 sửa đổi bổ sung năm 2001, Luật đất đai 2003 và hiện

nay là Luật đất đai năm 2013.

Chương 2

THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ BỒI THƯƠNG KHI NHÀ

NƯỚC THU HỒI ĐẤT NỒNG NGHIỆP VÀ THỰC TIỄN THI HÀNH

TẠI HUYỆN THANH TRÌ, THÀNH PHỐ HÀ NỘI

2.1 Thực trạng pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất

nông nghiệp

2.1.1 Quy định về điều kiện được bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất

nông nghiệp

Theo quy định pháp luật hiện hành, để được hưởng chế độ bồi thường

khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp, người sử dụng đất cần phải đáp ứng

các điều kiện nhất định do Nhà nước quy định. Việc đặt ra các điều kiện được

hưởng chế độ bồi thường, hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp là

hoàn toàn cần thiết. Qua quá trình xác định điều kiện được bồi thường, Nhà

nước có thể xác định được chính xác chủ thể có quyền sử dụng đất hợp pháp,

tránh bồi thường sai đối tượng, bồi thường thiếu dẫn đến hiện tượng mất công

bằng giữa những chủ sử dụng đất.

Do đất nông nghiệp là một loại đất đặc biệt, có giá trị không thể thay thế

trong hoạt động sản xuất nông nghiệp nên để đảm bảo đất nông nghiệp được

sử dụng đúng mục đích, Nhà nước chỉ giao quyền sử dụng đất nông nghiệp

cho một số chủ thể nhất định. Hiện nay, có ba nhóm chủ thể được sử dụng đất

nông nghiệp gồm: hộ gia đình, cá nhân; cộng đồng dân cư, cơ sở tôn giáo, tín

ngưỡng; tổ chức kinh tế thực hiện dự án đầu tư sản xuất nông nghiệp, tổ chức

sự nghiệp công lập tự chủ tài chính. Tuy nhiên, phụ thuộc vào đặc điểm riêng

của mỗi chủ thể, chế độ giao quyền sử dụng đất cho mỗi chủ thể sử dụng đất

nông nghiệp cũng có sự khác biệt. Và để được bồi thường khi Nhà nước thu

hồi đất nông nghiệp, các chủ thể sử dụng đất nông nghiệp phải đáp ứng các

chế độ sử dụng đất sau:

- Đối với hộ gia đình, cá nhân sử dụng đất: Hộ gia đình, cá nhân đang

sử dụng đất do Nhà nước giao đất, cho thuê đất trả tiền thuê đất một lần cho

cả thời gian thuê, công nhận quyền sử dụng đất, nhận chuyển nhượng quyền

sử dụng đất nông nghiệp mà không phải hình thức thuê đất trả tiền thuê đất

hàng năm.

- Đối với cộng đồng dân cư, cơ sở tôn giáo, tín ngưỡng: Chế độ sử

dụng đất của chủ thể này không được thuộc diện được Nhà nước giao đất, cho

thuê đất mà chỉ có thể được Nhà nước công nhận quyền sử dụng đất hoặc

nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất nông nghiệp.

- Đối với tổ chức kinh tế thực hiện dự án đầu tư sản xuất nông nghiệp,

tổ chức sự nghiệp công lập tự chủ tài chính: Các chủ thể này phải được Nhà

nước giao đất có thu tiền sử dụng đất, cho thuê đất trả tiền thuê đất một lần

cho cả thời gian thuê, nhận thừa kế quyền sử dụng đất, nhận chuyển nhượng

quyền sử dụng đất mà tiền sử dụng đất đã nộp, tiền nhận chuyển nhượng đã

trả không có nguồn gốc từ ngân sách Nhà nước.

Trong trường hợp đáp ứng đủ điều kiện về chủ thể và chế độ sử dụng đất

nông nghiệp như đã nêu trên, để được bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất

nông nghiệp, người sử dụng đất còn phải chứng minh quyền sử dụng đất nông

nghiệp thông qua một trong các phương thức như sau:

Thứ nhất, Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, Giấy chứng nhận

quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản gắn liền với đất (sau đây

gọi chung là Giấy chứng nhận)

Tại khoản 16 Luật đất đai 2013, Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất,

quyền sở hữu nhà ở và tài sản gắn liền với đất có giá trị như một chứng thư

pháp lý do cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp theo trình tự, thủ tục luật

định. Thông qua đó, Nhà nước xác nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà

ở, tài sản khác gắn liền với đất hợp pháp của người có quyền sử dụng đất,

quyền sở hữu nhà ở và quyền sở hữu tài sản khác gắn liền với đất. Có thể

thấy, Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất chính là loại giấy tờ có giá trị cao

nhất, cụ thể nhất và rõ ràng nhất để chứng minh quyền sử dụng đất hợp pháp

của một chủ thể trước Nhà nước. Đồng thời, Giấy chứng nhận quyền sử dụng

đất là căn cứ pháp lý xác lập quyền lợi hợp pháp của người sử dụng đất, trong

đó có quyền được bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất. Với những lý do nêu

trên, bản thân người viết nhận định: Việc căn cứ vào Giấy chứng nhận quyền

sử dụng đất để xác định quyền được bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất

nông nghiệp là một quy định hoàn toàn hợp lý và có tính hiệu quả cao.

Thứ hai, các loại giấy tờ hợp lệ về quyền sử dụng đất được cơ quan

nhà nước có thẩm quyền cấp qua các thời kỳ để chứng minh đủ điều kiện

được cấp Giấy chứng nhận nhưng chưa được cấp

Theo quy định của pháp luật hiện hành, người sử dụng đất được xét bồi

thường nếu đang sử dụng đất nông nghiệp ổn định và có các giấy tờ hợp lệ về

quyền sử dụng đất nông nghiệp được cơ quan nhà nước có thẩm quyền qua

các thời kỳ cấp để chứng minh quyền sở hữu hợp pháp. Các giấy tờ bao gồm

nhưng không giới hạn bởi những tài liệu như: Giấy tờ về quyền được sử dụng

đất trước ngày 15 tháng 10 năm 1993 do cơ quan có thẩm quyền cấp trong

quá trình thực hiện chính sách đất đai của Nhà nước Việt Nam dân chủ Cộng

hoà Chính phủ cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam và Nhà

nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam; Giấy tờ chuyển nhượng quyền sử

dụng đất trước ngày 15 tháng 10 năm 1993 được Ủy ban nhân dân cấp xã xác

nhận là đã sử dụng trước ngày 15 tháng 10 năm 1993; Giấy tờ hợp pháp về

thừa kế, tặng cho quyền sử dụng đất hoặc tài sản gắn liền với đất, các loại

giấy tờ về quyền sử dụng đất do cơ quan có thẩm quyền thuộc chế độ cũ cấp;

Giấy chứng nhận quyền được sử dụng đất tạm thời được cơ quan nhà nước có

thẩm quyền cấp hoặc có tên trong Sổ đăng ký ruộng đất, Sổ địa chính trước

ngày 15 tháng 10 năm 1993; …. Theo đó, trường hợp không có Giấy chứng

nhận quyền sử dụng đất nhưng người sử dụng đất cung cấp được một trong

các giấy tờ nêu trên, Nhà nước vẫn tiến hành các thủ tục để bồi thường cho

người sử dụng có đất bị thu hồi.

Quy định này là hoàn toàn hợp lý và phù hợp với tình hình thực tiễn về

hoạt động cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho người dân hiện nay.

Thực tế cho thấy, nhiều trường hợp người sử dụng đất nông nghiệp ổn định,

lâu dài nhưng vì nhiều lý do (chủ quan lẫn khách quan) nên đến thời điểm bị

thu hồi đất, người sử dụng đất vẫn chưa hoàn thành thủ tục hoặc không được

cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Hiện tượng này có thể xuất phát từ

chính ý thức của người sử dụng đất trong hoạt động thực hiện thủ tục hành

chính xin cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất và/ hoặc do sự chậm trễ,

quan liêu của các cá nhân, cơ quan có thẩm quyền trong việc cấp Giấy chứng

nhận quyền sử dụng đất. Do vậy, nhìn nhận một cách khách quan, nhiều

trường hợp chậm trễ xin Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất có thể xuất phát

từ chính các cơ quan nhà nước có thẩm quyền.

Vì vậy, Nhà nước đã có quy định cụ thể về vấn đề bồi thường khi người

sử dụng đất có một trong các giấy tờ trên để đảm bảo quyền lợi hợp pháp của

người sử dụng đất và phần nào thể hiện sự ưu việt của hệ thống quy định pháp

luật. Đặc biệt, nếu hộ gia đình, cá nhân đang sử dụng đất có một trong các

loại giấy tờ được đề cập trên đây mà trên giấy tờ đó ghi tên người khác kèm

theo giấy tờ về việc chuyển nhượng quyền sử dụng đất được thỏa thuận giữa

các bên có liên quan, khi thu hồi đất nông nghiệp, Nhà nước cũng công nhận

và bồi thường cho người sử dụng đất.

Thứ ba, người sử dụng đất nông nghiệp không có Giấy chứng nhận

quyền sử dụng đất và/hoặc các giấy tờ chứng minh quyền sử dụng đất

nhưng sử dụng đất ổn định, lâu dài, không có tranh chấp

Do lịch sử có nhiều biến động và xuất phát từ một nền nông nghiệp lúa

nước nên người dân vẫn chưa có thói quen lưu giữ các loại giấy tờ quan trọng

(trong đó bao gồm giấy tờ về quyền sử dụng đất). Hiện nay, có rất nhiều

trường hợp người sử dụng đất gặp khó khăn trong quá trình xin cấp Giấy

chứng nhận quyền sử dụng đất vì không còn lưu giữ bất cứ loại giấy tờ nào

chứng minh quyền sử dụng đất hợp pháp của mình. Vì vậy, để tạo điều kiện

tối đa cho người sử dụng đất, dù không có các giấy tờ liên quan đến quyền sử

dụng đất nhưng Nhà nước vẫn công nhận và bồi thường cho người sử dụng

đất khi thu hồi đất nếu người sử dụng đất đáp ứng các điều kiện khác (như sử

dụng đất ổn định, lâu dài, không có tranh chấp, phù hợp với quy hoạch sử

dụng đất đã được phê duyệt). Theo đó, các trường hợp được bồi thường khi

Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp mà người sử dụng đất không có giấy tờ về

quyền sử dụng đất gồm:

- Hộ gia đình, cá nhân đang sử dụng đất không có các giấy tờ chứng

minh quyền sử dụng đất nhưng đã sử dụng trước ngày 01/07/2014, đang trực

tiếp sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp, nuôi trồng thủy sản, làm muối tại vùng

có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc

biệt khó khăn và có hộ khẩu thường trú tại địa phương. Người sử dụng đất

được Ủy ban nhân dân cấp xã nơi có đất xác nhận là người đã sử dụng đất ổn

định, lâu dài, không có tranh chấp thì được bồi thường và không phải nộp tiền

sử dụng đất.

- Hộ gia đình, cá nhân đang sử dụng đất đã được sử dụng ổn định từ

trước ngày 01/07/2004, không vi phạm pháp luật về đất đai nhưng không có

các giấy tờ chứng minh quyền sử dụng đất. Đồng thời, người sử dụng đất

được Ủy ban nhân dân cấp xã xác nhận là đất không có tranh chấp, phù hợp

với quy hoạch xây dựng điểm dân cư nông thôn, quy hoạch chi tiết xây dựng

đô thị, quy hoạch sử dụng đất, đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê

duyệt đối với nơi đã có quy hoạch thì được bồi thường.

2.1.2 Quy định về bồi thường đất và bồi thường tài sản gắn liền với đất

khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp

Khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp vì mục đích quốc phòng, an ninh,

lợi ích công cộng, lợi ích quốc gia, và vì mục đích phát triển kinh tế, người có

đất bị thu hồi sẽ được Nhà nước bồi thường để bù đắp một phần thiệt hại do

việc thu hồi đất gây ra. Theo quy định pháp luật hiện hành, tùy thuộc vào hiện

trạng đất và tài sản gắn liền đất, người sử dụng đất có thể được hưởng một

hoặc cả hai chế độ bồi thường gồm bồi thường đất và/ hoặc bồi thường tài sản

gắn liền với đất bị thu hồi. Bên cạnh đó, để đảm bảo người sử dụng đất có đất

bị thu hồi sớm ổn định cuộc sống và có đủ điều kiện tối thiểu phát triển công

việc mới, ngoài những khoản tiền bồi thường về đất, tài sản trên đất, Nhà

nước còn có chế độ hỗ trợ cho người sử dụng đất. Cụ thể như sau:

2.1.2.1 Quy định về bồi thường đất

Căn cứ quy định tại khoản 12 Điều 3 Luật đất đai năm 2013, khái niệm

bồi thường về đất được hiểu “là việc Nhà nước trả lại giá trị quyền sử dụng

đất đối với diện tích đất thu hồi cho người sử dụng đất”. Liên quan đến nội

dung bồi thường đất nói chung và đất nông nghiệp nói riêng, pháp luật đất đai

có sự phân chia thành các vấn đề cơ bản sau:

- Về diện tích đất được bồi thường:

Theo quy định pháp luật hiện hành, Nhà nước có sự phân định rõ ràng

giữa diện tích đất được bồi thường và diện tích đất chỉ được hỗ trợ về chi phí

đầu tư còn lại về đất. Theo đó:

Đối với hộ gia đình, cá nhân đang sử dụng đất nông nghiệp: Diện tích

đất nông nghiệp được bồi thường bao gồm diện tích đất do được nhận thừa kế

và diện tích trong hạn mức giao đất, hạn mức nhận chuyển quyền sử dụng đất

nông nghiệp. Trường hợp sử dụng đất nông nghiệp vượt hạn mức do nhận

chuyển quyền sử dụng đất trước ngày 1 tháng 07 năm 2014 mà đủ điều kiện

được bồi thường, hộ gia đình, cá nhân sẽ được bồi thường theo diện tích thực

tế thu hồi. Trường hợp hộ gia đình, cá nhân trực tiếp sản xuất nông nghiệp và

đã sử dụng trước ngày 01 tháng 07 năm 2004 nhưng không có Giấy chứng

nhận hoặc không đủ điều kiện để được cấp Giấy chứng nhận, người sử dụng

đất được bồi thường đối với diện tích đất thực tế đang sử dụng. Tuy nhiên,

diện tích đất được bồi thường không vượt quá hạn mức giao đất nông nghiệp.

Đối với tổ chức kinh tế, tổ chức sự nghiệp công lập tự chủ tài chính,

cộng đồng dân cư, cơ sở tôn giáo sử dụng đất nông nghiệp: Diện tích đất

nông nghiệp không thuộc diện Nhà nước giao đất không thu tiền sử dụng đất

hoặc giao đất có thu tiền sử dụng đất nhưng được miễn tiền sử dụng đất, cho

thuê đất trả tiền hàng năm hoặc thuê đất trả tiền một lần nhưng được miễn

tiền thuê đất hoặc, khi Nhà nước thu hồi, người sử dụng đất sẽ được bồi

thường.

Như vậy, đối với những diện tích nêu trên, người sử dụng đất sẽ được

hưởng chế độ bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất. Ngoài diện tích đất nêu

trên, người sử dụng đất sẽ chỉ được bồi thường hoặc xem xét hỗ trợ chi phí

đầu tư vào đất còn lại. Căn cứ quy định tại khoản 2 Điều 3 Nghị định

47/2014/NĐ-CP, chi phí đầu tư còn lại là các chi phí mà người sử dụng đất

đã đầu tư vào đất phù hợp với mục đích sử dụng đất nhưng đến thời điểm

cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định thu hồi đất còn chưa thu hồi

hết. Chi phí đầu tư vào đất còn lại gồm toàn bộ hoặc một phần của các

khoản chi phí sau: chi phí cải tạo làm tăng độ màu mỡ của đất, chống xói

mòn, thau chua rửa mặn, xâm thực đối với đất sử dụng vào mục đích sản

xuất nông nghiệp; chi phí san lấp mặt bằng; chi phí khác có liên quan đã

đầu tư vào đất phù hợp với mục đích sử dụng đất. Điều kiện để được bồi

thường chi phí đầu tư vào đất, người sử dụng đất phải có hồ sơ, chứng từ

chứng minh đã đầu tư vào đất, chi phí đầu tư vào đất được tính phải phù

hợp với giá thị trường tại thời điểm có quyết định thu hồi đất và không có

nguồn gốc từ ngân sách nhà nước.

- Về phương thức bồi thường đất nông nghiệp:

Như đã đề cập đến trong nguyên tắc bồi thường đất, pháp luật quy định

hai phương thức bồi thường đất nông nghiệp gồm: bồi thường bằng đất có

chung mục đích sử dụng với đất bị thu hồi hoặc bồi thường bằng tiền. Về

nguyên tắc, bồi thường bằng đất có chung mục đích sử dụng luôn là phương

thức được ưu tiên áp dụng. Trường hợp địa phương không còn đất có chung

mục đích sử dụng để bồi thường, Nhà nước sẽ áp dụng phương thức bồi

thường bằng tiền theo giá đất cụ thể của loại đất thu hồi do Ủy ban nhân dân

cấp tỉnh quyết định tại thời điểm ban hành quyết định thu hồi đất.

Mặc dù chủ trương của Nhà nước khi ưu tiên bồi thường bằng đất có

chung mục đích sử dụng là vì mục đích đảm bảo quyền lợi tối đa, hạn chế sự

xáo trộn trong đời sống người dân nhưng thực tế cho thấy: Tính hiệu quả của

phương thức bồi thường bằng đất có chung mục đích sử dụng vẫn tương đối

thấp và gần như không có tính khả thi. Bởi trong quá trình công nghiệp hóa –

hiện đại hóa, việc chuyển đổi đất nông nghiệp sang phục vụ các mục đích

khác là một nhu cầu tất yếu. Theo đó, diện tích đất nông nghiệp sẽ càng ngày

càng bị thu hẹp trong khi hầu hết diện tích đất nông nghiệp hiện tại đã được

phân bổ cho nông dân – bộ phận chiếm hơn 70% dân số ở nước ta. Trong bối

cảnh hiện nay, người viết cho rằng nguyên tắc ưu tiên phương thức bồi

thường bằng đất có chung mục đích sử dụng đất không còn nguyên giá trị,

dường như không phát huy hiệu quả nên pháp luật cần có sự điều chỉnh lại về

nội dung này để tăng tính khả thi của nguyên tắc.

Chính vì vậy, hầu hết các dự án thu hồi đất nông nghiệp ở nước ta đều áp

dụng phương thức bồi thường bằng tiền thay vì bồi thường bằng đất có chung

mục đích sử dụng với đất bị thu hồi. Ưu điểm của phương thức này là nhanh

gọn, tạo điều kiện cho người dân tự chủ trong việc tìm kiếm định hướng thay

đổi khi Nhà nước thu hồi đất. Bên cạnh ưu điểm nêu trên, phương thức này

cũng còn tồn tại nhiều điểm bất cập đặc biệt liên quan đến giá đất bồi thường.

Mặc dù pháp luật về giá đất bồi thường liên tục được điều chỉnh theo hướng

nâng cao quyền lợi, đáp ứng đủ nhu cầu thiết yếu về đời sống của người dân

nhưng giá bồi thường hiện nay vẫn luôn là vấn đề nổi cộm nhất và gây nhiều

khiếu kiện trong nhân dân. Nguyên nhân dẫn đến bức xúc của người dân chủ

yếu xuất phát từ việc giá đất bồi thường tại thời điểm thu hồi đất là tương đối

thấp. Nhưng ngay sau khi Nhà nước quy hoạch để thực hiện dự án (như khu

đô thị, hạ tầng đô thị, khu công nghiệp…), người dân có nhu cầu sử dụng lại

phải mua lại từ chủ đầu tư với giá cao hơn gấp nhiều lần so với tiền Nhà nước

bồi thường. Do đó, Nhà nước cần phải có những chính sách phù hợp để thu

hẹp sự chênh lệch để đảm bảo sự công bằng cho người có đất bị thu hồi và tạo

điều kiện cho hoạt động thu hồi – bồi thường diễn ra thuận lợi hơn.

- Về giá đất bồi thường:

Giá đất bồi thường là giá đất do Ủy ban nhân dân cấp tỉnh công bố dựa

trên mục đích đang sử dụng của đất và các nguyên tắc chung của việc xác

định giá đất. Việc định giá đất phải đảm bảo tuân thủ tổng hợp các nguyên tắc

cơ bản như: theo mục đích sử dụng đất hợp pháp tại thời điểm định giá; cùng

một thời điểm, các thửa đất liền kề nhau có cùng mục đích sử dụng đất, khả

năng sinh lợi, thu nhập từ việc sử dụng đất tương tự như nhau thì có mức giá

như nhau; phù hợp với giá đất phổ biến trên thị trường của loại đất có cùng

mục đích sử dụng đã chuyển nhượng, giá trúng đấu giá quyền sử dụng đất đối

với những nơi có đấu giá quyền sử dụng đất hoặc thu nhập từ việc sử dụng

đất; theo thời hạn sử dụng đất. Hiện nay, pháp luật cũng quy định về 4

phương pháp định giá đất để Ủy ban nhân dân tỉnh áp dụng gồm: phương

pháp chiết trừ, phương pháp so sánh trực tiếp, phương pháp thu nhập, phương

pháp thặng dư và phương pháp hệ số điều chỉnh giá đất. Trong đó, phương

pháp hệ số điều chỉnh giá đất là phương pháp sử dụng phổ biến nhất trong vấn

đề xác định giá đất bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất.

Dựa vào những nguyên tắc và phương pháp định giá đất nêu trên kết hợp

với kết quả tổng hợp, phân tích thông tin về thửa đất, giá đất thị trường và

khung giá đất của Nhà nước, Ủy ban nhân dân tỉnh ban hành bảng giá đất cụ

thể làm căn cứ tính tiền bồi thường cho người dân có đất bị thu hồi trên địa

bàn tỉnh.

Có thể thấy, pháp luật đã xây dựng riêng một hệ thống quy phạm pháp

luật về phương thức, trình tự, thủ tục xác định giá đất cụ thể để làm căn cứ bồi

thường. Tuy nhiên, qua quá trình triển khai, quy định pháp luật về giá bồi

thường cũng đã bộc lộ nhiều điểm hạn chế. Việc xác định giá đất trên thực tế

còn chưa đảm bảo tính tuân thủ các nguyên tắc, chưa sát với giá thị trường,

xâm phạm trực tiếp đến quyền lợi hợp pháp của người sử dụng đất. Đặc biệt

nhấn mạnh việc giá đất hiện tại vẫn còn thấp hơn rất nhiều so với giá thị

trường của đất bị thu hồi.

2.1.2.1 Quy định về bồi thường tài sản trên đất bị thu hồi

Đất nông nghiệp được người sử dụng đất sử dụng để sản xuất, tạo ra

những sản phẩm nông nghiệp cho xã hội nên khi Nhà nước thu hồi đất, hầu

hết trên đất đều có tài sản. Các loại tài sản gắn liền với đất nông nghiệp có thể

kể đến gồm: cây trồng, vật nuôi và các công trình xây dựng trên đất như

chuồng trại chăn nuôi, nhà chứa …. Với nguyên tắc “tài sản của người dân

không bị quốc hữu hóa” nên khi thu hồi đất, Nhà nước cũng có chính sách bồi

thường đối với tài sản trên đất. Cụ thể việc bồi thường thiệt hại về tài sản

được thực hiện như sau:

- Bồi thường thiệt hại về công trình xây dựng trên đất khi Nhà nước

thu hồi đất nông nghiệp:

Đối với những công trình đủ tiêu chuẩn kỹ thuật theo quy định của Bộ

quản lý chuyên ngành ban hành gắn liền với đất bị tháo dỡ một phần mà phần

còn lại không bảo đảm tiêu chuẩn kỹ thuật theo quy định pháp luật hoặc bị

tháo dỡ toàn bộ, người sử dụng đất được bồi thường thiệt hại.

Trường hợp bị phá dỡ một phần mà phần còn lại không còn sử dụng

được, người sử dụng đất được bồi thường cho toàn bộ công trình; nếu công

trình xây dựng bị phá dỡ một phần nhưng sử dụng được phần còn lại, người

sử dụng đất được bồi thường phần bị phá dỡ và chi phí để sửa chữa, hoàn

thiện phần còn lại theo tiêu chuẩn kỹ thuật.

Đối với công trình xây dựng không đủ tiêu chuẩn kỹ thuật theo quy định

của Bộ quản lý chuyên ngành ban hành, người sử dụng đất được hưởng mức

bồi thường cụ thể cho phù hợp với điều kiện thực tế tại địa phương do Ủy ban

nhân dân cấp tỉnh quy định.

- Bồi thường vật nuôi, cây trồng khi Nhà nước thu hồi đất nông

nghiệp:

Đối với cây trồng, hiện nay được phân loại thành ba loại cây trồng để

xác định mức bồi thường gồm: cây lâu năm, cây hàng năm, cây trồng chưa

thu hoạch nhưng có thể di chuyển đến địa điểm khác và cây rừng trồng bằng

nguồn vốn ngân sách nhà nước. Theo đó, đối với cây hàng năm, mức bồi

thường được tính bằng giá trị sản lượng của vụ thu hoạch (tính theo năng suất

của vụ cao nhất trong 03 năm trước liền kề của cây trồng chính tại địa

phương và giá trung bình tại thời điểm thu hồi đất). Đối với cây lâu năm,

mức bồi thường được tính bằng giá trị hiện có của vườn cây theo giá ở địa

phương tại thời điểm thu hồi đất mà không bao gồm giá trị quyền sử dụng đất.

Đối với cây trồng chưa thu hoạch nhưng có thể di chuyển đến địa điểm khác,

người sử dụng đất được bồi thường thiệt hại thực tế và chi phí di chuyển do

phải trồng lại, phải di chuyển. Đối với cây rừng trồng bằng nguồn vốn ngân

sách nhà nước, cây rừng tự nhiên giao cho tổ chức, hộ gia đình, cá nhân trồng,

quản lý, chăm sóc thì bồi thường theo giá trị thiệt hại thực tế; tiền bồi thường

được phân chia cho những người quản lý, chăm sóc, bảo vệ.

Đối với vật nuôi, Nhà nước chỉ bồi thường thiệt hại đối với vật nuôi là

thủy sản mà tại thời điểm thu hồi đất chưa đến kỳ thu hoạch. Theo đó, do phải

thu hoạch sớm nên người sử dụng đất thuộc trường hợp này sẽ được bồi

thường thiệt hại thực tế. Trường hợp chưa bắt buộc thu hoạch sớm mà có thể

di chuyển được, người sử dụng đất được bồi thường chi phí di chuyển và thiệt

hại do di chuyển gây ra; mức bồi thường cụ thể do Ủy ban nhân dân cấp tỉnh

quy định.

2.1.2.3 Quy định về hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp

Với mục đích hỗ trợ người sử dụng đất sớm ổn định cuộc sống nên ngoài

các khoản tiền bồi thường, người sử dụng đất nông nghiệp còn được hưởng

các chế độ hỗ trợ. Nếu bồi thường là một chế định pháp lý độc lập và là hệ

quả tất yếu của việc thu hồi đất thì hỗ trợ được xem như một biện pháp bổ

sung và là sự “kéo dài” của quá trình bồi thường, nhằm bù đắp một cách trọn

vẹn hơn những thiệt hại do bị Nhà nước thu hồi đất gây ra. Biện pháp hỗ trợ

không chỉ nhằm khắc phục những thiệt hại thực tế “lượng hóa” được bằng

vật chất mà còn hướng tới bù đắp những thiệt hại vô hình như công ăn việc

làm, môi trường sống thay đổi hay những tổn thất tinh thần do việc thu hồi đất

gây ra [24, tr97].

Hiện nay, các chế độ hỗ trợ đối với người sử dụng đất nông nghiệp gồm:

- Hỗ trợ ổn định đời sống và sản xuất khi Nhà nước thu hồi đất

Tùy thuộc vào diện tích đất bị thu hồi và hoàn cảnh sống của người sử

dụng đất sau khi bị thu hồi, Nhà nước sẽ có chế độ hỗ trợ ổn định đời sống và

sản xuất tương ứng. Xét về bản chất, chế độ hỗ trợ ổn định đời sống và sản

xuất là hai chế độ hỗ trợ khác nhau gồm chế độ hỗ trợ ổn định đời sống và chế

độ hỗ trợ ổn định sản xuất. Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quyết định mức hỗ trợ,

thời gian hỗ trợ, định kỳ chi trả tiền hỗ trợ cho phù hợp với thực tế tại địa

phương.

Về chế độ hỗ trợ ổn định đời sống: Người sử dụng đất được hỗ trợ trong

thời gian 6 tháng nếu không phải di chuyển chỗ ở và trong thời gian 12 tháng

nếu phải di chuyển chỗ ở nếu Nhà nước thu hồi từ 30% đến 70% diện tích đất

nông nghiệp đang sử dụng; Người sử dụng đất được hỗ trợ trong thời gian tối

đa là 24 tháng nếu phải di chuyển chỗ ở đến những địa bàn có điều kiện kinh

tế - xã hội khó khăn hoặc có điều kiện kinh tế- xã hội đặc biệt khó khăn.

Người sử dụng đất được hỗ trợ trong thời gian 12 tháng nếu không phải

di chuyển chỗ ở và trong thời gian 24 tháng nếu phải di chuyển chỗ ở nếu bị

thu hồi trên 70% diện tích đất nông nghiệp đang sử dụng; trường hợp phải di

chuyển đến các địa bàn có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn hoặc có điều

kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn thì thời gian hỗ trợ tối đa là 36 tháng.

Mức hỗ trợ được tính bằng tiền tương đương 30kg gạo/tháng/nhân khẩu theo

thời giá trung bình tại thời điểm hỗ trợ của địa phương.

Về chế độ hỗ trợ ổn định sản xuất:

Hộ gia đình, cá nhân được bồi thường bằng đất nông nghiệp thì được hỗ

trợ ổn định sản xuất, bao gồm: Hỗ trợ giống cây trồng, giống vật nuôi cho sản

xuất nông nghiệp, các dịch vụ khuyến lâm, khuyến nông, dịch vụ bảo vệ thực

vật, thú y, kỹ thuật trồng trọt, chăn nuôi.

Hộ gia đình, cá nhân được hỗ trợ ổn định đời sống và sản xuất theo hình

thức bằng tiền nếu đang sử dụng đất do nhận giao khoán đất sử dụng vào mục

đích nông nghiệp, lâm nghiệp, nuôi trồng thủy sản của các nông, lâm trường

quốc doanh.

- Hỗ trợ đào tạo, chuyển đổi nghề và tìm kiếm việc làm đối với

trường hợp thu hồi đất nông nghiệp của hộ gia đình, cá nhân trực tiếp

sản xuất nông nghiệp

Hộ gia đình, cá nhân trực tiếp sản xuất nông nghiệp khi Nhà nước thu

hồi đất nông nghiệp mà được bồi thường bằng tiền; hộ gia đình, cá nhân đang

sử dụng đất không phải là cán bộ, công nhân viên của nông, lâm trường quốc

doanh, của công ty nông, lâm nghiệp được chuyển đổi từ các nông, lâm

trường quốc doanh đã nghỉ hưu, nghỉ mất sức lao động, thôi việc được hưởng

trợ cấp khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp thì được hỗ trợ đào tạo, chuyển

đổi nghề và tìm kiếm việc làm.

Theo đó, người sử dụng đất sẽ được hỗ trợ bằng tiền không quá 05 lần

giá đất nông nghiệp cùng loại trong bảng giá đất của địa phương đối với toàn

bộ diện tích đất nông nghiệp thu hồi. Tuy nhiên, diện tích được hỗ trợ không

vượt quá hạn mức giao đất nông nghiệp tại địa phương và mức hỗ trợ cụ thể

do Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quy định căn cứ điều kiện thực tế của địa

phương.

- Hỗ trợ khác

Với mục đích đảm bảo chỗ ở, ổn định đời sống, sản xuất và sự công

bằng cho người có đất thu hồi, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quyết định

biện pháp hỗ trợ khác căn cứ vào tình hình thực tế tại địa phương. Trường

hợp trực tiếp sản xuất nông nghiệp nhưng không đủ điều kiện được bồi

thường, hộ gia đình, cá nhân được Ủy ban nhân dân cấp tỉnh xem xét hỗ trợ

cho phù hợp với thực tế của địa phương, trường hợp đặc biệt trình Thủ tướng

Chính phủ quyết định.

2.1.3 Trình tự, thủ tục bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp

Trình tự, thủ tục bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp được

quy định tương đối cụ thể và rõ ràng trong hệ thống quy phạm pháp luật về

bồi thường đất. Căn cứ quy định tại Chương 6 Luật đất đai 2013 và các văn

bản hướng dẫn thi hành, trình tự, thủ tục thu hồi bồi thường khi Nhà nước thu

hồi đất nông nghiệp được thực hiện thành 4 bước sau:

Bước 1: Thông báo thu hồi đất và triển khai kế hoạch thu hồi đất, điều

tra, khảo sát, đo đạc, kiểm đếm

Đối với đất nông nghiệp, để đảm bảo quyền được cung cấp thông tin và

có sự chuẩn bị kịp thời, pháp luật quy định: Ủy ban nhân dân cấp có thẩm

quyền thu hồi đất phải thông báo thu hồi đất cho người có đất thu hồi biết

chậm nhất là 90 ngày trước khi có quyết định thu hồi đất. Ủy ban nhân dân tổ

chức phổ biến đến người dân trong khu vực có đất thu hồi và thông báo trên

phương tiện gửi đến từng người có đất bị thu hồi, họp thông tin đại chúng,

niêm yết tại trụ sở Ủy ban nhân dân cấp xã, địa điểm sinh hoạt chung của khu

dân cư nơi có đất thu hồi.

Người sử dụng đất có trách nhiệm phối hợp với tổ chức làm nhiệm vụ

bồi thường, giải phóng mặt bằng thực hiện hoạt động điều tra, khảo sát, đo

đạc xác định diện tích đất, thống kê nhà ở, tài sản khác gắn liền với đất để lập

phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư.

Ủy ban nhân dân cấp xã, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp xã nơi

có đất thu hồi và tổ chức làm nhiệm vụ bồi thường, giải phóng mặt bằng tổ

chức vận động, thuyết phục trong trường hợp người sử dụng đất không tự giác

phối hợp với tổ chức làm nhiệm vụ bồi thường, giải phóng mặt bằng.

Trong thời hạn 10 ngày kể từ ngày được vận động, thuyết phục mà người

sử dụng đất tiếp tục không phối hợp, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện

ban hành quyết định kiểm đếm bắt buộc. Trường hợp người có đất thu hồi

không tự nguyện chấp hành quyết định, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện

ban hành quyết định cưỡng chế thực hiện quyết định kiểm đếm bắt buộc và tổ

chức thực hiện cưỡng chế.

Bước 2: Lập, thẩm định phương án bồi thường, hỗ trợ cho người có

đất bị thu hồi

Tổ chức làm nhiệm vụ bồi thường, giải phóng mặt bằng có trách nhiệm

lập phương án bồi thường, hỗ trợ và phối hợp với Ủy ban nhân dân cấp xã

nơi có đất thu hồi tổ chức lấy ý kiến về phương án bồi thường, hỗ trợ, tái

định cư theo hình thức tổ chức họp trực tiếp với người dân trong khu vực

có đất thu hồi, đồng thời niêm yết công khai phương án bồi thường, hỗ trợ

tại trụ sở Ủy ban nhân dân cấp xã, địa điểm sinh hoạt chung của khu dân cư

nơi có đất thu hồi.

Việc tổ chức lấy ý kiến phải được lập thành biên bản có xác nhận của đại

diện Ủy ban nhân dân cấp xã, đại diện Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam

cấp xã, đại diện những người có đất thu hồi.

Tổ chức làm nhiệm vụ bồi thường, giải phóng mặt bằng có trách nhiệm

tổng hợp ý kiến đóng góp bằng văn bản. Văn bản tổng hợp phải ghi rõ số

lượng ý kiến đồng ý, số lượng ý kiến không đồng ý, số lượng ý kiến khác đối

với phương án bồi thường, hỗ trợ. Tổ chức làm nhiệm vụ bồi thường, giải

phóng mặt bằng phối hợp với Ủy ban nhân dân cấp xã nơi có đất thu hồi tổ

chức đối thoại đối với trường hợp còn có ý kiến không đồng ý về phương án

bồi thường, hỗ trợ; hoàn chỉnh phương án trình cơ quan có thẩm quyền. Cơ

quan có thẩm quyền thẩm định phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư

trước khi trình Ủy ban nhân dân cấp có thẩm quyền quyết định thu hồi đất.

Bước 3: Ban hành Quyết định thu hồi đất, Quyết định phê duyệt

phương án bồi thường và tổ chức thực hiện phương án bồi thường, hỗ trợ

Theo quy định pháp luật hiện hành, Ủy ban nhân dân cấp có thẩm quyền

thu hồi đất ban hành quyết định thu hồi đất, quyết định phê duyệt phương án

bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trong cùng một ngày.

Quyết định phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư phải

được phổ biến, niêm yết công khai tại trụ sở Ủy ban nhân dân cấp xã, địa

điểm sinh hoạt chung của khu dân cư nơi có đất thu hồi và gửi đến từng người

có đất thu hồi. Cơ quan nhà nước có thẩm quyền tổ chức thực hiện bồi

thường, hỗ trợ, bố trí tái định cư theo phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định

cư đã được phê duyệt.

Bước 4: Cưỡng chế thực hiện Quyết định thu hồi đất (nếu cần thiết)

Ủy ban nhân dân cấp xã, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp xã nơi

có đất thu hồi và tổ chức làm nhiệm vụ bồi thường, giải phóng mặt bằng có

trách nhiệm tổ chức vận động, thuyết phục để người có đất thu hồi thực hiện

nếu người có đất thu hồi không bàn giao đất cho tổ chức làm nhiệm vụ bồi

thường, giải phóng mặt bằng.

Nếu đã được vận động, thuyết phục mà người có đất bị thu hồi không

chấp hành việc bàn giao đất cho tổ chức làm nhiệm vụ bồi thường, giải phóng

mặt bằng, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện được quyền ban hành quyết

định cưỡng chế thu hồi đất và tổ chức thực hiện việc cưỡng chế.

Trước khi thực hiện hoạt động cưỡng chế, Ban thực hiện cưỡng chế tiến

hành vận động, thuyết phục, đối thoại một lần nữa với người bị cưỡng chế và

lập biên bản ghi nhận sự chấp hành (nếu người bị cưỡng chế chấp hành). Việc

bàn giao đất được thực hiện chậm nhất sau 30 ngày kể từ ngày lập biên bản.

Trường hợp vẫn không chấp hành quyết định cưỡng chế, Ban thực hiện

cưỡng chế có quyền buộc người bị cưỡng chế và những người có liên quan

phải ra khỏi khu đất cưỡng chế, tự chuyển tài sản ra khỏi khu đất cưỡng chế.

Nếu không thực hiện, Ban thực hiện cưỡng chế thực hiện thay toàn bộ các

công việc nêu trên. Trường hợp người bị cưỡng chế từ chối nhận tài sản, Ban

thực hiện cưỡng chế sẽ lập biên bản, tổ chức thực hiện bảo quản tài sản theo

quy định của pháp luật và thông báo cho người có tài sản nhận lại tài sản.

Có thể thấy, quy định về trình tự, thủ tục thu hồi đất nông nghiệp vì mục

đích quốc phòng, an ninh; phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công

cộng đã được quy định tương đối chi tiết và cụ thể. Đặc biệt, so với quy định

pháp luật trước đây, quy định pháp luật hiện hành đã tăng cường sự tham gia

của người dân trong quá trình thu hồi, bồi thường đất, đảm bảo quyền lợi hợp

pháp của người dân. Theo đó, người dân có đất bị thu hồi được quyền nhận

biết thông tin về việc thu hồi đất, được trực tiếp tham gia hoạt động đo đạc,

kiểm đếm tài sản và có quyền góp ý, đối thoại với cơ quan nhà nước có thẩm

quyền về phương án bồi thường, hỗ trợ. Tuy nhiên, trên phương diện tổng

quát, sự tham gia của người dân vào quá trình thu hồi – bồi thường đất vẫn

còn bị hạn chế (chỉ tập trung tại buổi lấy ý kiến về phương án bồi thường, hỗ

trợ và tái định cư). Đồng thời, pháp luật vẫn chưa quy định cơ chế tiếp thu

những đóng góp, ý kiến của người dân nên việc tham gia đóng góp ý kiến của

người dân vẫn chưa đạt được kết quả đúng như ý nghĩa, chỉ mang tính hình

thức. Vì vậy, pháp luật cần có sự điều chỉnh lại để phát huy tối đa quyền dân

chủ của người dân xuyên suốt hoạt động thu hồi – bồi thường đất nông nghiệp

nói riêng và các loại đất khác trong hệ thống đất đai nói chung.

Ngoài ra, một trong những điểm tiến bộ của Luật đất đai 2013 so với các

văn bản luật trước là có những quy định cụ thể hơn về hoạt động cưỡng chế

thực hiện quyết định kiểm đếm bắt buộc và cưỡng chế thực hiện quyết định

thu hồi đất. Hoạt động cưỡng chế chính là một biện pháp hữu hiệu thể hiện

quyền lực và vai trò đại diện chủ sở hữu của Nhà nước, đồng thời nâng cao

hiệu quả của hoạt động thu hồi đất.

Tuy nhiên, nếu lạm dụng quyền “cưỡng chế”, ý nghĩa của hoạt động

cưỡng chế sẽ biến đổi theo chiều hướng ngược lại. Bởi khiếu kiện của người

dân hầu hết đều xuất phát từ việc không đồng thuận với phương án bồi

thường, hỗ trợ của Nhà nước, đây chính là biểu hiện rõ nhất về nỗi niềm,

mong muốn của người dân và Nhà nước cần phải nắm bắt. Vì suy cho cùng,

Nhà nước chỉ là một tổ chức được nhân dân trao quyền quản lý và đại diện

cho quyền lợi của nhân dân. Do đó, việc lạm dụng quyền lực cưỡng chế nhà

nước để đàn áp người dân là vi phạm nghiêm trọng bản chất của Nhà nước

cộng hòa xã hội chủ nghĩa do nhân dân làm chủ. Hơn nữa, thực tế đã chứng

minh, khi càng bị đè nén, đàn áp, người dân càng có những phản ứng mạnh

mẽ hơn, gây nên nhiều “điểm nóng” trong cả nước và làm mất ổn định trật tự

xã hội. Vì vậy, Nhà nước cần có sự cân nhắc kỹ lưỡng trước khi quyết định áp

dụng các biện pháp cưỡng chế đối với người dân trong quá trình thu hồi, bồi

thường đất nông nghiệp.

2.1.4 . Giải quyết khiếu kiện, tố cáo liên quan đến hoạt động bồi thường

khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp

Liên quan đến hoạt động khiếu kiện, tố cáo về hoạt động bồi thường khi

Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp nói riêng và hoạt động trong lĩnh vực đất

đai nói chung, Điều 204 Luật đất đai 2013 có quy định: “Người sử dụng đất,

người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan đến sử dụng đất có quyền khiếu nại,

khởi kiện quyết định hành chính hoặc hành vi hành chính về quản lý đất đai.

Trình tự, thủ tục giải quyết khiếu nại quyết định hành chính, hành vi hành

chính về đất đai thực hiện theo quy định của pháp luật về khiếu nại. Trình tự,

thủ tục giải quyết khiếu kiện quyết định hành chính, hành vi hành chính về đất

đai thực hiện theo quy định của pháp luật về tố tụng hành chính”. Đồng thời,

điều 25 Luật đất đai 2013 quy định về quyền tố cáo của người dân như sau:

“Cá nhân có quyền tố cáo vi phạm pháp luật về quản lý và sử dụng đất đai.

Việc giải quyết tố cáo vi phạm pháp luật về quản lý và sử dụng đất đai thực

hiện theo quy định của pháp luật về tố cáo”.

Có thể thấy, pháp luật đất đai đã công nhận quyền khiếu nại, tố cáo, khởi

kiện của người sử dụng đất là những quyền cơ bản của người dân. Quy định

này hoàn toàn phù hợp với tinh thần của Hiến pháp năm 2013 cũng như chủ

trương của Đảng và Nhà nước về quyền của công dân. Theo đó, nếu người sử

dụng đất không đồng ý với những quyết định hành chính, hành vi hành chính

của cơ quan nhà nước có thẩm quyền trong hoạt động bồi thường khi Nhà

nước thu hồi đất nông nghiệp, người sử dụng đất có quyền khiếu nại hoặc

khởi kiện. Trường hợp người sử dụng đất phát hiện những hành vi vi phạm

pháp luật của các cá nhân, cơ quan nhà nước có thẩm quyền trong hoạt động

bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp, người sử dụng đất hoàn

toàn có quyền tố cáo với cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Do khiếu nại, khởi

kiện, tố cáo liên quan đến hoạt động thu hồi, bồi thường cũng là một loại

khiếu nại, khởi kiện, tố cáo được điều chỉnh bởi hệ thống pháp luật về khiếu

nại, khởi kiện, tố cáo. Vì vậy, để đảm bảo tính thống nhất và hạn chế tối đa sự

mâu thuẫn, chồng chéo về pháp luật, Luật đất đai hiện nay không hướng dẫn

chi tiết về các hoạt động này. Thay vào đó, Luật đất đai trích dẫn sang các văn

bản luật điều chỉnh tương ứng như Luật khiếu nại, Luật tố cáo, Luật tố tụng

hành chính.

Thực tế cho thấy, số lượng khiếu nại, tố cáo, khiếu kiện liên quan đến

hoạt động thu hồi, bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất (đặc biệt về giá bồi

thường) luôn chiếm đa số trong tổng số vụ việc khiếu nại, tố cáo, khiếu kiện

trên các lĩnh vực. Điều này cho thấy, Nhà nước cần đặc biệt chú tâm hơn đến

việc đảm bảo quyền lợi hợp pháp của người dân có đất bị thu hồi, nâng cao

tính hợp tình, hợp lý trong quá trình ban hành các quyết định về bồi thường,

hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất để hướng tới mục tiêu cao nhất là người dân

được hưởng các chế độ tối đa.

Hiện nay, pháp luật quy định người sử dụng đất phải có trách nhiệm thực

hiện toàn bộ các nghĩa vụ do cơ quan nhà nước có thẩm quyền yêu cầu trong

khi sử dụng quyền khiếu nại, khởi kiện, tố cáo. Chỉ khi cơ quan nhà nước có

thẩm quyền phán quyết cơ quan nhà nước có vi phạm pháp luật như khiếu nại,

tố cáo của người sử dụng đất, người sử dụng đất mới được hoàn trả lại nghĩa

vụ đã thực hiện hoặc được bồi thường tương ứng với thiệt hại do hành vi vi

phạm gây ra. Xét trên phương diện của cơ quan quản lý nhà nước về đất đai,

quy định này sẽ thúc đẩy tinh thần chấp hành pháp luật nghiêm chỉnh của

người sử dụng đất, đẩy nhanh quy trình thu hồi đất để thực hiện các dự án đã

phê duyệt. Tuy nhiên, nếu đứng trên phương diện của người sử dụng đất, quy

định này cũng gây hoang mang, vướng mắc của người sử dụng đất. Bởi khi

được cơ quan nhà nước có thẩm quyền chấp nhận yêu cầu khiếu nại, khởi

kiện, tố cáo và trả lại đất đã thu hồi, người sử dụng đất cũng đã phải trải qua

một thời gian tương đối khó khăn cả về tinh thần lẫn vật chất. Do đó, Nhà

nước cần lưu tâm, điều chỉnh, bổ sung các quy định pháp luật hiện hành về

khiếu nại, khởi kiện, tố cáo và giám sát hoạt động bồi dưỡng, hỗ trợ chuyển

đổi nghề nghiệp để đạt hiệu quả tốt nhất.

2.2 Thực tiễn thi hành pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi

đất nông nghiệp tại huyện Thanh Trì, thành phố Hà Nội

2.2.1 Tình hình thực hiện pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi

đất nông nghiệp tại huyện Thanh Trì, thành phố Hà Nội

Thanh Trì là huyện nằm ở phía Nam Thành phố, dân số trên 200.000

người với diện tích tự nhiên là 6.292,7 ha, gồm 15 xã và 01 thị trấn. Phía Nam

giáp huyện Thường Tín, phía Bắc giáp quận Hoàng Mai, phía Tây và Tây Bắc

giáp quận Thanh Xuân, phía Đông là sông Hồng, giáp với huyện Gia Lâm và

tỉnh Hưng Yên. Thanh Trì là một trong những đầu mối giao thông quan trọng

của Thủ đô, thuận lợi cho việc giao lưu kinh tế - xã hội với các tỉnh [17, tr1].

Trong những năm gần đây, cùng với tốc độ tăng trưởng mạnh mẽ của

nền kinh tế cả nước, tốc độ phát triển kinh tế trên địa bàn huyện Thanh Trì

cũng được đánh giá là rất khả quan, giai đoạn 2016 – 2018 bình quân đạt

8,8%/năm. Cơ cấu kinh tế chuyển dịch đúng hướng tăng tỷ trọng ngành

thương mại – dịch vụ, giảm tỷ trọng ngành nông nghiệp [30, tr2].

Để thực hiện định hướng phát triển trên, thời gian qua, hàng loạt các dự

án thu hồi đất nông nghiệp đã được phê duyệt và triển khai trên thực tế. Theo

số liệu được trích dẫn tại Báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh

tế - xã hội, an ninh quốc phòng năm 2018, nhiệm vụ trọng tâm năm 2019 của

Ủy ban nhân dân huyện Thanh Trì, tổng kế hoạch vốn xây dựng cơ bản năm

2018 là 901.150.000.000 đồng, phân bổ chi tiết cho 137 dự án (28 dự án đầu

tư khởi công mới, 29 dự án chuẩn bị đầu tư, 49 dự án bố trí vốn để quyết toán

công trình, 14 dự án đầu tư chuyển tiếp, 11 dự án cải tạo, sửa chữa thường

xuyên các trường học và 6 dự án duy tu sửa chữa đường). Trong quá trình thu

hồi đất để thực hiện dự án, Ủy ban nhân dân huyện Thanh Trì đã phê duyệt

2.085 phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư của 34 dự án với tổng số tiền

bồi thường là 627.554.000.000 đồng và tổng diện tích đất thu hồi là 60,84 ha.

Tổ chức giao đất tái định cư, giao đất chuyển đổi nghề cho 254 trường hợp đủ

điều kiện [26, tr4]. Đến hết năm 2018, huyện Thanh Trì đã hoàn thành công

tác thu hồi, bồi thường, bàn giao và đưa vào sử dụng 41 dự án. Về cơ bản,

công tác thu hồi, bồi thường cho các hộ dân có đất bị thu hồi tại các dự án

được Ủy ban nhân dân huyện Thanh Trì cùng các bộ phận chuyên môn thực

hiện một cách nghiêm túc, tuân thủ quy định của pháp luật và hướng dẫn chi

tiết của Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội.

Bên cạnh những con số thống kê tích cực nêu trên, thời gian qua, huyện

Thanh Trì vấp phải sự phản đối tương đối gay gắt từ phía nhân dân trong quá

trình thu hồi, bồi thường đối với một số dự án trọng điểm như: Dự án nâng

cấp, cải tạo quốc lộ 1A; Dự án đầu tư, nâng cấp tuyến đường Pháp Vân – Cầu

Giẽ theo hình thức BOT, Khu đô thị Tây Nam Kim Giang; Dự án nút giao

thông giữa tuyến đường số 1 thuộc dự án xây dựng đường bao quanh khu

tưởng niệm danh nhân Chu Văn An với tuyến đường 70. Hầu hết các dự án

đều gặp phải sự phản đối của người dân liên quan đến nội dung của phương

án bồi thường, hỗ trợ bởi cho rằng mức bồi thường, hỗ trợ còn quá thấp,

không đúng với quy định, chủ trương của thành phố và không đảm bảo sự ổn

định về đời sống của người dân sau khi bị thu hồi đất nông nghiệp.

Nổi cộm hiện nay là dự án khu đô thị mới Tây Nam Kim Giang I, dự án

được Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội phê duyệt từ năm 2007, với diện

tích gần 360 nghìn m2 đất, liên quan đến 417 hộ dân tại địa bàn xã Tân Triều,

huyện Thanh Trì. Ủy ban nhân dân huyện Thanh Trì đã phê duyệt phương án

bồi thường đối với 360 hộ dân, nhưng chỉ có 236 hộ dân nhận tiền và bàn giao

mặt bằng (chủ yếu là các hộ dân có diện tích thu hồi dưới 30%) [31, tr2]. Còn

lại 124 hộ dân không nhận tiền và liên tục đề nghị được hỗ trợ chuyển đổi

nghề, tạo việc làm cho các hộ dân bị thu hồi từ 30% đất bằng hình thức giao

đất. Bởi theo quy định của Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội, người sử dụng

đất sẽ được hưởng chính sách hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp và tạo việc làm

bằng 60m2 đất ở nếu bị thu hồi hơn 30% diện tích đất nông nghiệp. Tuy

nhiên, khi lập phương án và thực hiện bồi thường, các cơ quan nhà nước có

thẩm quyền tại huyện Thanh Trì đang áp dụng không đồng nhất về chế độ

giữa những người dân có đất bị thu hồi (có hộ dân được hưởng chế độ này

nhưng cũng có những hộ dân không được hưởng). Thậm chí, có một số hộ

dân không có đất bị thu hồi nhưng vẫn được bố trí tái định cư đã tạo nên làn

sóng bất bình trong nhân dân vì yếu tố công bằng, minh bạch bị xâm phạm.

Liên quan đến nội dung này, ông Bùi Huy Hoàng – Phó Giám đốc Trung tâm

phát triển quỹ đất huyện Thanh Trì cũng đã thừa nhận: “Trong tổng số 124 hộ

được phê duyệt đất tái định cư theo Quyết định số 1939 của Ủy ban nhân dân

huyện Thanh Trì, sau khi kiểm tra lại, có hai hộ là Triệu Khắc Quân và hộ

Nguyễn Văn Sơn là không đủ điều kiện được giao đất, do nhầm lẫn trong quá

trình phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ” [33, tr1]. Chính những sai

phạm nêu trên khiến hàng loạt người dân có đất bị thu hồi tập hợp biểu tình

và khiếu nại tập thể, dẫn đến những bất ổn trong tình hình xã hội tại địa bàn

huyện.

Ngoài ra, đối với một số dự án như dự án khu đô thị Tây Nam Kim

Giang I, dự án nâng cấp, cải tạo quốc lộ 1A …, Ủy ban nhân dân huyện

Thanh Trì cùng ban thực hiện cưỡng chế thu hồi đất còn có nhiều vi phạm

nghiêm trọng về thủ tục thực hiện thu hồi, bồi thường và giải quyết khiếu kiện

của người dân. Theo đó, các cơ quan nhà nước có thẩm quyền của huyện

Thanh Trì gần như bỏ ngỏ thủ tục đối thoại, thuyết phục trong quá trình thu

hồi và thực hiện quyết định cưỡng chế đối với những hộ dân không đồng

thuận [32,tr1]. Mặc dù nhận được nhiều đề nghị của người dân về việc làm rõ

một số nội dung trong phương án bồi thường, hỗ trợ nhưng Ủy ban nhân dân

huyện Thanh Trì vẫn trì hoãn mở cuộc đối thoại trực tiếp. Thay vào đó, Ủy

ban nhân dân huyện Thanh Trì đáp trả bằng các quyết định cưỡng chế thu hồi

khiến cho người dân vô cùng bức xúc.

Theo thông tin tiếp nhận được, hàng loạt các dự án thu hồi – bồi thường

diễn ra trên địa bàn huyện Thanh Trì đang chậm tiến độ nghiêm trọng so với

quy định của pháp luật, làm ảnh hưởng tiêu cực đến đời sống của người dân.

Ví dụ: Tính đến thời điểm hiện nay, Dự án khu đô thị Tây Nam Kim Giang I

đã kéo dài hơn 11 năm nhưng vẫn chưa hoàn thành công tác đền bù giải

phóng mặt bằng [35, tr1]. Hay Dự án cải tạo, nâng cấp quốc lộ 1A, đoạn Văn

Điển – Ngọc Hồi được thành phố Hà Nội phê duyệt từ năm 2010 và dự kiến

hoàn thành vào năm 2013 nhưng đến thời điểm hiện nay (trải qua hơn 9 năm)

công tác giải phóng mặt bằng vẫn chưa hoàn thành [34, tr1].

Bên cạnh đó, dù đã được đẩy mạnh nhưng công tác tiếp nhận và giải

quyết khiếu nại, tố cáo liên quan đến vấn đề bồi thường, hỗ trợ, tái định cư

của người dân vẫn còn nhiều chậm trễ, có sự thoái thác, đùn đẩy trách nhiệm.

Chính điều này đã khiến cho những khiếu nại tiếp tục kéo dài. Điển hình là

khiếu nại trong Dự án Khu đô thị mới Tây Nam Kim Giang I, tại buổi tiếp

công dân của đồng chí Nguyễn Đức Chung – Chủ tịch Ủy ban nhân dân thành

phố Hà Nội, các công dân: Triệu Như Vượng, Nguyễn Đức Mỹ, Nguyễn

Quốc Đạt – đại diện cho hộ có đất thu hồi có khiếu nại về chế độ được hưởng

khi Nhà nước thu hồi trên 30% đất nông nghiệp. Ngày 05/11/2018, Ủy ban

nhân dân thành phố Hà Nội có văn bản chỉ đạo các cơ quan có chức năng

thanh tra và giải quyết khiếu nại của người dân, giải quyết tình trạng tập trung

đông người khiếu kiện, làm ảnh hưởng đến tình hình an ninh, trật tự xã hội.

Đồng thời, Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội yêu cầu giải quyết xong trước

Tết âm lịch 2019 [35, tr1]. Tuy nhiên đến thời điểm hiện nay, việc giải quyết

khiếu nại vẫn chưa có kết quả.

2.2.2 Đánh giá thực tiễn thực hiện pháp luật về bồi thường khi Nhà nước

thu hồi đất nông nghiệp tại huyện Thanh Trì, thành phố Hà Nội

Từ thực tiễn thực hiện pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất

nông nghiệp tại huyện Thanh Trì như đã trình bày tại mục 2.2.1 Luận văn, có

thể nhận định: Hoạt động bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp

tại huyện Thanh Trì vẫn luôn song song tồn tại cả yếu tố tích cực và những

hạn chế cần nhanh chóng khắc phục. Cụ thể:

2.2.2.1 Ưu điểm

Hầu hết các dự án được triển khai theo đúng chủ trương của Đảng, Nhà

nước và Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội, góp phần đẩy mạnh quá trình

chuyển đổi cơ cấu kinh tế tại huyện Thanh Trì nói riêng và của thành phố Hà

Nội nói chung. Việc bồi thường cũng đảm bảo tính dân chủ, công khai, minh

bạch và tuân thủ tương đối đầy đủ trình tự, thủ tục về thu hồi – bồi thường khi

Nhà nước thu hồi đất. Tất cả các văn bản liên quan đến hoạt động này như

thông báo thu hồi đất, quyết định thu hồi đất, danh sách người bị thu hồi đất,

phương án bồi, thường, hỗ trợ và tái định cư … đều được công bố công khai

và niêm yết tại trụ sở Ủy ban nhân dân xã nơi có đất thu hồi, địa điểm sinh

hoạt chung của cộng đồng và trên các phương tiện thông tin đại chúng để

người dân nắm bắt.

Người dân được phổ biến, giải thích và được quyền đóng góp ý kiến về

phương án bồi thường, hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp. Công tác

giải quyết khiếu nại, tố cáo của người dân cũng có được nhiều dấu hiệu tích

cực, góp phần giải quyết triệt để những thắc mắc, bất đồng của người dân.

Triển khai thực hiện nghiêm Chỉ thị số 07/CT-UBND ngày 24/04/2018 của

Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội về việc nâng cao chất lượng công tác tiếp

công dân, giải quyết kiến nghị phản ánh, khiếu nại, tố cáo của công dân, lãnh

đạo huyện thường xuyên tiếp, đối thoại với công dân; duy trì họp giao ban

công tác tiếp công dân, giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo, thực hiện các

quyết định, kết luận sau thanh tra đã có hiệu lực pháp luật để kịp thời chỉ đạo

giải quyết những vụ việc phức tạp, kéo dài [26, tr12].

2.2.2.2 Hạn chế, bất cập

Hoạt động bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp tại địa bàn

huyện Thanh Trì thời gian qua đã bộc lộ một số điểm hạn chế, bất cập như

Thứ nhất, việc xác minh nguồn gốc đất để làm căn cứ xác định đủ điều

kiện hưởng chế độ bồi thường, hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất là một trong

những việc làm tương đối khó khăn. Trải qua nhiều giai đoạn lịch sử, vấn đề

lưu giữ giấy tờ chứng minh quyền sử dụng đất cũng bị hạn chế, nhiều trường

hợp người sử dụng đất không có bất cứ giấy tờ chứng minh nào. Đối với

những trường hợp này, cơ quan nhà nước có thẩm quyền cần phải tốn nhiều

thời gian, công sức trong việc xác định nguồn gốc sử dụng đất. Điều này dẫn

đến sự chậm trễ và bồi thường thiếu đối tượng trong thời gian vừa qua.

Thứ hai, việc áp dụng các nguyên tắc, phương pháp định giá đất vẫn

chưa thực sự phù hợp, đảm bảo quyền lợi hợp pháp của người dân. Thực tế

cho thấy, giá đất bồi thường cho người dân thấp hơn rất nhiều lần so với giá

đất sau khi thực hiện các dự án, không đảm bảo sự hài hòa về lợi ích giữa ba

bên (Nhà nước, chủ đầu tư dự án và người dân). Đây chính là một trong

những nguyên nhân dẫn đến tình trạng khiếu kiện kéo dài, khó giải quyết.

Thứ ba, các quy định về đào tạo chuyển đổi nghề nghiệp cho người trực

tiếp sản xuất nông nghiệp bị thu hồi đất nông nghiệp có tính khả thi thấp và

chưa được chú trọng. Đối với đa số các dự án, cơ quan có thẩm quyền chỉ tập

trung giải quyết vấn đề bồi thường đất và bồi thường tài sản trên đất mà

dường như không quan tâm giải quyết vấn đề công ăn, việc làm cho người

dân sau khi bị thu hồi đất.

Thứ tư, quy định về việc tham vấn người dân trong việc lập, thẩm định

và phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ còn chưa rõ ràng, cụ thể. Đây là

một trong những thiếu sót, bấp cập của hệ thống pháp luật về đất đai nói

chung. Luật đất đai năm 2013 không thể hiện rõ quan điểm về nguyên tắc

đồng thuận trong các vấn đề cần ý kiến tham vấn người dân (mức độ đồng

thuận và việc điều chỉnh trong trường hợp người dân không đồng thuận).

Điều này dẫn đến hoạt động tham vấn ý kiến của người dân trong quá trình

thu hồi – bồi thường chỉ mang tính hình thức, chưa thực sự phát huy hiệu quả.

Thứ năm, dù đã có sự quán triệt về quan điểm chỉ đạo nhưng hoạt động

giải quyết khiếu nại, tố cáo liên quan đến thu hồi – bồi thường khi Nhà nước

thu hồi đất nông nghiệp vẫn chưa đạt được hiệu quả mong muốn, chưa đảm

bảo quyền lợi của người dân có đất bị thu hồi. Thời hạn giải quyết khiếu nại

kéo dài khiến người dân bức xúc và phải chuyển sang sử dụng biện pháp khởi

kiện tại Tòa án để đòi lại quyền lợi.

2.2.2.3 Nguyên nhân của những hạn chế, bất cập

Qua quá trình nghiên cứu, đánh giá quy định pháp luật hiện hành cũng

như quá trình áp dụng pháp luật vào các dự án thu hồi tại huyện Thanh Trì,

người viết rút ra một số nguyên nhân dẫn đến những hạn chế, bất cập nêu tại

mục 2.2.2.3 Luận văn như sau:

Thứ nhất, mặc dù nhiều lần sửa đổi, bổ sung nhưng hệ thống các quy

phạm pháp luật đất đai điều chỉnh hoạt động thu hồi – bồi thường còn thiếu sự

đồng bộ, chưa phù hợp với thực tiễn và chưa đảm bảo tối đa quyền lợi của

người dân có đất bị thu hồi. Nhiều vấn đề liên quan đến hoạt động này chưa

được pháp luật quy định hoặc đã được quy định nhưng chưa cụ thể dẫn đến

việc áp dụng trên thực tế gặp nhiều khó khăn.

Thứ hai, đất đai ở nước ta nói chung và ở huyện Thanh Trì nói riêng rất

đa dạng, phức tạp do chính sách đất đai có sự biến đổi liên tục qua từng thời

kỳ lịch sử với các chế độ sở hữu và cơ chế quản lý khác nhau. Do đó, việc xác

định nguồn gốc sử dụng đất để quyết định áp dụng chế độ bồi thường, hỗ trợ

cũng gặp nhiều khó khăn. Đây chính là nguyên nhân dẫn đến hiện tượng bỏ

sót đối tượng được bồi thường, hỗ trợ khi thu hồi đất hoặc bồi thường, hỗ trợ

không đúng đối tượng được hưởng.

Thứ ba, việc xây dựng và thực hiện phương án bồi thường còn mang

tính áp đặt, chưa đảm bảo tính công khai, dân chủ. Giá bồi thường còn thấp so

với giá trị đất sau khi thực hiện dự án. Có thể thấy, giá bồi thường chính là

một trong những yếu tố chủ yếu dẫn đến khiếu kiện của người dân. Hơn nữa,

do có vị thế đắc địa nên giá đất của huyện Thanh Trì so với mặt bằng chung

đã tương đối cao nên mức độ gay gắt, phức tạp cũng sẽ gia tăng đáng kể.

Thứ tư, công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục và đối thoại với người

dân liên quan đến hoạt động thu hồi – bồi thường đất nông nghiệp còn nhiều

hạn chế. Do đó, người dân không nắm bắt được toàn bộ chủ trương, quy định

của Nhà nước và tình hình thực tiễn về hoạt động thu hồi – bồi thường. Đây là

nguyên nhân dẫn đến hiện tượng người dân bị lôi kéo, kích động và tổ chức

khiếu kiện đông người, vượt cấp, gây mất trật tự an toàn xã hội, tạo nên

những điểm nóng trong địa phương.

Thứ năm, người dân có đất nông nghiệp bị thu hồi là tầng lớp còn nhiều

khó khăn về kinh tế, hạn chế về trình độ nhận thức nên không am hiểu quy

định pháp luật, dễ bị kích động, lôi kéo dù đã được bồi thường đúng quy định.

Bên cạnh đó, đội ngũ cán bộ thực hiện hoạt động thu hồi – bồi thường và giải

quyết khiếu kiện liên quan đến hoạt động này còn chưa để cao tinh thần trách

nhiệm, chưa thực sự am hiểu toàn bộ quy định pháp luật liên quan để giải

thích, khuyên răn người dân.

2.3. Thực tiễn bồi thường khi nhà nước thu hồi đất nông nghiệp thực

tiễn tại huyện Thanh Trì

2.3.1. Bồi thường đất nông nghiệp bị thu hồi tại huyện Thanh Trì

Dự án xây dựng Khu đô thị mới Hạ Ðình; dự án Xây dựng chợ Yên Xá;

dự án xây dựng Trường tiểu học Tân Triều; dự án Nhà ở giãn dân tại điểm

dân cư nông thôn Triều Khúc; dự án Indeco Complex và dự án hạ ngầm

đường điện 110 kV; dự án Khu đô thị Tây Nam Kim Giang I). Việc thu hồi

đất của UBND thành phố Hà Nội là chủ trương đúng đắn nhằm phát triển

kinh tế-xã hội, tuy nhiên, trong quá trình lập phương án bồi thường, hỗ trợ và

tái định cư, các cơ quan chức năng của huyện Thanh Trì đã thực hiện đúng

quy định. Cụ thể: Theo quy định của UBND thành phố Hà Nội, đối với các hộ

dân khi bị thu hồi hơn 30% diện tích đất nông nghiệp thì sẽ được hưởng chính

sách hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp và tạo việc làm bằng 60 m2 đất ở. Trong

danh sách 124 hộ được cấp đất tái định cư theo Quyết định số 1939/QÐ-

UBND ngày 23-4-2014 của UBND huyện Thanh Trì khi bị thu hồi đất tại sáu

dự án nêu trên được bố trí tái định cư.

Căn cứ Quyết định số 4272/QÐ-UBND ngày 26-10-2007 của UBND

thành phố Hà Nội về việc thu hồi 357.910 m2 đất tại xã Tân Triều, huyện

Thanh Trì giao cho TTPTQÐ thành phố (nay là TTPTQÐ huyện Thanh Trì)

để tổ chức bồi thường, hỗ trợ và tái định cư chuẩn bị mặt bằng thực hiện Dự

án xây dựng hạ tầng kỹ thuật toàn bộ diện tích Khu đô thị Tây Nam Kim

Giang I phục vụ xây dựng quỹ nhà tái định cư. Theo điều tra, kê khai, tổng số

418 hộ có đất thuộc chỉ giới giải phóng mặt bằng dự án. Trong đó: 20 hộ có

đất thổ cư; 394 hộ có đất nông nghiệp và bốn hộ có tài sản trên đất. Trong số

394 hộ có đất nông nghiệp trong dự án, có 309 hộ bị thu hồi toàn bộ đất nông

nghiệp và theo quy định, họ sẽ được nhận tái định cư mỗi hộ 60 m2.

2.3.2.Bồi thường về cây trồng, vật nuôi khi Nhà nước thu hồi đất

2. 3.2.1. Bồi thường về cây trồng

Theo khoản 1 Điều 90 Luật Đất đai 2013 khi Nhà nước thu hồi đất mà

gây thiệt hại đối với cây trồng thì việc bồi thường được tính như sau:

Trường hợp 1: Cây trồng hàng năm

- Mức bồi thường được tính bằng giá trị sản lượng của vụ thu hoạch.

- Giá trị sản lượng của vụ thu hoạch được tính theo năng suất của vụ

cao nhất trong 03 năm trước liền kề của cây trồng chính tại địa phương và giá

trung bình tại thời điểm thu hồi đất.

Trường hợp 2: Cây trồng lâu năm

- Mức bồi thường được tính bằng giá trị hiện có của vườn cây theo giá

ở địa phương tại thời điểm thu hồi đất mà không bao gồm giá trị quyền sử

dụng đất.

- Ngoài tiền bồi thường về đất (nếu đủ điều kiện) thì còn được bồi

thường về cây trồng lâu năm bị thiệt hại. Tại mỗi địa phương giá của vườn

cây lâu năm tại mỗi thời điểm là khác nhau.

Trường hợp 3: Cây trồng có thể di chuyển đến nơi khác

- Đối với cây trồng chưa thu hoạch nhưng có thể di chuyển đến địa

điểm khác thì được bồi thường chi phí di chuyển và thiệt hại thực tế do phải

di chuyển, phải trồng lại.

- Thông thường việc bồi thường với cây trồng có thể di chuyển đến nơi

khác áp dụng với các loại cây trồng lâu năm.

Trường hợp 4: Bồi thường về rừng

Đối với cây rừng trồng bằng nguồn vốn ngân sách nhà nước, cây rừng

tự nhiên giao cho tổ chức, hộ gia đình, cá nhân trồng, quản lý, chăm sóc, bảo

vệ thì bồi thường theo giá trị thiệt hại thực tế của vườn cây.

2.3.2.2. Bồi thường về vật nuôi

Khi Nhà nước thu hồi đất mà gây thiệt hại đối với vật nuôi là thủy sản

thì việc bồi thường được tính như sau:

- Đối với vật nuôi là thủy sản mà tại thời điểm thu hồi đất đã đến thời

kỳ thu hoạch thì không được bồi thường (vì chủ sở hữu sẽ thu hoạch và bán

nên không có thiệt hại).

- Đối với vật nuôi là thủy sản mà tại thời điểm thu hồi đất chưa đến thời

kỳ thu hoạch thì bồi thường như sau:

+ Nếu thu hoạch sớm thì được bồi thường thiệt hại thực tế do phải thu

hoạch sớm;

+ Nếu có thể di chuyển được thì được bồi thường chi phí di chuyển và

thiệt hại do di chuyển gây ra.

Tiểu kết chương

Qua quá trình nghiên cứu thực trạng pháp luật về bồi thường khi Nhà

nước thu hồi đất nông nghiệp và thực tiễn thi hành tại huyện Thanh Trì, người

viết tổng kết lại một số nội dung cơ bản sau:

1. Kế thừa những tiến bộ của các văn bản luật đất đai trước đây, Luật đất

đai năm 2013 cùng các văn bản hướng dẫn thi hành đã có những quy định

tương đối rõ ràng về các nội dung cơ bản liên quan đến thủ tục thu hồi – bồi

thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp gồm: (i) Điều kiện được bồi

thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp; (ii) Quy định về chế độ bồi

thường về đất, bồi thường về tài sản và các chế độ hỗ trợ khác cho người có

đất nông nghiệp bị thu hồi; (iii) Trình tự, thủ tục thực hiện thu hồi – bồi

thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp; (iv) Giải quyết khiếu kiện, tố

cáo liên quan đến hoạt động bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông

nghiệp.

2. Đối chiếu các quy định pháp luật hiện hành vào hoạt động thu hồi, bồi

thường khi thu hồi đất nông nghiệp tại địa bàn huyện Thanh Trì, có thể thấy,

hoạt động thu hồi – bồi thường được thực hiện tương đối nghiêm chỉnh, tuân

thủ các quy định pháp luật hiện hành hướng tới sự chuyển đổi cơ cấu ngành

nghề phù hợp với sự chuyển đổi chung của đất nước. Tuy nhiên, bên cạnh

những ưu điểm, hoạt động bồi thường khi thu hồi đất nông nghiệp tại huyện

Thanh Trì còn tồn tại nhiều điểm bất cập. Thời gian vừa qua, trên địa bàn

huyện Thanh Trì xuất hiện nhiều “điểm nóng” do sự phản đối gay gắt của

người dân liên quan đến phương án bồi thường, hỗ trợ. Đây chính là hồi

chuông báo động đối với các nhà lãnh đạo huyện Thanh Trì trong việc chỉ đạo

công tác bồi thường đúng pháp luật.

Chương 3

GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VÀ ĐẢM BẢO THỰC HIỆN

PHÁP LUẬT VỀ BỒI THƯỜNG KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT

NÔNG NGHIỆP TỪ THỰC TIỄN HUYỆN THANH TRÌ, THÀNH PHỐ

HÀ NỘI

3.1. Các giải pháp hoàn thiện pháp luật về bồi thường khi Nhà nước

thu hồi đất nông nghiệp từ thực tiễn thi hành trên địa bàn huyện Thanh

Trì, thành phố Hà Nội

Căn cứ quy định pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông

nghiệp và thực tiễn thi hành trên địa bàn huyện Thanh Trì, một số giải pháp

hoàn thiện pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất được đề xuất

như sau:

Thứ nhất, điều chỉnh một số nguyên tắc bồi thường khi Nhà nước thu

hồi đất nông nghiệp

- Khoản 2 Điều 74 Luật đất đai 2013 quy định: “Việc bồi thường được

thực hiện bằng việc giao đất có cùng mục đích sử dụng với loại đất bị thu

hồi”. Quy định đã gián tiếp thể hiện sự ưu tiên đối với phương thức bồi

thường bằng việc giao đất có cùng mục đích sử dụng với đất bị thu hồi. Tuy

nhiên, như đã phân tích trong các nội dung có liên quan của Luận văn, việc

thực thi nguyên tắc này trên thực tế không đạt được hiệu quả, thậm chí có thể

đánh giá là có tính khả thi thấp. Hầu hết các địa phương đều sử dụng phương

thức bồi thường bằng tiền thay vì sử dụng phương thức bồi thường bằng đất.

Bởi nguyên nhân khách quan là đa số các địa phương không có quỹ đất dư để

bồi thường cho người dân. Bên cạnh đó, bản thân các cá nhân, cơ quan nhà

nước có thẩm quyền cũng ngại áp dụng phương thức này vì tính phức tạp cao

hơn. Vì vậy, để nguyên tắc mang tính thực tiễn và có khả năng thực thi trên

thực tế, pháp luật cần có sự điều chỉnh theo hướng: Ưu tiên áp dụng phương

thức bồi thường bằng đất có chung mục đích sử dụng đất đối với những địa

phương có quỹ đất sạch để bồi thường, đồng thời có sự phân loại về chủ thể

được nhận bồi thường về đất (ưu tiên những người dân có nhu cầu tiếp tục

sản xuất nông nghiệp). Hàng năm, nhà nước cần công bố công khai danh sách

các địa phương còn quỹ đất sạch và diện tích đất sạch còn lại cụ thể để người

dân được biết cũng như giám sát hoạt động bồi thường của cơ quan nhà nước

có thẩm quyền.

- Khoản 2 điều 74 Luật đất đai 2013 quy định nguyên tắc: “Nếu không

có đất để bồi thường thì được bồi thường bằng tiền theo giá đất cụ thể của

loại đất thu hồi do Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quyết định tại thời điểm quyết

định thu hồi đất”. Nguyên tắc nhấn mạnh về giá đất bồi thường là giá đất cụ

thể do Ủy ban nhân dân cấp tỉnh ban hành và tại thời điểm ban hành quyết

định thu hồi đất cho người dân.

Đối với cách thức xác định giá đất bồi thường, dù đã sửa đổi, điều chỉnh

nhiều lần theo hướng nâng cao giá bồi thường cho người dân nhưng nhìn

chung giá đất bồi thường do Ủy ban nhân dân cấp tỉnh ban hành vẫn còn rất

thấp. Giá đất phải phù hợp với giá đất phổ biến trên thị trường của loại đất có

cùng mục đích sử dụng đã chuyển nhượng, giá trúng đấu giá quyền sử dụng

đất đối với những nơi có đấu giá quyền sử dụng đất hoặc thu nhập từ việc sử

dụng đất và phù hợp với các yếu tố tự nhiên, kinh tế - xã hội của địa phương.

Có thể thấy, các yếu tố làm căn cứ xây dựng bảng giá đất đều mang tính

định tính thay vì tính định lượng nên việc quyết định giá đất phụ thuộc chủ

yếu vào ý chí chủ quan của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền và thường

có xu hướng thấp hơn nhiều lần so với giá đất trên thị trường. Đồng thời, việc

căn cứ vào giá phổ biến của các giao dịch về chuyển nhượng, trúng đấu giá

quyền sử dụng đất cũng là yếu tố “ảo” bởi khi thực hiện những thủ tục này,

người dân thường có xu hướng khai thấp hơn giá thực tế của giao dịch.

Hơn nữa, vấn đề tham khảo ý kiến cộng đồng, người dân có đất bị thu

hồi, cơ quan định giá chuyên nghiệp, các chuyên gia về định giá đất cũng

chưa được đề cao. Đặc biệt, việc Ủy ban nhân dân vừa là cơ quan có thẩm

quyền thu hồi đất vừa là cơ quan xây dựng khung giá đất làm căn cứ tính tiền

bồi thường cho người dân bị thu hồi đất là một điều không hợp lý, tạo nên

tình trạng “vừa đá bóng vừa thổi còi” và gây thiếu công bằng trong thực thi

pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất [31, tr3]. Do vậy, người viết

đồng tình với quan điểm: Nhà nước nên chuyển giao quyền xây dựng bảng

giá đất cụ thể để làm căn cứ tính tiền bồi thường đất cho một tổ chức định giá

chuyên nghiệp, có sự độc lập về chuyên môn, tài chính. Chỉ khi thực hiện

được phương án này, giá đất bồi thường mới có thể phản ánh đúng giá đất thị

trường, nâng cao quyền lợi hợp pháp của người dân. Mặc dù hiện tại, pháp

luật đã quy định quyền và nghĩa vụ cho các tổ chức tư vấn giá đất nhưng các

quy định vẫn còn tương đối chung chung, chưa có vai trò hỗ trợ các tổ chức

hoạt động và phát huy tối đa hiệu quả hoạt động của mình.

Đối với nguyên tắc về thời điểm xác định giá đất bồi thường, việc xác

định thời điểm tính giá bồi thường là thời điểm có quyết định thu hồi đất là

chưa hợp lý, chưa đảm bảo quyền lợi cho người dân có đất bị thu hồi. Bởi

thực tiễn cho thấy, thời gian để hoàn thành thủ tục thu hồi – bồi thường cho

người dân thường kéo dài, thậm chí đối với một số dự án, thời gian hoàn

thành thu hồi đất để bàn giao cho chủ đầu tư lên đến 3 – 5 năm. Theo đó, giá

đất tại thời điểm người dân nhận được tiền bồi thường đã khác với giá đất tại

thời điểm có quyết định thu hồi đất và thường có xu hướng cao hơn. Hơn nữa,

việc thu hồi đất nông nghiệp để chuyển sang mục đích phi nông nghiệp (đặc

biệt là xây dựng các khu đô thị, nhà ở thương mại) cũng là nguyên nhân dẫn

đến sự khác biệt về giá đất bồi thường và giá đất sau khi triển khai dự án. Sự

chênh lệch này dẫn đến gia tăng khoảng cách giàu nghèo giữa các chủ thể

trong xã hội. Bởi người nông dân vốn đã là chủ thể chịu nhiều sự thua thiệt

trong kinh tế, nay còn mất tư liệu sản xuất, đứng trước nguy cơ chuyển đổi

nghề nghiệp và sự biến động trong cuộc sống. Trong khi với tiềm lực kinh tế

mạnh, các chủ đầu tư lại càng được củng cố thêm vì lợi nhuận thu được từ

hoạt động kinh doanh dự án sau thu hồi đất. Do đó, Nhà nước cần quy định cụ

thể hơn về thời điểm xác định giá đất bồi thường. Người viết cho rằng, thời

điểm xác định giá đất bồi thường ban đầu vẫn được ấn định là thời điểm ban

hành quyết định thu hồi đất nhưng phải bổ sung thêm yếu tố xác định lợi

nhuận thu được từ thực hiện dự án. Tuy nhiên, trường hợp thời gian thực hiện

thủ tục thu hồi – bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp quá dài

(ấn định một thời gian cụ thể), Nhà nước cần có sự điều chỉnh lại về giá đất

bồi thường cho phù hợp với thời điểm người dân nhận được tiền bồi thường.

Để đảm bảo tính công bằng giữa ba bên (người có đất bị thu hồi, Nhà

nước và chủ đầu tư), việc điều chỉnh giá đất bồi thường cũng cần có sự xem

xét, đánh giá trên các khía cạnh sau:

(i) Trường hợp việc kéo dài thời gian chi trả tiền bồi thường do sự chây

ỳ của người dân có đất nông nghiệp bị thu hồi mà không xuất phát từ phía các

cá nhân, cơ quan nhà nước có thẩm quyền hay chủ đầu tư, Nhà nước không

cần phải điều chỉnh lại giá bồi thường;

(ii) Trường hợp việc kéo dài thời gian chi trả tiền bồi thường xuất phát từ

những sai phạm của chủ đầu tư hoặc của các cá nhân, cơ quan nhà nước có

thẩm quyền trong hoạt động thu hồi – bồi thường, Nhà nước cần điều chỉnh

lại giá đất bồi thường và chủ đầu tư hoặc Nhà nước có trách nhiệm bù đắp

khoản tiền chênh lệch này cho người dân.

Thứ hai, điều chỉnh một số quy định về nội dung bồi thường, hỗ trợ

khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp

Đất nông nghiệp là một loại đất đặc thù, giữ vai trò là tư liệu sản xuất

không thể thiếu của hoạt động sản xuất nông nghiệp nên việc thu hồi đất nông

nghiệp sẽ gây nên những xáo trộn lớn, ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống

của người dân. Với tầm quan trọng đó, pháp luật đã có nhiều quy định riêng

về chế độ bồi thường, hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp nhằm mục

đích đảm bảo hài hòa lợi ích của các bên, hạn chế tối đa những tác động tiêu

cực của việc thu hồi đối với đời sống của người dân. Tuy nhiên, như đã trình

bày xuyên suốt Luận văn, phương thức bồi thường và giá bồi thường đối với

người dân có đất bị thu hồi còn chưa thực sự hợp lý, chưa đảm bảo quyền lợi

của người dân.

Bên cạnh đó, các chế độ hỗ trợ người dân ổn định cuộc sống và hoạt

động sản xuất cũng chưa được chú trọng. Bởi hiện nay, các chế độ hỗ trợ chủ

yếu được quy đổi bằng tiền và/ hoặc bằng hiện vật (gạo) mà chưa thể hiện

đúng bản chất và mục đích cuối cùng của hoạt động này. Đặc biệt là chế độ

hỗ trợ tạo việc làm cho người dân bị thu hồi toàn bộ đất nông nghiệp và

không được giao đất có cùng mục đích sử dụng nên không còn đất đai để tiếp

tục sản xuất, buộc phải chuyển đổi nghề nghiệp. Trong khi người nông dân

thường là đối tượng có nhận thức xã hội, trình độ học vấn thấp nên khi tìm

kiếm công việc mới, họ sẽ gặp nhiều khó khăn vì phải cạnh tranh với các đối

tượng lao động khác. Công việc không ổn định cũng sẽ là một trong những

nguyên nhân chính dẫn tới hiện tượng xã hội tiêu cực, làm phát sinh và gia

tăng các tệ nạn xã hội, ảnh hưởng đến ổn định an ninh xã hội tại địa phương.

Vì vậy, theo quan điểm của người viết, thay vì hỗ trợ bằng tiền hoặc hiện

vật, Nhà nước cần có các chính sách hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp thiết thực

hơn như mở các lớp dạy nghề cho người dân đang trong độ tuổi lao động bị

thu hồi đất; tìm kiếm và giới thiệu việc làm cho người dân; giáo dục định

hướng nghề nghiệp cho người dân…. Đồng thời, có thể cân nhắc hình thành

Quỹ hỗ trợ người dân có đất bị thu hồi trong giai đoạn chuyển đổi nghề

nghiệp để chi trả cho các hoạt động nêu trên. Nguồn tài chính dành cho Quỹ

có thể trích từ một phần ngân sách Nhà nước và sự đóng góp của chủ đầu tư.

Ngoài ra, trong một số trường hợp thu hồi đất để thực hiện các dự sản xuất –

kinh doanh, Nhà nước có thể yêu cầu các chủ đầu tư có trách nhiệm giải quyết

một phần việc làm cho người dân có đất bị thu hồi đang trong độ tuổi lao

động.

Thứ ba, bổ sung các quy định tăng cường sự tham gia của người dân

có đất bị thu hồi trong trình tự, thủ tục thu hồi - bồi thường khi Nhà nước

thu hồi đất nông nghiệp

Quy định pháp luật hiện hành còn chưa thực sự đề cao quyền tham gia

đóng góp ý kiến của người dân có đất bị thu hồi trong toàn bộ quá trình thu

hồi – bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp. Hiện nay, trong quá

trình triển khai thu hồi đất và lập phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư,

pháp luật yêu cầu tổ chức làm nhiệm vụ bồi thường, giải phóng mặt bằng có

trách nhiệm lập phương án bồi thường và phối hợp với Ủy ban nhân dân cấp

xã nơi có đất thu hồi tổ chức lấy ý kiến của người dân về phương án bồi

thường theo hình thức họp trực tiếp đồng thời niêm yết công khai phương án

tại trụ sở Ủy ban nhân dân cấp xã, địa điểm sinh hoạt chung của khu dân cư.

Người dân có đất bị thu hồi được quyền nêu ý kiến của mình đối với phương

án bồi thường (theo hướng đồng ý hoặc không đồng ý hoặc cần sửa đổi, bổ

sung một phần trong phương án bồi thường).

Sau khi tổng kết ý kiến, đối với những ý kiến không đồng ý về phương

án bồi thường, tổ chức làm nhiệm vụ bồi thường, giải phóng mặt bằng có

trách nhiệm phối hợp với Ủy ban nhân dân cấp xã nơi có đất thu hồi tổ chức

đối thoại để hoàn chỉnh phương án trình cơ quan có thẩm quyền. Theo đó, chỉ

có duy nhất nội dung đối thoại này được quy định cụ thể trong luật, nhưng

quy định cũng còn tương đối chung chung, mang tính định hướng. Bởi pháp

luật không quy định cụ thể về phương thức tiếp thu ý kiến của người dân và

vấn đề xử lý vi phạm trong quá trình xin ý kiến người dân.

Vì vậy, để đảm bảo hài hòa lợi ích của các bên, hạn chế tính áp đặt của

Nhà nước trong quá trình thực hiện thu hồi – bồi thường, Nhà nước cần bổ

sung thêm các quy định theo hướng tăng cường sự tham gia góp ý, giám sát

hoạt động thu hồi – bồi thường của các cá nhân, cơ quan nhà nước có thẩm

quyền. Theo đó, người dân có đất bị thu hồi có quyền tham gia góp ý từ giai

đoạn thông báo thu hồi đất cho đến khi hoàn thành thủ tục bồi thường cho

người dân và bàn giao đất cho chủ đầu tư thực hiện dự án. Việc tăng cường sự

tham gia của người dân vào quá trình thu hồi – bồi thường ngay từ những giai

đoạn đầu tiên cũng giúp nâng cao sự đồng thuận của người dân, hạn chế tình

trạng khiếu kiện, tố cáo kéo dài và phức tạp.

Bên cạnh đó, để đảm bảo tính thiết thực của việc tiếp thu ý kiến, Nhà

nước cũng cần có những quy định cụ thể hơn về quy trình đánh giá, tiếp thu ý

kiến, trách nhiệm tiếp thu ý kiến đóng góp của người dân và mức xử phạt vi

phạm pháp luật trong trường hợp cá nhân, cơ quan nhà nước có thẩm quyền

không tiếp thu ý kiến của người dân.

3.2. Các giải pháp bảo đảm thực hiện pháp luật về bồi thường khi

Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp từ thực tiễn huyện Thanh Trì, thành

phố Hà Nội

Để đảm bảo thực hiện pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất

nông nghiệp từ thực tiễn huyện Thanh Trì, thành phố Hà Nội, người viết nhận

định cần thực hiện tổng hợp các giải pháp sau:

Thứ nhất, tăng cường tuyên truyền, phổ biến và giáo dục pháp luật về

bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp cho người dân, cán bộ

trực tiếp thực hiện hoạt động thu hồi – bồi thường

Hệ thống quy phạm pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất

nông nghiệp được đánh giá là tương đối phức tạp, lại thường xuyên có sự thay

đổi và điều chỉnh cho phù hợp với tình hình thực tế nên việc tự cập nhật để có

sự am hiểu toàn bộ các quy định pháp luật về vấn đề này không phải dễ dàng.

Việc không am hiểu pháp luật chính là một trong những nguyên nhân dẫn đến

sự không thống nhất về cách thức áp dụng quy định pháp luật, khiếu kiện kéo

dài của người dân trong thời gian qua. Do đó, hoạt động tuyên truyền, phổ

biến và giáo dục pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông

nghiệp cho người dân, các cán bộ trực tiếp thực hiện hoạt động thu hồi – bồi

thường trở nên vô cùng cần thiết, góp phần nâng cao nhận thức của người dân

về hoạt động này để nghiêm chỉnh thực hiện và có khả năng giám sát quá

trình thực hiện của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.

Theo đó, việc tuyên truyền, phổ biến pháp luật phải được thực hiện một

cách thường xuyên bởi các cá nhân, cơ quan, tổ chức có sự am hiểu sâu sắc

đối với các quy định pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông

nghiệp. Hình thức tuyên truyền, giáo dục cần được đa dạng hóa hơn, phong

phú hơn, có thể kết hợp giữa nhiều hình thức như: tổ chức các buổi hội thảo

về vấn đề bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp, tổ chức buổi

tuyên truyền trực tiếp kết hợp với các hoạt động văn hóa văn nghệ, tuyên

truyền thông qua các phương tiện truyền thông như báo chí, truyền hình ….

Nhà nước cần có chính sách tăng cường các buổi tập huấn, phổ biến các

quy định pháp luật mới, những chính sách mới hoặc tổ chức các khóa đào tạo

ngắn hạn liên quan đến hoạt động thu hồi – bồi thường đất nông nghiệp nói

riêng và hoạt động thu hồi – bồi thường nói chung cho các cán bộ trực tiếp

thực hiện. Thông qua hoạt động này, trình độ chuyên môn, kiến thức pháp

luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp của cán bộ làm công

tác bồi thường, hỗ trợ tại địa phương cũng được nâng cao, giúp cho hoạt động

bồi thường, hỗ trợ được đảm bảo đúng quy định ngay từ bước đầu.

Thứ hai, tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát và xử lý vi

phạm trong quá trình thực hiện các quy định pháp luật về bồi thường khi

Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp

Để tăng cường hiệu quả hoạt động bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất

nông nghiệp, Nhà nước cần đẩy mạnh công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát

và xử lý kịp thời các vi phạm xuyên suốt quá trình thực hiện thu hồi – bồi

thường từ khi xây dựng kế hoạch thu hồi –bồi thường, thông báo thu hồi đất

đến ban hành quyết định thu hồi đất, quyết định phê duyệt phương án bồi

thường cho đến khi chi trả tiền bồi thường và giải quyết các khiếu nại, tố cáo

phát sinh.

Hoạt động thanh tra, kiểm tra, giám sát phải được thực hiện thường

xuyên, mang tính định kỳ và được quy định cụ thể trong các văn bản luật. Bên

cạnh đó, pháp luật cũng cần quy định về các đợt kiểm tra, giám sát đột xuất để

đảm bảo xử lý kịp thời những sai phạm trên thực tế, nâng cao tinh thần trách

nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong quá trình thực hiện nhiệm vụ.

Hơn nữa, thông qua quá trình kiểm tra, giám sát để phát hiện những thiếu sót,

bất cập còn tồn tại trong thực tiễn và tìm ra biện pháp khắc phục phù hợp.

Thứ ba, đẩy nhanh quá trình giải quyết khiếu nại, tố cáo của người

dân liên quan đến hoạt động thu hồi – bồi thường khi Nhà nước thu hồi

đất nông nghiệp

Thực tiễn cho thấy, khiếu nại, tố cáo của người dân có đất bị thu hồi là

một trong những nguyên nhân chính dẫn tới việc kéo dài thời gian hoàn thành

thu hồi và bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp. Khiếu nại, tố

cáo chính là biểu hiện rõ nét nhất sự phản đối, bức xúc của người dân đối với

một, một số hoặc toàn bộ các vấn đề liên quan đến hoạt động thu hồi – bồi

thường. Thực tiễn hoạt động khiếu nại, tố cáo của người dân tại huyện Thanh

Trì thời gian vừa qua đã là những minh chứng rõ nét cho hiện tượng này. Vì

vậy, việc giải quyết dứt điểm các khiếu nại, tố cáo của người dân cũng chính

là một biện pháp hữu hiệu, giúp đẩy mạnh hiệu quả thực thi pháp luật về bồi

thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp.

Theo quan điểm của người viết, việc giải quyết khiếu nại, tố cáo liên

quan đến hoạt động thu hồi – bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông

nghiệp cần đặc biệt chú trọng đến yếu tố “hòa giải” và “đối thoại”. Thông

qua hoạt động “hòa giải” và “đối thoại”, các bên được trực tiếp bày tỏ quan

điểm, ý kiến của bản thân đối với việc giải quyết tranh chấp, khiếu nại đồng

thời có thể trao đổi, thỏa thuận với nhau trên cơ sở tôn trọng và cả hai cùng có

lợi.

Cùng với đó, việc kiểm tra và xử lý vi phạm trong quá trình giải quyết

khiếu nại, tố cáo cũng đặc biệt được đề cao để đảm bảo tính thực thi của các

quy định pháp luật. Việc thanh tra và xử lý vi phạm phải được thực hiện đối

với cả hai bên:

(i) Về phía cơ quan có thẩm quyền, cán bộ nhà nước, kiên quyết xử lý

những đối tượng lạm dụng quyền hạn, gây khó khăn cho người sử dụng đất có

ý kiến khiếu nại;

(ii) Về phía người dân, do nhận thức pháp luật không đồng bộ nên dễ bị

dụ dỗ, lôi kéo vào những cuộc biểu tình, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến

tình hình trật tự an toàn tại địa phương nên pháp luật cần có những chính sách

phù hợp để hạn chế tình trạng khiếu kiện, tố cáo kéo dài.

Thứ tư, đẩy mạnh việc công khai hóa, minh bạch hóa thông tin trong

quá trình thực thi pháp luật về thu hồi – bồi thường khi Nhà nước thu hồi

đất nông nghiệp

Vấn đề công khai hóa, minh bạch hóa thông tin trong quá trình thực thi

pháp luật về thu hồi – bồi thường đất nông nghiệp khi Nhà nước thu hồi là

một vấn đề quan trọng nhưng chưa được đảm bảo tuân thủ đầy đủ. Việc cơ

quan nhà nước không công khai, minh bạch thông tin hoặc công khai thông

tin nhưng chưa đầy đủ, rõ ràng gây nên sự không đồng nhất giữa người dân và

các cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Đây là một trong những nguyên nhân

dẫn đến những bạo động trong dân chúng, làm phát sinh những tham nhũng,

tiêu cực trong hoạt động bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp.

Theo đó, người viết đồng tình với quan điểm cho rằng cần phải công

khai, minh bạch những yếu tố sau [24, tr 151-152]:

(i) Quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, đặc biệt là kế hoạch sử dụng đất chi

tiết hàng năm thông qua hoạt động niêm yết công khai, rộng rãi để người dân

được biết;

(ii) Việc sửa đổi, bổ sung và điều chỉnh quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất

tùy từng thời điểm;

(iii) Thông tin liên quan đến hoạt động thu hồi đất, bao gồm: diện tích bị

thu hồi, phạm vi thu hồi, mục đích của việc thu hồi, danh sách đối tượng

thuộc diện thu hồi, thời gian và kế hoạch di chuyển; công khai các dự án đầu

tư, chủ đầu tư thực hiện trong phạm vi đất thu hồi; tiến độ thực hiện dự án;

(iv) Dự thảo về phương án bồi thường, hỗ trợ để người dân bị thu hồi đất

được biết và tham gia đóng góp ý kiến;

(v) Quyết định phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ của cơ quan nhà

nước có thẩm quyền để người dân biết được quyền lợi của mình khi bị Nhà

nước thu hồi đất;

(vi) Các quy trình, thủ tục liên quan đến hoạt động thu hồi – bồi thường

mà các cơ quan, các cán bộ có thẩm quyền thực hiện trên cơ sở các quy định

của luật, từ bước thông báo chủ trương thu hồi đất đến quá trình tổ chức thực

hiện bồi thường, giải phóng mặt bằng và quy trình, thủ tục giải quyết các

khiếu nại, tố cáo và cưỡng chế thu hồi. Đồng thời, công bố công khai kết quả

giải quyết khiếu nại, tố cáo của người dân liên quan đến việc bồi thường, hỗ

trợ để người dân được biết.

Có thể thấy, nếu thực hiện tốt vấn đề công khai, minh bạch các thông tin

về bồi thường đất nông nghiệp, quyền lợi của các bên có liên quan đến hoạt

động thu hồi – bồi thường đất nông nghiệp nói riêng và đất đai nói chung sẽ

được đảm bảo tốt nhất. Bên cạnh đó, hoạt động này cũng sẽ góp phần làm

giảm thiểu những tranh chấp và khiếu kiện về bồi thường đấ nông nghiệp;

đồng thời giúp ngăn ngừa tệ nạn tham nhũng, tiêu cực trong lĩnh vực bồi

thường khi Nhà nước thu hồi đất.

Thứ năm, bản thân người dân có đất bị thu hồi và các cán bộ trực tiếp

thực hiện nhiệm vụ liên quan đến hoạt động thu hồi – bồi thường khi Nhà

nước thu hồi đất nông nghiệp cần nâng cao ý thức tự trau dồi kiến thức

pháp luật về vấn đề này.

Bản thân người dân có đất bị thu hồi và các cán bộ trực tiếp thực hiện

nhiệm vụ cần phải chủ động tìm hiểu và trau dồi kiến thức pháp luật liên quan

đến hoạt động thu hồi – bồi thường đất nông nghiệp. Chỉ khi chủ động tìm

kiếm thông tin, kiến thức pháp luật của những đối tượng này mới có thể nâng

cao, có thể phát hiện và đề xuất xử lý nhiều trường hợp vi phạm pháp luật về

bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp. Mặc dù, hiện nay các hình

thức tuyên truyền, phổ biến pháp luật được diễn ra tương đối phổ biến và

được chú trọng hơn nhưng sẽ không đảm bảo giá trị nếu bản thân người có đất

bị thu hồi và các cá nhân trực tiếp thực hiện nhiệm vụ này không có ý thực tự

trau dồi kiến thức pháp luật.

3.2.1. Công tác quản lý nhà nước về đất đai

Thứ nhất, việc ban hành các văn bản quy phạm pháp luật về quản lý,

sử dụng đất đai và việc thực hiện các văn bản đó. Đất đai luôn là lĩnh vực

nhạy cảm và phức tạp đối với các nước trên thế giới và nước ta cũng vậy. Một

điểm đặc thù của Nhà nước ta đó là đất đai thuộc chế độ sở hữu toàn dân do

vậy để quản lý đất đai thì các văn bản quy phạm pháp luật ở lĩnh vực này cần

phải có tính ổn định và phù hợp với thực tế đất nước. Trong thế kỷ XX, do

đặc thù của đất nước với những biến động lớn về lịch sử, kinh tế, xã hội dẫn

đến các chính sách pháp luật về đất đai luôn luôn được thay đổi cho phù hợp

với từng giai đoạn lịch sử. Sau Đại hội Đảng Cộng sản Việt Nam lần thứ VI

năm 1986 đề ra nghị quyết về đổi mới đất nước, để phù hợp với thực tế, nước

ta đã 04 lần ban hành Luật Đất đai (vào các năm 1987, 1993, 2003, 2013) với

03 lần sửa đổi, bổ sung (vào năm 1998, 2001 và 2009) cùng hàng trăm văn

bản hướng dẫn thi hành. Qua những lần thay đổi nảy, chính sách pháp luật về

bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp không

ngừng được bổ sung, hoàn thiện hơn giúp cho việc triển khai cac dự án để

phát triển kinh tế xã hội ngày càng nhanh chóng và thuận lợi hơn. Tuy nhiên,

trong thực tế, do các văn bản quy phạm pháp luật về quản lý, sử dụng đất đai

còn chưa thống nhất, có sự chồng chéo và tính ổn định không cao gây nhiều

khó khăn cho công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi

đất.

Ngoài việc ban hành các văn bản quy phạm pháp luật thì việc áp dụng

các văn bản đó vào thực tiễn cũng vô cùng quan trọng. Bộ Tài nguyên – Môi

trường khi báo cáo trước Ủy ban thường vụ Quốc hội năm 2013 đã nhận định

về tình trạng chậm bồi thường, giải phóng mặt bằng ở các địa phương là do

chính sách thường xuyên thay đổi và do các cơ quan có thẩm quyền không

thực hiện đúng quy định của pháp luật [2, tr10]. Như vậy có thể thấy ở các

cấp cơ sở việc tuyên truyền phổ biến pháp luật chưa sâu rộng dẫn đến một bộ

phận người dân và cả các cơ quan có thẩm quyền quản lý đất đai đều nhận

thức chưa đúng, chưa đủ cùng với đó là việc thiếu công khai, minh bạch, thiếu

dân chủ ở địa phương là nguyên nhân chính dẫn đến việc thực thi pháp luật

còn yếu kém, làm giảm lòng tin của nhân dân và của nhà đầu tư, ảnh hưởng

trực tiếp đến công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi

đất.

Thứ hai, công tác quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất. Đây được coi là giải

pháp tổng thể cho việc định hướng nền kinh tế trong tương lai, vì thông qua việc

quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất để Nhà nước có thể can thiệp vào các mối quan

hệ về đất đai. Việc can thiệp này sẽ giúp cho Nhà nước dễ dàng hơn trong việc

quản lý, sử dụng đất đai, Nhà nước vừa có thể khắc phục những hạn chế do lịch

sử để lại vừa nhanh chóng giải quyết những vấn đề phát sinh trong quá trình phát

triển kinh tế xã hội đặt ra.

Công tác quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đã ảnh hưởng đến chính

sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi ở các mặt như:

Nó là một trong những căn cứ quan trọng để thực hiện việc cho thuê, giao và

chuyển mục đích sử dụng đất bởi theo quy định của Luật đất đai 2013 thì chỉ

được thực hiện việc cho thuê đất, giao đất khi có quyết định thu hồi đất của

người đang sử dụng đất; việc quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất cũng tác động

trực tiếp đến giá chuyển nhượng quyền sử dụng đất, qua đó ảnh hưởng đến

giá bồi thường đất khi bị thu hồi.

Thứ ba, công tác đăng ký đất đai và cấp giấy chứng nhận quyền sử

dụng đất. Cũng như quy định của các nước trên thế giới, thì ở Việt Nam đất

đai cũng là một trong các tài sản phải đăng ký quyền sử dụng, quyền sở hữu.

Khi đăng ký đất đai thì người sử dụng mới được Nhà nước cấp Giấy chứng

nhận quyền sử dụng đất. Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất này được coi là

chứng thư pháp lý khẳng định quyển sử dụng đất của người dân và là căn cứ

chính xác, an toàn cho việc thu hồi, chấp thuận và từ chối các quyền về đất.

Trong việc bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi thì

GCNQSDĐ là căn cứ để xác định loại đất, diện tích đất được tính bồi thường

và đối tượng được bồi thường. Tuy nhiên, hiện nay công tác đăng ký đất đai

nói chung và công tác đăng ký biến động về sử dụng đất ở nước ta còn yếu

kém, việc cấp GCNQSDĐ vẫn chưa hoàn tất, do vậy ảnh hưởng lớn đến việc

bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất, làm chậm quá

trình giải phóng mặt bằng và nảy sinh nhiều vụ khiếu kiện, tranh chấp đất đai.

3.2.2. Giá đất và định giá đất

Giá đất là một trong những nhân tố ảnh hưởng mạnh đến bồi thường,

hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất nói chung và đất nông nghiệp

nói riêng. Bởi giá đất liên quan trực tiếp đến giá bồi thường cho người bị thu

hồi đất. Như ta đã biết, giá đất chính là số tiền được tính trên một đơn vị diện

tích đất, vậy giá đất được hình thành trong các trường hợp nào?

Theo quy định của pháp luật nước ta hiện nay thì giá đất được hình

thành từ hai nguồn: Thứ nhất là do Nhà nước quy định hay có thể nói là do

UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương quy định dựa trên việc căn

cứ vào nguyên tắc, phương pháp xác định giá đất và khung giá đất của Chính

phủ quy định; Thứ hai là giá đất được hình thành từ các giao dịch về quyền sử

dụng đất.

Trong công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi

đất để xác định được mức giá đền bù cho người dân thì trước tiên các cơ quan

Nhà nước có thẩm quyền phải xác định được giá đất một cách chính xác, hợp

lý. Mà muốn làm được điều này thì cần phải hiểu biết về định giá đất. Định

giá đất chính là sự ước tính về giá trị của đất bằng hình thái tiền tệ cho một

mục đích sử dụng đã được xác định, tại một thời điểm xác định. Tuy nhiên,

định giá đất chỉ có thể ước tính về mặt giá trị chứ không thể tính đủ, tính đúng

như việc định giá các tài sản thông thường khác. Ở nước ta, việc định giá đất

nói chung và đất nông nghiệp nói riêng để bồi thường khi thu hồi đất được

căn cứ vào mức giá phù hợp với giá đất phổ biến trên thị trường hoặc thu

nhập từ việc sử dụng đất (Điều 112, Luật Đất đai 2013), nhưng Luật lại không

giải thích cụ thể như thế nào là “phù hợp”, chính vì vậy trong thực tế các vụ

khiếu nại liên quan đến bồi thường, hỗ trợ khi thu hồi đất chủ yếu đều là

khiếu nại việc bồi thường giá đất nông nghiệp quá thấp so với giá đất ở thị

trường chuyển nhượng, trong khi giá đất tái định cư thì lại quá cao so với giá

bồi thường đất bị thu hồi.

Do vậy, việc định giá đất là vô cùng quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp

đến công tác giải phòng mặt bằng, nếu giá đất quá thấp không được sự đồng

tình của người sử dụng đất sẽ dẫn đến việc GPMB chậm, kéo theo đó là chậm

tiến độ triển khai dự án, có thể làm lỡ cơ hội đầu tư.

Tiểu kết chương

Từ những phân tích và đề xuất phương hướng hoàn thiện quy định pháp

luật, các giải pháp bảo đảm thực hiện pháp luật về bồi thường khi Nhà nước

thu hồi đất nông nghiệp từ thực tiễn huyện Thanh Trì, người viết rút ra một số

kết luận sau:

1. Việc hoàn thiện quy định pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu

hồi đất nông nghiệp là vô cùng cần thiết. Bởi thực trạng quy định pháp luật về

bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp vẫn còn tồn tại nhiều bất

cập.

2. Việc hoàn thiện quy định pháp luật và đề xuất giải pháp đảm bảo thực

hiện pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp phải đảm

bảo phù hợp với chủ trương của Nhà nước, đảm bảo quyền lợi của các bên,

của cộng đồng, xã hội, phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội của Việt Nam.

3. Giải pháp hoàn thiện quy định pháp luật về bồi thường khi Nhà nước

thu hồi đất từ thực tiễn thi hành tại huyện Thanh Trì tập trung vào các quy

định còn chưa phù hợp đặc biệt là các quy định về giá bồi thường, các chế độ

hỗ trợ cho người dân, trình tự, thủ tục thu hồi đất và bồi thường đất nông

nghiệp,….

4. Giải pháp đảm bảo việc thực hiện quy định pháp luật về bồi thường

khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp từ thực tiễn thi hành tại huyện Thanh

Trì xoay quanh các giải pháp nhằm nâng cao tinh thần trách nhiệm của các cá

nhân, cơ quan nhà nước có thẩm quyền trong việc thực hiện thu hồi – bồi

thường đất, nâng cao hiểu biết của người dân về hoạt động thu hồi – bồi

thường và tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật.

KẾT LUẬN

Trong quá trình công nghiệp hóa – hiện đại hóa đất nước, vấn đề chuyển

đổi cơ cấu kinh tế từ một nước thuần nông sang một nước công nghiệp hiện

đại là một yêu cầu cần thiết. Điều này dẫn đến nhu cầu chuyển đổi một phần

diện tích đất nông nghiệp hiện có sang các mục đích khác đặc biệt vì lợi ích

quốc gia, dân tộc, vì sự phát triển kinh tế đất nước. Và khi đó, vấn đề thu hồi

– bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp của người dân được đề

cao. Thời gian qua, với sự biến đổi của hệ thống pháp luật điều chỉnh hoạt

động thu hồi – bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp, hoạt động

thu hồi – bồi thường đã dần đi vào quy củ với mục đích đảm bảo hài hòa lợi

ích của các bên.

Tuy nhiên, bên cạnh những ưu điểm, hoạt động thu hồi – bồi thường

cũng còn tồn tại nhiều điểm hạn chế cần kịp thời điều chỉnh. Qua quá trình

tìm hiểu thực tế hoạt động thu hồi – bồi thường khi thu hồi đất nông nghiệp

tại địa bàn huyện Thanh Trì, những vấn đề còn vướng mắc và gây nhiều bức

xúc cho người dân trong thời gian qua là giá bồi thường đất nông nghiệp còn

quá thấp so với giá trị của đất sau khi thực hiện các dự án, tính công khai

trong hoạt động này còn thấp, sự tham gia đóng góp ý kiến của người dân đối

với các vấn đề trong bồi thường còn chưa được chú trọng và việc giải quyết

khiếu nại, tố cáo của người dân còn chậm trễ …. Điều này đã dẫn đến hàng

loạt các cuộc biểu tình của người dân tại trụ sở các cơ quan nhà nước có thẩm

quyền hoặc tại nơi dự án thực hiện để đòi quyền lợi, gây mất trật tự an toàn xã

hội trên địa bàn.

Vì vậy, yêu cầu cấp thiết đặt ra là cần phải có các biện pháp hoàn thiện

quy định pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp đồng

thời có giải pháp đảm bảo hiệu quả thực thi các quy định pháp luật về bồi

thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp trên thực tế. Do đó, trong quá

trình phân tích, bình luận các quy định pháp luật hiện hành về hoạt động thu

hồi – bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp, chỉ ra những ưu

điểm, hạn chế trong quá trình thực thi các quy định pháp luật tại huyện Thanh

Trì, thành phố Hà Nội, người viết cũng đề xuất các giải pháp hoàn thiện quy

định pháp luật và đảm bảo hiệu quả thực thi trên thực tiễn. Thông qua đó,

người viết mong muốn có thể đóng góp một phần công sức vào quá trình hoàn

thiện quy định pháp luật, nâng cao hiệu quả thực thi hướng tới đảm bảo tối đa

quyền lợi của người dân có đất bị thu hồi – bộ phận yếu thế nhất trong quan

hệ pháp luật về thu hồi – bồi thường đất nông nghiệp.

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

TÀI LIỆU TIẾNG VIỆT

1. Bộ Tài chính (2017), Thông tư số 80/2017/TT-BTC hướng dẫn việc xác

định giá trị quyền sử dụng đất, tiền thuê đất, tài sản gắn liền với đất được

hoàn trả khi nhà nước thu hồi đất và việc quản lý, sử dụng số tiền bồi

thường tài sản do nhà nước giao quản lý sử dụng, số tiền hỗ trợ khi nhà

nước thu hồi đất nhưng không được bồi thường về đất, ban hành ngày

02/08/2017, Hà Nội;

2. Bộ Tài nguyên – Môi trường (2014), Thông tư số 37/2014/TT-BTNMT

quy định chi tiết về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi

đất ban hành ngày 30/06/2017, Hà Nội;

3. Chính phủ (2014), Nghị định số 43/2014/NĐ-CP quy định chi tiết thi

hành một số điều của Luật đất đai, ban hành ngày 15/05/2014, Hà Nội;

4. Chính phủ (2014), Nghị định số 44/2014/NĐ-CP quy định về giá đất,

ban hành ngày 15/05/2014, Hà Nội;

5. Chính phủ (2014), Nghị định số 47/2014/NĐ-CP quy định về bồi

thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất, ban hành ngày

15/05/2014, Hà Nội;

6. Chính phủ (2014), Nghị định số 104/2014/NĐ-CP quy định về khung giá

đất, ban hành ngày 14/11/2014, Hà Nội;

7. Chính phủ (2017), Nghị định số 01/2017/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số

Nghị định quy định chi tiết thi hành Luật đất đai, ban hành ngày

06/01/2017, Hà Nội;

8. Trần Văn Duy, “Tăng cường hiệu quả quản lý nhà nước về bồi thường

khi thu hồi đất nông nghiệp”, Luật sư Việt Nam – Liên đoàn Luật sư

Việt Nam số 11/2016;

9. Đại học Luật Hà Nội (2016), “Giáo trình Luật đất đai”, tái bản lần thứ

13, Nxb. Công an nhân dân;

10. Đại học Luật Hà Nội (1999), “Từ điển giải thích thuật ngữ Luật học về

Luật Đất đai, Luật Lao động, Tư pháp quốc tế”, NXB Công an nhân

dân, Hà Nội;

11. Hoài Lam, Bài viết “Tăng trưởng ngành nông nghiệp là điểm sáng của

kinh tế Việt Nam” đăng trên Báo điện tử của Đài tiếng nói Việt Nam tại

https://vov.vn/kinh-te/tang-truong-nganh-nong-nghiep-la-diem-sang-cua-

kinh-te-viet-nam-820467.vov, cập nhật đến ngày 2/10/2018;

12. Nguyễn Thị Nga, “Bàn về vấn đề giá đất theo Luật đất đai 2013”, Tạp

chí Nhà nước và Pháp luật, tháng 5/2015;

13. Hoàng Thị Thu Phương, “Bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông

nghiệp tại tỉnh Quảng Bình”, Dân chủ và Pháp luật – Bộ Tư pháp số

10/2017;

14. Quốc hội (2013), Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam

ban hành ngày 28/11/2013, Hà Nội;

15. Quốc hội (2013), Luật đất đai số 45/2013/QH13, ban hành ngày

28/11/2013, Hà Nội;

16. Quốc hội (2003), Luật đất đai số 13/2003/QH11, ban hành ngày

26/11/2003, Hà Nội;

17. Quốc hội (1993), Luật đất đai số 24-L/CTN, ban hành ngày 14/07/1993,

Hà Nội;

18. Quốc hội (1987), Luật đất đai số 3-LCT/HĐNN8, ban hành ngày

29/12/1987, Hà Nội;

19. Quốc hội (2015), Luật tố tụng hành chính số 93/2015/QH13, ban hành

ngày 25/11/2013, Hà Nội;

20. Quốc hội (2011), Luật khiếu nại số 02/2011/QH13, ban hành ngày

11/11/2011, Hà Nội;

21. Quốc hội (2018), Luật tố cáo số 25/2018/QH14, ban hành ngày

12/06/2018, Hà Nội;

22. Dương Đức Sinh, “Pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất

nông nghiệp và thực tiễn thi hành tại thị xã từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh”, Luận

văn thạc sĩ – Trường Đại học Luật Hà Nội, năm 2017;

23. Thanh Trì, “Giới thiệu chung về huyện Thanh Trì” trên trang

https://thanhtri.hanoi.gov.vn/gioi-thieu;

24. Phạm Thu Thủy, “Pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất

nông nghiệp ở Việt Nam”, Luận án tiến sĩ luật học – Trường Đại học

Luật Hà Nội, năm 2014.

25. Nguyễn Quang Tuyến, “Vấn đề lý luận xung quanh khái niệm bồi

thường khi Nhà nước thu hồi đất”, Tạp chí Luật học, số 1/2009.

26. Ủy ban nhân dân huyện Thanh Trì, “Báo cáo kết qủa thực hiện nhiệm vụ

phát triển kinh tế - xã hội, an ninh quốc phòng năm 2018, nhiệm vụ

trọng tâm năm 2019”;

27. Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội (2017), Quyết định số 10/2017/QĐ-

UBND ban hành quy định các nội dung thuộc thẩm quyền của Ủy ban

nhân dân thành phố hà nội về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà

nước thu hồi đất trên địa bàn thành phố Hà NộI; ban hành ngày

29/03/2017, Hà Nội;

28. Viện Khoa học pháp lý – Bộ Tư pháp và Bộ Tài nguyên và Môi trường

(2006), “Từ điển luật học”, NXB Từ điển Bách khoa và NXB Tư pháp

Hà Nội;

TÀI LIỆU TRÊN INTENRT

29. https://vov.vn/kinh-te/tang-truong-nganh-nong-nghiep-la-diem-sang-cua-

kinh-te-viet-nam-820467.vov

30. https://thanhtri.hanoi.gov.vn/gioi-thieu

31. http://kinhtedothi.vn/huyen-thanh-tri-tiep-tuc-thu-hoi-dat-thuc-hien-du-

an-tay-nam-kim-giang-324773.html

32. https://baovemoitruong.org.vn/thanh-tri-ha-noi-uan-khuc-trong-viec-thu-

hoi-dat-nong-nghiep-tai-xa-tan-trieu/

33. http://www.nhandan.com.vn/bandoc/item/39031502-bat-cap-trong-den-

bu-tai-dinh-cu-tai-mot-so-du-an-o-huyen-thanh-tri.html

34. https://baomoi.com/vuong-mac-tai-hai-du-an-lon-tren-dia-ban-thanh-

tri/c/29026491.epi

35. https://baomoi.com/du-an-tay-nam-kim-giang-i-bai-4-khong-co-dat-bi-

thu-hoi-van-duoc-tai-dinh-cu/c/29819040.epi

Luận văn Thạc sĩ Luật Kinh tế: Bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp theo pháp luật đất đai từ thực tiễn huyện Thanh Trì, thành phố Hà Nội

MỤC LỤC

Có thể bạn quan tâm

Luận văn Thạc sĩ: Quản lý hoạt động phát triển nhận thức cho trẻ mẫu giáo ở các trường mầm non, huyện Hoàng Su Phì, tỉnh Hà Giang

Luận văn Thạc sĩ tóm tắt: Pháp luật về điều kiện đầu tư kinh doanh trong lĩnh vực giáo dục, đào tạo ở Việt Nam

Luận văn Thạc sĩ: Sự nghiệp nghiên cứu phê bình văn học của Hoài Thanh

Luận văn Thạc sĩ: Tiểu thuyết của Đỗ Phấn từ góc nhìn sinh thái

Luận văn Thạc sĩ: Giải pháp ứng phó với nhập cư ở Liên minh Châu Âu

Luận văn Thạc sĩ: Diễn ngôn về giới nữ trong văn xuôi nữ Việt Nam đương đại (khảo sát sáng tác của Dạ Ngân, Y Ban, Lý Lan, Nguyễn Thị Thu Huệ)

Luận văn Thạc sĩ: Xây dựng mức phát thải tham chiếu rừng khu vực huyện Bảo Lâm tỉnh Lâm Đồng

Luận văn Thạc sĩ: Đặc điểm nhân vật chính trong ba tác phẩm của Franz Kafka: Lâu đài, Vụ án, Hóa thân

Kháo luận tốt nghiệp: Vận dụng lí thuyết học tập trải nghiệm vào dạy học Thống kê - Xác suất ở lớp Hai

Luận văn Thạc sĩ: Xây dựng hệ thống điều khiển và thu nhận dữ liệu cho Robot dịch vụ

Luận văn Thạc sĩ: Thế giới nhân vật trong truyện ngắn Lê Minh Khuê sau năm 1975

Luận văn Thạc sĩ: Tác động của cấu trúc vốn đến hiệu quả hoạt động của các ngân hàng thương mại cổ phần niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam

Luận văn Thạc sĩ: Kiểm soát rủi ro tín dụng bán lẻ tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam chi nhánh Thủ Thiêm

Luận văn Thạc sĩ: Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả kinh doanh của ngân hàng thương mại cổ phần niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam

Luận văn Thạc sĩ: Các nhân tố ảnh hưởng đến hành vi sử dụng dịch vụ ngân hàng điện tử tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh Thủ Đức

Luận văn Thạc sĩ: Các yếu tố tác đồng đến nợ xấu tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn - Chi nhánh Tiền Giang

Luận văn Thạc sĩ: Yếu tố ảnh hưởng đến quyết định sử dụng dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam (Vietinbank)

Luận văn Thạc sĩ tóm tắt: Pháp luật về du lịch biển, thực tiễn tại tỉnh Bình Định

Luận văn Thạc sĩ: Ảnh hưởng của các yếu tố thương hiệu với vai trò trung gian của Marketing truyền miệng đến quyết định chọn việc làm của nhân viên GenZ tại chuỗi nhà hàng gà rán Popeyes khu vực Thành Phố Hồ Chí Minh

Luận văn Thạc sĩ: Ảnh hưởng của Marketing mix đến ý định học cao học của sinh viên khối ngành kinh tế thuộc Trường Đại học Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh

Tài liêu mới

Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu xây dựng thuật toán thích nghi và học tăng cường cấu trúc Actor - Critic điều khiển bám quỹ đạo cho robot di động đa hướng mecanum

Luận án Tiến sĩ: Cơ cấu bệnh tim mạch và chất lượng cuộc sống của người cao tuổi mắc suy tim, rung nhĩ điều trị tại Bệnh viện Thống Nhất, thành phố Hồ Chí Minh

Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu hiện tượng nứt dăm đê sông vùng đồng bằng sông Hồng và dự báo khả năng bị nứt của một số đoạn đê

Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu xây dựng giải pháp đảm bảo an toàn thông tin cho quá trình học liên kết dựa trên mật mã

Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Phát triển năng lực đánh giá công nghệ cho học sinh trong dạy học môn Công nghệ 11 ở trường trung học phổ thông

Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu phân loại chi cầu diệp – Bulbophyllum Thouars (Orchidaceae) ở vùng Tây Nguyên bằng phương pháp hình thái và phân tử

Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu đặc điểm phân bố và dinh dưỡng của các loài lưỡng cư ở Vườn Quốc gia Bến En và Khu bảo tồn thiên nhiên Pù Luông, tỉnh Thanh Hóa

Luận án Tiến sĩ: Tổng hợp luật dẫn và điều khiển cho một lớp tên lửa đối hải trên cơ sở ứng dụng mạng nơ ron và hệ mờ

Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu tổng hợp hệ điều khiển góc Pitch tua bin gió trong điều kiện có nhiễu tác động

Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu hóa học lipid của hai loài san hô thủy tức Millepora dichotoma và Millepora platyphylla ở Việt Nam

Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu kiểm soát phân phối công suất kéo trên cầu chủ động của ô tô con bằng ABS

Luận án Tiến sĩ: Ứng dụng phản ứng Domino vào tổng hợp các dẫn xuất Podophyllotoxin, Pyrimidine và đánh giá hoạt tính sinh học của các chất tổng hợp được

Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu thành phần hóa học và một số hoạt tính sinh học của cây chùm ngây (Moringa oleifera)

Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu thành phần hóa học và ứng dụng ức chế ăn mòn cho thép của cao chiết xuất từ cây Lộc vừng thuộc họ Lecythidaceae

Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu hiện tượng nứt dăm đê sông vùng đồng bằng sông Hồng và dự báo khả năng bị nứt của một số đoạn đê

AI tóm tắt

Giới thiệu tài liệu

Đối tượng sử dụng

Từ khoá chính

Nội dung tóm tắt

Giới thiệu

Về chúng tôi

Việc làm

Quảng cáo

Liên hệ

Chính sách

Thoả thuận sử dụng

Chính sách bảo mật

Chính sách hoàn tiền

DMCA

Hỗ trợ

Hướng dẫn sử dụng

Đăng ký tài khoản VIP

093 303 0098

support@tailieu.vn

Phương thức thanh toán

Theo dõi chúng tôi

Facebook

Youtube

TikTok