Ngô Văn Dũng và cs.
DOI: https://doi.org/10.59070/jhs010123042
Tạp chí Khoa học sức khỏe
Tập 1, số 1 - 2023
Bản quyền © 2023 Tạp chí Khoa học sức khỏe
131
1Trường đại học Y Dược Hải Phòng
2Bệnh viện Hữu Nghị Việt Tiệp Hải
Phòng
Tác giả liên hệ:
Ngô Văn Dũng
Đơn vị: Trường Đại học Y Dược
Hải Phòng
Điện thoại: 0904258638
Email: nvdung@hpmu.edu.vn
Thông tin bài đăng
Ngày nhận bài: 12/11/2022
Ngày phản biện: 15/11/2022
Ngày đăng bài: 25/12/2022
Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và một số yếu tố tiên
lượng của chảy máu não không do chấn thương tại bệnh
viện Hữu nghị Việt Tiệp Hải Phòng
Ngô Văn Dũng1, Vũ Thị Phương Thảo2, Nguyễn Thị Ngọc Trâm2, Đào Thị Hồng Hải2,
Nguyễn Thị Thu Thủy2
Clinical and workup features and some prognostic
factors of non-traumatic brain hemorrhage at Viet-
Czech Friendship Hospital
ABSTRACT. Objectives: To describe clinical and medical
imaging features of patients with cerebral hemorrhage. Study
methods: A cross-sectional descriptive study designed
including of 213 patients with primary cerebral hemorrhage in
Viet-Czech Friendship Hospital from 9/2020 to 3/2022.
Results: Spontanous and sudden onset of intracerebral
bleedings saccounted for 92.49%, mainly seen in the age group
ranging from 50 to 69 years old, the ratio male/female was
approximately 1,6 (61.5% and 38,5% respectively). The
common risk factors were hypertension (87.32%), dyslipidemia
(40,38%), smoking addiction (30,52%). The common
symptoms and signs were hemiplegia (91.08%), headache
(60.09%); aphasia 48.36%; incontinence (29.1%),
unconsciousness (28,64%); nausea and/or vomiting (28,17%);
Frequent locations of bleeding were primarily in central gray
nuclei (70.89%), then secondary intraventricular bleeding
(29.57%). Hematomas of large and medium sizes accounted
47.89% and those causing midline shift accounted 38.5 %.
Keywords: hemorrhage, hematomas, paralysis
TÓM TẮT
Mục tiêu: Mô tả các đặc điểm lâm sàng và chẩn đoán hình
ành trên nhóm bệnh nhân có xuất huyết não không do chấn
thương tại Bệnh viện Hữu nghị Việt-Tiệp. Phương pháp:
Nghiên cứu mô tả cắt ngang trên 213 bệnh nhân chảy máu
não tại Khoa Thần kinh Bệnh viện Hữu nghị Việt Tiệp trong
thời gian từ 9/2020 đến 3/2022. Kết quả nghiên cứu: Chảy
máu trong não bán cầu khởi phát đột ngột tự phát chiếm
92,49%, chủ yếu gặp ở lứa tuổi từ 50 tới 69, tỷ lệ nam/nữ
xấp xỉ 1,6/1. Các yếu tố nguy cơ thường gặp: tăng huyết áp
(87,32%), rối loạn lipid máu (40,38%), nghiện thuốc lá
(30,52%). Các triệu chứng thường gặp: liệt nửa người
(91,08%), liệt thần kinh sọ (78,87%); đau đầu 60,09%, rối
loạn ngôn ngữ 48,36%, rối loạn cơ tròn 29,1%, hôn mê
28,64%, buồn nôn, nôn (28,17%); Vị trí chảy máu chủ yếu là
vùng nhân xám trung ương (70,89%), chảy máu não thất thứ
phát (29,57%) khối máu tụ lớn và trung bình 47,89%; 38,5%
có di lêch đường giữa ở mức nặng và trung bình
Từ khóa: chảy máu não, khối máu tụ, liệt
Ngô Văn Dũng và cs.
DOI: https://doi.org/10.59070/jhs010123042
Tạp chí Khoa học sức khỏe
Tập 1, số 1 - 2023
Bản quyền © 2023 Tạp chí Khoa học sức khỏe
132
ĐẶT VẤN ĐỀ
Tai biến mạch máu não (TBMMN) là
bệnh lý thường gặp trong thực hành lâm
sàng, và là nguyên nhân tử vong đứng hàng
thứ 3 cho người trưởng thành trên toàn thế
giới. TBMMN gồm hai thể lớn là nhồi máu
não và chảy máu não (CMN). Mặc dù tỷ lệ
CMN chỉ chiếm 20 -25% tổng số TBMMN
nhưng là nguyên nhân chủ yếu gây tử vong
và tàn phế nặng cho gần 70% người bệnh
TBMMN. Như vậy có thể thể nói, gánh nặng
lớn nhất ở BN TBMMN là do CMN.
Trong vài chục năm gần đây, nhờ các tiến bộ
trong điều trị, tỷ lệ tử vong và tàn tật do nhồi
máu não ngày một giảm, trong khi dường
như chưa có sự cải thiện về tỷ lệ tử vong và
tàn tật ở các BN CMN. Một thực tế khó khăn
cho các bác sỹ thực hành trên toàn thể giới
luôn phải đối mặt khi đứng trước các bệnh
nhân TBMMN nói chung và CMN nói riêng
là việc tiên lượng nguy cơ tử vong và tàn tật
nặng ở người bệnh. Đã có nhiều các thang
điểm và các yếu tố được nghiên cứu, khởi
đầu ở các nước Âu – Mỹ, và sau đó là các
nước Châu Á, cho thấy sự không tương đồng
về các yếu tố tiên lượng ở các nhóm chủng
tộc và địa dư khác nhau. Hiện nay, các
nghiên cứu trên thế giới và trong nước đều
tập trung vào nhồi máu não và dường như
thiếu sự quan tâm tới các BN CMN. Với mục
tiêu góp phần nâng cao chất lượng chẩn
đoán, điều trị và tiên lượng cho các BN
CMN, chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài
này nhằm hai mục tiêu:
- Mô tả một số đặc điểm lâm sàng và hình
ảnh học của bệnh nhân chảy máu não điều
trị tại khoa Thần kinh Bệnh viện Hữu nghị
Việt Tiệp trong thời gian từ 9/2020 đến
3/2022
- Xác định một số yếu tố tiên lượng của chảy
máu não ở các bệnh nhân nói trên.
Đối tượng và phương pháp nghiên cứu:
Đối tượng nghiên cứu: Gồm 213 bệnh nhân,
được chẩn đoán xác định là chảy máu máu
não tự phát, không do sang chấn, được điều
trị tại Khoa Thần kinh Bệnh viện Hữu nghị
Việt Tiệp trong thời gian từ 9/2020 đến
3/2022.
Tiêu chuẩn lựa chọn
Lâm sàng: BN đã được chẩn đoán xác định
TBMMN theo định nghĩa của Tổ chức Y tế
Thế giới (WHO) 1990; Tuổi từ 18 trở lên, ở
cả hai giới nam và nữ.
Cận lâm sàng: Chụp CLVT não, có hình ảnh
chảy máu nhu mô não (tăng tỷ trọng từ 50 –
90 đơn vị Hounsfield).
Tiêu chuẩn loại trừ
Những BN có lâm sàng không phù hợp với
định nghĩa về TBMMN của Tổ chức y tế Thế
giới và CLVT não không có hình ảnh CMN
nhu mô.
BN NMN chuyển dạng chảy máu; CMKDN
và chảy máu não thất đơn thuần.
BN có bệnh lý về máu (xuất huyết do giảm
tiểu cầu, thiếu máu do tan máu…).
Phương pháp nghiên cứu
Thiết kế nghiên cứu: phương pháp nghiên
cứu mô tả cắt ngang.
Cỡ mẫu nghiên cứu: 213 bệnh nhân
Kỹ thuật chọn mẫu: chọn mẫu có chủ đích
(chọn mẫu không xác suất).
Kết cục của bệnh nhân được đánh giá cho tới
thời điểm ngày thứ 30 sau khởi phát dựa trên
thang điểm Rankin cải tiến.
Xử lý số liệu
Các số liệu được xử lý bằng phần mềm EPI
INFO 6.04 và SPSS 16.0
ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP
Ngô Văn Dũng và cs.
DOI: https://doi.org/10.59070/jhs010123042
Tạp chí Khoa học sức khỏe
Tập 1, số 1 - 2023
Bản quyền © 2023 Tạp chí Khoa học sức khỏe
133
Đặc điểm lâm sàng và hình ảnh học của chảy máu não nguyên phát
Bảng 1. Phân bố chảy máu não bán cầu theo tuổi và giới
Giới
Nhóm tuổi
Nam
Chung
n
%
n
%
n
%
< 30
1
0,76
0
0,0
1
0,47
30 – 39
4
3,05
2
2,44
6
2,82
40 – 49
19
14,5
7
8,54
26
12,21
50 – 59
33
25,19
21
25,61
54
25,35
60 – 69
38
29,01
24
29,27
62
29,1
70 – 79
28
21,37
19
23,17
47
22,07
8
6,12
9
10,97
17
7,98
Trung bình
64,3± 10,2
65,2 ± 11,4
Cộng
131
61,5
82
38,5
213
100
Nhận xét: Bệnh gặp ở tuổi từ 21 đến 92. Nhóm tuổi từ 60-69 chiếm tỷ lệ cao nhất (29,1%).
Tuổi trung bình của chảy máu não bán cầu là 65,2 ± 11,4. Nam (61,5%) gặp cao hơn nữ
(38,5%), tỷ lệ nam xấp xỉ 1,6 lần nữ.
Bảng 2. Một số yếu tố nguy cơ của chảy máu não.
Yếu tố nguy cơ
Số lượng
Tỷ lệ %
Tăng huyết áp
186
87,32
Rối loạn Lipid máu
86
40,38
Nghiện rượu
47
22,06
Nghiện thuốc lá
65
30,52
Gặp lạnh đột ngột
28
13,15
Đái tháo đường
29
13,62
Nhận xét: Có 6 YTNC thường gặp, gồm có tăng huyết áp (87,32%); rối loạn lipid máu
(40,38%); nghiện rượu (22,06%); nghiện thuốc lá (30,52%); gặp lạnh đột ngột (13,15%); đái
tháo đường (13,62%).
Bảng 3. Các triệu chứng lúc vào viện của chảy máu não.
Triệu chứng
Số lượng
Tỷ lệ %
Liệt nửa người
194
91,08
Hôn mê (GLS ≤7)
61
28,64
Rối loạn cơ tròn
62
29,1
Liệt thần kinh sọ
168
78,87
Đau đầu
128
60,09
Rối loạn ngôn ngữ
103
48,36
Rối loạn thần kinh thực vật
65
30,52
Buồn nôn, nôn
60
28,17
Dấu hiệu màng não
38
17,84
Quay mắt, quay đầu
49
23,0
Co giật, kích thích
31
14,55
Co cứng mất vỏ, duỗi cứng mất não
9
4,23
Tính chất khởi phát đột ngột
197
92,49
KẾT QUẢ
Ngô Văn Dũng và cs.
DOI: https://doi.org/10.59070/jhs010123042
Tạp chí Khoa học sức khỏe
Tập 1, số 1 - 2023
Bản quyền © 2023 Tạp chí Khoa học sức khỏe
134
Nhận xét: Triệu chứng thường gặp là liệt nửa người (91,08%); hôn mê (28,64%); rối loạn cơ
tròn (29,1%); liệt dây thần kinh sọ (78,87%); đau đầu (60,09%); rối loạn ngôn ngữ (48,36%);
rối loạn thần kinh thực vật (30,52%); buồn nôn và nôn (28,17%); dấu hiệu màng não
(17,84%); quay mắt quay đầu nhìn bên liệt (23%); co giật kích thích (14,55%); co cứng mất
vỏ, duỗi cứng mất não (4,23%).92,49% số bệnh nhân khởi phát đột ngột.
Bảng 4. Vị trí chảy máu não bán cầu trên phim chụp cắt lớp vi tính sọ não
Vị trí chảy máu
Số lượng
Tỷ lệ %
Bao trong/ nhân xám trung ương
151
70,89
Thuỳ đỉnh
19
8,92
Thuỳ thái dương
13
6,1
Thuỳ trán
9
4,23
Thuỳ chẩm
5
2,35
Tiểu não và/ Thân não
16
7,51
CM não thất/ KDN đi kèm
63
29,57
Nhận xét: Vị trí chảy máu ở vùng bao trong, nhân xám trung ương là 70,89%; chảy máu thuỳ
não là 29,1% (trong đó thuỳ đỉnh là 8,92; thuỳ thái dương là 6,1%; thuỳ trán là 4,23% và thuỳ
chẩm là 2,35%). Chảy máu tiểu não và/ thân não 7,51; Chảy máu não thất thứ phát hoặc
khoang dưới nhện 29,57%.
Bảng 5. Thể tích khối máu tụ trên phim chụp cắt lớp vi tính sọ não.
Thể tích
Số lượng
Tỷ lệ (%)
<30 cm3 ( nhỏ)
111
52,11
30- 60cm3 (vừa)
59
27,7
> 60 cm3 (lớn)
43
20,19
Tổng số
213
100
Nhận xét: Bệnh nhân có thể tích khối máu tụ < 30cm3 là 52,11%; từ 30-60 cm3 là 27,7%; thể
tích > 60 cm3 là 20,19%.
Bảng 6. Di lệch và mức độ di lệch đường giữa trên phim chụp CLVT não
Độ di lệch
Số lượng
Tỷ lệ (%)
< 5mm
119
55,87
5- 10mm
58
27,23
>10mm
24
11,27
Không di lệch
12
5,6
Tổng số
213
100%
Nhận xét: Có 94,4 % bệnh nhân có hình ảnh di lệch đường giữa, trong đó, di lệch <5 mm là
55,87%; di lệch từ 5-10 mm là 27,23%; di lệch >10 mm là 11,27%
Đánh giá một số yếu tố tiên lượng của chảy máu não
Bảng 7: Mối liên quan giữa một số yếu tố và tiến triển chảy máu não ở thời điểm 30
ngày
Ngô Văn Dũng và cs.
DOI: https://doi.org/10.59070/jhs010123042
Tạp chí Khoa học sức khỏe
Tập 1, số 1 - 2023
Bản quyền © 2023 Tạp chí Khoa học sức khỏe
135
Triệu chứng
Tiến triển
OR
(95%CI)
p
mRS ≥4
(n = 66; TV 21)
mRS ≤3
(n = 147)
RLYT (GLS)
≤7
60
1
1460
(172,1-
12387,7)
<0,001
≥8
6
146
Rối loạn thân nhiệt
(380C)
Có
62
3
744
(161,7-
3423,2)
<0,001
Không
4
144
Huyết áp tâm thu (mmHg)
≥160
41
97
0,8
(0,46-1,54)
0,585
≤159
25
50
Dấu hiệu màng não
Có
26
12
7,3
(3,4-15,8)
<0,001
Không
40
135
Rối loạn cơ tròn
Có
49
13
29,7
(13,4-65,6)
<0,001
Không
17
134
Quay mắt – quay đầu
Có
47
2
618,8
(120,9-
3168,4)
<0,001
Không
6
158
Co cứng mất não/ mất vỏ
Có
9
0*
48,7
(2,8-851,2)
0,0077
Không
57
147
Thể tích khối máu tụ (cm3)
≥60
42
1
255,5
(33,6-1944,7)
<0,001
≤59
24
146
Di lệch đường giữa (mm)
>10
24
0*
170,1
(10,1-2855,1)
<0,001
≤10
42
147
Chảy máu não thất/ KDN
kèm
Có
38
25
6,6
(3,45-12,69)
<0,001
Không
28
122
Nhận xét: Nhóm BN có điểm GLS ≤7 có nguy cơ tiến triển đến kết cục xấu cao gấp 1460 lần
so với nhóm còn lại (OR=1460; p<0,05). Nhóm BN có sốt 380C có nguy cơ tiến triển tới kết
cục xấu cao gấp 744 lần so với nhóm BN có nhiệt độ < 380C (OR 744, 95%CI 161,7-3423,2;
p<0,001). Nhóm BN có dấu hiệu màng não có nguy cơ tiến triển tới kết cục xấu cao gấp 7,3
lần so với nhóm BN không có dấu hiệu màng não (OR 7,3, 95%CI 3,4-15,8; p<0,001). Nhóm
BN có rối loạn cơ tròn có nguy cơ tiến triển tới kết cục xấu cao gấp 29,7 lần so với nhóm BN
không rối loạn cơ tròn(OR 29,7, 95%CI 13,4 – 65,6; p<0,001). Nhóm BN có quay mắt quay
đầu có nguy cơ tiến triển tới kết cục xấu cao gấp 618,8 lần so với nhóm BN không quay mắt
quay đầu (OR 618,8, 95%CI 120,9 – 3168,4; p<0,001). Nhóm BN có co cứng mất vỏ/ mất
não có nguy cơ tiến triển tới kết cục xấu cao gấp 48,7 lần so với nhóm BN không co cứng mất
vỏ/ mất não (OR 48,7, 95%CI 2,8 – 851,2; p<0,007). Nhóm BN có thể tích khối máu tụ
≥60cm3 có nguy cơ tiến triển tới kết cục xấu cao gấp 255,5 lần so với nhóm BN có thể tích
khối máu tụ < 60 cm3(OR 255,5, 95%CI 33,6 – 2855,1; p<0,001). Nhóm BN có di lệch cấu
trúc đường giữa >10 mm có nguy cơ tiến triển tới kết cục xấu cao gấp 170,1 lần so với nhóm
BN không di lệch cấu trúc đường giữa (OR 170,1, 95%CI 10,1-2855,11; p<0,001). Nhóm BN
chảy máu não thất/ khoang dưới nhện đi kèm có nguy cơ tiến triển tới kết cục xấu cao gấp 6,6
lần so với nhóm BN không có chảy máu não thất/ khoang dưới nhện đi kèm (OR 6,6, 95%CI
3,45-12,69,11; p<0,001). Nguy cơ tiến triển kết cục xấu trong nhóm BN có HA tâm thu
≥160mmHg và nhóm có HA tâm thu ≤159mmHg sự khác biệt không có ý nghĩa thống kê
(p>0,05)