Tp chí Khoa hc, Tp 2, S 3/2023
21
CỘNG ĐỒNG NGƯỜI VIT PHÁP GÓP PHN THNG LI
TI HI NGH PARIS (1968-1973)
Hoàng Nam Hưng1,*, Nguyn Quốc Sơn1
1Trường ĐH Kinh tế Ngh An, *Email: hoangnamhung@naue.edu.vn
Tóm tt: Thng li ngày 30/4/1975 ca dân tc Việt Nam đã đi vào lịch s ca nhân
loi yêu chung hòa bình trong thế k XX như một li khẳng định vng chắc cho quan điểm
ca Ch tch H Chí Minh “Không có gì quý hơn độc lp t do”. Để có được chiến công này,
nhân dân Việt Nam đã trải qua nhiều giai đoạn đấu tranh gian kh vi nhiu chiến lược chiến
tranh ca k thù hùng mnh c v tim lc kinh tế ln quc phòng; mt cuộc đấu trí, đấu
lc trên chiến trường và c trên bàn đàm phán 4 bên tại Hi ngh Paris. Thng li này là tng
hòa ca nhiu yếu t quan trọng (đấu tranh trên mt trn ngoại giao, báo chí, luận, ngh
trường…), trong đó s đóng góp nhiệt tình, chu đáo c v vt cht tinh thn của đông
đảo kiu bào ta Pháp đối với hai đoàn đàm phán (Việt Nam Dân ch Cng hòa - đoàn miền
Bc Chính ph lâm thi Cng hòa min Nam Vit Nam - đoàn miền Nam). Đến nay, phong
trào Việt kiều yêu nước Hội người Việt Nam tại Pháp đã bề dày lịch sử hơn 100 năm
hình thành và phát triển (1919 - 2023).
Từ khóa: Việt kiều yêu nước.
1. ĐẶT VẤN ĐỀ
Sau nhng tht bi nng n trong chiến
c chiến tranh cc b ca M tay sai
min Nam Vit Nam, buc M - Ngy phi
ngồi vào bàn đàm phán với phía Vit Nam
dân ch Cng hòa Chính ph Cách mng
lâm thi Cng hòa min Nam Vit Nam (Hi
ngh 4 bên) Paris để tìm mt gii pháp mà
M rút quân trong danh d. Ngày 27/1/1973
Hiệp định Pari v chm dt chiến tranh, lp
li hòa bình Việt Nam được ký kết, tiến ti
mt nn hòa bình, thng nht, toàn vn lãnh
th cho nhân dân Việt Nam. Đây mt s
kin tính chất bước ngoặt “Đánh cho M
cút” để tiến tới “Đánh cho Ngụy nhào”, chm
dt cuc chiến tranh phi nghĩa, gii phóng
hoàn toàn min Nam. Với ý nghĩa đó, bài viết
nhm góp phần làm hơn những đóng góp
quan trng ca Vit kiu Pháp đối vi hai
đoàn đàm phán của chính quyn cách mng
trên bàn đàm phán ở Pari và đây cũng là căn
c thc tiễn để Đảng xây dng ngh quyết v
cộng đồng người Vit Nam nước ngoài. Bài
viết này mt phn nhm tri ân nhng Vit
kiều yêu nước và người dân Pháp đã hết sc
ng h cuc kháng chiến chng M ca nhân
dân Việt Nam, đồng thời cũng nhằm tuyên
truyn v dp k niệm 50 năm thiết lp quan
h ngoi giao Vit - Pháp (1973 - 2023).
2. CƠ SỞ LÝ THUYT
Tn sở lý lun ca ch nghĩa Mác -
nin, ng H Chí Minh v đn kết giai cp,
đn kết dân tộc đoàn kết quc tế trong cuc
đu tranh gii png giai cp, gii phóng các n
tc thuộc địa; quan điểm của Đng Cng sn
Vit Nam v cộng đồng người Vit c
ngoài để khng định nh đúng đắn, khoa hc,
tính nn n của chế đ mi.
T nhng thành công trong công cuộc đấu
tranh gii phóng dân tc ca nhân dân ta,
trong đó những đóng góp quan trọng ca
cộng đồng người Việt Nam đang định trên
khp thế giới nói chung nước Cng Hòa
Tp chí Khoa hc, Tp 2, S 3/2023
22
Pháp (thi k 1968-1973) nói riêng để làm
thêm nhng ch trương, quan đim hết sc
đúng đắn của Đảng v đoàn kết cộng đồng
người Vit sinh sng hi ngoi, góp phn
thng li cho công cuc xây dng và bo v
đất nước trong giai đoạn hin nay.
3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Để đảm bo tính logic, tính lch s ca ni
dung, bài viết s dụng phương pháp tổng
hp, so sánh các tài liệu đã được xut bn,
các bài viết, hi ký làm dn chng.
4. NI DUNG
4.1. lược s hình thành cộng đồng
người Việt yêu nước Pháp
i ách thng tr ca thực dân Pháp, đất
nước ta mất độc lp, nhân dân ta mt t do,
chu cnh bóc lt nng n v sức người ca
ci. Vi mong muốn đi tìm con đường cu
nước, cu dân, ngày 5/6/1911 Nguyn Tt
Thành đã quyết tâm sang “đất mẹ” Pháp để
hoạt động cách mng. Ngày 18/6/919, s
kiện người thanh niên yêu nước Nguyn Ái
Quốc đã gửi bản Yêu sách tám điểm ca nhân
dân An Nam đến Hi ngh Versailles và sáng
lập ra “Nhóm những người An Nam yêu
nước” tại Pháp một bước tiến dài v mt
chính tr ca nhân dân ta. nửa đầu thế k
XX, cộng đồng người Vit Pháp ch yếu
được hình thành t lực ng thanh niên b
thc dân Pháp bắt đi lính trong thế chiến th
nht (1914-1918) thế chiến th hai (1939
- 1945). Ngoài ra còn mt s ít hc sinh,
sinh viên người Việt được đưa sang Pháp học
tp ri li sinh sng làm việc. Năm 1949,
thành lp "Tng hi sinh viên Vit Nam"
gm khong 500 thành viên; tiếp theo đó, để
đáp ng các nhim v khác ca phong trào,
kiu bào ta còn thành lp Nhóm Vit ng,
Hội phụ lão, Hội công nhân lao động, Hội
thương gia, Hội phụ nữ, Hội liên hiệp trí thức,
Hội thanh niên sinh viên, Hội Phật tử… ng
h kháng chiến nước nhà.
Đến giai đon kháng chiến chng M, cng
đồng ni Vit Pp còn có những ngưi
thân Pháp, chng M - Ngy, chy sang Pháp
cư trú (tng gi "ni Vit lưu vong").
Khi đó, tính chung trên tn c Pp có
khong 10 vn Vit kiu, riêng Paris có khong
2 vn, đại đa số ngưi min Nam, h binh
lính, trí thc, sinh vn, s đông đu ng h cho
s nghip gii png c n, rt ít ni theo
cnh quyn i n.
Tháng 4/1969, “Hội Liên hiệp Việt kiều
tại Pháp” ra đời, đánh dấu sự phát triển mạnh
mẽ của phong trào Việt kiều yêu nước cùng
với phong trào phản đối cuộc chiến tranh của
Mỹ Việt Nam. Sau ngày min Nam hoàn
toàn giải phóng, đất nước được độc lp, thng
nht toàn vẹn, để phù hp vi tình hình mi,
tháng 4/1976 “Hội Liên hiệp Việt kiều tại
Pháp” được đổi tên thành “Hội người Vit
Nam tại Pháp” (Union Générale des
Vietnamiens de France - UGVF). các tnh,
thành ph, nếu đông kiều bào thì thành lp
các chi hi trc thuc. Hoạt động chủ yếu của
hội các chi hội gồm: giúp đỡ cho đồng bào
mới sang hoà nhập cộng đồng; tổ chức hoạt
động quyên góp, hỗ trợ, giúp đỡ đồng bào
trong ngoài nước gặp khó khăn; tổ chức
các trại thiếu nhi; mở các lớp dạy múa, hát,
thể thao, học tiếng Việt nhằm mục đích
giữ gìn bản bản sắc văn hoá dân tộc, nhất
đối với giới trẻ.
Trong thời gian diễn ra hội nghị, Hội
Liên hip Việt kiều tập trung vào việc giúp
cho hai đn đàm phán ca ta với 2 trsở:
Choisy-le-Roi (ngoại ô Paris) - nơi và làm
vic của đn Chính phủ Việt Nam Dân chủ
Cộng hòa; th xã Verrière-le-Buisson, tỉnh
Essonne - i ca đn Cnh phCách
mạng lâm thời Min Nam Việt Nam. Hội đã
cử người đến phục vcho chai địa điểm,
về bảo vệ, t, lái xe, đi chợ, nấu ăn cho
đoàn…, tất cmọi công việc đều trên tinh
thần tự nguyện.
Tp chí Khoa hc, Tp 2, S 3/2023
23
4.2. Những đóng góp quan trọng ca
vit kiu Pháp đối với hai đoàn đàm
phán ca ta Hi ngh Paris
Tinh thần yêu nước ca kiều bào được kế
tha phát huy t chuyến thăm Pháp năm
1946 ca Ch tch H Chí Minh, khi Người
thượng khách ca Chính ph Đờ-Gôn.
Chính nhng kiều bào yêu nước đã đứng ra
t chức đón tiếp trng th H Ch tch
phái đoàn Quốc hi Vit Nam trong thi gian
Pháp, s đông sau này tiếp tc ng h cuc
kháng chiến chng Pháp chng M cu
nước. Trong những người Việt yêu nước ti
Pháp mt s nhân sĩ, trí thức, nhà khoa hc
được trc tiếp phc v Bác H phái đoàn
Quc hi như: Giáo s hc Phm Huy
Thông được phân công làm thư riêng cho
Bác; ông Nguyn Viết Ty làm đầu bếp...
Trước khi v nước, vi tinh thn trng nhân
tài, Ch tch H Chí Minh đã chấp nhn cho
k Trần Đại Nghĩa bác Trần Hu
c v cùng chuyến; mt s khác thì v sau,
còn mt s được Bác giao nhim v li
Pháp tiếp tc hoạt động.
Thi k đầu kháng chiến chng M, vi
s tuyên truyn sai s tht ca M v cuc
chiến min Nam Vit Nam, Hội ngưi Vit
Nam ti Pháp phi hoạt đng mật. Đến
năm 1969, hội chính thc ra hoạt động công
khai m rng thêm thành phn (các gii
ph lão, nhân sĩ, trí thức, công nhân, công
thương, sinh viên, học sinh…), kết np thêm
thành viên, đồng thời đã bu Ban Chp hành
ca hi vi Ch tch Huỳnh Trung Đồng,
Tổng thư Nguyễn Ngc Hà, bao gm các
chi hi hu hết các thành ph có cơ s t lâu
ca phong trào như Paris, Marseille, Lyon,
Montpellier, Bordeaux, Toulouse, v.v. Phong
trào kiu bào xut hin công khai, mnh m
như vậy nh s hu thun vng chc ca
Chính ph Vit Nam Dân ch Cng hoà
Mt trn Dân tc Gii phóng, mt khác có s
động viên ca nhng tm gương anh hùng,
chiến đã và đang chiến đấu cho nền độc lp
ca dân tộc, cũng như niềm tin của đồng bào
c nước đang từng ngày, tng gi hướng v
Hi ngh Paris.
- Kiu bào va hu phương, va là
tin tuyến
Vi vic m ra mt trn ngoi giao Paris,
th nói phong trào kiu bào va là hu
phương, vừa tiền phương trực tiếp,
nguồn động viên đối với hai đoàn đàm phán
trong thi gian xa nhà. Các công tác phc v
nhim v trước mắt cũng như thường xuyên
của phong trào tăng lên cả v s ng cht
ng. Nhng công vic c th phc v hai
đoàn như tìm kiếm nhà , c người cp
dưỡng, cn vụ... đều được đáp ng kp thi.
Mt khác, việc đề cao uy tín cũng như vai trò
của đoàn trong Việt kiu cùng nhân dân Pháp
bn bè quc tế qua các cuc hp báo, mít
tinh, hi thảo... được Hi lên lch công tác
hàng tun, tháng, quý, v.v., góp phn tham
gia t chức, huy động.
Những công việc cụ thkhi được Hội kiều
bào phân công đến tng thành vn phải được
giữ mật, được trao đổi k lưng trước khi thực
hiện nhằm tránh sự phá hoi cac lực lượng
hiếu chiến chống p hội ngh. Có nhng việc
phải làm gấp gáp n làm cờ Mặt trận Dân tộc
Giải png min Nam Việt Nam c Việt
Nam Dân chủ Cộng a, với sng lớn nhiều
kích c kc nhau trong điều kiện thiếu thốn v
mi mặt; công c dịch thuật, inn từ tiếng Việt
ra c thtiếng Anh, Pháp phải m suốt đêm để
kịp tng tin cho o chí o sáng ny m
sau... Sự xuất hiện của từng đoàn người vi cờ,
biểu ngcủa hai đn đàm pn Vit Nam trên
các đường ph thđô Paris một niềm to
và nguồn động vn to lớn đối với từng thành
vn trong đn, gp họ vững tin hơn trên chặng
đường đấu tranh gian khvới kẻ thù.
- Kiều o giúp hai đoàn đàm phán trong
vic t chc t tinh, dân vn, công tác báo chí
Ngày 25/1/1969, Hi ngh Paris bước vào
phiên hp chính thức đu tiên. Quang cnh
xung quanh hội trường Kléber - Trung tâm
Hi ngh quc tế ti khách sn Majestic, gn
Tp chí Khoa hc, Tp 2, S 3/2023
24
Quảng trường Ngôi sao Khi hoàn môn
hết sc nhn nhp. Kiu bào Paris các
tnh lân cận đã tp hp nhau lại theo đoàn
cùng người dân Pháp ng h Vit Nam, bn
nhiều nước khác vy c hoa và biu ng
đón chào hai đoàn đàm phán tiến vào Hi
trường. Đây là cuộc biểu dương chính trị ln
nht t sau khi Bác H đoàn đại biu Quc
hi Vit Nam Dân ch Cng hoà sang Paris
năm 1946. Nhà chức trách Pháp vì mun gi
tính trung lp nên yêu cu ta hn chế quy mô
đoàn mít tinh. Theo ước tính ca cnh sát
Pháp khoảng 3.000 người tham gia, nhưng
theo báo chí Pháp là xp x 5.000 người.
được không khí nhn nhịp như vy
nh những người trong Hi Liên hip Vit
kiều yêu nước anh em làm công tác vn
động sinh viên đã khôn khéo huy đng, tp
hợp đông đo Vit kiu chun b để biu
dương lực lượng ng h hai đoàn Việt Nam
Dân ch Cng hoà Mt trn Dân tc Gii
phóng trước khi cnh sát lp hàng rào an ninh
xung quanh địa điểm din ra hi ngh.
Một lực lượng đông đảo nữa tham gia vận
động quần chúng mít tinh ủng hộ đàm phán
hội sinh viên Việt kiều, với đặc thù là
những người thông thạo tiếng Pháp, khả
năng nói chuyện về chính trị, họ được phân
công làm công tác tuyên truyền cho nhân dân
Pháp cộng đồng người Việt hiểu được
rằng Hiệp định Paris cần thiết; đồng thời
nhằm khơi dậy tinh thần yêu nước, sự giúp
đỡ của kiều bào đối với hai đoàn đàm phán,
họ phan công nhau đứng phát báo trong
trường đại học hoặc trong khu ký túc xá sinh
viên để tuyên truyền về cuộc đấu tranh chính
nghĩa của Việt Nam từ đó giải thích, vận
động sự ủng hộ của người Việt kiều đối với
nền hòa bình của nước nhà. Bên cạnh đó, họ
còn khéo léo giải thích cho sinh viên Pháp và
sinh viên quốc tế đến từ châu Phi, châu Á,
châu Mỹ Latin về tội ác của Mỹ - Ngụy đã
gây ra đối với nhân dân ta, từ đó nhận được
sự ủng hộ mạnh mẽ cho cuộc đấu tranh trên
bàn đàm phán. Khi bạn bè quốc tế hiểu được
bản chất cuộc chiến tranh Việt Nam thì lúc
đó, họ sẽ hoàn toàn ủng hộ Việt Nam nh,
rồi tập hợp họ lại tham gia mít tinh biểu tình.
Thành công nhất trong công tác dân vận đó
làm cho các hội sinh viên Pháp, các công
đoàn của Pháp tự nguyện tham gia giúp đỡ
cộng đồng người Việt tổ chức biểu tình bằng
công tác bảo vệ an ninh.
Hi Liên hip Vit kiu cùng các bn
Pháp tiếp tục đề cao uy tín ca Mt trn gii
phóng min Nam Vit Nam Chính ph
Vit Nam Dân ch Cng hòa bng các bài
báo tiếng Pháp, các bui nói chuyn ti các
cơ sở nghiệp đoàn công nhân, viên chc, các
t chc thanh niên, ph n Pháp... các chi hi
Pháp - Vit hu ngh, các chi hi Liên hip
Vit kiu nht các t chức sở ca kiu
bào nhiều nơi trên đất Pháp để tìm kiếm s
ng h đối vi cách mng Vit Nam.
Song song với các hoạt động tuyên truyền,
giải thích, vận động của hội sinh viên Việt
kiều, cộng đồng người Việt Pháp còn tổ
chức nhiều hình thức cổ động khác cho hội
nghị như: xuống đường biểu tình, mít tinh,
biểu diễn văn nghệ, đi xin chữ ủng hộ
chấm dứt chiến tranh Việt Nam… để bạn
Pháp và quốc tế hiểu hơn về cuộc chiến tranh
xâm lược của Mỹ, để u gọi sự ủng hộ từ
quốc tế, làm cho họ thấy rằng cuộc chiến
tranh Việt Nam không phải cuộc “nội
chiến”, “nồi da xáo thịt” như Mỹ đồng
minh của Mỹ đã từng công bố trước luận
quốc tế, đây cuộc chiến tranh chính
nghĩa của một dân tộc quyết giành lại nền độc
lập, tự do và thống nhất, toàn vẹn Tổ quốc.
- Giúp hai đoàn trong công tác phiên dch,
in n tài liu
V tham gia trc tiếp phc v đoàn, Hội
đã cử các đng chí trong "Nhóm Vit ng"
(tên gi mt ca nhng người Cng sn
Vit Nam ti Pháp), bao gm mt s hi viên
nòng cốt, tiên phong, dưới s hướng dn ca
mt Ban Cán s đến làm phiên dịch, cùng ăn,
cùng với hai đoàn; đồng chí Phạm Văn Ba
Tp chí Khoa hc, Tp 2, S 3/2023
25
được cử làm đội trưởng đội thông tin, phụ
trách việc dịch thuật tài liệu để tuyên truyền
và cung cấp thông tin cho báo c quc tế tác
nghip Pháp. Đây s th hin tinh thn
trách nhim cao của các đồng chí đối với đất
nước, là nim t hào và nguồn động viên cho
toàn th phong trào kiều bào; cũng đồng thi
s tín nhim cao của hai đoàn đàm phán
đối vi Hi vi bn thân các anh ch em
được phân công nhim vụ. Ngược li, hai
đoàn đã tạo ra cho kiu bào mt không khí
quê nhà trên đất Pháp bng nhng lời thăm
hỏi, động viên, bồi dưỡng niềm tin, tình đồng
chí lòng cm thông sâu sc vi nhng
người con phi sng xa T quc.
Pháp xưởng in Phùng Công Khi t
lâu nơi in n hu hết tài liu ca Hi, khi
hai đoàn đàm phán đt vấn đề giúp đỡ in tài
liu phc v Hi ngh, ch nhà in đã tận tình
phc v sut thời gian đàm phán, đảm bo
tính kp thi, tuyt đối bí mật, đặc biệt là văn
bn tiếng Anh và tiếng Vit ca Hiệp định.
- Công tác hu cn, y tế, bo v
Vi tính cht phc tp, lâu dài ca cuc
đàm phán, vấn đề hu cn, y tế, bo v được
đặt lên như một nhim v quan trng, ngang
hàng vi các nhim v khác ca hai đoàn đàm
phán Paris. Trong thành phần hai đoàn đàm
phán tham d hi ngh đã đội ngũ y tế, cn
v, bo v nhưng chưa th đáp ứng được vi
yêu cu thc tế đang đặt ra, vì thế Hội người
Vit Nam Pháp đã cử thêm hai đồng chí làm
phiên dch mt s anh ch em khác làm cn
v, cấp dưỡng cùng với hai đoàn. Ngoài ra,
mt s kiu bào ca hàng kinh doanh ăn
uống đã tự nguyện hàng ngày đi chợ và cung
cp thức ăn cho đoàn... còn mt s y tá, bác
sĩ, nha sĩ được phân công luôn luôn sn sàng
làm nhim v khi cn thiết. Mt s bác
người Vit phòng mạch riêng đã tự nguyn
cung cp thuốc men điều tr cho các thành
viên trong đoàn, họ sn sàng phc v nếu như
thành viên trong đoàn bị ốm đau, kể c ban
đêm. nhiều bác trẻ các tỉnh lân cận
với Paris cũng đã nh nguyện đóng cửa
phòng khám để lên Paris sinh hoạt chung
làm việc cùng với đoàn trong thời gian i,
trong đó bác Nguyễn Văn Lâm - Tổng
Thư chi hội sinh viên tại Montpellier. Để
được ngun tài chính phc v cho công tác
ca Hội và hai đoàn đàm phán, kiều bào ta đã
kêu gi s ng h trong cộng đồng người
Việt cũng như nhân dân Pháp đứng v phía
hòa bình.
Ngoài ng tác “đấu trí, đấu trên n
đàm phán, các thành viên của hai đoàn còn
đi nhiều i trên đất Pháp để gây dựng sự
ủng hộ của kiều o nhân dân Pháp ủng
hộ cho a bình Việt Nam. thế, cần
nhiều sự giúp đỡ của kiều bào tanơi đoàn
đến làm việc, chẳng hạn như: “Ở thành phố
Bordeaux có chị Hồng Hoa là chủ tiệm cơm,
sẵn ng đóng cửa tiệm để lo phục vm
ăn cho đoàn công tác. Anh Đỗ Chí Dũng lái
xe, chị Hoàng Anh giúp việc phục vụ đoàn.
c anh chị em các địa phương lo chỗ ăn
chỗ ở cho đoàn khi đi làm việc. Marseille là
nơi đoàn đi nhiều nhất. Chị Tiến tiệm cơm
Hà Nội, ông Nguyên tiệm cơm Sài Gòn nh
cả biệt thự của gia đình cho đoàn nghỉ
ngơi”[2]. Ngược lại, những chuyến công tác
của các thành viên của hai đoàn đàm phán
đến các địa phương của ớc Pháp, nơi
đông kiều bào ta sinh sống, cũng nhằm mục
đích truyền đạt thông tin chính thống về tình
hình đất nước, vcuộc kháng chiến trường
kỳ, gian khổ của nhân dânquê nhà để kiều
bào hiểu hơn và từ đó ủng hộ hai đoàn
đàm phán nhiềun về mọi mặt.
4.3. Ý nghĩa đi vi chính sách ca
Đng v cng đồng ngưi Vit Nam
c ngoài
Kế thừa quan điểm của Hồ Chí Minh về
Đại đoàn kết dân tộc đoàn kết quốc tế,
cũng như những đóng góp quan trọng của
cộng đồng kiều bào trên thế giới đối với sự
nghiệp cách mạng của dân tộc, ngay khi bước
vào thời kỳ đổi mới, trong Văn kiện Đại hội