Các Nữ Thần Dưới Trướng Cờ Hai Bà Trưng

1

Nhân Vật Lịch sử

Các Nữ Thần Dưới Trướng Cờ Hai Bà Trưng

Ị Ọ ng Công Chúa, Khâu Ni Công Chúa, Bà Chúa B u, Đ Bát V Đông ị ọ ầ ệ ượ ọ ạ ề ệ Ả Ạ CH ) ỉ ệ ữ NG CÔNG CHÚA (Nàng ườ ng có trò ch i đ c s c: đó là trò hú đáo ở ườ ơ ặ ắ ọ ọ ứ ng mà có ý nghĩa k ni m m t N ơ ả ườ ằ ỷ ệ ng, t nh Vĩnh Phú ngày nay, trong nh ng ngày h i làng ộ thôn Lũng Ngo i và trò kéo co thôn ở ạ c chân ấ ườ ướ ộ ế c. Còn kéo co là trai gái thi nhau kéo co b ng m t chi c ộ ượ ộ ữ

ị ượ ầ ủ ồ ườ Ch . ễ Chàng l n lên b quân cai tr Tàu b t v làm Ả Ả ạ Ả c hai ng ị ị i con gái ắ ề ng con, ít lâu cũng ch t. Nàng Chàng và ế ớ ươ Ả ế ế ấ ọ ng sót cha m và ch , nên quy t chí tr thù. Nàng đ c ng ươ ẹ ả ườ ậ i c u c c u nuôi cho đ n khi khôn l n, l y tên là Lê Ng c Trinh. ớ ị ậ ượ ỡ i tr ọ ẽ ặ ề ng quân, l ế c m t toán quân nh đ ch ng nhau ộ ụ ướ ướ ọ ượ ỏ ể ố ng hai bà Tr ng, đánh ư ạ ướ ạ i ậ ọ ượ ệ t quân ta, sai phó soái ng Mã Vi n quy t di ệ ư ế ệ ạ ặ ạ ấ ờ ơ ế ả ứ ề ng qu n lĩnh. Nàng không h s hãi, xông vào giao chi n, t ề ợ ạ ư ố ươ t nhi u nh ng chúng c ào ào li u m ng. Lê Ng c Trinh ươ ồ ỡ ề ớ ả ế i d c ngang làm cho gi c kinh h i, ch y d t c ra. Tên ch t ạ ủ ướ c lúc lâu, d i y m b đ u, tung múa b n phía. D i y m vùn v t vây t a trên ở ầ ặ ấ ạ ả ố ầ ự ượ ả ọ ự ậ ấ ủ ầ ờ ả ế ụ ậ ề ầ . Sau tr n y, d i y m c a nàng bay v ả ế ọ đây. ch c c t Tác gi : ả Đ TH H O - MAI TH NG C CHÚC Ổ Ị Ả G m: Ng c Ph ồ Cung Công Chúa, Bát N n Công Chúa, Ng c Quang Công Chúa, Thi u Hoa Công Chúa, Ph t Nguy t Công Chúa. ậ NG C PH ƯỢ Ọ Xã Lũng Hòa, huy n Vĩnh T th Hòa Loan. Ném đá là trai gái l y đá ném vào m t cái c c nh n cách m i b r ng, c ném trúng c c là đ ọ ộ dây song. Đây không ph i là trò ch i thông th Th n c a làng. H i đó v ch ng ông bà Lê Hoàn và Nguy n Th Kim sinh đ ợ ồ xinh đ p, đ t tên là ẹ ặ ti u thi p, bu n b c mà ch t. Ông bà Lê Hoàn th ế ồ ự ể Ch đ ạ ượ ậ Lê Ng c Trinh th bày v , giúp đ , xóm làng tin yêu, nên l p đ v i gi c Hán. Toán quân sau đó kéo v qui ph c d ớ th ng nhi u tr n. Bà Tr ng lên ngôi, phong cho Ng c Trinh làm đ i t ư ề ắ cho hi u là Ng c Ph ng Công Chúa. Nh ng b n Hán l i kéo sang. Tên ch t ủ ướ ọ ọ L u Long m tr n b t ng , vây ch t tr i Đàm Luân, n i mà Công Chúa Ng c ở ậ ư Ph ố xung h u đ t su t ữ ộ ả ượ c ngày tr i. Gi c b gi ặ ị ế ờ ọ ả đánh mãi đ n n i m c thanh g m, r i l tay, g m r t xu ng đ t. Nàng l p t c ậ ứ ế ổ ẻ ả ấ c i ngay d i y m, b c đá ọ ả ế ở ỏ ụ ố d ấ ng Mã Vi n th y ướ ọ ệ ị v y n i nóng, thúc quân s n vào. Ng c Trinh c c m c đ ổ ậ ả ế ụ đ t, đá văng ra. Nàng đành phóng ng a lui v Đ m Sen mà hóa. Nhân dân kinh ph c ứ uy vũ, th nàng làm th n, hàng năm cúng t ề ế đ c ph n Hòa Loan, nên Hòa Loan có t c kéo co. Còn hòn đá b c trong d i y m văng ị xu ng thôn Lũng Ngo i. Vì v y trò hú đáo đ ạ ượ ổ ứ ở ậ ố

2

ở ạ ế ườ ọ ị ặ ạ ỏ ẩ ắ ể ệ ề

ố ụ ượ ệ ắ ố ộ ạ ẻ ễ ệ ụ ệ ữ ấ ư ồ ườ ề ệ ứ ườ ậ i t p luy n các môn ệ ọ ẹ ả ấ ế i theo càng ngày càng đông đúc. Dân làng g i nàng là s cô Khâu Ni. B y gi i nô n c tán đ ng. Nàng ọ

ủ ở ở ắ ư ả ả ỉ ộ ằ ế ậ ố ồ ả ế ế ị ấ ả ị ở ầ ủ ấ ớ ả ấ ớ ủ Luy Lâu, tên thái thú Tô Đ nh ph i b ch y là nh công r t l n c a ả ỏ ạ ờ

ư ả ấ ậ ệ ạ ỉ ở ế ố i ngôi chùc cũ, treo tr ng ạ ổ ự ạ ử ố ờ ở ề ầ ậ ậ ấ ườ ế ỏ i qua đ ụ ế ả ậ Nh t Chiêu. Khi i kiêng m c áo đ áo vàng vì đó là màu y ph c c a Khâu Ni khi ườ ng ạ ỗ i ch . L i còn có các ẻ ặ ụ ủ trâu thui c con, khi h c , dân làng và ng i m t con dao, x o th t ăn t ỗ ườ ỗ ạ ạ ị ượ ướ ờ ơ ộ ộ ị c phép m i ng ườ p c , b i ch i r t nh n nh p. ả ấ ể ẹ ạ ề ề ặ ặ ạ ầ ố ặ

huy n L p Th ch (Vĩnh Phú) ngày nay, có m t bà c già tr ng d ộ c m t ạ ộ ồ ượ ầ ứ ậ ầ ớ ả ụ ế ả ồ ứ ế ư ấ ệ ơ ở ỉ ươ ổ ầ ế ữ ộ ộ ầ ậ ặ ấ ự ạ ọ ầ ng náo nhau qua ngày, đ ầ ươ ầ ượ ẹ KHÂU NI CÔNG CHÚA (NÀNG A) i h Quách, quê ườ vùng này ngày nay là ngã ba B ch H c. Đ n m i Nàng A là ng sáu tu i thì ba m m t c , làng xóm b gi c Hán giày xéo. Nàng b nhà ra đi, vào m t ộ ẹ ấ ả ổ ngôi chùa n náo, tu hành. ệ B ngoài là đi tu, nh ng b trong nàng A r p tâm rèn luy n đ có th ra làm vi c ể ề ư c b gi c thù giày xéo, nàng không th nào yên tâm. Nh ng nghĩa. Nhìn c nh đ t n ư ể ấ ướ ị ặ ả trong chùa, nàng A mu n hành đ ng ph i có tài có đ c, thu ph c đ c lòng dân. Ở ứ ả ộ h c thu c đ ch a b nh, luy n t p võ ngh , b n cung, múa ki m, ném lao. Có l n, ầ ọ ế ệ ậ ố ể ữ ệ ọ sau chùa, nàng A b o d n ra bu c thu c cho c p. m t con c p tr d , o n mình ạ ở ở ạ ằ ộ n. Đ xong, c p tha con đi và không bao C p m c m đ ng làm hi u nh bi t t ọ ọ ư ế ạ ơ ộ t chuy n càng thêm kính ph c nàng A. qu y nhi u làng xóm n a. Dân chúng bi gi ờ ờ Ng ọ ườ nàng Khâu Ni m i nói rõ chí nguy n c a mình. M i ng ệ ủ ớ ọ t tài v chi n đ u. Nàng ch d n m i ng Khâu Ni còn t r t bi ế ấ ỉ ẫ ỏ ệ võ ngh và tr n pháp, c đánh b l n đánh th y. ộ ẫ ả ậ ệ ộ Mê Linh, nàng Khuân Ni đem c b n b đi Nghe ch em Tr ng Tr c kh i nghĩa ị c bà Tr ng giao cho ch huy m t b quân th y. Khi ra tr n, nàng Khâu Ni theo, đ ộ ộ ư ượ th ng ch huy quân b ng m t chi c tr ng l nh r t l n. Ti ng tr ng đánh lên làm ệ ố ỉ ườ vang đ ng c núi sông, phía quân đ ch nghe cũng ho ng h n khi p vía, m t c tinh ộ th n. Tr n đánh ậ nàng Khâu Ni. ậ Hai bà Tr ng lên ngôi, phong nàng A là Khâu Ni Công Chúa, cho cai qu n p Nh t ồ Chiêu, nay là xã Liên Châu, huy n Yên L c, t nh Vĩnh Phú. Nàng Khâu Ni l p đ n tr i, s a sang l chùa, vì th chùa y có tên là chùa treo ấ tr ng (Huy n C T ). ề Sau khi nàng Khâu Ni m t, nhân dân tôn làm th n, l p đ n th cúng t , m i ng ọ nàng ra tr n. Còn có t c t già tr l n bé đ ẻ ớ trò c p c u, c ướ ầ Công Chúa Khâu Ni sau này còn hi n linh, giúp vua Đinh Tiên Hoàng d p lo n, giúp các vua Lê Đ i Hành, Tr n Thái Tông đánh gi c T ng, gi c Nguyên. Các tri u đ u có s c phong t ng. ắ BÀ CHÚA B UẦ Ngày x a ệ ư ở . Cây b u l n lên nh ng không th y ra hoa k t qu gì c , dây b u c cây b u r t l ầ ấ ạ ấ n dài lan ra, lan mãi. Dây lan ra r t dài, bò lên c núi đ i, c th mà lan đ n t n ế ậ ả ở đó. T đó thì dây b u ầ huy n S n D ng, t nh Tuyên Quang, r i leo lên t n núi cao ừ ậ ồ trong trái b u y, n ra m t cô m i b t đ u tr hoa và k t thành m t trái b u. R i t ộ ở ấ ấ ớ ắ ầ ồ ừ ế ầ ề i. Cô gái l n theo dây b u v gái, ch vài ngày sau đã l n thành m t thi u n xinh t ầ ươ ớ ỉ đ n g c cây, g p bà già tr ng b u, nh n bà làm m . M i ng , g i ngay i th y s l ọ ẹ ồ ế ố cô gái là cô B u. Và ng n núi Tuyên quang cũng đ ượ ọ ọ Hai m con n ẹ n núi chôn. Khi đào đ t đ chôn m , nàng b t đ lên s ắ ượ ấ ể ườ là, m i khi nàng gõ vào chuông thì m i ng nhà. Đi u kỳ l ọ ề ườ c g i là núi B u. ẹ c ít lâu thì bà c m t. Nàng B u đem m ụ ấ ề c m t cái chuông, đem v ộ ế i xa g n khi nghe ti ng ườ ầ ạ ỗ

ộ ộ ả ế ề ụ ầ ấ ủ ạ ạ ư ế c di ệ ệ ấ i tr

ể ề c giao vi c ch ng ố ệ ượ c Tr ng chúa phong làm ư ề ứ ng c Hai Bà Tr ng, đ ờ ượ ớ t thù. Ai n y đ u c c lòng, xin vâng theo l nh. ụ ướ ướ ư c nhi u chi n công hi n hách, đ ế ầ ộ ạ ầ ư ố ấ ạ ủ ả ự ớ ầ ứ ự ờ ầ ầ ề c. ề ị ữ ầ Ị Ệ ƯƠ ấ ầ ạ ẩ ệ

ả ỉ ộ ộ ộ ị ộ ợ ượ c nhi u ng ề ườ ẹ ấ i anh tr ắ ưở ị ể ầ ớ ượ v i các anh. Ng ạ ặ ườ ệ ượ ả ỏ ố ớ Ở

ố t Hùng Th ng cùng m y ng ữ trú trong m t ngôi chùa. ở ộ c, thù nhà. Nàng r đ ộ ố ườ ở ị ư ạ ơ ậ ủ ạ ủ ạ ớ ơ ộ ắ ừ ượ ả ộ ả ổ ứ ứ ọ ộ ả ừ ướ ộ ợ ứ ư ề ế ủ

ế ấ ấ ổ i anh dũng nh th t th nên b núng th . T ế ướ ế ạ ị ế ả sáng t ự c nh tr ặ ỏ ớ ư ư ướ ữ ng đàn bà, li n xoay ch ặ ư ườ ẹ ạ ạ ỉ ộ ướ ặ ươ ươ ữ i tr a, c đ ch liên ti p v i ớ ế ự ị i g m vút t c n a. M t l ớ i, ộ ưỡ ươ c c i tr n, ướ ở ầ ề ề ậ ừ ườ ị ộ ng sĩ, r i ồ ậ t. ti ử ế ố i các xã H ng N n, H ng Nha. Nh ng ngày t ế ự t ạ ươ ậ H ng Nha làm c chay, di n trò trình ngh , đánh v t, ễ ộ ở ươ ộ ổ ề H ng N n có hát Xoan. Dân đ a ph

3 ầ chuông đ u ch y đ n bên nàng, xin nàng thu ph c cho làm quân b n h . M t vài l n gõ chuông nh th , nàng B u đã có m t s đông th h . Lúc y nàng m i nói rõ ý ộ ố nàng mu n c u n ố ứ ướ Nàng b u đem quân qui ph c d ầ quân Tô Đ nh. Bà l p đ ậ ượ ị công chúa. Vì v y ai cũng g i là bà Chúa B u. ọ ậ C m Khê, đ i binh c a Chúa B u cũng lâm n n. Không Khi Tr ng V ng b thua ở ẩ ị ươ ch ng c n i v i th gi c quá l n, Chúa B u ph i ch y v vùng Đ o Trù. Th y khó ầ ự ổ ớ ạ ề ế ặ i c đ , Chúa B u v t chuông xu ng v c sâu mà hóa. Ngày nay dân chúng lòng l p l ố ậ ạ ơ ồ g i v c đó là v c Chuông. ọ ự ề làng B u cũng nh nh ng vùng quanh núi B u, dân chúng l p đ n th . Các tri u ư ữ Ở ậ đình đ u có phong ch c t ng cho v n th n có công lao c u n ứ ướ ứ ặ NG) Đ BÁT V ĐÔNG CUNG CÔNG CHÚA ( XUÂN N Châu Đ i Man (ph n đ t thu c huy n Tam Nông, Thanh Th y, C m khuê, t nh Vĩng ủ ườ i Phú ngày nay) , h i đó do m t v quan lang tên Hùng sát qu n lĩnh. Ông có m t ng ồ ạ tên v là Đinh Th Hiên Hoa, sinh đ i con, trong đó có m t cô gái đ t ị c ba tháng thì m m t, h n ba năm sau thì cha cũng tên là Xuân. Nàng Xuân m i đ ơ m t, Xuân v ế ng tên là Hùng Th ng, đã bí m t liên k t ậ ườ ề ở ớ ấ ư c âm m u i tên thái thú Tô Đ nh. Gi c phát hi n đ v i Thi Sách đ ng m ch ng l ớ i em n a. Nàng Xuân ph i b tr n, đi lang y, b t gi ấ ấ ắ ế ắ đây, nàng Xuân ngày đêm luy n thang mãi, sau m i vào ệ c nhi u hào ki t trong vùng , các làng, t p, d chí báo thù n ệ ề ủ ượ ướ ậ c m t nhóm nghĩa quân đ ch c h i n i lên. các m ng, l p đ ể ờ ơ ộ ổ ậ ượ C h i đã đ n. Bà Tr ng kh i nghĩa, sai em là bà Tr ng Nh đi t p h p l c l ợ ự ượ ng ư ư ế kh p n i. Bà Tr ng Nh g p nàng Xuân, và thu n p nàng làm th h c a Tr ng chúa. ư ị ặ T đó, nàng Xuân đ ể c bà Tr ng giao cho qu n lĩnh m t dinh tr i l n, l y đ a đi m ấ ư ị ng ng, nô xã H ng Nha ngày nay làm đ n chính. Nhân dân các b n m ng đ u h ề ưở ứ ườ ồ ươ n c v v i nàng Xuân. H hào h ng cùng quân lính t p luy n, t ộ ch c nh ng cu c ữ ệ ứ ề ớ ậ c, r n ràng kh p m t d i r ng núi. vui: múa mo, múa gáo, tung còn, té n ắ Nàng Xuân l p đ c nhi u chi n công, vua Tr ng r t khen ng i, đ ng ch hôn cho ủ ấ ậ ượ nàng k t hôn v i Thi B ng là em c a Thi Sách. Hai v ch ng phò tá vua Tr ng đ gi ể ữ ớ ế ư ợ ồ ằ gìn c đ cho b n v ng. ề ữ ơ ồ T ng nhà Hán là Mã Vi n đem quân sang t n công, khí th r t hùng h . Quân ta ệ ướ ữ ch ng l ng quân Thi B ng đã ngã gi a ư ấ ố ằ tr n ti n. Nàng Xuân m o áo chi n nam trang, kéo binh ra tr thù. Song lúc này nàng ặ ề ậ có thai năm tháng, ng i trên mình ng a su t t ố ừ ồ ng gi c, nên s c kh e không đ nhi u t ượ ứ ề ướ đ t m t m ng áo giáp c a nàng. Gi c th y t ủ ấ ướ ả ộ ứ ở ộ ng điên d i. Nàng Xuân v a gi n v a th n, đánh li u, m m t ùa vào hò hét nh ph ừ ng máu, rút ra. Quân sĩ phù nàng ch y đ n b n Nam C ng thì nàng b đ ng thai, đ ườ ế ế t s c. T m ngh m t đêm, nàng Xuân bi ki t l c mình đã t n, d n dò t ế ự ạ ệ ứ t gío m a v chùa H ng N n, gieo mình xu ng sông Thao t m t mình v ộ ư ề ượ ộ Nhân dân l p đ n th nàng t ờ ậ ề hàng năm đ u m h i. H i ở ộ ề kéo quân hát đ i đáp. H i ố

ế ng kiêng ti ng ộ ở ươ ươ ộ ị

4

ơ ộ ọ ầ ể ỏ ữ ầ ợ ặ ắ ở ặ lòng kính tr ng n th n. H i Lam S n kh i nghĩa, th n đã âm phù cho ệ ị

ệ ư Ạ ượ ườ ờ ạ ớ ị ẫ ườ ớ ứ ượ ắ ề ươ ộ ậ ạ ưở ụ ế c m t ng ộ ạ ươ

ị ắ ủ ờ ừ ố ế ể ầ ồ ươ ờ ả ụ ấ ế ị

ạ ấ ữ ắ ng Lâu đ b t nàng Th c N ng. ụ ươ ượ ị ờ ườ ọ ấ ữ ụ ạ l ở ạ ữ ề trong dinh thái thú, đã k p th i báo tin d v . i trong gia ườ ừ ng tá c a Tô Đ nh v a ụ ươ ẹ ế i ch đ i. B n t ọ ướ ờ ợ ế ị ế ế ộ ố ế ổ ầ ả ạ ỏ ở ấ ố ế ộ

ờ ấ ế ấ ả ị

ừ ề ằ ỉ ườ ầ i kéo vào, t ưở ụ ặ ọ ồ ng là b n gi c do Tô Đ nh sai ố ộ ế ả ắ ộ ọ ị ọ ỏ ỹ ầ ủ ạ ủ ấ ằ ươ ơ ồ ụ ự ệ ấ ừ ữ ạ ở l ở ạ chùa Tiên La. Nàng c o đ u gi ả ng, tích tr l ử ươ i. làm s ti u, coi gi ư ể ự ậ ư ụ ế ự ộ ờ ở ự ư ở ớ ụ ặ

Phong Châu, truy n l nh đi kh p n i, m i các ắ ơ ờ ng lúc đ u còn dùng d ng cân ch c vì ở ở đ n Tiên la. N t ề ệ ầ ằ ư ế ư ế ề ụ ắ ữ ướ ằ t tài đ c và th c l c c a bà Tr ng nh th nào. Song đ n đêm, Nàng n m ng quân m t lá ộ ấ nghĩa. S gi ứ ộ ữ ầ ố ờ ố

Xuân đ t quân ta đánh th ng gi c Minh. Vua Lê L i lên ngôi, t ng phong nàng Xuân là: Đ Bát V Đông Cung Công Chúa. BÁT N N CÔNG CHÚA ng Lâu, huy n Phù Ninh thu c t nh Vĩnh Phú ngày nay, x a kia là m t trang Xã Ph ộ ộ ỉ i th i đ i vua Hùng. Ông bà Ch t Vũ và Hoàng Th M u là ng i hi n lành p d ề ấ ướ ấ ụ nhân đ c, chuyên làm ngh thu c. Ông bà sanh đ i con gái tên là Th c ứ ậ N ng. L n lên, Th c N ng n i ti ng tài đ c, s c m o kiêm toàn. Ông bà đã nh n ổ ế ươ ng qu n Nam g nàng cho m t thi u niên anh tu n tên Ph m Danh H ng, qu n tr ậ ấ ả Châu. Ti ng tài s c c a Th c N ng đ n tai viên thái thú nhà Hán là Tô Đ nh. H n l p t c ắ ậ ứ ươ ế ch i, nói th c là con gái cho m i ông Vũ Ch t đ n dinh đ c u thân. Ông bà Vũ t ự ế ự ệ ể mình đã có ch ng. Tô Đ nh không tin, sai m i c Ph m Danh H ng đ n d ti c đ ạ . Đó chính là âm m u ác đ c c a h n. Ngay gi a bu i ti c, h n xem vi c th c hay gi ắ ự ổ ệ ộ ủ ắ ư ả ệ i, Vũ Ch t và Ph m Danh H ng. Sau đó h n cho quân lính t c hai ng ki m c gi ươ ườ ớ ế ả ế đ n ngay trang Ph ế ể ắ i thân tín c a Vũ Ch t Nh ng ng ấ ở ủ Th c N ng r t căm gi n. Nàng v i vàng thu x p cho m và m i ng ộ ậ ươ đình mau mau lánh n n, Còn nàng thì ủ t ch t ngay tên tìm đ n c ng trang thì Th c N ng múa đôi thanh ki m, xông vào, gi ụ c m đ u cùng m t s binh lính. Chúng ho ng h t tháo ch y. Ngay lúc đó, Th c ầ p Tiên La N ng đã nhanh chân lánh mình. Nàng đi mãi, đ n m t ngôi chùa nh ươ bên b sông Thiên Đ c thì d ng chân ngh . ỉ ứ t là t Đêm y, dân làng Tiên La đ u n m m ng th y v thành hoàng b n báo cho bi ạ i ộ chùa Tiên La có th n n đ n ngh chân. Sáng mai, dân chúng kéo nhau vào chùa, thì ầ ữ ế đi n tam b o có m t ng th y i con gái, hai tay c m ki m, đang ng i núp trong ộ ế ả ấ ở ệ m t góc. Th c N ng th y có đông ng ươ ị ườ ấ ộ lùng b t mình, li n múa ki m toan ch ng tr . Dân làng v i vàng quì xu ng, k l ể ạ i ố ề ấ gi c m ng. H h i k d u đuôi câu chuy n, và h cũng căm ghét tên Tô Đ nh, ai n y ệ ấ đ u xin làm th h c a nàng. Th c N ng th y lòng dân trung nghĩa, nghĩ r ng n i ơ ề i cho vi c gây d ng c đ , nên vui lòng dây r t thu n l ậ ợ nhà T đó, nàng Th c N ng ầ ươ ụ chùa. Nh ng ngày đêm thì lo chiêu d quân t ng th c, t p tành võ ướ ngh . D n d n c p tr thành m t căn c c a hàng nghìn dân trang, th l c m nh ạ ứ ủ ệ ầ ầ ả ấ ạ x ng là Bát N n ng đ u v i gi c. Th c N ng kéo c kh i nghĩa, t m , có th đ ươ ẽ ầ ể ươ ng Quân. Đ i T ạ ướ Lúc này, hai bà Tr ng đã kh i nghĩa ư anh hào v t ứ ả ế ch a bi ế ư ự ự ủ m ng, th y m t n th n vâng l ng tr i xu ng giao cho Bát N n t ạ ướ ệ ộ c xanh và đ c cho nghe b n câu: ờ ọ ng N binh n t ữ ữ ướ Thiên dĩ đ nh danh ị V t kh đ c l p ả ộ ậ S nãi b t thành ấ ậ ự

5

ng gái quân gái

ộ ướ ờ ớ ứ ệ i th n m ng, li n ra ti p s th n và xin qui t c. ng quân t nh d y, nh l ộ ậ ầ ề ụ ớ ờ ượ ỉ ế ứ ầ

ng quân, phong làm ti n b , đánh đâu d ượ ấ c đ y. ề ộ ạ ng Lâu thăm h hàng làng ộ ạ ấ ượ ọ ạ ướ ư i p Tiên La, và cho v Ph c n đ c c a Th c N ng. ụ c gi c Hán, Tr ng chúa lên ngôi vua, phong cho Bát n n làm Trinh Th c ề ươ ượ ơ ứ ủ ụ ượ ợ i ư ả ả ạ ướ ạ ề ấ ố

ượ ặ ớ ướ ạ ướ ế ặ ố ạ ướ ướ ng quân phá vòng vây, ch y đ n m t g c cây tùng thì hóa. i cây Vĩnh Phú và Tiên La . Các vùng Ph ộ ố ườ i đâu kéo p vào. Bát ậ c m t s gi c. Gi c càng kéo vào ế ậ ứ ượ ở ấ ấ ở Nghĩa là: T Tr i đã nêu danh Ch đ ng m t mình Vi c không thành đ Bát N n t ạ ướ i c Tr ng chúa. d ướ ờ ư Bà Tr ng tr ng d ng Bát N n t ư ư ụ Khi đu i đ ổ ượ ặ công chúa, cho h ng l c t ưở n đó đ c. C hai n i t ướ ả ơ ừ c. Quân ta đón đánh nhì u tr n, nh ng không l i kéo quân sang xâm l Gi c Hán l ề ậ ạ ặ ỡ ể ả ệ ữ ng ph i ch ng đ đ b o v n th . Bà Tr ng ph i rút v C m Khê. Bát N n t ố ế ẩ ư ế chúa, cu i cùng cũng ph i rút v Tiên La. T i đó, dân chúng b o v bà r t kín đáo, ả ệ ả c tung tích. Mãi đ n m t đêm, bà đang cùng v i m t s ng gi c không sao tìm đ ộ ế c thì gi c Hán i ánh trăng bà tính chuy n n thân tín đ ng đ ặ ở ệ ướ ứ ng quân li n rút ki m ra ch ng đ , tiêu đ N n t ộ ố ặ ượ ỡ ề đông thêm. Bát N n t ộ ố ạ Hôm đó đúng vào ngày 18 tháng ba. Sao này nhân dân l p đ n th bà ngay d ờ ề tùng và l y ngày y làm l ng Lâu, Đ c Bác ễ Thái Bình đ u có đ n th . ờ ề ề

ơ khu C L i, xã S n D c, đ ng Hoa L , ph Tr ượ ứ ộ ổ ẩ ằ ự ạ ề ầ ư ế ứ ộ ủ ườ ổ ấ ượ ẫ ị ả ệ Ng c Quang b o đi n v đ u thai. T nh d y, v ỉ ờ ệ ữ ở ằ ả ế ề ầ ấ ươ ồ ồ ả ươ ớ ặ ế ế ổ ế c ta đang b nhà Hán cai tr , đ y đ ọ ệ ị ẹ ề ướ ầ ở ạ ố ư ơ ở ị ộ ố ủ ạ ủ ể ộ ế ứ ế ặ ế ả ế ằ ấ ậ ắ ọ c tin báo có V ng Th Tiên xin v t ng ti ng khóc ị ầ ườ ớ ả ạ t quân sài lang kia thì m i h d . ệ ừ đ o S n Tây có ch em nàng Tr ng đ ng lên kh i nghĩa. Nàng Tiên m ng ứ ế c, nàng Tr c đã n m m ng th y m t v thánh s đ n d n ph i ti p đón ộ ị ườ ộ ắ đi n Ng c quang. Sáng mai t nh d y, nàng Tr c đang nghĩ ỉ ở ệ ộ h i. Tin là m ng ượ ề ụ ộ ươ ẻ ọ ng quân ệ ổ ượ ướ ư ng quân. Khi đu i đ c cai tr vùng Châu Ái, l y ph Tr ị ự ấ ư ướ ọ ng yên làm th c p. i kéo sang. Tr ng V ng chia quân ra ch ng ố ươ ng ra ti p ng. Trong tr n đánh Khê NG C QUANG CÔNG CHÚA Ọ ợ ồ ng Yên, có v ch ng Th a y, ộ ủ ấ ở ông V ng Khôi, hi n lành nhân đ c, nh ng mãi đ n đ ng tu i mà v n ch a có con. ư ẫ ư ươ c d n đ n m t Ông bà ngày đêm c u kh n. B ng m t đêm bà n m m ng, th y đ ộ ế cung đi n nguy nga. V tiên trên đi n b o bà r ng tr i xét đ n lòng thành c a hai v ợ ệ ủ ợ ch ng nên đã cho m t tiên n ọ ậ ộ . ch ng bàn b c v i nhau, l y làm c m t ạ ả ạ ớ i con gái, đ t tên là V ng Th Tiên. c m t ng Qu nhiên ít lâu, bà V ng sinh đ ị ộ ượ ườ ắ ả ườ Nàng Tiên l n lên, n t na đ c h nh, l ng i văn võ, ti ng đ n kh p c Tr i thông gi ồ ỏ ạ ứ ạ i chăm Yên. Năm nàng 16 tu i, cha m đ u m t. Nàng c tang báo hi u đ y đ , r i l ầ ủ ồ ạ ư ấ lo h c hành rèn luy n. Lúc đó n ế i than. Nàng Tiên đã ng m ng m có ý mu n di l ầ ờ Đ c tin ượ l m, v i vàng đem m t s th h c a mình kéo đ n sông Hát đ xin y t ki n. ắ Đêm hôm tr ộ ướ i tiên và dung n p ng ạ ng i v gi c m ng thì đ ợ ề ấ tri u đ ệ ượ ứ t ướ đ ượ Gi c Hán do t ặ c , sai ng ự ị c ng nghi m, nàng Tr c vui v đón ti p, phong ngay cho làm Ng c Quang ắ ế c Tô Đ nh, bà Tr ng lên ngôi, Ng c Quang t ị ủ ườ ấ ng Mã Vi n c m đ u l ầ ạ ệ ầ i vào g i Ng c Quang n t ữ ướ ọ ế ứ ườ ậ ọ ở

ng xông pha đ b o v

6 ệ

ọ ư ữ ướ ặ ị ế ươ ườ ạ ọ ệ t h t. M t mình, Ng c Quang n t ướ ữ ướ ệ ủ ọ ỹ ộ ị ơ ộ ạ ỉ ậ ng đ u b gi ề ị ế ế ề ế ị ầ ờ ằ ế ể ố ọ ặ ể ả ng mà v n c m c v i gi c. Cu i cùng ố ự ớ ẫ ầ ng đánh m m t i, Ng c Quang n t ở ộ ữ ướ t theo, các ặ ố ượ ậ ng c s c men ố ứ ng thì ng ườ i ườ ng ữ ướ c gi c n a, nh ng ư ặ ữ ờ c. C u xin tr i ầ ướ c, mà cũng đ ng chìm vào b ng cá ừ ừ ụ ề ả ấ ố ấ ượ ớ ạ ế ổ ỹ ệ gi c v t đ ủ ặ ớ ượ ướ ườ ự ạ c tin báo là bên b sông có xác ng ờ ữ ướ c. Lúc đó là ngày 12 tháng hai. c yên n, l y làm i và v t không đ ấ ượ ậ t đúng i trôi d t vào. Xem k , bi ế ườ ọ ng, dân làng v t lên mai táng, l p mi u th , tôn hi u là Ng c ờ ậ

ậ ạ ế ờ ộ ố ề ỏ ệ ớ ư ằ ư c. Nhà vua cho ọ ươ ỉ ế ờ ầ ư ầ ư ộ thôn C l ầ ở i c u kh n c a nhà vua." ẩ ủ ướ đ y đ h n và ạ ả ờ ụ ậ i tích cũ, giáng ch cho dân đ a ph ỉ ễ ầ ủ ơ ữ ng th ph ng theo nghi l ươ ọ

Ề ạ ộ ươ ộ ợ ồ ề ụ ị ủ x ng là con c a ườ ộ ằ ả ầ ề ẹ ấ ư ổ đây là ng ườ ắ ố ế ừ ọ ệ ậ ồ ệ ư ế i và l ề ề ả các ao h khe su i. Nàng ấ ả ắ ở ố ng cùng chúng ch i đánh c u, đánh ph t. ấ ẫ ỏ ồ ươ ầ ế ơ ưở ư ữ ớ ồ ướ ữ ư ồ ượ ượ ệ c toàn th ng. ư ề ầ ặ ớ ng thành, nhà s khuyên nàng cùng v i nh ng đ ng môn khác i lá c c a bà Tr ng. T i Mê Linh, nh ng tráng sĩ trai gái sông Đà ạ ờ ủ t. Thi u Hoa đ c bà Tr ng ti p đón n ng nhi c phong là Đông Cung ề ế ng Quân, nhi u l n giáp tr n v i gi c Hán đ u đ ề ượ ề ư ắ c v ượ ề ở ướ ặ ị ạ ị ấ ớ ạ ở ị ự ề ồ ấ ấ ữ ữ ộ ữ ư ớ ạ ổ ườ ộ ạ ệ ư ớ ọ ờ ậ Thành, Tr ng chúa b thua, ph i rút ch y. Ng c Quang n t ả ạ ị n chúa, trong mình b h n m i v t th ườ ế ữ quân lính b tan h t, b h ch còn 14 ng ng máu, ch y v đ a ph n xã Mã Phan, huy n L p Th ch. Gi c c r đ ạ ề ị ườ gia th n, tùy t ộ ầ theo b sông, v đ n đ a đ u xã H u B , huy n M L c, ph Thiên Tr ị ữ ờ ng a đ u mõi m t, rã r i. Phía sau, gi c v n ùn ùn kéo đ n. Ng c Quang n t ọ ặ ẫ ệ ự ề ng a m t lên tr i mà than r ng: "Vì ki t s c không th ch ng đ ặ ượ ệ ứ ờ ữ không th đ r i vào b n hôi tanh, xin phó m c thân này cho sông n ể ể ơ đ t cho trôi v b n quán, đ ng cho l ấ d tôm." Kh n xong, nàng gieo mình xu ng n ạ M y hôm sau, nhân dân khu C L i, th y ng ấ lo l ng, thì đ ắ là Ng c Quang n t ọ Quang Công chúa. Đ n đ i vua Lý Thái Tông, có năm h n hán l n, nhà vua l p đàn c u m a, m ng th y ấ i, m t nàng công chúa, li n h i chuy n. Nàng th a r ng: "Thi p là th n ự ạ ệ tên Tiên h V ng, vâng l ng tr i xu ng làm m a theo l ờ Vua Thái Tông t nh d y, nhìn ra ngoài tr i, qu nhiên m a nh trút n ờ ư tra l ươ ị t ng thêm hai ch trong du hi u, thành: Ng c Quang Thiên H ng Công Chúa. ệ ệ ặ THI U HOA CÔNG CHÚA T i đ ng Lăng X ng thu c huy n Thanh Châu bên sông Đà có hai v ch ng ông bà ệ i con gái đ t tên là Thi u Hoa. c m t ng Hoàng Ph và Đào Th Côn, sanh đ ặ ộ ượ c khi sanh, bà Côn đã n m m ng th y có m t nàng thi u n t Tr ế ữ ự ư ấ ộ ướ th n T n Viên, xin đ u thai, nên đ i v i Thi u Hoa, hai ông bà r t yêu quí và hy ấ ố ớ ầ chùa Phúc Khánh, v ng. Nh ng khi nàng 16 tu i thì cha m m t. Nàng tìm đ n xin ở ọ i có chí l n, mu n tr b n gi c Hán, nên r p tâm xã Song Quan. Nhà s ặ ớ ư ở i đ n luy n t p binh th binh pháp và tìm ki m đ đ , ngày thì đèn nhang kinh k , t ệ ố ế i t p tành cung ki m. Thi u Hoa là cô gái kh e m nh, sáng d , h c mau t n t ạ ế ấ ớ ạ ỏ ậ ạ ọ t tài. Nh t là tài đánh g y, ném lao. Ch là khi t ra r t nhi u bi v i b m , trong ở ớ ố ẹ ệ ỏ ậ ng, hau b t cá hoàn c nh nghèo nàn, đi r y c đ i n ồ th ườ Th y Thi u Hoa đã tr ề ấ đ n ng nghĩa d ế ứ sông Thao đ T ậ xã Song Gi c Tô Đ nh b b i, vua Tr ng ca khúc kh i hoàn. Thi u Hoa đ ả ự Quan, nhà vua cho nàng l y xã y làm th c p. Nàng cùng v i dân chúng xây d ng ự ấ ấ ng an khang. trang tr i, làm cho p y tr nên th nh v ượ M t hôm, Thi u Hoa l ng th ng đi d o ch i quanh cánh đ ng làng. T nhiên có m t ộ ạ ơ ộ c n dông n i lên d d i, m a l n ng p tr i. Khi t nh ráo, dân làng đi tìm nàng thì ờ ậ ơ i v i vàng tâu trình lên v i vua Tr ng. Nhà vua h l nh cho nàng đã hóa. M i ng dân l p đ n th , phong t ng bà Thi u Hoa Công Chúa. ặ ề ế Trang Song Quan ngày nay là xã Thi u Quan, huy n Tam Nông, t nh Vĩnh Phú. Mi u ề ề ệ ỉ

7

ộ ề ự rách là đ nh l ụ ờ ế ờ ữ ườ ườ ữ ừ ủ ế ch c đánh ổ ứ ế ộ ế ướ p ề ế ấ ư ơ ể ớ ạ i n anh hùng này th ữ ả ng. c thì có th

ờ ặ ề ề ng. ề ậ Ậ có gia đình ông Đinh Văn Bôn và bà Phi Th Vang ị ờ c khi có thai, bà Vang đã ộ ệ ộ ắ i x ng đáng. c bà ộ ổ ệ ượ ầ ườ ứ ậ

ẹ ấ ả ị i vui. Ph t Nguy t càng t hành h , ch ng l y gì cho no đ t ị ộ ấ ế ng t tê câu chuy n di ệ ệ t u bên nàng. c ườ ệ c. ứ ướ t thù. D n d n ai cũng th y ấ ả ậ ứ ầ ầ ề ự ụ ả i con gái anh hùng này nên c m ph c, cùng xin t ậ ế ệ ỏ ế ườ ữ t khai thác kh năng c a m i ng ả c. Đ i nghĩa quân d ệ ậ ệ ướ ộ ư ự ệ i n i xa cũng tìm đ n nàng Ph t Nguy t. ệ g n bên sông Thao, ra là ng i có c tài. ả Ờ ầ ạ ạ i, khuy n khích h luy n t p thành th o ọ ủ ọ ế i s ch huy c a nàng Ph t Nguy t đã thành m t ộ ậ ủ ộ ế Mê Linh, Ph t Nguy t đem b n b đ n vùng ở ậ ủ ể ố ỷ ậ ả ị ư ớ ượ ươ ư ậ ng sông Thao. ắ ợ ệ ệ ậ ự ồ trang Thanh Cù và ở ợ ậ ẫ ọ ể ồ ở ệ ặ ộ ộ ấ ướ ề ạ ủ ủ ế ạ ệ ắ ỉ ả ố ậ ậ ế ụ ậ ậ ng l n và l p k ph c binh, m i phá đ ớ ỏ ạ ồ ắ ủ ủ ừ ơ ậ ớ ế ả ỡ ượ ồ ặ ờ ư ạ ạ ị ạ ạ i các xãThanh sông v n th n t ễ ế ị ữ ầ ở ế ấ ề ậ ươ ề ấ

th Thi u Hoa công chúa d ng bên sông. Trên bàn th có bày m t cái m ng s n son ơ ố ủ i nh ng ngày hàn vi thi u th n c a thi p vàng, trong có vài v n gi ẻ nàng Thi u Hoa. H i làng k ni m ng ng có t ỹ ệ ộ ph t r t t ng b ng náo nhi ế t. Vì Th mà nay ta có thành ng : vui ra ph t! (Đánh ph t ế ệ là cách ch i trong đó dân làng chia làm hai giáp, tung m t qu ph t, giáp nào c đ ưở ượ Các tri u đ i v sau đ u có s c phong t ng cho công chúa Thi u Hoa. Đ i nhà Tr n, ầ ắ ạ ề nhà H u Lê, phong nàng đ n t c đ i v ế ướ ạ ươ PH T NGUY T CÔNG CHÚA Ệ Vùng đ t ven b sông Thao b y gi ờ ấ ấ c m t nàng con gái, đ t tên là Ph t Nguy t. Tr sanh đ ậ ướ ạ ượ m ng th y có th n cho bà m t cành hoa. Ông bà vui m ng, tin ch c là con gái sau này ừ ấ ộ s nên ng ẽ Nh ng Khi Ph t Nguy t 15 tu i thì cha m m t c . Nàng s ng m t mình, đ ố ư con chú bác giúp đ . Tuy th , nhân dân ch u đang c c c d i ách đô h c a nhà Hán. ộ ủ ơ ự ướ ế ỡ Nhà ai cũng b bóc l ạ ủ ươ ấ ẳ l n càng th y rõ s tàn b o c a k thù. Nàng quy t tâm tìm cách c u dân c u n ạ ủ ẻ ớ ự G p g bà con thôn xóm, nàng th ỉ ườ ặ ỡ rõ chí nguy n ng ệ nh ng ng ừ ườ ơ i có chí, l Ph t Nguy t không nh ng t ậ nàng bi ườ trên sông n ướ ự ỉ đ i thu binh. Nghe tin bà Tr ng d ng c ờ ở ộ qui thu n. Bà Tr ng cũng giao cho nàng lĩnh quân th y đ ch ng v i Tô Đ nh th Khi quân ta toàn th ng, Tr ng V ng lên ngôi, phong nàng là Ph t Nguy t Công Chúa. Nàng v n đu c giao vi c kinh lý sông Thao, d ng đ n tr i, luy n t p th y ủ ệ ạ quân. Nàng ch n làng Y n đ m b n, m ch , l p đ n Gò Voi ể ở ế đào m t con ngòi, đ t tên là ngòi Cái đ ti n vi c giao thông. ể ệ ng L u Long đem th y quân Trong cu c t n công sau này c a Mã Vi n, tên phó t ệ ư ủ xuôi sông Thao, ti n v B ch H c, đã g p s c ch ng tr d d i c a đ i th y binh do ả ữ ộ ủ ộ ố ặ ứ ộ ự nàng Ph t Nguy t ch huy. H n ch t v t mãi không sao th ng n i, ph i d c m t l c ổ c đ n th y c a quân ta. Ph t Nguy t l ệ ượ th t th , ph i v vòng vây, rút kh i đ i đ n. Gi c th a c đu i theo. Nàng phóng ổ ấ ng a ch y theo m n sông, đ nh tìm cách sang b bên kia, thì b ng d ng có phù ki u ề ổ ự n i lên, đón nàng bi n m t. Lúc đó vào ngày 10 tháng ch p. Ngày nay t ổ Vân, Ph ng Lĩnh đ u l p đ n th , l y ngày y làm ngày l ờ ấ Thao anh dũng. Trích t : CÁC N TH N VI T NAM ừ Ữ Ầ Ệ