Đặc trưng của tiểu thuyết Julie hay nàng Héloise mới của J.J. Rousseau

PH N M Đ U Ở Ầ Ầ

I. Lý do ch n đ tài ọ ề

Th k XVIII đánh d u m t b ế ỷ ộ ướ ấ c chuy n mình quan tr ng trong quá trình phát ọ ể

tri n c a các n c ph ng Tây. Nó t n t i trong l ch s v i cái tên đ p: Th k ể ủ ướ ươ ồ ạ ử ớ ế ỷ ẹ ị

Ánh sáng.

Engels nh n đ nh: “Th k XVIII ch y u là th k Pháp”. Văn h c Pháp th k ủ ế ế ỷ ế ỷ ế ỷ ậ ọ ị

XVIII tuy nhi u hình nhi u v , nh ng đ u di n ra trên nh ng d u hi u chung ư ữ ề ễ ệ ề ề ẻ ấ

v i quan đi m ngh thu t v ngh c a th i đ i. Đó là m t n n văn h c xa l ủ ộ ề ờ ạ ọ ạ ớ ậ ị ể ệ ệ

thu t. Các nhà văn tuy m c đ khác nhau, nh ng đ u có ý th c s d ng ngòi bút ứ ử ụ ứ ộ ư ề ậ

nh m t th vũ khí đ ph i bày ra ánh sáng tri u đình phong ki n m c nát, xã ư ộ ụ ứ ể ề ế ơ

n n x u xa, phi lý cũng nh cu c s ng kh c c c a nhân h i đ y r y nh ng t ộ ầ ẫ ữ ệ ạ ư ộ ố ổ ự ủ ấ

dân. Nhi u tác ph m vang lên ý chí đ u tranh cho quy n t ề ự ề ẩ ấ ề do chính tr và quy n ị

bình đ ng công dân, có giá tr nh nh ng l ị ư ữ ẳ ờ ế i kêu g i, đ ng viên qu n chúng ti n ầ ọ ộ

lên làm cách m ng.ạ

K th a và phát tri n nh ng thành t u v t ng các th k tr c, th k ế ừ t ề ư ưở ự ữ ể ế ỷ ướ ế ỷ

XVIII, ti u thuy t phát tri n r c r , đ y khí th , đ y tri n v ng. Các nhà văn ể ự ỡ ầ ế ầ ế ể ể ọ

t h c n i ti ng th i đó nh : Montesquieu, Voltaire, đ ng th i là các nhà tri ồ ờ ế ọ ư ế ổ ờ

Diderot, J.J. Rousseau,... không ph i ch đ i di n cho ti ng nói c a giai c p t ấ ư ỉ ạ ủ ệ ế ả

ng lên đ u tranh đ tiêu di s n đ ả ươ ể ấ ệ ữ t ch đ phong ki n, mà còn nói lên nh ng ế ộ ế

tâm t và nguy n v ng c a toàn th nhân dân b áp b c. Vì th , Engels r t ca ư ứ ủ ệ ể ế ấ ọ ị

ng i “các nhà tri t h c vĩ đ i” Pháp th k XVIII, coi h là “nh ng vĩ nhân... ợ ế ọ ạ ở ế ỷ ữ ọ

i đ chu n b cho cu c cách m ng s p bùng n ” là đã soi sáng đ u óc m i ng ầ ọ ườ ể ẩ ạ ắ ộ ổ ị

“nh ng nhà cách m ng phi th ữ ạ ườ ệ ng” [36, 14]. Cũng trong b i c nh đó, xu t hi n ố ả ấ

m t trào l u t t ng m i g n li n v i tên tu i r c r J.J. Rousseau - nhà văn ư ư ưở ộ ổ ự ỡ ớ ắ ề ớ

m đ ng cho trào l u t t ng có khuynh h ng dân ch và là nhà văn tiêu ở ườ ư ư ưở ướ ủ

bi u cho ch nghĩa tình c m Pháp và châu Âu. Rousseau ch ng l i s tôn ả ở ủ ể ở ố ạ ự

sùng lý trí và đ x ng ra tri t h c tình c m, nh ng không ph i vì th mà ông ề ướ ế ọ ư ế ả ả

không công kích k ch li t ch đ phong ki n và tr thành m t nhà văn cách ị ệ ế ộ ế ở ộ

m ng nh t, có t ng dân ch ti n b nh t trong các nhà văn Pháp th k ấ ạ t ư ưở ủ ế ế ỷ ấ ộ

XVIII.

Julie hay nàng Héloise Năm 1761, Rousseau cho ra đ i m t cu n ti u thuy t tình ờ ể ế ộ ố

ự m iớ (Julie ou la Nouvelle Héloise), cu n sách đó đã tr thành tác ph m m u m c ẩ ẫ ố ở

thành ng i đ t n n móng cho ch c a ch nghĩa tình c m. Rousseau đã tr ủ ủ ả ở ườ ặ ề ủ

ệ nghĩa tình c m trong văn h c Pháp, đóng góp m t s c thái riêng vào s nghi p ộ ắ ự ả ọ

đ u tranh gi ấ ả ể i phóng và n n văn h c giàu tính chi n đ u c a th k này. Quy n ấ ủ ế ỷ ế ề ọ

sách v a xu t hi n, d lu n đã xôn xao. T năm 1761 đ n 1800, sách đ ư ậ ừ ừ ệ ế ấ ượ ấ c xu t

b n x p x b y m i l n, trong s đó có b n m i l n in riêng. Có th nói, tr ả ươ ầ ươ ầ ỉ ả ể ấ ố ố ừ

Voltaire thì “Nàng Héloise m iớ ” c a Rousseau chi m k l c xu t b n c a th ấ ả ỷ ụ ủ ủ ế ế

i n say s a đ c quên ăn quên ng , n c m t ròng ròng. k . Đ c gi ộ ỷ ả , nh t là gi ấ ớ ữ ư ọ ủ ướ ắ

Cu n ti u thuy t đã gây ch n đ ng sâu s c trong đ i s ng văn h c n c Pháp. ờ ố ọ ướ ể ế ấ ắ ố ộ

Đ i v i chúng tôi, ố ớ ả Julie hay nàng Héloise m iớ mang đ n cho chúng tôi ni m c m ế ề

thông vô h n tr c s ph n c a nh ng chàng trai, cô gái yêu nhau nh ng không ạ ướ ố ậ ủ ữ ư

c v i nhau b i nh ng ràng bu c kh t khe c a xã h i phong ki n đ đ n đ ế ượ ớ ủ ữ ế ắ ở ộ ộ ươ ng

th i. S c lôi cu n c a ch đ tình yêu và giá tr xã h i mà tác ph m mang l ủ ề ứ ủ ẩ ờ ố ộ ị ạ i

cùng v i s c h p d n v giá tr th lo i đã t o ni m h ng kh i cho chúng tôi ị ể ạ ớ ứ ứ ề ề ấ ẫ ạ ở

ti p c n tác ph m. Qua nghiên c u đ c tr ng thi pháp c a ti u thuy t ế ậ ế Julie hay ư ứ ủ ể ẩ ặ

i thêm nh ng đóng góp v nàng Héloise m iớ , chúng tôi mu n góp ph n lý gi ầ ố ả ữ ề

ậ m t ngh thu t c a tác ph m, đ ng th i trang b cho chúng tôi cách ti p c n ờ ậ ủ ế ệ ẩ ặ ồ ị

m t ti u thuy t đ c vi i d ng nh ng b c th , t t d đó giúp chúng tôi có cái ộ ể ế ượ ế ướ ạ ư ừ ữ ứ

nhìn toàn di n h n đ i v i m t tác ph m gây ch n đ ng trên văn đàn th k ẩ ố ớ ế ỷ ệ ấ ơ ộ ộ

XVIII.

II. L ch s nghiên c u ử ứ ị

J.J. Rousseau là nhà văn, nhà tri t h c ti n b Pháp th k XVIII, ng i tiên khu ế ọ ế ỷ ế ộ ườ

c ngo t quan tr ng trong quá trình phát c a cách m ng 1789, đánh d u m t b ủ ộ ướ ạ ấ ặ ọ

tri n c a t t ng và văn h c Pháp th k XVIII. ể ủ ư ưở ế ỷ ọ

Julie hay nàng Héloise m iớ v a ra đ i đ ờ ượ ừ c đ c gi ộ ả ả dành cho nó m t tình c m ộ

h t s c trìu m n và đ Vi t. t Nam , các nhà nghiên ế ứ ế ượ c đón nh n n ng nhi ậ ồ ệ Ở ệ

ộ c u, phê bình cũng đi sâu nghiên c u ch đ tình yêu và giá tr phê phán xã h i ứ ủ ề ứ ị

t c các giáo trình văn h c Pháp, văn h c ph c a tác ph m. H u h t trong t ủ ế ẩ ầ ấ ả ọ ọ ươ ng

Tây đ u dành cho tác gi Rousseau và tác ph m ề ả ẩ Julie hay nàng Héloise m iớ

nh ng trang vi ữ ế t th t c m đ ng giúp ng ộ ậ ả ườ ọ ờ ấ i đ c hi u thêm v cu c đ i b t ể ề ộ

h nh c a m t tác gia và giá tr n i dung, ngh thu t c a tác ph m đ c ông ậ ủ ị ộ ủ ệ ạ ẩ ộ ượ

sáng t o ra. ạ

- Phùng Văn T u trong L ch s văn h c Pháp (T p 3), b c l suy nghĩ, c m xúc ử ử ọ ị ộ ộ ậ ả

c a mình v tác ph m ề ủ ế ẩ Julie hay nàng Héloise m iớ b ng nh n đ nh: “Ti u thuy t ể ằ ậ ị

ra đ i năm 1761, mang nhi u ch t th , ch t nh c v tình yêu và cu c s ng. Nó ộ ố ề ề ấ ấ ạ ờ ơ

là th gi ng, là thiên nhiên tr tình tràn ế ớ ủ i c a tình c m, ti ng nói c a yêu th ế ủ ả ươ ữ

ng p âm thanh hi n hòa, du d ng, là cái tôi tr tình. Nó là tình b n, tình yêu, ề ậ ươ ữ ạ

tình v ch ng trong c nh đi n viên gi a thiên nhiên bao la” [36, 184]. ợ ồ ữ ề ả

- Cũng Phùng Văn T u trong ng Tây th k XVIII l i dành cho ử Văn h c ph ọ ươ ế ỷ ạ

Rousseau tình c m trân tr ng b ng nh n đ nh: “ ả ằ ậ ọ ị Julie hay nàng Héloise m iớ đem

l tình c m ch a chan x a nay ch a tùng bi ạ i cho văn h c Pháp y u t ọ ế ố ứ ư ư ả ế ế t đ n”

[38, 376].

- Trong T đi n Văn h c ừ ể ọ , m c ụ Julie hay nàng Héloise m iớ do Phùng Văn T uử

vi ế ề ậ ế t đ c p đ n giá tr n i dung c a tác ph m. Ông nói r ng: “Cu n ti u thuy t ị ộ ủ ế ể ẩ ằ ố

ố m đ u cho trào l u ch nghĩa tình c m trong văn h c Pháp và ghi m t cái m c ở ầ ư ủ ả ọ ộ

quan tr ng trong l ch s văn h c châu Âu” [16, 701]. ử ọ ọ ị

- Đ Đ c Hi u trong L ch s văn h c ph ng Tây (T p 1), cho r ng: “ Julie hay ỗ ứ ể ử ọ ị ươ ậ ằ

Pháp và Tây Âu th i b y gi . Nó có nàng Héloise m iớ có ti ng vang r ng rãi ế ộ ở ở ờ ấ ờ

nh h ng không nh ng đ i v i trào l u văn h c tình c m ch nghĩa mà còn ả ưở ố ớ ư ủ ữ ả ọ

nh h ả ưở ố ng đ n c dòng văn h c lãng m n xu t hi n đ u th k XIX. Cu n ế ỷ ế ệ ả ạ ấ ầ ọ

ti u thuy t đ m n c m t, nhân v t khóc nhi u, nh ng ti ng khóc trong tác ế ẫ ể ướ ư ề ế ắ ậ

ph m c a Rousseau nói lên đ c tâm tr ng khao khát gi ủ ẩ ượ ạ ả ủ i phóng tình c m c a ả

nh ng con ng i bình th ữ ườ ườ ng s ng d ố ướ ụ ữ i ch đ phong ki n, nh t là ph n ” ế ế ộ ấ

[17, 440].

- T p chí Văn h c s 4 - 1994 có bài “Quan đi m th m m c a J.J. Rousseau v ọ ố ỹ ủ ể ạ ẩ ề

tình yêu - h nh phúc gia đình trong ạ ế Julie hay nàng Héloise m iớ ” c a Phong Tuy t ủ

nói r ng: “Tình yêu, theo Rousseau là cái gì đó r t t nhiên, r t b n năng, là nhu ấ ự ằ ấ ả

nhiên c a m i con ng i. C m yêu t c là chà đ p lên t c u t ầ ự ủ ỗ ườ ứ ấ ạ ự ạ nhiên... H nh

phúc gia đình ph thu c c v l n ch ng. H ph i t ộ ả ợ ẫ ả ự ụ ồ ọ ạ tìm th y cho mình h nh ấ

phúc cái mình đang có. V ch ng ph i c m thông, hi u bi t l n nhau, nh t là ở ả ả ể ợ ồ ế ẫ ấ

ông ch ng ph i là ng i cao th ng, đ c h nh. T t c nh ng đi u đó, theo ả ồ ườ ượ ấ ả ứ ữ ề ạ

Rousseau, làm cho gia đình b n v ng” [42, 44 - 45]. ề ữ

ế - T p chí Văn h c s 6 - 1994 có bài “V n đ văn b n ngh thu t và ti u thuy t ấ ọ ố ề ệ ể ạ ả ậ

tình Julie c a Rousseau” do Phong Tuy t vi t đ c p đ n t ủ ế ế ề ậ ế ấ ả t c nh ng v n đ ữ ấ ề

liên quan đ n văn b n ngh thu t c a tác ph m ậ ủ ẩ Julie hay nàng Héloise m iớ bao ế ệ ả

, n i dung tác ph m, l i t a, k c ph n chú g m: Tên sách, đ t ồ ề ừ ộ ẩ ờ i nói đ u và l ầ ờ ự ể ả ầ

thích. Văn b n cũng là ngôn t ng, phép tu t , là b ả ừ , nh ng k x o văn ch ỹ ả ữ ươ ừ ố

c c...ụ

Các bài vi t, các công trình nghiên c u nói trên ít nhi u có liên quan đ n đ tài ế ứ ề ế ề

nghiên c u c a chúng tôi. Đó là nh ng g i ý, phát hi n có tính ch t g i m giúp ợ ứ ủ ấ ợ ữ ệ ở

cho chúng tôi k th a và phát tri n đ hoàn thành đ tài c a mình. ể ế ừ ủ ể ề

III. Đ i t ng và ph m vi nghiên c u ố ượ ứ ạ

III.1. Đ i t ng nghiên c u ố ượ ứ

Khóa lu n nghiên c u m t s đ c tr ng thi pháp ti u thuy t ộ ố ặ ế Julie hay nàng ư ứ ể ậ

Héloise m iớ c a J.J. Rousseau (b n d ch H ng Minh). ướ ủ ả ị

III. 2. Ph m vi nghiên c u ứ ạ

Khóa lu n này t p trung kh o sát nh ng đi m đ c s c trên các ph ặ ắ ữ ể ậ ả ậ ươ ệ ng di n:

ọ K t c u, c t truy n, không - th i gian ngh thu t, nhân v t, ngôn ng , gi ng ế ấ ữ ệ ệ ậ ậ ố ờ

đi u đ t đó rút ra nh ng đ c s c v m t thi pháp ti u thuy t b ng th ể ừ ệ ặ ắ ề ặ ế ằ ư Julie ữ ể

hay nàng Héloise m iớ c a Rousseau. ủ

IV. Ph ng pháp nghiên c u ươ ứ

Đ hoàn thành khóa lu n này, chúng tôi s d ng m t s ph ng pháp nghiên ộ ố ử ụ ể ậ ươ

c u sau: ứ

- Ph ng pháp ti p c n h th ng: Gi ươ ế ậ ệ ố ả i mã c u trúc văn b n ngh thu t ngôn t ả ệ ấ ậ ừ

d i góc đ thi pháp h c. Khai thác các th pháp ngh thu t c a t ng y u t ướ ậ ủ ừ ế ố ủ ệ ộ ọ

trong h th ng văn b n: K t c u, c t truy n, nhân v t, không - th i gian ngh ệ ố ế ấ ệ ả ậ ố ờ ệ

thu t, ngh thu t tr n thu t, gi ng đi u, ngôn ng ... ậ ậ ầ ữ ệ ệ ậ ọ

- Ph ng pháp phân tích - t ng h p: Nh m phân tích và khái quát đ ươ ằ ổ ợ ượ ặ c đ c

đi m n i b t v m t thi pháp c a tác ph m. ổ ậ ề ặ ủ ể ẩ

- Ph c kh o sát v i các tác ươ ng pháp so sánh, đ i chi u: So sánh tác ph m đ ế ẩ ố ượ ả ớ

ph m khác cùng th i, cùng th lo i, cùng đ tài đ t ể ạ ể ừ ề ẩ ờ ữ đó kh ng đ nh nh ng ẳ ị

đóng góp riêng c a Rousseau t bình di n thi pháp ti u thuy t. ủ ừ ệ ể ế

- Ph ng pháp này giúp chúng tôi ch ra đ ươ ng pháp th ng kê: Ph ố ươ ỉ ượ ạ c các lo i

hình nhân v t khác nhau trong tác ph m. Chúng tôi còn th ng kê s l ng th t ố ượ ậ ẩ ố ư ừ

các nhân v t g i cho nhau t ậ ử ừ ầ đ u đ n cu i tác ph m. ố ế ẩ

- Ph ng pháp liên ngành: Đó là ph ng pháp thi pháp h c, phong cách h c, lý ươ ươ ọ ọ

thuy t ti p c n hi n đ i... đ tìm ra nh ng nét riêng trong phong cách ngh ữ ệ ể ế ế ậ ạ ệ

thu t c a Rousseau. ậ ủ

V. C u trúc c a khóa lu n ủ ấ ậ

Ngoài ph n m đ u, k t lu n và th m c tham kh o, khóa lu n c a chúng tôi ư ụ ở ầ ủ ế ầ ậ ậ ả

đ c k t c u trong ba ch ng: ượ ế ấ ươ

Ch ng I: J.J. Rousseau v i ti u thuy t ươ ớ ể ế Julie hay nàng Héloise m iớ

Ch ươ ế ng II: K t c u, c t truy n, không - th i gian ngh thu t trong ti u thuy t ế ấ ệ ệ ể ậ ố ờ

Julie hay nàng Héloise m iớ

Ch ng III: Th gi ươ ế ớ ệ i nhân v t, ngh thu t tr n thu t và ngôn ng - gi ng đi u ậ ầ ữ ệ ậ ậ ọ

trong ti u thuy t ể ế Julie hay nàng Héloise m iớ .

PH N N I DUNG Ộ Ầ

Ch ng I ươ

J. J. ROUSSEAU V I TI U THUY T Ớ Ể Ế

JULIE HAY NÀNG HÉLOISE M IỚ

I. Gi i thuy t v th và ti u thuy t b ng th ớ ế ề ư ế ằ ể ư

I.1. Th tư ừ

Th t là ph ng ti n giao ti p b ng ngôn ng vi t, xu t hi n khá s m, vào ư ừ ươ ữ ế ế ệ ằ ệ ấ ớ

kho ng th k XIX Tr. CN [41]. Ng i ta dùng th t ế ỷ ả ườ ư ừ ể đ trao đ i thông tin. ổ

Th t là th lo i g n v i giao ti p h ng ngày nh t. Nó có tính xác th c r t cao ư ừ ể ạ ầ ự ấ ế ấ ằ ớ

và đ ng th i th hi n đ i s ng tình c m riêng t rõ r t. Th là đ thông báo s ể ệ ờ ố ả ờ ồ ư ư ệ ể ự

c m xúc. ki n ho c đ bày t ặ ể ệ ỏ ả

Th t ng ti n giao ti p b ng ngôn ng vi t mà ư ừ không đ n gi n ch là m t ph ả ơ ộ ỉ ươ ữ ế ế ệ ằ

b n thân nó còn ch a đ ng nhi u giá tr ngh thu t. Vì th , ng ề ả ứ ự ệ ế ậ ị ườ ụ i ta v n d ng ậ

nhi u th t vào trong tác ph m văn h c. Trong tác ph m văn h c, đ c bi t là ư ừ ề ẩ ặ ẩ ọ ọ ệ

trong truy n ng n và ti u thuy t, th t đ ư ừ ượ ử ụ c s d ng nh m t mô típ ngh ư ộ ế ệ ể ắ ệ

thu t. Nó th ậ ườ ụ ng s d ng v i m c đích nh n m nh tính xác th c, thuy t ph c ử ụ ụ ự ế ấ ạ ớ

v v n đ đ c đ t ra trong truy n. Vi t Nam , đ u th k XX, đ c gi ộ ả ề ấ ề ượ ệ Ở ệ ặ ế ỷ ầ

Hoàng Ng c Phách đã cho ra đ i cu n ti u thuy t . G n m t n a tác ế T Tâmố ể ọ ố ờ ộ ử ầ

c k t c u b ng nh ng lá th c a hai nhân v t T Tâm và Đ m Thu ph m đ ẩ ượ ậ ố ế ấ ư ủ ữ ằ ạ ỷ

ố g i cho nhau cùng nh ng trang nh t kí đ y xúc đ ng là m t minh ch ng cho m i ầ ử ứ ữ ậ ộ ộ

i. tình đ y bi k ch c a hai ng ị ủ ầ ườ

Có th t là đ u m i c a s ki n, trung tâm c a c t truy n, có nh ng b c th ư ừ ố ủ ự ệ ủ ố ứ ữ ệ ầ ư

ch xu t hi n vào m t th i đi m nào đó trong ti n trình c a câu chuy n, nh ư Bà ủ ế ệ ể ệ ấ ờ ộ ỉ

Bôvary c a G. Flaubert, Đ và Đen c a Stendhal, ủ ỏ ủ H i chộ ợ phù hoa c a W.M. ủ

c a Hoàng Ng c Phách. Nh ng nhìn chung, tr Thackeray, T Tâmố ư ủ ọ ừ ộ ố ứ m t s b c

th tham gia đ c l c vào ti n trình hành đ ng, d n d t s ki n ho c th c s gây ắ ự ệ ự ự ắ ự ư ế ặ ẫ ộ

“bi n c ”, s có m t c a các b c th trong truy n th ặ ủ ư ứ ự ệ ế ố ườ ể ng làm ch m nh p k . ậ ị

L ng thông tin trong th th ng không đ đ l p l ượ ư ườ ủ ể ặ ạ i tính liên t c c a câu ụ ủ

chuy n. Nh ng góc đ khác, th t ư ệ ở ư ừ ộ không nh ng là ph ữ ươ ng ti n h u hi u đ ữ ệ ệ ể

rút ng n kho ng cách, duy trì liên h mà còn duy trì thông tin cho ng ệ ả ắ ườ ọ i đ c

nh ng lúc nhân v t th c hi n nh ng chuy n du hành c a h hay nh ng lúc h ủ ọ ữ ữ ữ ự ệ ế ậ ọ

ph i cách ngăn. ả

Đi m nhìn bên trong c a ti u thuy t và truy n ng n đ ể ủ ế ệ ể ắ ượ ứ c nhân lên qua các b c

th , trong đó có các nhân v t b c l ậ ộ ộ ả ự ệ c m nghĩ, đánh giá c a mình v các s ki n ủ ư ề

và v các nhân v t khác. ề ậ

Th t cũng phân bi ng thông tin gi a đ c gi ư ừ t l ệ ượ ữ ộ ả và nhân v t. Đ c gi ậ ộ ả ế bi t

c khi nhân v t đ n i dung c a b c th tr ủ ộ ư ướ ứ ậ ượ ậ c đ c và ngay c khi nhân v t ả ọ

không h đ c đ c, ho c ng i cũng có khi đ c gi có ít thông tin h n nhân ề ượ ọ ặ c l ượ ạ ộ ả ơ

c nh c đ n mà không đ c trích d n văn b n nh trong v t b i th t ậ ở ch đ ư ừ ỉ ượ ế ắ ượ ư ẫ ả

, ng i k chuy n nói rõ nguyên do: “Song n u nh ng b c th H i ch phù hoa ợ ộ ườ ể ữ ứ ệ ế ư

c a Ôxborn đ u c c l c m t cách r t nhà binh thì ta ph i thú th c r ng gi ấ ủ ự ằ ộ ố ề ả ộ ả ử s

ph i đem in c nh ng lá th cô Xetlê g i cho Ôxborn ư ử ữ ả ả ắ ố t ph i kéo dài cu n ả

truy n này thành nhi u t p, ngay c nh ng b n đ c đa c m nh t cũng không ề ậ ữ ệ ả ạ ả ấ ọ

th ch u n i” [41]. ể ị ổ

I.2. Ti u thuy t b ng th ế ằ ể ư

Ti u thuy t b ng th là hình th c ti u thuy t s d ng th nh m t ph ứ ể ư ư ộ ế ử ụ ế ằ ư ể ươ ệ ng ti n

chuy n t s , s d ng l ể ả ữ i h u hi u c a quá trình t ủ ệ ự ự ử ụ ố ể ể i k và h c u c a ti u ư ấ ủ

thuy t, vay m n hình th c c a th t , trong đó các b c th đóng vai trò quan ứ ủ ượ ư ừ ế ứ ư

tr ng trong t ch c c t truy n. ọ ổ ứ ố ệ

Ti u thuy t b ng th ra đ i t các n c ph ng Tây, đ c bi t là Pháp. Nó có ế ằ ờ ừ ư ể ướ ươ ặ ệ ở

ti n đ t nh ng sáng tác tr ề ừ ề ữ ữ tình b ng th ằ ơ Héroides c a Ovide (43 Tr. CN), ủ

Nh ng b c th c a Abélard và Héloise ư ủ ữ ứ ể , tác ph m c a Dante, Boccase... Ti u ủ ẩ

thuy t b ng th b t đ u n y sinh t ư ắ ầ ế ằ ả ừ ế ỉ th k XVII. Đó có th là th trao đ i, tranh ể ư ổ

tình yêu. Năm 1656, Pascal cho ra đ i lu n tri ậ ế ọ t h c, có th là th bày t ể ư ỏ ờ Nh ngữ

c Pháp. Ng i ta b c th g i b n t nh nh ư ử ạ ỉ ứ ỏ g m 18 b c th gây ch n đ ng n ư ứ ấ ồ ộ ướ ườ

ớ tranh nhau mua, đ c, chuy n tay nhau nh ng b c th nh c a Pascal. Cùng v i ỏ ủ ư ứ ữ ề ọ

Nh ng b c th g i b n t nh nh Nh ng b c th tình yêu c a B. de ư ử ạ ỉ ữ ứ ỏ c a Pascal, ủ ư ứ ữ ủ

ế Fontelle là m t s k t h p tuy t v i đ y đ nh t v các d ng c a ti u thuy t ộ ự ế ợ ệ ờ ầ ấ ề ủ ủ ể ạ

b ng th . “Thành công này đ ằ ư ượ ể c chu n b trong m t th i gian dài cùng v i bi u ờ ẩ ớ ộ ị

hi n tr tình, nh t là tình yêu và s phát tri n c a hình th c ngh thu t th tín. ể ủ ứ ự ữ ư ệ ệ ấ ậ

Bi k ch c a Racin, ngh thu t hùng bi n c a Bosuet, ti u thuy t tâm lý c a bà ệ ủ ủ ủ ế ể ệ ậ ị

De La Fayette mách b o cho ti u thuy t b ng th nói v tình yêu m t cách thành ế ằ ư ề ể ả ộ

th c nh ng v n theo khuôn m u đ o đ c th i đ i” [41]. ạ ứ ờ ạ ự ư ẫ ẫ

Nh ng b c th c a m t n tu sĩ ng i B Đào Nha c a G. De Lavergne De ộ ữ ư ủ ứ ữ ườ ồ ủ

Guilleragues ra đ i vào năm 1669 là cu n ti u thuy t đ n thanh đ u tiên đánh ố ế ơ ể ầ ờ

d u s ra đ i c a ti u thuy t b ng th . ư ấ ự ờ ủ ể ế ằ

Th k XVIII, ti u thuy t b ng th đ c bi ế ằ ư ặ ế ỉ ể ệ ể ạ t phát tri n n r , b i v i th lo i ở ộ ở ớ ể

này các nhà văn có th đ a vào ti u thuy t c a mình nhi u ngh lu n ngo i đ ế ủ ể ư ị ậ ạ ề ể ề

t h c, luân lý...mà m t cu n ti u thuy t thông th ng không v chính tr , tri ề ị ế ọ ể ế ộ ố ườ

dung n p đ c. Nh ng b c th ạ ượ Nh ng b c th Ba T ư ứ ữ ư (1721) c a Montesquieu, ủ ứ ữ ư

tri t h c ế ằ ế ọ (1734) c a Voltaire ra đ i th hi n s thông d ng c a ti u thuy t b ng ể ệ ự ủ ể ụ ủ ờ

th trong th k Ánh sáng. ế ỷ ư

Năm 1761, J.J. Rousseau vi t ế Julie hay nàng Héloise m iớ v i m t dàn h p x ợ ướ ng ớ ộ

nhi u gi ng xoay quanh hai gi ng ch đ o c a nhân v t chính, di n t ủ ạ ủ ễ ả ự ằ s gi ng ề ậ ọ ọ

xé gi a tình yêu và đ o đ c. Cùng v i (1774) ớ Nôi đau khô cua chang Werthers ứ ữ ạ ̃ ̉ ̉ ̀

cua Goethe, ủ Julie hay nàng Héloise m iớ c a Rousseau là tác ph m đ nh cao c a ủ ẩ ỉ ̉

nói chung và ti u thuy t b ng th nói riêng. văn h c th t ọ ư ừ ế ằ ư ể

ạ Sang th k sau, kho ng cách không gian và th i gian c a vi c trao đ i liên l c ế ỷ ủ ệ ả ờ ổ

đ không còn là nh ng bí m t cá nhân mà đ c công b ượ c rút ng n. Th t ắ ư ừ ữ ậ ượ ố

t là th t c a các nhà ti u thuy t l n nh Victor Hugo, Balzac, r ng rãi, đ c bi ộ ặ ệ ư ừ ủ ế ớ ư ể

i v tr G. Flaubert. H i ký c a hai ng ồ ủ ớ ườ ợ ẻ (1841) c a Balzac khá đ c đáo v i ủ ộ

d ng h i ký s d ng năm m i b y b c th trong su t m i hai năm c a hai ứ ạ ươ ả ử ụ ườ ư ủ ồ ố

gi ng n , hai ng ữ ọ ườ ạ ậ i b n Renée Maucombe và Louise De Chaulieu bàn lu n,

ố tranh cãi v cu c s ng hôn nhân, h nh phúc gia đình. Vào nh ng th p niên cu i ộ ố ữ ề ạ ậ

th k XIX, Pháp, tr ng phái t ế ỷ ở ườ ự ế nhiên không h ng thú v i lo i ti u thuy t ạ ể ứ ớ

c phat triên ch m. b ng th và nhìn chung ti u thuy t b ng th đã có nh ng b ằ ế ằ ư ữ ư ể ướ ậ ́ ̉

Sang thê ki XX, tiêu thuyêt băng th dân dân lây lai vi tri cua no trên văn đan. ư ́ ̉ ̉ ́ ̀ ̀ ̀ ́ ̣ ̣ ́ ̉ ́ ̀

Nhiêu tac phâm đ c viêt d i dang th nh ng co nhiêu cach tân h n. Vi du ượ ́ ướ ư ư ơ ̣ ở ̀ ́ ̉ ̣ ́ ̀ ́ ́

Viêt Nam co (1923) cua Nguyên Ai Quôc, Tô Tâm (1925) cua Hoang ́ Vi hanh̀ ̣ ̉ ̃ ́ ́ ́ ̉ ̀

Ngoc Phach, gân đây co ́ B c th g i me Âu C ư ử ơ cua Yban...Co môt tac phâm đ ứ ượ c ̣ ́ ̀ ̣ ̉ ́ ̣ ́ ̉

xêp vao môt trong nh ng tac phâm hay nhât cua thê gi i thê ki XXI đo la ́ ớ ữ ̀ B c thứ ư ́ ̀ ̣ ́ ̉ ́ ̉ ́ ̉ ́

cua môt ng i đan ba không quen cua nha văn Ao Stefan Zweig. ườ ̉ ̣ ̀ ̀ ̉ ̀ ́

Con ng i hi n đ i mong mu n gìn gi chút gì còn sót l i c a tính nhân văn và ườ ệ ạ ố ữ ạ ủ

ế tính cá nhân (tiêu bi u cho ti u thuy t b ng th th i kỳ đ nh cao) - nét hi m ế ằ ư ờ ể ể ỉ

th y trong m t th i đ i mà con ng i đánh m t c chính mình. ờ ạ ấ ộ ườ ấ ả

II. J. J. Rousseau và nh ng b ng t ng ữ c đ ướ ườ t ư ưở

II.1. Hành trình cu c đ i và con đ ng s nghi p ộ ờ ườ ự ệ

J. J. Rousseau - ng i gieo t ng t do dân ch c a th k Ánh sáng Pháp, ườ t ư ưở ự ủ ủ ế ỷ

ng tu i Mara và ườ i th y r t m c tôn sùng c a nh ng nhà lãnh đ o tr ủ ữ ự ầ ấ ạ ẻ ổ

Robespierre trong cu c cách m ng t ạ ộ ư ả ế s n Pháp 1789, đã qua m t cu c đ i thi u ộ ộ ờ

niên gian kh , thân t l p thân, t ổ ự ậ ự trang b cho mình c cái v n h c th c sâu ả ứ ố ọ ị

r ng đã giúp ông làm nên s nghi p. ộ ự ệ

J. J. Rousseau sinh ngày 28-5-1712 t i Genève (Thu Sĩ). Ông thu c dòng dõi ạ ộ ỵ

ng i Pháp nh ng vì gia đình theo đ o Tin lành, b nhà th thiên Chúa giáo truy ườ ư ạ ờ ị

nã nên ph i lánh sang Thu Sĩ t th k XVI. Ông xu t thân trong m t gia đình ả ỵ ừ ế ỷ ấ ộ

lao đ ng, ông n i và cha đ u là th đ ng h . T bé, Rousseau ồ ừ ợ ồ ề ộ ộ ề đã g p nhi u ặ

gian kh : khi Rousseau m i ra đ i thì m m t; khi Rousseau ẹ ấ ổ ớ ờ ả lên 10, b ông ph i ố

t ừ ề giã gia đình r i kh i Genève đ tránh kh i s truy nã c a các nhà c m quy n ỏ ự ủ ể ầ ỏ ờ

vì đã lăng m b n quý t c. C u bé Rousseau đ ạ ọ ậ ộ ượ ư ề ậ c đ a v nhà quê g i cô, c u ử

nuôi và cho theo h c m c s Lăngbecxiê đ h c ti ng La-tinh trong 2 năm. Hai ụ ư ể ọ ế ọ

năm đó h u nh là kho ng th i gian duy nh t ông đ c theo h c d ư ầ ả ấ ờ ượ ọ ướ ự ướ ng i s h

i khác. T năm 13 tu i, Rousseau ph i s ng t d n c a m t ng ẫ ủ ộ ườ ả ố ừ ổ ự ậ ổ l p, gian kh .

ư Ông tr i qua r t nhi u ngh đ ki m ăn, khi h c ngh th kh c, lúc làm gia s , ề ể ế ề ợ ề ấ ả ắ ọ

... Cu c s ng kh c c c a b n thân lúc d y âm nh c, th m chí có lúc ph i đi ậ ạ ạ ả ở ổ ự ủ ả ộ ố

i xung quanh ông trong xã h i Pháp th i nát, tù túng lúc b y gi và nh ng ng ữ ườ ấ ố ộ ờ

khi n Rousseau s m có t ng chán ghét, căm thù ch đ quân ch chuyên ế ớ t ư ưở ế ộ ủ

ch và ti p thu nh ng t ữ ế ế t ư ưở ng tiên ti n c a th i đ i. ế ủ ờ ạ

Rousseau đ n v i văn h c và thành công trong văn h c khá đ t ng t. Trong 37 ế ọ ớ ọ ộ ộ

năm đ u c a đ i mình, Rousseau không sáng tác gì. Nh ng m t hôm vào mùa hè ầ ủ ờ ư ộ

năm 1749, Rousseau đ n thăm ng i b n là Diderot lúc b y gi ế ườ ạ ấ ờ đang b giam ị ở

t m t cu n sách ch ng l i th n h c và tôn giáo. Trên đ Vanhxenn vì đã vi ơ ế ố ộ ố ạ ầ ọ ườ ng

đi, ông gi xem m t s t p chí văn h c, ch t nhìn th y đ tài thi vi ở ộ ố ạ ề ấ ợ ọ ế ệ t do Vi n

Hàn Lâm Dijon t ch c: ổ ứ S ti n b c a khoa h c và ngh thu t góp ph n làm ọ ự ế ộ ủ ệ ậ ầ

t hay đ i b i? cho phong t c thu n khi ụ ầ ế ồ ạ . Bao nhiêu ý nghĩ lóe lên trong đ u óc ầ

ông; ông ngây ng t ng i ngã vào m t góc cây bên đ ấ ồ ộ ườ ạ ng, suy nghĩ miên man, v t

c m t. Sau này, trong tác ph m t thu t t: “Ngay áo đ m n ẫ ướ ắ ẩ ự ậ Sám h iố , ông vi ế

khi đ c nh ng dòng ch y, tôi trông th y m t th gi ế ớ ữ ấ ữ ấ ọ ộ ộ i khác và tôi tr thành m t ở

ng i khác” [17, 418]. Rousseau vi c gi i th ườ ế t tác ph m d thi, chi m đ ự ế ẩ ượ ả ưở ng

và danh ti ng c a ông b t đ u l ng l y. T đó ông say s a v i s nghi p sáng ư ớ ự ắ ầ ừ ừ ủ ế ệ ẫ

tác và ch trong vòng m i ba năm (1749 - 1762), h u h t các ki ườ ế ầ ỉ ệ t tác c a ông đã ủ

ra m t đ c gi ắ ộ ả : các tác ph m lu n văn chính tr ậ ẩ ề ả ị Lu n v ngu n g c và n n t ng ậ ề ố ồ

i v i ng i c a s b t bình đ ng gi a ng ủ ự ấ ữ ẳ ườ ớ ườ (1753), Lu n v kh ế ướ ề ậ ộ c xã h i

(1762), cu n ti u thuy t b ng th ế ằ ậ ư Julie hay nàng Héloise m iớ (1761), t p lu n ể ậ ố

văn v giáo d c d i hình th c ti u thuy t ụ ề ướ ụ ế Emille hay v v n đ giáo d c ề ấ ứ ề ể

(1762) và m t s tác ph m khác. ộ ố ẩ

B n phong ki n và tăng l ế ọ ữ ẩ ph n đ ng r t căm ghét Rousseau và các tác ph m ả ấ ộ

c a ông. Cu n ủ ố Emille ra đ i ch a đ y hai m i hôm thì tác gi ầ ươ ư ờ ả ắ ầ ả b t đ u ph i

c xã h i s ng m t chu i ngày vô cùng gian kh . Tác ph m ố ẩ Emille và Kh ế ướ ộ ỗ ổ ộ bị

ộ chính quy n chuyên ch k t án và đ t đi. Đ t tác ph m ch a đ , b n ph n đ ng ư ủ ọ ế ế ề ẩ ả ố ố

còn tuyên b c n ph i thiêu s ng tác gi ố ầ ả ố ả ữ ố n a. Rousseau b truy nã, ph i tr n ị ả

tránh, khi Thu Sĩ, khi Ph trong m t làng nh trên núi Giuy-ra. Tuy v y, cái ở ỵ ở ậ ổ ộ ỏ

ổ n i c n c i, xa xôi y cũng không c u mang Rouseau. Tháng 8-1762, tên t ng ơ ằ ư ấ ỗ

ố ằ giám m c Paris g i cho kh p các nhà th m t b c thông đi p tuyên b r ng ờ ộ ứ ụ ử ệ ắ

Rousseau là k thù c a Chúa và c a ng ủ ủ ẻ ườ ả i. Rousseau ph i tr n ra m t hòn đ o ả ố ộ

nh gi a h Biên-n nh ng cũng không đ c yên thân: Chính ph x Béc-n ỏ ở ữ ồ ư ơ ượ ủ ứ ơ

ra l nh ông ph i r i kh i đ o. Năm 1766, Rousseau sang Anh theo l ỏ ả ả ờ ệ ờ ờ ủ i m i c a

nhà tri ế ọ t h c Anh Đavithium, nh ng ch ng bao lâu hai ng ư ẳ i l ườ ạ ớ i mâu thu n v i ẫ

nhau. Tháng 5 năm 1767, Rousseau tr v Pháp s ng lén lút nay đây, mai đó. ở ề ố

Cu i cùng, ông đ c phép tr v Paris, s ng trong m t căn nhà t i tàn ph ố ượ ở ề ố ộ ồ ở ố

Plat rier , nay là ph Jean Jacques Rousseau, sinh s ng b ng ngh chép thuê ề ằ ơ ơ ố ố

nh c, ăn bánh mì đen và u ng n ạ ố ướ ư c lã. Rousseau v n ti p t c sáng tác nh ng ế ụ ẫ

tính cách các tác ph m c a ông có thay đ i. Ông răn d y ng i đ i b ng cách ủ ẩ ạ ổ ườ ờ ằ

thanh minh v i h u th và ch ng l trình bày thí d b n thân mình, t ụ ả ự ớ ậ ế ố ạ ữ i nh ng

l i vu oan, nh ng l i bu c t i b t công. Các sáng tác chính c a ông trong giai ờ ữ ờ ộ ộ ấ ủ

đo n này là tác ph m t thu t ẩ ạ ự ậ Sám h iố (1766 - 1770) và tác ph m ẩ Nh ng mữ ơ

m ng c a m t ng ủ ộ ộ ườ ạ i d o ch i cô đ c ơ ộ (1772).

Rousseau m t ngày 2 tháng 7 năm 1778 Écm nôngvin, cách Paris hai d m. Hai ấ ở ặ ơ

m i năm sau, khi cách m ng t s n Pháp th ng l i, thi hài ông đ ươ ạ ư ả ắ ợ ượ ầ c qu n

chúng cách m ng đ a v mai táng đi n Panthéon. ư ề ạ ở ệ

II.2. Nh ng b ng t ng ữ c đ ướ ườ t ư ưở

II.2.1. Quan đi m tôn giáo ể

Rousseau đ ng trong hàng ngũ các nhà văn ti n b th k XVIII đ u tranh ế ỷ ứ ế ấ ộ

ch ng phong ki n và tăng l ng c a ông có nhi u đi m đ c bi ế ố ữ , nh ng t ư t ư ưở ủ ề ể ặ ệ t

so v i các nhà văn khác. Rousseau ch a ti n t i ch nghĩa duy v t; ông không ế ớ ư ớ ủ ậ

ph i là m t nhà văn có t i ông còn tin vào th ả ộ t ư ưở ng vô th n; trái l ầ ạ ượ ng đ . Tuy ế

nhiên, tín ng ng c a nhà văn là t nhiên th n giáo ưỡ ủ ự ầ . H i còn nh , Rousseau b ỏ ồ ị

ép bu c ph i b đ o Tin lành theo đ o C đ c. Sau cu n lu n văn Lu n v s ả ỏ ạ ơ ố ậ ạ ộ ố ề ự ậ

i v i ng i b t bình đ ng gi a ng ẳ ấ ữ ườ ớ ườ (1753), Rousseau quay tr v v i đ o Tin ở ề ớ ạ

ng, c a gia đình và c a mình khi x a. Rousseau ca ng i thiên lành c a quê h ủ ươ ư ủ ủ ợ

nhiên, ca ng i s hài hòa và tr t t kỳ di u trong thiên nhiên. Rousseau đã trình ợ ự ậ ự ệ

bày quan đi m tín ng ng c a mình trong tác ph m ể ưỡ ẩ Emille ch ủ ươ ể ng “Quan đi m

tín ng ng c a m t tu sĩ x Xa-voa”, tu sĩ nói: “Tôi đã g p t ưỡ ấ ấ ả ọ ể t c m i quy n ứ ủ ộ

sách l i, ch có m t cu n sách đ c m t m i ng ạ ố ộ ỉ ượ c m ra tr ở ướ ắ ọ ườ ể i, đó là quy n

t sùng sách c a thiên nhiên. Chính qua cu n sách vĩ đ i và tác tuy t y, tôi bi ố ệ ấ ủ ạ ế

m và tôn th v tác gi th n minh c a nó” [17, 420]. ờ ị ộ ả ầ ủ

Vì th nhà th thiên Chúa th i b y gi r t căm ghét nhà văn và đã tuyên b ông ờ ấ ế ờ ờ ấ ố

là k thù c a Chúa. Voltaire có t ng vô th n, ông theo tôn giáo t ủ ẻ t ư ưở ầ ự ầ nhiên th n

và ch tr ủ ươ ả ng tin Chúa, ch ng qua ch là bi n pháp đ ngăn c n nh ng s ph n ữ ự ệ ể ẳ ả ỉ

i Rousseau tin Chúa là tin v i t kháng c a qu n chúng. Trái l ầ ủ ạ ớ ấ ả ấ ủ t c t m lòng c a

mình; Rousseau tin có m t v Chúa nhân t t yêu th i nghèo ộ ị bi ừ ế ươ ng nh ng ng ữ ườ

kh . Quan đi m tri t h c c a Rousseau không ti n b b ng quan đi m tri ể ổ ế ọ ủ ộ ằ ể ế ế ọ t h c

c a Voltaire và Diderot. Tuy v y, lý thuy t t ủ ế ự ậ ờ nhiên th n giáo c a ông trong th i ủ ầ

kỳ đ u tranh v i ch đ phong ki n và nhà th thiên Chúa giáo, có m t nhân t ế ộ ế ấ ớ ờ ộ ố

cách m ng đ c bi t đáng k , đ ng th i v i vi c ca ng i thiên nhiên và s hài ặ ạ ệ ờ ớ ể ồ ự ệ ợ

hoà kỳ di u trong thiên nhiên, nhà văn đã th ng tay v ch ra cái vô tr t t ậ ự ệ ạ ẳ ọ và m i

s b t công trong xã h i loài ng ự ấ ộ ườ ộ ủ i, v ch ra nh ng đi u x o trá, ngu mu i c a ữ ề ạ ả

giáo h i, thành trì c a ch đ phong ki n. Vì v y, b n quý t c, tăng l có v ế ộ ủ ế ậ ộ ọ ộ ữ ẻ

c Voltaire “vô th n” và “nh o báng th n thánh” h n là Rousseau ch u đ ng đ ự ị ượ ầ ạ ầ ơ

theo tôn giáo.

II.2.2. Quan đi m chính tr và tri ể ị t h c ế ọ

Xét v quan đi m chính tr , Rousseau v t các nhà văn và các nhà ho t đ ng xã ể ề ị ượ ạ ộ

c khá xa. Montesquieu phê phán ch đ quân ch chuyên ch h i khác m t b ộ ộ ướ ế ộ ủ ế

và ch tr ng ch đ quân ch l p hi n c Anh. Voltaire và Diderot không ủ ươ ế ộ ủ ậ n ế ở ướ

v c ra ngoài lý t ng m t n n quân ch sáng su t do m t v minh quân, t đ ượ ượ ưở ộ ề ộ ị ủ ố

m t nhà vua hi n tri t tr vì. Rousseau thì khác, lý t ng c a ông là ch đ ề ộ ế ị ưở ế ộ ủ

Ngay t khi còn nh tu i, Rousseau r t t hào đ c sinh ra Genève. c ng hoà. ộ ừ ỏ ổ ấ ự ượ ở

Ông yêu Genève không nh ng vì đ y là n i chôn rau c t r n c a ông mà còn vì ắ ố ủ ữ ấ ơ

Genève th i b y gi v hình th c theo ch nh th c ng hoà. Khi Châu Âu đ ờ ấ ờ ề ể ộ ứ ỉ ươ ng

chìm ng p trong ch đ phong ki n thì Genève l i nh m t qu c gia ế ộ ế ậ i t n t ạ ồ ạ ư ộ ố

riêng bi t và thi ệ ế ậ t l p ch đ dân ch t ế ộ ủ ư ả s n. Tình c m yêu m n t ả ế ự ả do s m n y ớ

ọ n trong tâm h n c u bé Jean Jacques. Lúc còn nh , Rousseau đã say s a đ c ở ư ậ ồ ỏ

t truy n i có t cu n ố Danh nhân li ệ ệ c a Phy-tác-c , là cu n sách mà nh ng ng ữ ủ ơ ố ườ ư

t ng c ng hoà r t ham thích. Trong tác ph m ưở ề ả ẩ Lu n v ngu n g c và n n t ng ồ ề ấ ậ ộ ố

c a s b t bình đ ng ủ ự ấ ẳ , sau khi tìm nguyên nhân sinh ra s b t bình đ ng trong xã ự ấ ẳ

h i, nhà văn đã đi đ n k t lu n ch đ chuyên ch chà đ p lên m i quy n l ộ ế ộ ề ợ i ế ế ế ậ ạ ọ

c a nhân dân cũng là m t hình th c c a s b t bình đ ng. Ông cho r ng nhân ứ ủ ự ấ ủ ẳ ằ ộ

dân “b o đ ng gi t ch t ho c tru t ngôi b o Chúa là m t vi c làm chính đáng” ạ ộ ế ế ệ ặ ấ ạ ộ

[17, 422]. Nhà văn phát tri n t t ng y trong c xã h i ể ư ưở ấ Lu n v kh ề ế ướ ậ ộ . Lu nậ

c xã h i v kh ề ế ướ ộ là m t tác ph m lu n văn chính tr trình bày m t cách r t chi ẩ ậ ấ ộ ộ ị

ti t nh ng nguyên t c xây d ng m t qu c gia lý t do và ế ữ ự ắ ộ ố ưở ng b o đ m quy n t ả ề ự ả

c pháp lu t cho t t c m i công dân. Nh th là trong l ch s t bình đ ng tr ẳ ướ ậ ấ ả ọ ư ế ử ư ị

t ng c a nhân dân Pháp th k XVIII, Rousseau đánh d u m t b ưở ế ỷ ộ ướ ủ ấ ặ c ngo t;

ông tiêu bi u cho trào l u t t ng có khuynh h ng dân ch . Romain Rolland ư ư ưở ể ướ ủ

i báo tin c a nhà n c c ng hoà” [17, 423]. Mark t ng ông danh hi u “Ng ặ ệ ườ ủ ướ ộ

nh n đ nh v nhà văn nh sau: “Rousseau luôn luôn ph nh n b t kỳ m t s ộ ự ủ ư ề ậ ậ ấ ị

tho hi p nào, dù là b ngoài, v i nh ng chính quy n đã thi t l p” [17, 423]. ả ệ ữ ề ề ớ ế ậ

Rousseau k ch li t phê phán ch đ phong ki n nh ng đ ng th i nhà văn cũng ị ệ ế ộ ư ế ồ ờ

không mu n thay th xã h i phong ki n quý t c b ng xã h i t s n. Nhà văn s ộ ằ ộ ư ả ế ế ộ ố ợ

th i đ i th ng tr c a nh ng nhà tài chính, nh ng ch ngân hàng, nh ng k ngh ờ ạ ị ủ ữ ữ ủ ữ ố ỹ ệ

gia, th i đ i đ ng ti n làm m a làm gió. ề ờ ạ ồ ư

Rousseau ch ng l i chính cái xã h i t s n đang t ng ngày t ng gi n y sinh ố ạ ộ ư ả ừ ừ ờ ả

trên s đ nát c a ch đ phong ki n. Ông căm ghét nh ng k giàu có, th y h ự ổ ế ộ ữ ủ ế ẻ ấ ọ

“gi ng nh nh ng con sói đói ăn, khi đã n m mùi th t ng i r i thì chúng chán ư ữ ế ố ị ườ ồ

t c các th c ăn khác, ch còn mu n c n xé ng i mà thôi” [17, 424]. b t ỏ ấ ả ứ ắ ố ỉ ườ

ng c a giai c p ti u t Rousseau đ i di n cho t ạ ệ t ư ưở ể ư ả s n trong đ ng c p th ba, ẳ ủ ứ ấ ấ

là giai c p ti n b h n giai c p t ộ ơ ấ ư ả s n vì b áp b c n ng n h n. Do đó, t ặ ề ơ ứ ế ấ ị ư

t ng c a Rousseau có nhi u đi m ti n b và đ c đáo so v i các nhà văn khác ưở ủ ế ể ề ộ ộ ớ

ng c a giai c p t s n. Nh ng chính quan đi m ti u t đ i bi u cho t ể ạ t ư ưở ấ ư ả ể ư ả s n ư ủ ể

ộ cũng h n ch Rousseau. Trong m t xã h i mà nh ng công c s n xu t do m t ụ ả ữ ế ạ ấ ộ ộ

ậ thi u s chi m đo t làm c a riêng, thì nh ng ti n b c a khoa h c và k thu t ể ố ộ ủ ữ ủ ế ế ạ ọ ỹ

đ c dùng vào m c đích nô l hoá con ng i h n là ph c v con ng i. Trình ượ ụ ệ ườ ơ ụ ụ ườ

đ k thu t trong s n xu t càng phát tri n, giai c p t ấ ộ ỹ ấ ư ả s n càng l n m nh thì ớ ể ậ ả ạ

s n càng b chèn ép, càng chóng đi đ n ch phá s n và b n cùng giai c p ti u t ấ ể ư ả ế ả ầ ỗ ị

hoá. Vì th Rousseau s s ti n hóa y. Nhà văn đ u tranh ch ng ch đ phong ợ ự ế ế ộ ế ấ ấ ố

ki n, mu n cho l ch s ti n tri n nh ng đ ng th i l ử ế ờ ạ ư ể ế ố ồ ị ứ i mu n duy trì hình th c ố

ng h i c a ch đ phong ki n. Đó là s n xu t ti u th công có tính ch t ph ả ấ ể ủ ấ ườ ộ ủ ế ộ ế

mâu thu n c a Rousseau. Nhà văn th y b n ch t x u xa c a ch đ t h u tài ế ộ ư ữ ẫ ủ ấ ấ ủ ấ ả

s n, nh ng ông ch a th y đ ả ư ư ấ ượ c c n ph i ti n hành đ u tranh giai c p đ tiêu ấ ả ế ể ầ ấ

di t ch đ t h u tài s n y. Ông ch tr h u làm sao ệ ế ộ ư ữ ả ấ ủ ươ ng h n ch tài s n t ế ả ư ữ ạ

trong xã h i ch có toàn nh ng ng h u. Rousseau và nh ng nhà t ữ ộ ỉ i ti u t ườ ể ư ữ ữ ư

t ng khác c a th k XVIII “đ u không th v t qua đ i h n mà ưở ế ỷ ể ượ ủ ề ượ c nh ng gi ữ ớ ạ

th i đ i riêng c a h đã quy đ nh” [17, 425]. ủ ọ ờ ạ ị

Xu t phát t , J.J. Rousseau đi đ n ch ấ ừ lòng căm ghét xã h i th i nát lúc b y gi ộ ấ ố ờ ế ỗ

đ i l p t ố ậ ự nhiên v i xã h i ớ ộ , m t lu n đi m căn b n, quán xuy n h u h t các ả ể ế ế ậ ầ ộ

tác ph m c a ông. Theo Rousseau, con ng i b m sinh ra t t, xã h i làm cho con ủ ẩ ườ ẩ ố ộ

ng i thành đ c ác; con ng i b m sinh ra t do, xã h i làm cho con ng ườ ộ ườ ẩ ự ộ ườ i

thành nô l ; con ng i b m sinh ra sung s ng, xã h i làm cho con ng i thành ệ ườ ẩ ướ ộ ườ

ra c c kh . Nói khác đi, n u con ng i s ng theo t nhiên thì m i s đ u t ự ế ổ ườ ố ự ọ ự ề ố t

lành, xã h i làm cho cu c s ng c a ng i ta tr thành đ i b i. Rousseau phát ộ ố ủ ộ ườ ở ồ ạ

tri n lu n đi m tri nhiên y trong các tác ph m vi ể ể ậ ế ọ t h c v con ng ề i t ườ ự ấ ẩ ế ề t v

các đ tài khác nhau c a ông nh ư Lu n v s b t bình đ ng, Kh ề ự ấ ế ướ ủ ề ậ ẳ ộ c xã h i,

Emille, Julie hay nàng Héloise m iớ . Do đó, tuy Rousseau vi ế ạ t theo nhi u lo i ề

hình khác nhau và vi ế ề t v các đ tài khác nhau nh ng các tác ph m c a ông có ư ủ ề ẩ

m t s th ng nh t h u c . Đem đ i l p con ng i xã ộ ự ố ấ ữ ố ậ ơ i t ườ ự nhiên v i con ng ớ ườ

i lúc b y gi và đ u tranh cho con h i t c là ph nh n xã h i x u xa t n t ộ ứ ộ ấ ồ ạ ủ ậ ấ ờ ấ

ng do, h nh phúc. Lu n đi m tri t h c c a Rousseau trong i đ ườ ượ c s ng t ố ự ể ạ ậ ế ọ ủ

hoàn c nh y có ý nghĩa cách m ng. Rousseau đ i l p con ng ố ậ ấ ả ạ i t ườ ự ớ nhiên v i

con ng i xã h i hoàn toàn không có nghĩa là nhà văn mu n kéo lùi l ch s tr ườ ử ở ộ ố ị

ộ v v i th i quá kh . Nhà văn ch băn khoăn làm th nào cho cu c s ng xã h i ề ớ ộ ố ứ ế ờ ỉ

ổ tr thành m t cu c s ng nhân đ o. Qua các tác ph m c a ông, chúng ta th y n i ộ ố ủ ạ ẩ ấ ở ộ

ng th i: song song v i m t phá b t lên m t nét đ c đáo so v i các nhà văn đ ậ ộ ộ ớ ươ ặ ờ ớ

ho i cái cũ, Rousseau còn tiêu bi u cho m t xây d ng cái m i. ự ể ạ ặ ớ

M c dù có nhi u đi m c c đoan và mâu thu n nh ng t ng c a Rouseau là ư ự ể ề ặ ẫ t ư ưở ủ

t ng ti n b c a th i đ i. T t ng ti n b c a Rousseau có nh h t ư ưở ờ ạ ộ ủ ư ưở ế ộ ủ ế ả ưở ng

ng c a các nhà cách m ng phái r t to l n. Rousseau là b c th y v t ấ t ề ư ưở ậ ầ ớ ủ ạ

Giacôbanh nh Rôbexpier , XanhGiuýt. Nhi u đo n văn hùng h n c a Rousseau ồ ủ ư ề ạ ơ

đã đ c mang đ c tr ượ ọ ướ ể c công chúng trong nh ng ngày cách m ng. Nhi u đi m ữ ề ạ

trong ch ng trình chính tr c a ông đã đ i Giacôbanh đem ra ươ ị ủ ượ c nh ng ng ữ ườ

ng yêu t t vì chính th c hi n. T t ệ ư ưở ự ự do và công lý, tinh th n đ u tranh quy t li ầ ế ệ ấ

nghĩa, vì nh ng ng i nghèo kh b áp b c, cũng nh t ng chính tr dân ch ữ ườ ổ ị t ư ư ưở ứ ị ủ

ng đ n nhi u cu c cách m ng trên th gi i. Cho mãi t i nay, c a ông đã nh h ủ ả ưở ế ớ ế ề ạ ộ ớ

nhân dân th gi i v n coi Rousseau là ng ế ớ ẫ ườ ạ ộ i b n chi n đ u c a mình trong cu c ấ ủ ế

i đã quy t đ nh t đ u tranh hoà bình và dân ch . H i đ ng hoà bình th gi ấ ủ ộ ồ ế ớ ế ị ổ ứ ch c

k ni m 250 năm ngày sinh c a ông năm 1962. ỷ ệ ủ

Quan đi m t nhiên và lý t ng v ể ự nhiên th n giáo, tri ầ ế t lý v con ng ề i t ườ ự ưở ề

m t xã h i c ng hoà luôn luôn xu t hi n trong các sáng tác c a ông. ấ ộ ộ ủ ệ ộ

II.2.3. Quan ni m ngh thu t c a Rousseau ệ ậ ủ ệ

“Con ng i ta không ph i ai cũng t hi u bi t mình m t cách sâu s c ngay t ườ ả ự ể ế ắ ộ ừ

t trong lòng đ u. Cũng gi ng nh bi n c ào ào v sóng đêm ngày mà đâu có bi ầ ư ể ả ố ỗ ế

mình có ch t mu i m n, ph i ch đ n m t lúc nào đó sóng tràn qua con đ p vào ờ ế ặ ấ ả ậ ố ộ

ru ng, l ng l ắ ộ ạ i m t th i gian, n ờ ộ ướ ớ ế c d n d n bay h i h t, ch t mu i m i k t ơ ế ầ ầ ấ ố

tinh” [37,182].

Rousseau cũng nh v y, su t m y ch c năm tr i, trong th gi ư ậ ế ớ ụ ấ ố ờ ủ i tinh th n c a ầ

ông ng n ngang bao đi u băn khoăn, suy nghĩ và nh ng tình c m đ màu s c, có ủ ữ ề ắ ả ổ

vui, có bu n, có lòng bi t n, có ni m u t h n, có yêu, có ghét. Nh ng t ồ ế ơ ấ ậ ư ề ấ ả t c

đ u t n m n, ch a đ nh hình rõ r t, có tính ch t b t phát. ề ả ấ ộ ư ị ệ ạ

Tác ph m d thi đ u tiên g i đ n Vi n Hàn Lâm Dijon đo t gi i th ử ế ự ệ ầ ẩ ạ ả ưở ng r i sau ồ

đó đ c xu t b n. Nh ng cái gì tr c kia t n m n, bây gi c s p x p l đ ượ ấ ả ữ ướ ạ ả ờ ượ ắ ế ạ i,

l i thành h th ng. Nh ng nét tâm h n tr k t t ế ụ ạ ệ ố ữ ồ ướ ấ c kia ông m i ch c m th y ỉ ả ớ

m t cách m h , bây gi hi n rõ d n ra, nh ng ph n ng t phát đ ơ ồ ộ ờ ệ ả ứ ữ ầ ự ượ ể c chuy n

giác. Rousseau b t đ u có ý th c rõ r t v b n thân mình, yêu, ghét d n sang t ầ ự ệ ề ả ắ ầ ứ

ớ rõ r t h n; b n, thù phân minh h n. Ông hi u r ng h nh phúc c a ông g n v i ể ằ ệ ơ ủ ạ ạ ầ ơ

ng vào h nh phúc c a t ng l p nghèo kh b áp b c, lòng căm thù c a ông h ổ ị ủ ầ ủ ứ ạ ớ ướ

ch đ phong ki n đã m c ru ng, không lo i tr b n vua Chúa s ng xa hoa, ăn ạ ừ ọ ế ộ ụ ế ỗ ố

ế ch i tr y l c trong tri u đình Véc-xây. Ông cũng không đ ng cùng tr n tuy n ơ ụ ạ ứ ề ậ

v i giai c p t ớ ấ ư ả ờ ạ s n, m c d u h cũng có nh ng khía c nh ti n b trong th i đ i ặ ầ ữ ế ạ ọ ộ

và gi ng cao ng n c ph n phong. b y gi ấ ờ ươ ọ ờ ả

Khi đã xem văn ch ươ ề ng là m t ngh , là cái nghi p c a đ i mình thì ai cũng đ u ệ ủ ờ ề ộ

có quan ni m rõ ràng v văn ch ng, v m c đích sáng t o, v cái đích h ề ệ ươ ề ụ ề ạ ướ ng

t i c a tác ph m ngh thu t. Rousseau là nhà văn có trách nhi m cao v i ngh ớ ủ ệ ệ ậ ẩ ớ ề

t văn đ i v i ông không ph i là đ t l c m bút c a mình. Vi ủ ầ ế ố ớ ể ư ợ ả ế i mà là đ chi n ể

đ u vì l ấ ợ ủ i ích chung c a c ng đ ng. Rousseau tr c ti p phát bi u quan ni m c a ự ế ủ ộ ể ệ ồ

i không th vi t ra đ mình trong Nh ng đi u b c l ữ ộ ộ nh sau: “Ngòi bút v l ụ ợ ư ề ể ế ượ c

i t c đ ng niên ta cũng không có. Nh ng ta cái gì kho kho n l n lao. M t xu l ắ ớ ẻ ộ ợ ứ ồ ư

đã quen s ng gi n d và ngh chép nh c tuy ch ng ki m chác đ ế ề ả ẳ ạ ố ị ượ ề c gì nhi u

nh ng cũng đ s ng. Ta s ti p t c chép thuê nh c và tin r ng công vi c không ẽ ế ụ ủ ố ư ệ ạ ằ

thi u” [37, 235]. Ông còn nói: “Vi ế ế ủ t văn là đ nói nh ng s th t l n lao c a ự ậ ớ ữ ể

cu c đ i. Sách in ra là đ trình bày m t v n đ gì đó liên quan đ n l i ích chung, ộ ờ ộ ấ ế ợ ể ề

ngoài ra ta ch ng h băn khoăn đ n m c đích nào khác. Đ u óc khó có th suy ụ ề ế ể ẳ ầ

nghĩ m t cách cao th ng thì ng i ta còn trông vào cái suy nghĩ y đ ki m ra ộ ượ ườ ể ế ấ

ti n. Còn ta, n u sách không bán đ ế ề ượ c thì ngh chép nh c thuê cũng đ nuôi ạ ủ ề

i s bán ch y kia đ y” [37, s ng gia đình r i. Mà cũng chính vì th mà sách l ố ế ồ ạ ẽ ạ ấ

235 - 236].

Cái “s th t l n lao” mà tác gi ự ậ ớ ả ộ ự ố ậ nói đó là s b t bình đ ng xã h i, s đ i l p ẳ ự ấ

giàu nghèo gi a giai c p phong ki n quý t c v i nhân dân lao đ ng, đó là s áp ữ ự ế ấ ộ ớ ộ

b c bóc l ứ ộ ổ t m t cách quá đáng, chà đ p lên quy n s ng c a qu n chúng lao kh . ề ố ủ ạ ầ ộ

Vì th ông đ ng v phía nhân dân, phía nh ng ng i nghèo kh đ đ u tranh ữ ứ ế ề ườ ổ ể ấ

cho s b t bình đ ng xã h i. Ông cho r ng b t bình đ ng là do ch đ t h u tài ế ộ ư ữ ự ấ ẳ ằ ấ ẳ ộ

s n gây ra, đó là n i dung cu n ả ố Lu n v ngu n g c s b t bình đ ng ố ự ấ ẳ . Ông ca ề ậ ộ ồ

ng i tình yêu t do theo thiên tính và phê phán các thành ki n v đ ng c p, v ợ ự ề ẳ ế ấ ề

giàu nghèo, sang hèn đã vùi d p tình yêu, h nh phúc c a con ng ủ ậ ạ ườ ề i, đó là đi u

ông mu n g i g m trong ố ử ắ Julie hay nàng Héloise m iớ .

Tuy nhiên quan ni m đó mâu thu n ngay trong chính b n thân ông. Là m t nhà ệ ẫ ả ộ

Lu n v khoa văn có trách nhi m v i ngh , nh ng trong m t tác ph m lu n văn ư ệ ề ậ ẩ ớ ộ ậ ề

h c ngh thu t ệ ọ ậ ông l ạ i ph nh n ngh thu t, ph nh n toàn b n n văn minh ủ ộ ề ủ ệ ậ ậ ậ

c a con ng ủ ườ i nói chung và c a xã h i th i đ i Rousseau nói riêng. Ông cho ờ ạ ủ ộ

i l i, m i cái x u xa đ u do khoa h c và ngh thu t gây ra, chúng r ng m i t ằ ọ ộ ỗ ề ệ ấ ậ ọ ọ

khi n con ng i yêu m n ki p nô l , m t đi tình c m c i r t do mà d ế ườ ế ế ệ ộ ễ ự ấ ả ườ ng

nh vì nó con ng i m i sinh ra. Theo ông, “tâm h n chúng ta b suy đ i theo ư ườ ớ ồ ồ ị

ằ cùng v i s hoàn thi n c a khoa h c ngh thu t” [36, 177]. Rousseau cho r ng ệ ủ ớ ự ệ ậ ọ

khoa h c và ngh thu t ra đ i do lòng kiêu ng o c a con ng ạ ủ ệ ậ ọ ờ ườ ọ i. Các khoa h c

khuy n khích s l i bi ng, còn các ngành ngh thu t bao gi ự ườ ế ế ệ ậ ờ ớ cũng đi kèm v i

s xa hoa, đ ng l c c a s h h ng và đ i b i. Sau cùng, khoa h c và ngh ự ự ủ ự ư ỏ ồ ạ ộ ọ ệ

ng võ và đ ra n n giáo d c sai l m là ch đào thu t ch làm y u đi tinh th n th ế ầ ậ ỉ ượ ụ ẻ ề ầ ỉ

t o nh ng tài năng mà không đào t o công dân. Ông cho r ng đ o đ c là “khoa ạ ứ ữ ạ ằ ạ

ỉ ầ h c cao nhã c a nh ng tâm h n thu n phác”[36, 177]. Mu n tìm hi u nó ch c n ọ ủ ữ ể ầ ồ ố

ta quay v v i chính mình và “l ng nghe ti ng nói c a l ng tâm gi a s im ề ớ ủ ươ ế ắ ữ ự

ng c a các đam mê” [36, 177]. ắ ủ

M c dù có nhi u mâu thu n nh ng nh ng giá tr mà tác ph m c a ông mang l ữ ư ủ ề ẫ ặ ẩ ị ạ i

không th ph nh n tác d ng c a văn h c ngh thu t. Tác ph m c a Rousseau ọ ủ ủ ụ ủ ệ ể ậ ẩ ậ

cáo r t l n xã h i phong ki n chà đ p con ng i. Rousseau toát lên s c m nh t ứ ạ ố ấ ớ ế ạ ộ ườ

tr thành nhà văn cách m ng nh t, có t ng ti n b nh t trong các nhà văn ạ ấ ở t ư ưở ế ấ ộ

Pháp th k XVIII. ế ỷ

II.3. Julie hay nàng Héloise m iớ - Quá trình hình thành tác ph m - T câu ừ ẩ

chuy n th t đ n ti u thuy t và ý nghĩa c a nhan đ ậ ế ủ ệ ể ế ề

II.3.1. Tóm t t tác ph m ắ ẩ

Julie hay nàng Héloise m iớ mô t ả ố m i tình đ m th m gi a Saint-Preux, m t gia ữ ắ ằ ộ

s nghèo thu c đ ng c p th ba và cô h c trò xinh đ p c a chàng thu c dòng ư ủ ứ ẹ ẳ ấ ộ ộ ọ

ư ủ dõi quý t c là nàng Julie. Ti u thuy t g m m t trăm sáu m i ba b c th c a ế ồ ươ ứ ể ộ ộ

đôi tình nhân trao đ i v i nhau ho c v i m t vài ng i b n thân trong khung ổ ớ ặ ớ ộ ườ ạ

c nh thiên nhiên hùng tráng và nên th c a mi n h Genève và vùng núi Valais ơ ủ ả ề ồ

trên đ t n c Thu Sĩ. Nam t c phu nhân D’Étanges đón Saint-Preux v nhà ấ ướ ỵ ướ ề

ạ làm gia s d y cho con gái c a bà là Julie, hi v ng s làm cho ch ng ph i ng c ư ạ ủ ẽ ả ồ ọ

nhiên v s ti n b c a con sau chuy n ông đi v ng xa tr v . Ch ng bao lâu ế ề ự ế ở ề ộ ủ ẳ ắ

đôi thanh niên nam n y yêu nhau chân thành và sôi n i. Saint-Preux nghe l ữ ấ ổ ờ i

i quy t ít công khuyên c a Julie t m lánh xa m t th i gian. Chàng đi Valais gi ộ ủ ạ ờ ả ế

vi c riêng r i quay v s ng làng Meillerie, phía bên kia h không xa làng ề ố ệ ồ ở ồ

V rê, quê h ng c a Julie là m y, và hai ng i v n bí m t đi l i v i nhau. ơ ươ ủ ấ ườ ẫ ậ ạ ớ

Claire cô em h c a Julie, và chàng Édouard ng i Anh, b n thân c a Saint- ọ ủ ườ ủ ạ

Preux tìm cách nói giúp v i nam t c D’Étanges cho hai ng c nên v nên ớ ướ i đ ườ ượ ợ

ch ng. B n thân Julie cũng c g ng thuy t ph c cha. Nh ng nam t c khăng ố ắ ụ ư ế ả ồ ướ

khăng không tán thành con gái k t duyên v i m t gia s nghèo g c gác bình dân. ư ế ộ ố ớ

V l ả ạ ươ i ông đã h a g con cho ông Wolmar, m t nhà quý phái tu i tr c năm m i ứ ả ổ ạ ộ

i ra đi. Édouard đ đ n n Wolmar đã có l n c u ông thoát ch t. Saint-Preux l ứ ể ề ơ ế ầ ạ

ố khuyên đôi tình nhân b tr n sang Anh là n i lu t pháp cho phép h chung s ng ỏ ố ậ ơ ọ

v i nhau, nh ng Julie t ớ ư ừ ố ộ ch i vì không mu n làm cha m bu n phi n. Sau m t ẹ ề ố ồ

tr n m n ng, Julie đành ch u ph c tùng, nh n l i l y ông Wolmar. Saint-Preux ậ ố ậ ờ ấ ụ ặ ị

gi i cho nàng nh ng l i th ả ữ ờ ề ướ c cũ, lòng đau nh c t và có ý đ nh t ư ắ ị t ự ử ư , nh ng

sau nghe l i khuyên gi ờ ả ủ i c a Édouard, xu ng chi c tàu Anh đi du l ch vòng ế ố ị

quanh th gi ế ớ ồ i cho khuây kho n i lòng. Julie v s ng trong trang tr i c a ch ng ạ ủ ả ỗ ề ố

làng Clarens, mé h phía đông làm nhi m v c a m t ng i v hi n chăm sóc ở ụ ủ ệ ồ ộ ườ ợ ề

công vi c gia đình và nuôi d y con cái. Sáu năm sau, Saint-Preux tr v , Wolmar ở ề ệ ạ

bi t rõ m i quan h c a chàng v i Julie tr c kia, nh ng ông v n là ng ế ệ ủ ố ớ ướ ư ố ườ ộ i r ng

l ng, l i không ghen tuông, nên đã m i Saint-Preux đ n ượ ạ ế ở ờ ộ trong nhà mình. M t

ề hôm Wolmar đi v ng, đôi tình nhân năm x a cùng v i gia nhân đi ch i thuy n ư ắ ớ ơ

c khung c nh thiên nhiên g i l i bao k ni m cũ, m i tình c a h trên h . Tr ồ ướ ợ ạ ả ỷ ệ ủ ọ ố

đã c nén đi l ố ạ i nhen nhúm d y và c hai đ u r t đau kh . Cu i cùng, hai v ề ấ ậ ả ố ổ ợ

ch ng Wolmar m i Saint-Preux thu x p v h n Clarens đ làm gia s d y cho ề ở ẳ ư ạ ể ế ồ ờ

hai đ a con nh . Chàng ch a k p v thì tai h a x y đ n v i Julie. Con nàng ngã ư ị ứ ề ế ả ỏ ớ ọ

xu ng h , nàng nh y xu ng n c c u con, do đó b c m l nh, m n ng r i qua ả ồ ố ố ướ ứ ị ả ặ ạ ồ ố

đ i. Tr ờ ướ c khi ch t, nàng vi ế ế t cho Saint-Preux lá th cu i cùng nói rõ n i lòng ư ố ỗ

mình v n cùng chàng g n bó. [16, 701]. ắ ẫ

II.3.2. Julie hay nàng Héloise m iớ - Quá trình hình thành tác ph m - T câu ừ ẩ

chuy n th t đ n ti u thuy t ế ậ ế ệ ể

Rousseau là nhà văn luôn tâm huy t v i ngh . Trong quá trình sáng tác c a mình, ế ớ ủ ề

ông luôn tâm ni m s vi t m t cu n ti u thuy t ca ng i tình yêu, tình b n, ca ẽ ế ệ ế ể ạ ộ ợ ố

ng i đ o đ c và v ch tr n t i ác c a ch đ phong ki n vùi d p h nh phúc ợ ạ ầ ộ ứ ạ ế ộ ủ ế ậ ạ

chân chính. c nguy n đó v n ch a th c hi n đ c. Ướ ệ ượ ư ự ệ ẫ

Vào m t bu i chi u tháng 4 năm 1756, nhà văn cùng gia đình v Ecmitagi ề ề ổ ộ ơ ộ - m t

vùng nông thôn thanh bình và yên tĩnh r t thu n l i cho công vi c vi ậ ợ ấ ệ ế ủ t văn c a

ông. Ông c m th y th t vui s ng khi đ c v m t vùng quê tràn đ y s c s ng. ả ấ ậ ướ ượ ề ộ ầ ứ ố

Ông nghĩ: “Nh ng năm tháng s ng ữ ố ở ơ ữ n i ph n hoa đô h i đ i v i ta ch là nh ng ộ ố ớ ồ ỉ

quãng th i gian ăn đ i n m ch c a khách l ợ ằ ờ ủ ờ ữ hành n i quán tr . Tr i sinh ra ta là ọ ơ ờ

thôn quê. S ng đ lui v s ng ể ề ố ở ố ở ấ ứ ơ ạ b t c n i nào khác ta đ u không có h nh ề

phúc” [37, 235]. Ông l i miên man v i nh ng trăn tr c a mình “V đây ta s ạ ở ủ ữ ề ớ ẽ

vi ế t văn. Nàng Julie ám nh đ u óc ta ít lâu nay. Ta s vi ầ ẽ ế ả ế t m t cu n ti u thuy t ể ố ộ

v nàng Julie” [37, 235]. ề

Sang đ n ngày th t , th năm, cu c s ng Ecmitagi ứ ư ế ứ ộ ố ở ơ ầ d n d n n đ nh. ầ ổ ị

Rousseau b t tay vào làm vi c. Các ệ ắ ổ bu i sáng, ông dành đ chép nh c. Sau bu i ể ạ ổ

ế tr a, ông c m s tay và chi c bút chì cho vào túi áo r i l ng th ng đi đ n ồ ữ ữ ư ế ầ ổ

“phòng làm vi c” ngoài tr i trong r ng Môngmôrăngxi. Trong khu r ng êm ừ ừ ệ ờ ả ,

Rousseau nghĩ nhân v t chính trong cu n ti u thuy t nh t đ nh s là Julie. ể ế ẽ ậ ấ ố ị

Nh ng nhà văn v n ch a hình dung rõ r t Julie s là m t cô gái nh th nào. ư ế ư ư ệ ẽ ẫ ộ

Ông l c l ụ ọ i trong trí nh nh ng ng ớ ữ ườ ờ i thi u n đã có d p đi qua trong cu c đ i ữ ế ộ ị

ông h i còn thanh niên: cô Đ Brien, cháu bá t c Đ Guvông Tuyvanh, cô ồ ơ ướ ơ ở

Galây... t Julie. Ông đành t m gác l ấ ả t c ch ng ai có th làm cho ông miêu t ể ẳ ả ạ ạ i

chuy n y. Rousseau phác th o s qua các nhân v t c a mình, đ t tên và t ả ơ ậ ủ ệ ấ ặ ướ ị c v

cho các nhân v t. Julie và Claire s là đôi b n thân, tính cách t ng t ẽ ậ ạ ươ ự ư nh ng

không hoàn toàn gi ng nhau. Saint Preux làm ng i yêu c a Julie - m t chàng ố ườ ủ ộ

thanh niên kho m nh, đ p trai, đáng yêu, l ẻ ạ ẹ ạ i là th y h c c a Julie và Claire ủ ầ ọ

c D’Étanges - cha Julie nh ng nghèo và không ph i con nhà dòng dõi. Nam t ả ư ướ

nh t đ nh s là m t con ng i đ u óc đ c s t nh ng thành ki n giai c p l b ch. ấ ị ẽ ộ ườ ầ ặ ệ ấ ố ị ữ ế

i: “Mu n ch n m t n i thích h p cho V khung c nh đ a d , sau này ông k l ị ư ể ạ ề ả ộ ơ ố ọ ợ

các nhân v t, tôi li n l n l t duy t l ề ầ ượ ậ ệ ạ ừ i nh ng phong c nh đ p nh t tôi đã t ng ữ ẹ ả ấ

g p trong các d p đi đây đi đó. Nh ng tôi ch ng th y m t lùm cây nào xanh t ặ ư ẳ ấ ộ ị ươ i,

m t phong c nh nào c m đ ng theo đúng ý tôi mu n, m t đ a đi m th c nào đó ộ ị ự ể ả ả ộ ộ ố

dùng làm ch t a, đ ng th i gây cho tôi o giác v cu c đ i th c c a các nhân ự ủ ỗ ự ề ả ồ ờ ộ ờ

v t c a tôi” [37, 239 - 240]. Sau cùng, ông ch n c nh h Biênn , n i đã đ l ậ ủ ơ ơ ể ạ i ả ọ ồ

cho ông nhi u k ni m êm d u. R i nh t i quê h ng bà Đ Varen -Vevey, ông ỷ ệ ớ ớ ề ồ ị ươ ơ

quy t đ nh đ t quê h ế ị ặ ươ ng c a nhân v t mình vào đ y. ậ ủ ấ

Mi t mài su t mùa đông, ông vi ệ ố ế ồ t xong hai ph n đ u c a cu n ti u thuy t. R i ầ ủ ể ế ầ ố

m t bu i chi u tháng m i, bà Đuđ tô đ n thăm ông ườ ề ế ộ ổ ơ ở ư ọ c xá, gi a lúc ông đ c ữ

b n th o cho Têred và m v nghe. Bà t ơ ả ẹ ợ ả ướ c phu nhân Đuđ tô, t c Xôphi, em ơ ứ

h i còn nh tu i, ông này quen tính gái ông Đêpinay, b ép g cho m t bá t ị ả ộ c t ướ ừ ồ ỏ ổ

ặ ăn ch i b r i nàng và nàng cũng không có chút thi n c m nào v i ông ta. G p ơ ỏ ơ ệ ả ớ

XanhLambe, nàng m i bi t tình yêu th c s . Nàng đã g n ba m i tu i, tuy ớ ế ự ự ươ ầ ổ

không đ p l ng l y nh ng có duyên, tính tình tr trung c i m . Rousseau quen ẹ ộ ư ẻ ẫ ở ở

bi t Xôphi t c, th nh tho ng v n có d p g p g chuy n trò Paris hay ế tr ừ ướ ệ ặ ả ẫ ỡ ỉ ị ở ở

ả ớ lâu đài c a bà Đêpinay. Lâu d n thành thân và qua Xôphi, thân c v i ủ ầ

XanhLambe. Chính XanhLambe l i thúc đ y ng i yêu năng đi l i v i Rousseau ạ ẩ ườ ạ ớ

cho thêm g n gũi. ầ

Quan h tr nên m t thi t h n, hai ng i đi l i và th t ệ ở ậ ế ơ ườ ạ ư ừ ể trao đ i. Xôphi hi u ổ

tình c m c a Rousseau nh ng không th ph XanhLambe nên t ý can ngăn ông ụ ủ ư ể ả ỏ

t quá ranh gi i tình b n, khi n Rousseau ph i nghe theo. Nàng không đ ng v ừ ượ ớ ế ạ ả

gi u chuy n đó v i XanhLambe và chàng cũng không gi n Rousseau lâu. ệ ấ ậ ớ

T đ y, vi ừ ấ ế ủ t ti p v Julie, Rousseau đã c th hóa cho Julie m t s nét c a ụ ể ộ ố ế ề

Xôphi và t o thêm nhân v t Đ vonma đ cùng v i Saint Preux tr thành b ba ể ậ ạ ơ ộ ớ ở

t ng x ng v i b ba Xôphi, Rousseau và XanhLambe. ươ ớ ộ ứ

t m i tình gi a Rousseau và em ch ng và s can S th c, bà Đ pinay đã đoán bi ơ ự ự ế ữ ự ố ồ

thi p c a bà đã gây nên nh ng hi u l m gi a bà và tác gi ệ ủ ể ầ ữ ữ d n t ả ẫ ớ i ch v sau ỗ ề

bà ph i m i ông ra kh i Ecmitagi ả ờ ỏ ơ ữ . Tình yêu c a Julie và Saint Preux mà nh ng ủ

tr ng i làm cho thêm sâu s c là s cao th ự ắ ạ ở ượ ớ ng hoá d c v ng c a Rousseau v i ụ ọ ủ

Xôphi. Trong th c t , nó đã b c t đ t phũ phàng, nh ng đ t tình ự ế ị ắ ứ ư ượ c ý mu n nhi ố ệ

và sáng tác văn ch t đ p đ . B m c vào ươ ng c a ông cho ti p di n và hoàn t ế ủ ễ ấ ẹ ị ắ ẽ

c m b y đ o đ c c a chính mình, ông đành tính chuy n s ng m t tình b n tay ạ ứ ủ ệ ố ạ ẫ ạ ộ

i nh ng không bao lâu đã ba d a trên m t s yêu m n chung, m t tình b n vô t ế ộ ự ự ạ ộ ộ ư

c m , Rousseau vi th y là không th nào th c hi n. Song, đ th hi n ự ể ể ệ ướ ệ ể ấ ơ ế ế t ti p

không nh ng không đ nó tr thành truy n c a m t th t b i mà l i đ a nó t ệ ủ ấ ạ ữ ể ở ộ ạ ư ớ i

thành công.

II.3.3. Ý nghĩa c a nhan đ ủ ề

Trong các cu n sách: ng Tây th k XVIII , L ch s văn ố Văn h c ph ọ ươ ế ỷ ử ị h cọ

ph ng Tây T đi n văn h c ươ (T p 1), ậ ừ ể ọ (M c ụ Julie hay nàng Héloise m iớ ), Phung̀

i câu chuy n tình yêu gi a hai th y trò Văn T u đ u nói r ng: “Nhan đ g i l ằ ề ợ ạ ử ề ữ ệ ầ

ố Abélard và Héloise , là nh ng nhân v t có th t trong th k XII” [16, 701]. Cu n ế ỷ ữ ậ ậ

Văn h c Pháp th k XVIII ế ỷ ọ , ph n v ầ ỗ ứ ề Julie hay nàng Héloise m iớ do Đ Đ c

t không th y nh c đ n cái tên Abélard và Héloise. Trong L i gi Hi u vi ể ế ế ấ ắ ờ ớ ệ i thi u

ộ Julie hay nàng Héloise m iớ b n d ch c a H ng Minh ch nói v n v n trong m t ướ ủ ẻ ẹ ả ỉ ị

dòng: “Vì Julie cũng yêu th y d y mình nh Héloise x a yêu Abélard”. ư ư ầ ạ

Trên website www.songhuong.fru.fr/me-chou/baivietvadang/thutu.pdf co nhăc đên ́ ́ ́

cai tên Nh ng b c th cua Abelard va Heloise. ư ̉ ữ ứ ́ ́ ̀ ́

Ch vài dòng gi i thi u nh th không đ đ ng i vi ỉ ớ ư ế ủ ể ệ ườ ế ủ t hi u rõ n i dung c a ộ ể

Nh ng b c th c a Abélard và Héloise . Nh v y, ư ủ ứ ữ ư ậ Nh ng b c th c a Abélard ứ ư ủ ữ

tình c m c a nh ng con ng và Héloise là nh ng b c th trao đ i, bày t ứ ư ữ ổ ỏ ủ ữ ả ườ ậ i th t

trong xã h i, nh ng tình c m th t đ c nói thành l i. Còn Julie hay nàng ậ ượ ữ ả ộ ờ

c vi t b ng h c u. Tuy tác gi Héloise m i ớ là m t cu n ti u thuy t đ ế ượ ể ồ ộ ế ằ ư ấ ả ả gi

i thu th p nh ng b c th c a hai ng i tình g i cho nhau đ nh mình là ng ị ườ ư ủ ữ ứ ậ ườ ử ở

chân núi Anp . Nh ng đó ch là gi đ nh thôi. Trong l i t a ư ơ ỉ ả ị ờ ự Julie hay nàng

đây tôi ch mang tên là ng Héloise m iớ , Rousseau vi ế t: “M c dù ặ ở ỉ ườ ấ ả i xu t b n,

b n thân tôi đã có làm vi c vào cu n sách này và tôi không gi u đi u đó. Tôi đã ả ề ệ ấ ố

có làm t t c không, và toàn b th t ấ ả ộ ư ừ ỡ trao đ i có là m t h c u không ? H i ộ ư ấ ổ

ng i xã giao, ng i c n chi đi u đó, đ i v i ng i ch c ch n đó là m t h ườ ườ ầ ố ờ ề ườ ộ ư ắ ắ

c u” [25, 23]. ấ

ư T hi n th c đ i s ng đi vào ti u thuy t là m t kho ng cách khá xa nh ng ừ ệ ờ ố ự ể ế ả ộ

ố chuy n tình c a Abélard v i Héloise, Julie v i Saint-Preux có nhi u nét gi ng ủ ề ệ ớ ớ

nhau. Đó là tình yêu gi a th y và trò, tình yêu t ữ ầ ự ộ ở nguy n không b ràng bu c b i ị ệ

m t giáo lý xã h i nào. Tuy nhiên nh ng cu c tình đó đ u lâm vào bi k ch. ữ ề ộ ộ ộ ị

Nh ng Héloise và Abélard đ u ch t, còn trong ư ề ế Julie hay nàng Héloise m iớ ch cóỉ

ng khác t Julie ch t và c t truy n có th m ra theo h ệ ể ở ế ố ướ ố ẹ t đ p h n. Có th ơ ể

Saint-Preux s l y cô em h c a Julie nh c mu n c a Julie đ cùng nhau ọ ủ ẽ ấ ư ướ ủ ể ố

chăm sóc các đ a con c a cô. ứ ủ

Th c ra, cái tên kép ự Julie hay nàng Héloise m iớ không ph i là m t hi n t ệ ượ ng ả ộ

Pháp th k XVIII. Th k XVIII, các tác gi ng dùng tên kép đ c bi ặ t ệ ở ế ỷ ế ỷ th ả ườ

t đ đ t cho tác ph m nh m th hi n t ẩ ể ặ ể ệ ư ưở ằ ẩ ng c a mình và ch đ c a tác ph m. ủ ề ủ ủ

Ngay Rousseau cũng đ t hai tên kép cho tác ph m c a mình là Julie hay nàng ủ ặ ẩ

t h c Voltaire Héloise m iớ (1761), Emille hay v giáo giáo d c ụ (1762). Nhà tri ề ế ọ

cũng có hai tác ph m mang đ m ch t tri t h c v i cái tên kép ẩ ậ ấ ế ọ ớ Zadich hay số

(1759). m nhệ (1747), Căngđich hay ch nghĩa l c quan ủ ạ

ả ả Cái tên kép Julie hay nàng Héloise m iớ bi u th c nhân v t tác ph m, c c m ị ả ể ẩ ậ

h ng Trung c l n t t ng c a nhà văn. ổ ẫ ư ưở ứ ủ Ở đây không có s m p m , có chăng ự ậ ờ

ch là s đ i m i c a tác gi v nhân v t Héloise mà thôi. Chính Rousseau đã nói ớ ủ ự ổ ỉ ả ề ậ

trong L i nói đ u th nh t ứ ấ “...tôi đã đ t cho sách m t cái tên khá c quy t đ khi ế ể ầ ả ặ ờ ộ

m sách ra ng ở ườ i ta đã th y sách nói đ n v n đ gì”[25, 23]. Qua tính t ấ ế ề ấ ừ ớ “m i”

t lên nàng Héloise cũ. b n đ c cũng có th th y đi u gì đó v ạ ể ấ ề ọ ượ

II.4. Đ tài và ch đ ủ ề ề

Tình yêu là đ tài quen thu c, h p d n đ i v i ngh thu t, và văn ch ng luôn ố ớ ệ ề ậ ẫ ấ ộ ươ

ố dành cho tình yêu m t ni m u đãi, m t trái tim ng t ngào th m ng. Còn đ i ộ ề ư ơ ộ ộ ọ

v i văn h c thì đ tài này là m t trong nh ng đ tài đã lôi cu n văn ngh sĩ đi ớ ữ ề ệ ề ộ ọ ố

vào đó đ th hi n tài năng đ c đáo c a mình. ể ể ệ ủ ộ

ể Vào kho ng nh ng năm 50 c a th k XVIII, s xu t hi n m t quy n ti u ế ỷ ự ủ ữ ể ệ ả ấ ộ

thuy t tình không ph i là đi u l . Tr c đó, vô s ti u thuy t nói đ n tình yêu ề ạ ế ả ướ ố ể ế ế

ế ra đ i. Nh ng nh ng m i tình đó mang màu s c phiêu l u, b i vì ti u thuy t ư ư ữ ể ắ ố ờ ở

chính là m t câu chuy n phiêu l u. Nh ng m i tình đó th ữ ư ệ ộ ố ườ ữ ng g n v i nh ng ớ ắ

cu c đi đây đi đó, v i nh ng b c chân l c vào n i hoang dã, nh ng cu c v ữ ộ ớ ướ ộ ượ t ữ ạ ơ

ng ch i v i... c a các c p tình nhân. Ng i đ c b t đ u nhàm chán. H đ i d ạ ươ ơ ơ ủ ặ ườ ọ ắ ầ ọ

thích nh ng chuy n th t, g n v i đ i th ng h n. Nh ng m i tình gi đây ớ ờ ữ ệ ậ ắ ườ ữ ơ ố ờ

đ c đào x i sâu s c. Nh ng rung đ ng c a con tim đ c bày t . T Racine, La ượ ủ ữ ắ ớ ộ ượ ỏ ừ

Bruyére t i Marivaux, là De Tencin, r i Duclos, các tác gi đ u d n chúng ta đi ớ ồ ả ề ẫ

theo ánh l a c a trái tim. Tuy nhiên, các tác gi nh ng rung ử ủ ả này ch m i miêu t ỉ ớ ả ữ

vi c bày t i nh ng khát v ng yêu đ ng tình c m đ n thu n. H ch d ng l ộ ỉ ừ ả ầ ơ ọ ạ ở ệ ỏ ữ ọ

đ ng c a con ng i ch ch a nêu v n đ chia s tình c m. Trong Nàng ươ ủ ườ ư ứ ề ẻ ấ ả

c tình c m c a đ i t Héloise m iớ , các nhân v t c m nh n đ ậ ả ậ ượ ố ượ ủ ả ng. H không ọ

ệ ch có tình yêu mà h có m t cung cách đánh giá, nhìn nh n các s vi c, hi n ự ệ ậ ọ ộ ỉ

t ng “tr c khi có s đ ng c m v nh ng thành ki n xã h i, chúng ta có s ượ ướ ự ồ ữ ề ế ả ộ ự

i sao anh không dám t đ ng c m trong c m nh n, trong cách nhìn, v y t ậ ồ ậ ạ ả ả ưở ng

t ng ra s hòa h p trong trái tim chúng ta nh anh đã th y trong cách nhìn ượ ư ự ấ ợ

nh n? Đôi khi m t chúng ta nhìn nhau, vài ti ng th dài chúng ta th t ra cùng ế ắ ậ ở ố

m t lúc, vài gi v i vã...” [25, 27]. Th t v y, s gi ng nhau v suy nghĩ t l ộ ọ ệ ộ ự ố ậ ậ ề

th ng đ a con ng i xích l ườ ư ườ ạ ầ ệ i g n nhau và yêu nhau, k t h p v i s đ ng đi u ớ ự ồ ế ợ

v tâm h n làm cho tình yêu b n v ng. ề ề ữ ồ

ế ỏ Tình yêu không ph i lúc nào cũng là màu h ng r c sáng, là vòng kim tuy n t a ự ả ồ

i v a có v đ ng, và s c c a nh ng đôi l a yêu nhau. Tình yêu v a có v ng t l ắ ủ ọ ạ ừ ị ắ ừ ữ ứ ị

nh ng h ữ ươ ng v này luôn hòa l n v i nhau. Th c t ẫ ự ế ớ ị cho th y, nh ng t n bi k ch ữ ấ ấ ị

cay đ ng trong tình yêu do tác đ ng c a nhi u y u t luôn đ l i nh ng giá tr ế ố ủ ề ắ ộ ể ạ ữ ị

ớ vĩnh c u cho muôn đ i và mang t m th i đ i sâu s c. M i tình c a Julie v i ờ ạ ủ ử ầ ắ ờ ố

Saint Preux là m t trong nh ng m i tình b t t nh th . ấ ử ư ế ữ ộ ố

Tình yêu c a Julie và Saint Preux là m t tình yêu t nhiên, không v l i. Trai tài ủ ộ ự ụ ợ

ắ gái s c, c m vì n t, m n vì tài, Julie và Saint Preux yêu nhau n ng nàn say đ m. ế ế ả ắ ồ

Có l n Julie đã vi t th cho Saint Preux: “Vào kho ng sáu năm tr c đây, em ầ ế ư ả ướ

g p anh l n đ u tiên, anh tr trung, kh e m nh, đáng yêu. Có nhi u chàng thanh ỏ ặ ẻ ề ầ ầ ạ

niên khác, em th y đ p trai và kh e m nh h n anh nh ng ch ng có ai làm cho ạ ư ẹ ấ ẳ ỏ ơ

em xúc đ ng c và trái tim em đã thu c v anh t phút đ u tiên. Em t ng ch ề ả ộ ộ ừ ầ ưở ỉ

nhìn th y khuôn m t anh nh ng nét tâm h n h p v i tâm h n em... Chúng ta sinh ữ ặ ấ ồ ợ ớ ồ

ra là đ cùng chung s ng v i nhau, em s thu c v anh n u tr t t ộ ề ậ ự ẽ ế ể ớ ố xã h i không ộ

phá r i nh ng quan h c a t nhiên, và n u nh đ i này đ ệ ủ ự ữ ố ư ở ờ ế ượ c quy n sung ề

s ng thì chúng ta ph i đ c sung s ng v i nhau” [25, 337]. ướ ả ượ ướ ớ

Tình yêu c a đôi thanh niên v p ph i nam t ủ ả ấ ướ c D’Étanges, m t nhà quý phái ộ

ch c quy n ch ng có gì, t c v cũng th p nh ng ý th c v dòng dõi và s phân ứ ề ẳ ướ ị ứ ề ư ự ấ

bi t đ ng c p ăn sâu trong đ u óc lâu ngày đã tr thành thâm căn c đ . Ông ệ ẳ ố ế ầ ấ ở

giáo d c con trong nh ng tôn ch r t nghiêm kh c đ n n i m t m i tình tinh ỉ ấ ụ ữ ế ắ ỗ ộ ố

khi t nh t đ i v i nàng hình nh cũng là m t đi u gì r t m t ph m giá. Ông tàn ế ấ ố ớ ư ề ấ ấ ẩ ộ

nh n vùi d p tình yêu c a con, tr ng tr n mi ủ ậ ẫ ắ ợ ệ ộ t th Saint-Preux mà ông g i là m t ọ ị

tên “dân đen”, m t gã “cha căng chú ki t” không x ng đáng v i gia đình ông. ộ ế ứ ớ

Julie ph i l y ông De Wolmar, ng i đáng tu i b mình. Tình yêu c a Julie và ả ấ ườ ổ ố ủ

Saint-Preux có ý nghĩa ch ng phong ki n gay g t. Tác gi thông qua chuy n tình ế ắ ố ả ệ

cáo xã h i phong ki n ể t c a Julie và Saint Preux đ ủ ố ế v i nh ng h t c, lu t l ủ ụ ậ ệ , ộ ữ ớ

đ o đ c đã kìm k p con ng ạ ứ ẹ ườ ộ ầ i vào nh ng vòng quay lu n qu n, m t xã h i đ y ẩ ữ ẩ ộ

do c a con ng i, trong đó có r y nh ng ung nh t và quá ng t ng t, quy n t ẫ ề ự ữ ạ ọ ộ ủ ườ

quy n t do yêu đ ng, hôn nhân gia đình b kìm hãm, không th nào thoát ra ề ự ươ ể ị

đ c. Tình yêu v ượ t l ượ ễ ế giáo gi a Julie và Saint-Preux báo hi u nh ng thành ki n ữ ữ ệ

phân bi t đ ng c p, coi khinh nh ng ng i nghèo kh c a t ng l p quý t c đã ệ ẳ ữ ấ ườ ổ ủ ầ ộ ớ

b r n n t và s đi đ n s p đ không th tránh kh i. ế ụ ổ ị ạ ứ ẽ ể ỏ

i phóng con ng i v ph Julie hay nàng Héloise m iớ đ t v n đ gi ặ ấ ề ả ườ ề ươ ng

di n tình c m ả . Cu n ti u thuy t đ m n ế ẫ ệ ể ố ướ ư c m t. “Nhân v t khóc nhi u, nh ng ề ắ ậ

ti ng khóc trong tác ph m c a Rousseau nói lên đ c tâm tr ng khao khát gi ủ ế ẩ ượ ạ ả i

phóng tình c m c a nh ng ng i bình th ủ ữ ả ườ ườ ng s ng d ố ướ ế i ch đ phong ki n, ế ộ

nh t là ph n ” [17, 440]. ụ ữ ấ

Rousseau có nh h ng l n kh p Châu Âu cu i th k XVIII. N i đau ả ưở ế ỷ ắ ớ ố ỗ ổ ủ kh c a

chàng Werthers(1774) c a Goethe, Âm m u và tình yêu ủ ư ặ (1783) c a Schiller đ t ủ

v n đ gi ấ ề ả ế ắ ủ i phóng tình yêu b ràng bu c b i giáo lý xã h i và nh ng b t c c a ữ ộ ở ộ ị

s n tr t ng l p ti u t ớ ầ ể ư ả ướ c th l c còn r t m nh c a giai c p phong ki n. ủ ế ự ế ấ ấ ạ

Vi Ở ệ ẹ ặ t Nam đ u th k XX, nh ng quan ni m “môn đăng h đ i”, “cha m đ t ệ ộ ố ế ỷ ữ ầ

đâu con ng i đó”... v n còn t n t i ph bi n. Năm 1925, v i ti u thuy t ồ ạ ẫ ồ ớ ể ổ ế ế T Tâmố

t Nam cái tôi cá c a Hoàng Ng c Phách, l n đ u tiên trong l ch s văn h c Vi ầ ủ ử ầ ọ ọ ị ệ

nhân lãng m n xu t hi n, đ ng s ng s ng. Sau năm 1930, v n đ đ u tranh ề ấ ữ ừ ứ ệ ấ ạ ấ

ch ng phong ki n đã tr nên ph bi n h n v i s xu t hi n nhóm “T L c Văn ơ ớ ự ấ ổ ế ự ự ế ệ ố ở

Đoàn”. Các ti u thuy t nh ể ư Đo n tuy t ạ ệ , L nh lùng ế ạ c a Nh t Linh, ấ ủ Thoát ly c aủ

Khái H ng...đ u t p trung th hi n đ tài tình yêu và ch ng l ể ệ ề ậ ư ề ố ễ ế giáo phong ki n

m t cách m nh m . ẽ ạ ộ

Có th nói, dù nh ng th i đ i khác nhau và nh ng đ t n c khác nhau ể ở ờ ạ ữ ở ấ ướ ữ

nh ng đ u n i c m lên n i đau chung. Đó là n i đau c a c m t th h thanh ủ ả ộ ổ ộ ế ệ ư ề ỗ ỗ

niên đang s ng trong xã h i y. ộ ấ ố

Tr l i v i i cho văn h c Pháp ở ạ ớ Julie hay nàng Héloise m iớ , tác ph m đem l ẩ ạ ọ

m t y u t m i đó là tình c m Anh ộ ế ố ớ ả . Ch nghĩa tình c m xu t hi n đ u tiên ả ủ ệ ấ ầ ở

vào nh ng năm 50, 60 c a th k XVIII v i các tác gi tiêu bi u nh E.Young ế ỷ ữ ủ ớ ả ư ể

(1685-1765), T.Gray (1716-1771), O.Goldsmith (1728-1771), L.Sterne (1713-

1768). Ở ấ Pháp, đ n Rousseau trào l u ch nghĩa tình c m m i b t đ u xu t ủ ớ ắ ầ ư ế ả

hi n qua ti u thuy t tình ế ệ ể Julie hay nàng Héloise m iớ . Tác ph m có ti ng vang ế ẩ

Châu Âu và có nh h r ng rãi ộ ở ả ưở ệ ng đ n trào l u văn h c lãng m n xu t hi n ọ ư ế ạ ấ

đ u th k . ế ỷ ầ

Trong tác ph m, Rousseau đem đ i l p đ o đ c t nhiên v i đ o đ c phong ố ậ ứ ự ẩ ạ ớ ạ ứ

ki n. Tuy nhiên, cách gi i quy t c a ông không tri t đ . Nhà văn bênh v c tình ế ả ế ủ ệ ể ự

yêu t do c a Julie và Saint-Preux nh ng đ ng th i l i mu n b o v h nh phúc ự ờ ạ ư ủ ồ ệ ạ ả ố

gia đình Wolmar. Đó là mâu thu n không gi i quy t đ c trong t t ẫ ả ế ượ ư ưở ng

Cu c s ng v i ông De Wolmar v n h nh phúc và Julie v n gi đ c a ông. ủ ộ ố ẫ ạ ẫ ớ ữ ượ c

tình b n v i Saint- Preux. Nh ng s ng và dung hòa cho đ c ng i tình và ư ạ ớ ố ượ ườ

ng i ch ng th t éo le, Julie luôn ph i kìm nén tình c m c a mình đ b o toàn, ườ ể ả ủ ậ ả ả ồ

ộ đ duy trì hai th tình c m y và đ chung thu v i ch ng. Cái yên n c a cu c ể ổ ủ ả ấ ỷ ớ ứ ể ồ

c mu n c a Rousseau. Nh ng có l s ng tay ba ch là b ngoài. Đó ch là ố ề ỉ ỉ ướ ủ ư ố ẽ

Rousseau cũng không th y n nên ông đã đ cho Julie t giã cõi đ i. ấ ổ ể ừ ờ

Đó là s b t c c a Rousseau. Ông ch ng l ự ế ắ ủ ố ạ i nh ng luân lý đ o đ c c h ràng ạ ứ ổ ủ ữ

bu c con ng ộ ườ i nh ng không đ cho nhân v t c a mình phá v nó mà ông gi ậ ủ ư ể ỡ ả i

ng “tho hi p”. Julie yêu Saint-Preux quy t mâu thu n b ng cách đi vào con đ ằ ế ẫ ườ ả ệ

nh ng không dám b t ch p t t c đ đi theo tình yêu mà b n ph n làm con đã ấ ấ ả ể ư ấ ậ ổ

ngăn gi cô l i, giúp cô làm tròn ch hi u. ữ ạ ữ ế

Tuân theo t ự nhiên đ tìm h nh phúc, con ng ạ ể ườ ầ ậ i c n ph i quan tâm đ n cái tr t ế ả

t ự ắ xã h i đ tránh nh ng xung đ t có h i. Vì v y mà Julie ph i chi n th ng ạ ộ ể ữ ế ậ ả ộ

nh ng ham mu n c a mình và t ố ủ ữ ỏ ra có đ o đ c. Đ o đ c đòi h i nh ng hi sinh ứ ữ ứ ạ ạ ỏ

i hoà trái tim v i b n ph n làm l n lao nh ng ch có đ o đ c m i có th gi ớ ể ả ứ ư ạ ớ ỉ ớ ổ ậ

ng i. Đó là đ c s c c a dòng văn h c tình c m th i đ i Ánh sáng c a n ườ ặ ắ ủ ờ ạ ủ ả ọ ướ c

Pháp. Đi u này khác bi t h n so v i ti u thuy t “T l c văn đoàn”. Loan trong ề ệ ẳ ớ ể ự ự ế

Đo n tuy t, Nhung trong L nh lùng đã dám kh ng đ nh cái quy n c a mình- ủ ệ ề ạ ạ ẳ ị

quy n đ ề ượ ố c s ng nh m t con ng ư ộ ườ i th c th , không b gò bó b i m t quan ị ụ ự ở ộ

ni m nào c . ả ệ

* Ti u k t ế ể

Là con ng i có m t tu i th b t h nh, nh ng b ng ngh l c phi th ng, ườ ơ ấ ị ự ư ằ ạ ộ ổ ườ

Rousseau đã s m tìm cho mình m t con đ ng đi, đó là con đ ng văn ch ng. ớ ộ ườ ườ ươ

Trên con đ ng đi t ườ ớ i văn h c, Rousseau v p ph i nhi u c n tr nh ng v i s ả ớ ự ư ề ấ ả ọ ở

n l c h t mình cùng v i quan đi m nghiêm túc v văn ch ỗ ự ể ề ế ớ ươ ậ ng ngh thu t, ệ

Rousseau đã đ l i nhi u tác ph m có giá tr ngh thu t và giá tr xã h i, có th ể ạ ệ ề ậ ẩ ộ ị ị ể

i v i ng i ể ế Lu n v ngu n g c và s b t bình đ ng gi a ng k đ n ự ấ ữ ề ậ ẳ ồ ố ườ ớ ườ (1753),

Lu n v kh c xã h i ậ ề ế ướ ộ (1762), Julie hay nàng Héloise m i ớ (1761), Emile hay về

giáo d c ụ (1762),...

Cùng v i quan đi m t nhiên th n giáo là m t quan đi m chính tr ti n b , đó là ể ớ ự ị ế ể ầ ộ ộ

lý t ng v m t ch đ c ng hoà. V quan đi m tri t h c ông đem đ i l p con ưở ế ộ ộ ề ộ ề ể ế ọ ố ậ

ng i xã h i. Nh ng trong m i lĩnh v c, ông không tránh i t ườ ự nhiên v i con ng ớ ườ ự ư ọ ộ

kh i v p ph i nh ng mâu thu n không th đi u hoà đ ể ề ỏ ấ ữ ẫ ả ượ ộ c chính ngay trong cu c

s ng c a b n thân và c trong tác ph m. ố ủ ả ả ẩ

K th a và phát tri n đ c đi m th lo i ti u thuy t b ng th , Rousseau đã sáng ể ạ ể ế ừ ế ằ ư ể ể ặ

t o ra m t ti u thuy t tình ạ ộ ể ế ự Julie hay nàng Héloise m iớ . Tác ph m là m u m c ẩ ẫ

cáo xã h i và ca ng i tình yêu t c a ch nghĩa tình c m. Nó có giá tr t ủ ị ố ủ ả ộ ợ ự ủ do c a

th h tr . ế ệ ẻ

Ch ng II ươ

K T C U, C T TRUY N, KHÔNG - TH I GIAN NGH THU T TRONG Ờ Ố Ấ Ậ Ệ Ệ Ế

JULIE HAY NÀNG HÉLOISE M IỚ

I. K t c u ế ấ

I.1. Khái ni m k t c u ệ ế ấ

K t c u là m t y u t ộ ế ố ế ấ ẩ vô cùng quan tr ng trong vi c hình thành m t tác ph m ệ ộ ọ

văn h c. Trong xây d ng, k t c u đóng vai trò t c ế ấ ự ọ ổ ch c s p x p các y u t ế ứ ắ ế ố ơ

, đ s nh ng đ m b o đ b n v ng và b n đ t o nên nh ng ki n trúc m l ữ ả ể ạ ỹ ệ ồ ộ ộ ề ữ ư ế ả ả

tính th m m c a công trình. Trong văn h c cũng v y, k t c u chính là “k t thúc ế ấ ỹ ủ ế ẩ ậ ọ

c a tác ph m, là toàn b t ủ ộ ổ ứ ch c ph c t p c a tác ph m. Kh o sát k t c u tác ẩ ứ ạ ủ ế ấ ẩ ả

ph m là kh o sát ph ng di n c u trúc c a nó” [11, 149]. ả ẩ ươ ệ ấ ủ

G.N. Pôxpelôp cho r ng: “S trình bày liên t c các s ki n và chi ti t c a chúng ự ệ ụ ự ằ ế ủ

ệ trong văn b n tác ph m (cái g i là truy n) chúng ta s g i là k t c u c a truy n, ệ ế ấ ủ ẽ ọ ẩ ả ọ

t c a nó” [30, 232]. c a các thành ph n và các chi ti ủ ầ ế ủ

Nh v y, k t c u “là toàn b t ch c ph c t p và sinh đ ng c a tác ph m... t ế ấ ư ậ ộ ổ ứ ứ ạ ủ ẩ ộ ổ

ch c tác ph m không ch gi s ti p n i b m t, i h n ng quan ỉ ớ ạ ở ự ế ố ề ặ ở ứ ẩ nh ng t ữ ươ

bên ngoài gi a các b ph n, ch ng đo n mà còn bao hàm s liên k t bên trong, ữ ậ ộ ươ ự ế ạ

ngh thu t ki n trúc n i dung c th c a tác ph m. B c c là m t ph ụ ể ủ ố ụ ế ệ ậ ẩ ộ ộ ươ ệ ng di n

c a k t c u. Ngoài b c c, k t c u còn bao g m: T ch c h th ng tính cách, ủ ế ấ ổ ứ ệ ố ế ấ ố ụ ồ

t ổ ch c th i gian và không gian ngh thu t c a tác ph m. Ngh thu t t ệ ậ ủ ậ ổ ứ ệ ẩ ờ ứ ch c

nh ng liên k t c th c a các tác ph m c a c t truy n, ngh thu t trình bày, b ế ụ ể ủ ủ ố ữ ệ ệ ậ ẩ ố

trí các y u t ế ố ộ ngoài c t truy n... sao cho toàn b tác ph m th c s tr thành m t ộ ự ự ở ệ ẩ ố

ch nh th ngh thu t. ệ ể ậ ỉ

B t c tác ph m văn h c nào cũng có m t k t c u nh t đ nh. K t c u là ấ ứ ế ấ ế ấ ẩ ấ ọ ộ ị

ph ng ti n c b n và t ươ ơ ả ệ ấ ế ủ ệ t y u c a khái quát ngh thu t. K t c u đ m nhi m ế ấ ệ ả ậ

các ch c năng r t đa d ng: b c l ấ ộ ộ ứ ạ ch đ và t ủ ề t ư ưở ng c a tác ph m, c u trúc ẩ ủ ấ

, t o ra tính h p lý h th ng, tính cách, t ợ ệ ố ổ ứ ch c đi m nhìn tr n thu t c a tác gi ầ ậ ủ ể ả ạ

ng th m m ” [33, 106 - 107]. toàn v n c a tác ph m nh là m t hi n t ẩ ẹ ủ ệ ượ ư ộ ẩ ỹ

ề V i m t cách hi u nh v y, k t c u có m t ph m vi r t r ng, dung ch a nhi u ế ấ ấ ộ ư ậ ứ ể ạ ớ ộ ộ

ph ng di n c a h th ng thi pháp, nh ng c t lõi c a nó là t ch c bên trong ươ ệ ố ư ủ ủ ệ ố ổ ứ

i ngh thu t, s liên k t, hô ng gi a các thành t trong tác ph m. c a th gi ủ ế ớ ậ ự ứ ữ ệ ế ố ẩ

Trong văn h c, có nhi u k t c u khác nhau: k t c u ch ế ấ ế ấ ề ọ ươ ề ng h i, k t c u truy n ế ấ ồ

th ng, k t c u t ế ấ ươ ố ng ph n, k t c u đ u cu i t ế ấ ố ươ ả ầ ế ng ng... Bên trong các k t ứ

c u là vai trò c a vi c t ấ ệ ổ ứ ắ ch c s p x p các y u t ế ế ố ủ ngh thu t. ệ ậ

I.2. K t c u trong ti u thuy t ế ấ ế Julie hay nàng Héloise m iớ ể

I.2.1. B c c ố ụ

ề ậ Khi nghiên c u k t c u c a m t ti u thuy t chúng ta không th không đ c p ộ ể ế ấ ứ ủ ế ể

đ n k t c u bên ngoài, vì nó là có th c, d th y và là “luân quách” (ch c a cô ế ễ ấ ế ấ ữ ủ ự

Bích H i) c a tác ph m, khi n tác ph m hi n ra v i m t dáng v nh t đ nh, ẩ ấ ị ủ ệ ẻ ế ẩ ả ớ ộ

cũng nh ngo i hình c a m t nhân v t. ư ủ ạ ậ ộ

Ti u thuy t ế Julie hay nàng Héloise m iớ g m m t trăm sáu m i ba b c th chia ươ ứ ư ể ồ ộ

làm sáu ph n: Ba ph n đ u nói v m i tình đau kh , xa cách c a Julie và Saint- ề ố ủ ầ ầ ầ ổ

Preux , ba ph n sau là cu c s ng êm đ m c a Julie và ông De Wolmar Clarens. ộ ố ủ ề ầ ở

Nh v y, c u trúc tác ph m là cân đ i gi a tình yêu đau kh v i h nh phúc viên ổ ớ ạ ư ậ ữ ấ ẩ ố

mãn trong hôn nhân. Nh ng ngay c trong n i dung, tác gi cũng mong mu n có ư ả ộ ả ố

i và m t bên là h nh phúc gia s hài hoà gi a m t bên là tình yêu không t ự ữ ộ i l ộ ỗ ạ ộ

ủ đình. C u trúc đó b phá v do s ra đi đ t ng t c a Julie mang theo tình yêu c a ộ ộ ủ ự ấ ỡ ị

nàng v i Saint-Preux và c h nh phúc c a nh ng năm tháng s ng bên ng ả ạ ủ ữ ớ ố ườ i

ch ng t ồ ố ụ t b ng. Ti u thuy t không có h u mà thành ra có h u, ai cũng đ ậ ể ế ậ ượ c

tham d ph n h nh phúc theo cách c a mình. Nhi u ng ủ ự ề ầ ạ ườ ố ụ i cho r ng b c c ằ

ki u này là không ch t. Nh ng s liên k t hai ph n đây không theo thông ầ ở ự ư ế ể ặ

th ng mà theo m ch tình c m. Ng ườ ạ ả ườ ọ ớ ự ở i đ c v n th y m ch truy n v i s c i ệ ẫ ấ ạ

nút là cái ch t c a Julie. K t thúc đó là đ gi ế ủ ể ả ế i quy t mâu thu n gi a tình yêu và ẫ ữ ế

hôn nhân c a Julie, có ý nghĩa t ủ ố cáo xã h i sâu s c. ộ ắ

Qua quá trình th ng kê và phân lo i, chúng tôi đ a ra k t qu c th nh sau: ả ụ ể ư ư ế ạ ố

Toàn b tác ph m có m t trăm sáu m i ba b c th và 9 b u thi p, chia làm sáu ươ ứ ư ư ế ẩ ộ ộ

ph n: Ph n m t g m 65 b c th và 6 b u thi p, ph n hai g m 16 b c th trích ư ộ ồ ư ứ ư ứ ế ầ ầ ầ ồ

nguyên văn và 12 th tóm t t cùng v i m t b u thi p, ph n ba g m 26 b c th ư ắ ộ ư ứ ế ầ ồ ớ ư

và 3 b u thi p, ph n b n g m 17 b c th , ph n năm g m 14 b c th , ph n sáu ư ứ ứ ư ư ế ầ ầ ầ ố ồ ồ

g m 13 b c th . ư ồ ứ

Các th và b u thi p trên có th li t kê theo b ng sau: ể ệ ư ư ế ả

ng th i trao đ i ổ ầ ữ ố ượ ư

ử

ử

ử

ử

ơ ử

S l 23 27 4 5 1 1 1 1 1 1 ử

Ph n th nh t ứ ấ Nh ng ng ườ Julie g i Saint-Preux Saint-Preux g i Julie ử Julie g i Claire ử Claire g i Julie ử Claire g i Saint-Preux ử Julie g i Frăngsông Frăngsông g i Julie Julie g i ông Édouard Ông Đoocb g i Julie Claire g i ông Đoocb ơ

ng th ầ ữ ố ượ ư

ử

Ph n th hai ứ i trao đ i Nh ng ng ổ ườ Saint-Preux g i Julie ử Julie g i Saint-Preux Ông Édouard g i Julie Ông Édouard g i Claire S l 4 4 2 1 ử ử

ử

1 1 1 1 1 ử

Julie g i Claire ử Claire g i Julie ử Julie g i ông Édouard ử Claire g i Saint-Preux Saint-Preux g i Claire

ng th ầ ữ ố ượ ư

ử

ử

ử

ử

ơ

S l 2 5 4 3 4 3 1 1 1 1 1

Ph n th ba ứ i trao đ i Nh ng ng ổ ườ Saint-Preux g i Julie ử Julie g i Saint-Preux Claire g i Saint-Preux Saint-Preux g i Claire ử Ông Édouard g i Saint-Preux ử Saint-Preux g i Ông Édouard ử Saint-Preux g i bà D’Étanges ử Ông D’Étanges g i Saint-Preux Saint-Preux g i Ông D’Étanges Julie g i bà Đoocb ử Claire g i Julie ử

ng th i trao đ i ổ ứ tư ườ ố ượ ư

ử

ử ử

S l 3 4 5 1 1 1 1 1 ử

Ph n thầ Nh ng ng ữ Julie g i Claire ử Claire g i Julie ử Saint-Preux g i Ông Édouard ử Saint-Preux g i Claire ử Claire g i Saint-Preux Ông De Wolmar g i Saint-Preux Ông De Wolmar g i Claire Julie g i ông De Wolmar

ng th ố ượ ư ầ ữ

ử

ử

S l 5 2 2 1 1 1 1 1

Ph n th năm ứ Nh ng ng i trao đ i ườ ổ Saint-Preux g i ông Édouard ử Ông Édouard g i Saint-Preux ử Saint-Preux g i ông De Wolmar ử Ông De Wolmar g i Saint-Preux Saint-Preux g i Claire Claire g i Saint-Preux ử Julie g i Claire ử Hăngriet g i mử ẹ

ng th ố ượ ư ầ ữ i trao đ i ổ

ử

ử

ử

ử

S l 3 3 1 1 1 1 1 1 1

Ph n th sáu ứ Nh ng ng ườ Claire g i Julie ử Julie g i Saint-Preux ử Ông Édouard g i ông De Wolmar Ông De Wolmar g i ông Édouard Saint-Preux g i Julie ử Frăngsông g i Saint-Preux ử Claire và De Wolmar g i Saint-Preux Claire g i Saint-Preux De Wolmar g i Saint-Preux ử I.2.2. Các d ng k t c u trong ạ ế ấ Julie hay nàng Héloise m iớ

Nh đã nói ư ở ệ trên, k t c u bên ngoài (b c c) đóng vai trò quan tr ng trong vi c ế ấ ố ụ ọ

hình thành m t tác ph m văn h c. Nh ng cái c t lõi làm nên s phong phú và sâu ự ư ẩ ộ ố ọ

m i tác ph m là k t c u bên trong, t s c c a th gi ắ ủ ế ớ i ngh thu t ệ ậ ở ỗ ế ấ ẩ ổ ch c bên ứ

trong c a nó. ủ

Julie hay nàng Héloise m i ớ cũng v y. S thành công c a tác ph m m t ph n nh ự ủ ậ ầ ẩ ộ ờ

vào tài năng t ch c k t c u c a Rousseau. V i ti u thuy t này, Rousseau đã s ổ ứ ế ấ ủ ớ ể ế ử

d ng các d ng k t c u sau: ụ ế ấ ạ

Chuy n Claire v i ông ệ ớ

Đoocbơ

Chuy n Frăngsông v i Clôt ệ ớ

Anet

Chuy n tình yêu c a Julie và Saint- ủ ệ

Preux Chuy n gia đình c a Julie v i ông ệ ủ ớ

Wolmar Chuy n ông D’Étanges v i ông ệ ơ

Wolmar

Chuy n c a Saint-Preux v i ông ủ ệ ớ

Édouard

ế I.2.2.1. K t c u đa tuy n ế ấ

S đ đa tuy n: ơ ồ ế

Tác ph m n i lên hai câu chuy n chính: chuy n tình yêu c a Julie v i Saint- ủ ệ ệ ẩ ổ ớ

Preux và chuy n gia đình c a ông Wolmar. Xoay quanh hai câu chuy n chính là ủ ệ ệ

ệ ủ nhi u câu chuy n khác: chuy n c a ông D’Étanges v i ông Wolmar, chuy n c a ệ ủ ề ệ ớ

Saint-Preux v i tôn ông Édouard, chuy n c a Frăngsông v i Cl ệ ủ ớ ớ ố ệ t- Anet, chuy n

c a Claire v i ông Đoocb ... ủ ơ ớ

ng gi Nhi u câu chuy n v i nhi u h ệ ề ướ ề ớ ả ậ i quy t khác nhau liên quan đ n nhân v t ế ế

chính góp ph n th hi n tính cách c a các nhân v t, tô đ m thêm m i quan h ể ệ ủ ầ ậ ậ ố ệ

gi a các nhân v t v i nhau và làm n i rõ tính cách c a nhân v t chính. ổ ậ ớ ủ ữ ậ

c k t c u t Julie hay nàng Héloise m iớ đ ượ ế ấ ừ nh ng b c th , g m m t trăm sáu ư ồ ữ ứ ộ

ứ m i ba b c th c a các nhân v t trao đ i v i nhau, không ch g m nh ng b c ổ ớ ư ủ ỉ ồ ươ ữ ứ ậ

th c a đôi tình nhân mà còn có nh ng b c th c a Claire g i Julie, c a tôn ông ư ủ ư ủ ữ ủ ử ứ

Édouard và ông De Wolmar g i Saint-Preux , ho c c a m y ng ặ ủ ử ấ ườ ấ i y g i cho ử

nhau. V i m i quan h nhi u chi u, các lu ng th đan ch ng nhau gi a chín ư ữ ề ệ ề ằ ố ớ ồ

nhân v t, xoay quanh nh ng khát khao tình c m trong cô đ n, thi u v ng c a đôi ủ ữ ế ậ ả ắ ơ

thanh niên Julie và Saint-Preux. Tuy nhiên, Julie hay nàng Héloise m iớ không chỉ

nói chuy n tình yêu mà còn ng n ngang nh ng ngh lu n. Ngoài câu chuy n tình ị ậ ữ ệ ệ ổ

i đ c còn đ c th duyên b t h nh, ng ấ ạ ườ ọ ượ ưở ọ ng th c nh ng lu n văn đa gi ng ứ ữ ậ

đi u v chính tr , tôn giáo, s ph m, âm nh c, tình bác ái... v i m t gi ng tình ư ệ ề ạ ạ ộ ớ ọ ị

c m cao kỳ r t phù h p v i s thích th i đó. ợ ả ớ ở ấ ờ

So v i các ti u thuy t l n thì s l ng nhân v t trong Julie hay nàng Héloise ế ớ ố ượ ể ớ ậ

m i ớ không nhi u nh ng câu chuy n mà h trao đ i th t sinh đ ng. ệ ư ề ậ ổ ọ ộ Tác ph mẩ

là s t ng h p các m i quan h gi a ng i v i ng i trong xã h i ệ ữ ự ổ ố ợ ườ ớ ườ ộ , đó là

tình yêu, tình b n, tình v ch ng, tình m u t , ph t , tình ch t , và trên h t đó ợ ồ ẫ ử ạ ụ ử ủ ớ ế

là tình ng i. Julie yêu chàng gia s bình dân Saint-Preux trong m t m i tình da ườ ư ộ ố

di t, đau kh không thành do nh ng thành ki n v đ ng c p c a cha nàng. Nàng ế ấ ủ ề ẳ ữ ế ổ

ph i l y ông De Wolmar, là b n c a cha, nh ng m i tình đ u v n đ ng l i trong ạ ủ ả ấ ư ầ ẫ ọ ố ạ

tim cho đ n khi nàng qua đ i, m c d u nàng v n s ng h nh phúc, thu chung ế ẫ ạ ầ ặ ờ ố ỷ

v i ch ng và nh ng đ a con ngoan ngoãn. Còn Saint-Preux kh ng đ nh v i Julie ớ ứ ữ ẳ ồ ớ ị

i b n c a b n thân cô và ng r ng: “... cho đ n mãi mãi cô s ch th y ng ằ ỉ ấ ẽ ế ườ ạ ủ ả ườ i

tình c a đ c h nh cô; nh ng m i tình c a ta, m i tình đ u duy nh t c a ta s ấ ủ ủ ứ ủ ư ạ ầ ố ố ẽ

không bao gi r i b lòng tôi” [26, 385]. Là ch em h nh ng tr c h t Julie và ờ ờ ỏ ư ọ ị ướ ế

Claire là nh ng ng ữ ườ ạ i b n thân s n sàng chia ng t s bùi, s n sàng l ng nghe và ọ ẻ ẵ ẵ ắ

ẳ s n sàng ch t vì nhau. “N u em nghĩ ch g n n i nguy vong đ n th , thì ch ng ẵ ị ầ ế ế ế ế ỗ

thà em b x thân trăm m nh còn h n đ cho ng i gi ng em r i kh i ch ” [25, ị ả ể ả ơ ườ ằ ờ ỏ ị

113]. Dù không có tình yêu nh ng s ng bên c nh m t ng i ch ng bao dung, ư ạ ố ộ ườ ồ

r ng l ộ ượ ộ ng nh ông De Wolmar, Julie c m th y mãn nguy n vô cùng. Trong m t ấ ư ệ ả

ộ b c th , cô k v i b n trai Saint-Preux nh sau: “... Cái tình c m ràng bu c ứ ể ớ ạ ư ư ả

chúng tôi không ph i cái mù quáng c a nh ng trái tim say đ m, nh ng là tình ủ ữ ư ả ắ

quy n luy n b t bi n và thu chung c a hai ng ủ ế ế ế ấ ỷ ườ i chính tr c và bi ự t l ế ẽ ả ph i,

mà s m nh đ nh cho cùng s ng cu c đ i còn l i c a mình, hai ng i b ng lòng ộ ờ ố ệ ố ị ạ ủ ườ ằ

s ph n c a mình và c làm cho nó thành đ m m cho nhau” [25, 380]. ố ậ ủ ầ ấ ố

ặ M c dù s ng trong m t gia đình v i m t ông b chuyên quy n, đ c đoán, và đ c ộ ề ặ ố ộ ớ ố ộ

bi t chính ông đã vùi d p h nh phúc c a Julie v i Saint-Preux nh ng Julie luôn ệ ủ ư ậ ạ ớ

luôn hi u th o. Nàng đã bàng hoàng khi th y ng ế ả ấ ườ ấ ấ i cha nghiêm kh c nh t y ắ

m m d u h n đi, s p xu ng ôm l y đ u g i nàng, v a thuy t ph c v a chan hoà ụ ừ ừ ụ ế ề ẳ ấ ầ ố ố ị

n c m t: “Ôi cha i, con đã có vũ khí ch ng l i nh ng đe d a c a cha, con ướ ắ ơ ố ạ ọ ủ ữ

ch ng có vũ khí ch ng l ẳ ố i n ạ ướ ế c m t c a cha, cha s làm cho con gái cha ch t ắ ủ ẽ

m t thôi” [25, 347 - 348]. Cũng trong m t b c th vi t cho Saint-Preux, Julie còn ộ ứ ư ế ấ

nói v i b n trai c a mình v ng i cha c a mình b ng gi ng trìu m n “Ng ớ ạ ủ ề ườ ủ ế ằ ọ ườ i

cha t ố ố ớ t nh t đ i”. Đ i v i m , Julie luôn yêu m nh ng vì tình yêu đ i v i ố ớ ấ ờ ư ẹ ẹ

Saint-Preux nên Julie đã d i m trong su t th i gian hai ng i yêu nhau và th ẹ ố ố ờ ườ ư

t qua l ừ ạ ớ ố ậ i v i nhau. Cái ch t c a bà sau cú s c đã làm cho Julie vô cùng h i h n: ố ế ủ

“Tôi s gi ẽ ữ ậ ủ t n đ n lúc xu ng m cái ý nghĩ ghê g m đ đo n cu c s ng c a ộ ố ế ả ả ố ồ ớ

ng i đã ban cho tôi đ i s ng” [25, 305]. Đ i v i nh ng ng ườ ố ớ ờ ố ữ ườ i giúp vi c trong ệ

ủ gia đình, Julie luôn quan tâm đ n đ i s ng v t ch t và đ i s ng tình c m c a ờ ố ờ ố ế ậ ấ ả

h , ví d nh vi c giúp đ cô Frăngsông và Clôt Anet. ỡ ọ ụ ư ệ

Qua vi c th hi n các m i quan h t t đ p gi a các nhân v t, Rousseau b c l ể ệ ệ ố ẹ ộ ộ ữ ệ ậ ố

ng t i m t xã h i mà đó ng i v i ng khát v ng h ọ ướ ớ ộ ộ ở ườ ớ ườ ố ằ i s ng v i nhau b ng ớ

tình yêu th ng và lòng nhân ái. ươ

t ngang I.2.2.2. K t c u liên h t ế ấ ệ ạ

Julie hay nàng Héloise m iớ là m t ti u thuy t b ng th cho nên h u nh t ộ ể ế ằ ư ấ ả t c ư ầ

các b c th ít hay nhi u ng i vi t đ u có th nói chuy n này, chuy n khác ứ ư ề ườ ế ề ể ệ ệ

t ngang. Vì th ng i nghiên c u không th th ng kê chính xác b ng liên h t ằ ệ ạ ế ườ ể ố ứ

có bao nhiêu th đ ư ượ ế ấ c k t c u b ng liên h t ằ ệ ạ ộ t ngang. Chúng tôi ch d n ra m t ỉ ẫ

s ví d tiêu bi u đ ch ng minh. Ví d nh trong th XII, Ph n 1, Saint-Preux ụ ố ể ứ ư ư ụ ể ầ

s c m đ ng c a mình khi đ c nh ng dòng ch cu g i Julie. Anh đang bày t ử ỏ ự ả ữ ả ữ ủ ọ ộ

Julie “V gi n d c a th cô th t c m đ ng bi t bao! ẻ ả ậ ả ị ủ ư ộ ế Ở ừ đó tôi th y rõ ch ng ấ

nào cái thanh th n c a m t tâm h n ngay th t và cái ân c n đ m m c a tình ầ ấ ủ ủ ả ậ ầ ộ ồ

yêu” [25, 59], thì b ng nhiên bàn ngay đ n k ho ch h c t p gi a Julie, Claire ọ ậ ữ ế ế ạ ỗ

v i th y d y Saint-Preux : “V y đ l y l ớ ể ấ ạ ạ ậ ầ ộ i th i gian đã m t, tôi đã nghĩ ra m t ấ ờ

ng pháp s a ch a cái thi k ho ch đ có th dùng ph ế ể ể ạ ươ ữ ử ệ ạ t h i mà nh ng đãng trí ữ

gây ra cho s hi u bi ự ể ế ử t” [25, 60]. Hay th XLIII, Ph n 1 c a Saint-Preux g i ư ủ ầ

Julie lúc nói v lòng hào hi p c a viên đ i uý c a Clôt Anet l ủ ủ ệ ề ạ ạ i chuy n sang ể

cu c h n hò, xin nàng cho g p nhà ván tr v . Hay th ặ ở ẹ ộ ướ c khi m nàng tr ẹ ở ề ư

XIII, Ph n 2 c a Saint-Preux g i Julie khi anh đang Paris. Trong khi bày t ử ủ ầ ở ỏ ự s

lòng chung thu v i ng i yêu, anh l i quay sang nói v nhung nh và th gi ớ ề ữ ỷ ớ ườ ạ ề

s hào phóng c a tôn ông Édouard. “Em hãy nên bi ự ủ ế t ông dám l m d ng cái ạ ụ

quy n do nh ng ân hu c a ông đ i v i anh đ m r ng nh ng thu x p y quá ể ở ộ ố ớ ế ấ ệ ủ ữ ữ ề

m c chính đáng...” [25, 276]. ứ

i k t c u liên h t Nh v y, l ư ậ ố ế ấ ệ ạ ệ t ngang giúp nhân v t có th nói nhi u chuy n ề ể ậ

không liên quan đ n nhau trong m t b c th làm cho n i dung càng thêm phong ộ ứ ư ế ộ

phú.

I.2.2.3. K t c u qua l ế ấ ạ i hô ng ứ

Cũng nh th t ư ư ừ ế ằ nói chung, hai nhân v t không th thi u c a ti u thuy t b ng ế ủ ể ể ậ

th là ng i g i - ng ư ườ ử ườ ể ủ i nh n, đó là hai c c hút l n nhau t o nên ti n tri n c a ự ế ậ ạ ẫ

câu chuy n đ c d t nên qua nh ng trang th . đây, vai trò ng i g i - ng ệ ượ ệ ư Ở ữ ườ ử ườ i

nh n chu chuy n liên t c, th t ể ư ừ ụ ậ trao đ i qua l ổ ạ i, vang lên nhi u gi ng khác ề ọ

ng h p ti u thuy t b ng th đ n thanh, t c ch nhau trong ti u thuy t, tr ể ế tr ừ ườ ế ằ ư ơ ứ ể ợ ỉ

xu t hi n th c a ng i tr i nh ư ủ ệ ấ ườ ử i g i ch không xu t hi n th c a ng ấ ư ủ ứ ệ ườ l ả ờ ư

ti u thuy t c a Goethe. ế N i đau c a chàng Werthers ủ ể ỗ ủ Julie hay nàng Héloise m iớ

i khác. H u h t các b c th g i đi đ u có th tr l i, tr khi c a Rousseau l ủ ạ ư ả ờ ư ử ứ ế ề ầ ừ

x y ra bi n c ho c khi nhân v t ch t thì k t thúc s chuy n bi n qua l ế ả ế ố ự ế ể ế ặ ậ ạ ữ i gi a

t cho Saint-Preux 35 b c th thì đ c nh n l h . Ví d Julie đã vi ọ ụ ế ư ứ ượ ậ ạ i 34 b c th ứ ư

t ng i yêu, vì lá th cu i cùng Julie vi t nh m t l i di chúc l i cho Saint- ừ ườ ư ố ế ư ộ ờ ạ

Preux , giao phó cho chàng vi c giáo d c con cái mình. ụ ệ

Ta có th th ng kê b ng s đ sau: ể ố ơ ồ ằ

S đ các c p hô ng ơ ồ ứ ặ

3

4 Julie Saint-Preux 3

5

Saint-Preux Wolmar 4 2 1

4 Claire Julie 1

0 Édouard

Wolmar

1 1 6 Saint-Preux Claire

1

0

Édouard

Saint-Preux 6 Saint-Preux Wolmar 1 1

1

3

Julie Frăngsông 1 1 Julie Đoocb

ơ 1

0 Đoocb

ơ Claire 1 0

Claire Édouard

1 0

Claire Wolmar 1

0 Julie Wolmar 1 0

Hăngriet Claire 1 0

S l ng th g i đi và th nh n l i có m t đ chênh đáng k . Nguyên nhân là ố ượ ư ử ậ ạ ư ộ ộ ể

do kho ng cách không gian gi a ng i g i và ng i nh n, do ph ữ ả ườ ử ườ ậ ươ ệ ư ng ti n l u

chuy n và quan h gi a các ch th liên l c, đ m t thi t trong quan h đó ủ ể ệ ữ ộ ậ ể ạ ế ệ ở

t ng th i đi m khác nhau. ể ừ ờ

i g i và ng i nh n giúp gi Vai trò chu chuy n liên t c gi a ng ể ữ ụ ườ ử ườ ậ ả ữ i quy t nh ng ế

khúc m c trong tình c m, đáp ng s trông ch c a ng i vi ờ ủ ự ứ ả ắ ườ ế t th . ư

I.2.2.4. K t c u đ i l p ế ấ ố ậ

c tiên đó là s Julie hay nàng Héloise m i ớ là c m t kh i mâu thu n. Tr ả ộ ẫ ố ướ ự mâu

thu n ngay trong n i b giai c p phong ki n quý t c gi a m t bên là t ộ ộ ữ ộ ộ ế ẫ ấ ư

t ng c h , l i th i v i m t bên là t ng m i, ti n b ưở ổ ủ ỗ ờ ớ ộ t ư ưở ớ ế ộ. Nam t cướ

ộ ủ D’Étanges là m t k kiêu hãnh m t cách mù quáng v cái ngu n g c quý t c c a ộ ẻ ề ồ ộ ố

mình, đã tàn nh n vùi d p tình yêu c a con gái và mi ủ ậ ẫ ệ t th tr ng tr n Saint-Preux ợ ị ắ

, coi chàng là m t tên “dân đen”, m t th ng “cha căng chú ki t” không x ng đáng ằ ộ ộ ế ứ

v i gia đình quý t c. Nh ng quan ni m y l ớ ệ ấ ạ ị ộ i b chính con gái lão ph n đ i, m t ư ả ộ ố

ng i con gái đ ườ c d y t ượ ạ ừ bé trong khuôn kh đ o đ c gia đình quý t c, “trong ứ ổ ạ ộ

nh ng châm ngôn kh c nghi t đ n n i m i tình trong s ch nh t đ i v i tôi có ữ ắ ệ ế ấ ố ớ ạ ỗ ố

t b c” [25, 51]. Julie là m t ng v là s nh nhu c t ự ơ ẻ ố ộ ậ ộ ườ i con gái ti n b đã t ế ộ ừ ỏ b

ủ thành ki n đ ng c p c a gia đình và công khai bênh v c tình yêu chân chính c a ấ ủ ự ế ẳ

mình. Đi u đó nói lên s r n n t c a ch đ phong ki n ngay trong lòng n i b ứ ủ ế ộ ự ạ ộ ộ ế ề

c a nó. Nh ng ng ủ ữ ườ ạ i b n tr c a đôi thanh niên y nh cô Claire, chàng thanh ấ ẻ ủ ư

i bênh v c Saint-Preux và Julie, đ ng v phía niên Édouard đ u là nh ng ng ề ữ ườ ự ứ ề

cái m i và b o v cái m i. Édouard đã công kích D’Étanges: “C nên bi ụ ệ ả ớ ớ ế ặ t m c

dù nh ng thiên ki n c a c trong t t c m i ng i, ông ta là ng i x ng đáng ế ủ ụ ữ ấ ả ọ ườ ườ ứ

là ng i thích h p nh t làm cho cô sung s ng... ” [25, v i cô nh t, và có l ấ ớ ẽ ườ ấ ợ ướ

195].

D ng lên câu chuy n tình yêu này, tác gi ệ ự ả ộ ủ mu n đã phá v m i ràng bu c c a ý ỡ ọ ố

th c h phong ki n ngăn c n t do yêu đ ng. Tác ph m có ý nghĩa r t l n vì ứ ệ ả ự ế ươ ấ ớ ẩ

đã đ c p đ n m t v n đ quan tr ng c a th i đ i là v n đ t do và gi ộ ấ ờ ạ ề ậ ề ự ủ ề ế ấ ọ ả i

phóng con ng i kh i ách phong ki n. Tác ph m c a các nhà văn khác nh ườ ủ ế ẩ ỏ ư

ặ Voltaire, Điderot, Montesquie, cũng nh các tác ph m khác c a Rousseau đã đ t ư ủ ẩ

i phóng con ng i v các ph ng di n t t ng, chính tr , kinh t v n đ gi ấ ề ả ườ ề ươ ệ ư ưở ị ế ,

giáo d c... ụ Julie hay nàng Héloise m i ớ ti p t c s nghi p y và đ t v n đ gi ế ụ ự ặ ấ ệ ấ ề ả i

phóng con ng i v ph ng di n tình c m kh i ách phong ki n. Đ i t ng đ ườ ề ươ ố ượ ệ ế ả ỏ ả

ả phá c a tác ph m này không ph i là ch đ quân ch chuyên ch , không ph i ế ộ ủ ủ ế ẩ ả

ả b n vua quan tham nhũng, b n th y tu dâm đãng, hay ch đ giáo d c ph n ọ ế ộ ụ ầ ọ

đ ng mà là nh ng thành ki n đ ng c p lâu đ i trong xã h i trói bu c trái tim ấ ộ ữ ế ẳ ờ ộ ộ

ng i ta nh t là trái tim ng ườ ấ ườ i ph n . ụ ữ

Ph ng pháp đ u tranh c a Rousseau là đ i l p đ o đ c t ươ ủ ấ ố ậ ứ ự ạ ớ ạ nhiên v i đ o

đ c c a ch đ phong ki n ế ộ ứ ủ ủ ế . Đ o đ c phong ki n bóp ngh t trái tim c a ế ứ ẹ ạ

ng i c a đ ng c p quý t c và ý mu n c a b m làm ườ i con gái, l y quy n l ấ ề ợ ủ ố ủ ố ẹ ẳ ấ ộ

khuôn th i, tình yêu c a Julie và Saint-Preux ướ c cho tình c m c a con cái. Trái l ủ ả ạ ủ

không d a trên đ ng c p, đ a v , ti n tài. H yêu nhau trên c s hai trái tim chân ị ề ơ ở ự ẳ ấ ọ ị

thành, thông c m v i nhau, t c là h yêu nhau trên c s đ o đ c t nhiên. ơ ở ạ ứ ự ứ ả ớ ọ

do yêu đ ng c a Julie: “Em mu n l y anh, Saint-Preux kh ng đ nh quy n t ẳ ề ự ị ươ ố ấ ủ

nh th không có t i gì c ” [17, 435], chàng ti p: “Tình yêu b n thân nó mà là ư ế ộ ế ả ả

m t t i ? Đó không ph i là cái thiên h ng tinh khi i l ộ ộ ỗ ư ả ướ ế ấ t nh t và êm d u nh t ấ ị

nhiên đó ?” [17, 435]. S đ i l p gi a đ o đ c t c a t ủ ự ự ố ậ ữ ạ ứ ự ư nhiên và đ o đ c xã ạ ứ

c tác gi h i còn đ ộ ượ ả ể ệ th hi n qua vi c đ i chi u gi a đ o đ c c a “Thành ế ữ ứ ủ ệ ạ ố

i dân th Paris văn minh” v i cu c s ng gi n d c a nh ng ng ộ ố ị ủ ữ ả ớ ườ ườ ầ ng s ng g n ố

gũi v i thiên nhiên trên vùng núi non x Meillerie. Saint-Preux ca ng i đ c tính ứ ợ ứ ớ

t t c a nh ng ng i dân mi n núi và phê phán cái b ngoài gi ố ủ ữ ườ ề ề ả ố ậ ủ d i che đ y c a

xã h i Paris. (Ph n tóm t th XIV đ n th XXV). Saint-Preux vi t t t: “Cho t ầ ộ ắ ừ ư ư ế ế ớ i

nay tôi trông th y bi t bao nhiêu là nh ng m t n , bi ấ ế ặ ạ ữ ế ế t đ n bao g tôi m i nhìn ờ ớ

th y nh ng m t ng i” [17, 435]. ữ ặ ấ ườ

Trong hoàn c nh xã h i th i b y gi , m t s quan ni m phong ki n ăn sâu trong ờ ấ ả ộ ờ ộ ố ệ ế

nghìn năm, nh quy n hành c a cha m đ i v i con cái, đ u óc c a nhân dân t ầ ủ ừ ẹ ố ớ ư ủ ề

cha m đ t đâu con ng i đó, không d m t lúc mà d t b ngay đ c. Julie yêu ứ ỏ ễ ộ ẹ ặ ồ ượ

Saint-Preux say đ m nh ng ph i ph c tùng ý mu n c a cha, Rousseau đ u tranh ố ủ ụ ư ắ ả ấ

cho quy n t do yêu đ i phóng ề ự ươ ng nh ng cu i cùng v n chua m nh d n gi ẫ ư ạ ạ ố ả

hoàn toàn cho đôi nam n thanh niên y. ấ Đó là mâu thu n trong đ u óc Julie, ẫ ầ ữ

mâu thu n trong b n thân Rousseau và là mâu thu n c a th i đ i. ẫ ủ ờ ạ ẫ ả

II. C t truy n ố ệ

II.1. Khái ni m c t truy n ệ ố ệ

C t truy n đây đ c xem xét d i góc đ là m t y u t ệ ở ố ượ ướ ộ ế ố ộ thu c v k t c u tác ộ ề ế ấ

c t ph m. C t truy n đ ố ệ ẩ ượ c đ nh nghĩa là “H th ng s ki n c th đ ệ ố ụ ể ượ ổ ự ệ ị ứ ch c

theo yêu c u t t ầ ư ưở ng và ngh thu t nh t đ nh, t o thành b ph n c b n, quan ạ ậ ơ ả ấ ị ệ ậ ộ

tr ng nh t trong hình th c đ ng c a tác ph m thu c các lo i t ứ ộ ạ ự ự ố s và k ch... C t ị ủ ấ ẩ ọ ộ

truy n là m t ph ng ti n b c l ệ ộ ươ ộ ộ ệ tính cách, nh c t truy n, nhà văn th hi n s ệ ể ệ ự ờ ố

tác đ ng qua l i gi a các tính cách; m t khác c t truy n còn là ph ộ ạ ữ ệ ặ ố ươ ng ti n đ ệ ể

nhà văn tái hi n các xung đ t xã h i. C t truy n v a góp ph n b c l ộ ộ ộ ừ ệ ệ ầ ộ ố ệ có hi u

qu đ c đi m m i tính cách, t ch c h th ng tính cách, l ả ặ ể ỗ ổ ứ ệ ố ạ ừ ộ i v a trình bày m t

h th ng s ki n ph n ánh chân th c xung đ t xã h i có s c m nh lôi cu n và ự ệ ệ ố ứ ự ả ạ ộ ộ ố

i đ c” [33, 70 - 71]. h p d n ng ẫ ấ ườ ọ

C t truy n là m t y u t ộ ế ố ệ ố ể quan tr ng c a h th ng thi pháp. Ch ng riêng gì ti u ủ ệ ố ẳ ọ

thuy t Pháp mà ti u thuy t c a các n n văn h c trên th gi i th k XX tr v ế ủ ế ớ ể ề ế ọ ế ỷ ở ề

tr c quan tr ng, ch ng h n nh : ướ c, c t truy n cũng r t đ ệ ấ ượ ố ư Trixtăng và Id ,ơ ẳ ạ ọ

Manông Lexcô, Ba ng c Monte Cristo, Nhà th đ c bà ườ i lính ng lâm, Bá t ự ướ ờ ứ

Aivanhô, Tôm Giôn, H i ch phù hoa, Đ i gió hú, ... c a Anh; Paris,... c a Pháp; ủ ộ ợ ồ ủ

Cu n theo chi u gió c a M ; ề ố ỹ Hoàng Lê nh t th ng chí, T t đèn, Giông t ủ ấ ắ ố ố,... c aủ

Vi t Nam... C t truy n có vai trò r t quan tr ng. Đ n m c Vi t Nam, trong ệ ứ ở ệ ế ấ ố ọ ệ

m t th i gian dài ng i ta th ng làm cái vi c “tóm t ộ ờ ườ ườ ệ ắ ộ ấ t n i dung” mà th c ch t ự

là tóm t t c t truy n. tr ng h p này, c t truy n đ ắ ố ệ Ở ườ ệ ợ ố ượ c coi nh n i dung. S ư ộ ự

“coi nh ” đó, cách hi u đó là không chính xác, nh ng s dĩ có s nh m l n y là ự ầ ẫ ấ ư ư ể ở

vì c t truy n có vai trò quan tr ng, nó g n v i nhân v t và s ki n trong tác ự ệ ệ ắ ậ ố ọ ớ

ph m.ẩ

II.2. C t truy n trong ti u thuy t ế Julie hay nàng Héloise m iớ ố ể ệ

II.2.1. C t truy n ch t ặ ố ệ

M t c t truy n ch t là m t c t truy n bao hàm đ y đ các ph n: gi ộ ố ộ ố ủ ệ ệ ặ ầ ầ ớ ệ i thi u,

th t nút, phát tri n, cao trào và m nút. ể ắ ở Julie hay nàng Héloise m iớ bao g m t ồ ấ t

i gi c các ph n trên vì th nó là m t c t truy n ch t. Tác ph m không có l ả ộ ố ế ệ ầ ẩ ặ ờ ớ i

thi u c a tác gi ủ ệ ả ề ổ v nhân v t nh ng qua nh ng câu chuy n mà h trao đ i, ư ữ ệ ậ ọ

ng i đ c v n bi ườ ọ ẫ t đ ế ượ ậ c ngu n g c xu t thân, ngo i hình và tính cách nhân v t. ạ ấ ồ ố

Julie xu t thân t ấ ừ ộ dòng dõi quý t c xinh đ p, d u dàng. Còn Saint-Preux thu c ị ẹ ộ

i h c r ng, bi đ ng c p th ba nh ng là ng ẳ ư ứ ấ ườ ọ ộ ế t nhi u, s ng v i lòng say mê tri ớ ề ố

th c. Đôi nam n thanh niên y g p nhau trên c ứ ữ ấ ặ ươ ọ ả ng v th y trò nh ng h c m ị ầ ư

m n nhau và yêu nhau. Đó là ph n th t nút đ tác gi m ra nhi u h ng khác ể ế ầ ắ ả ở ề ướ

t giàu liên quan đ n nhi u v n đ xã h i, đó là s phân bi ề ự ề ế ấ ộ ệ ẳ t đ ng c p, phân bi ấ ệ

nghèo, sang hèn...Giai đo n phát tri n là giai đo n hai ng ể ạ ạ ườ ộ i yêu nhau v ng tr m ụ

và phát tri n theo nh ng cung b c tình yêu. Tình yêu đó đ t đ n cao trào là lúc ạ ế ữ ể ậ

Saint-Preux quay tr v , hai ng i nhau. Tình yêu trong h l ở ề i g p l ườ ặ ạ ọ ạ ỗ ậ i tr i d y

nh ng n l a d i đ ng tro tàn, bùng cháy khi c n gió th i qua. Nh ng Julie ọ ử ư ướ ố ư ơ ổ

ph i ki m ch tình c m c a mình đ gi ể ữ ủ ế ề ả ả ộ mãi cái đ o đ c trong s ch c a m t ứ ủ ạ ạ

ng i v chung th y v i ch ng. Nh ng s ng mà ph i ki m ch tình c m đ ườ ợ ư ủ ề ế ả ả ớ ồ ố ể

dung hòa hai m i quan h gi a m t bên là ch ng, m t bên là ng ệ ữ ố ộ ồ ộ ườ ộ i yêu là m t

ầ vi c khó khăn. Vì v y Rousseau đã đ cho Julie ch t. Cái ch t c a Julie là ph n ế ủ ể ế ệ ậ

m nút đ gi i quy t bi k ch gi a tình yêu và hôn nhân c a Julie. ể ả ở ữ ủ ế ị

II.2.2. C t truy n chính - ph ố ệ ụ

Ngoài câu chuy n tình yêu là câu chuy n chính, xuyên su t tác ph m còn có ệ ệ ẩ ố

nhi u chuy n khác c a nh ng ng i có liên quan đ n hai nhân v t chính. Đó là ủ ữ ề ệ ườ ế ậ

chuy n tình c m c a Claire v i ông Đoocb , chuy n c a Frăngsông - ng ệ ủ ủ ệ ả ớ ơ ườ ầ i h u

c a Julie, chuy n th i chi n đ u c a ông Vônma và D’Étanges, chuy n v ủ ủ ệ ế ệ ấ ờ ợ

ch ng con cái, ng i ăn ng i làm trong gia đình Julie de Vônma. Cac câu ồ ườ ườ ́

chuyên phu va câu chuyên chinh co quan hê mât thiêt v i nhau, bô sung cho nhau, ́ ớ ̣ ̣ ̀ ̣ ́ ́ ̣ ̣ ̉

co khi môt s kiên phu nao đo lai co y nghia quyêt đinh cuôc đ i nhân vât chinh. ̣ ự ờ ́ ̣ ̣ ̀ ́ ̣ ́ ́ ̃ ́ ̣ ̣ ̣ ́

Vi du s xuât hiên cua ông Wolmar đa lam thay đôi sô phân cua nhân vât chinh ̣ ự ́ ́ ̣ ̉ ̃ ̀ ̉ ́ ̣ ̉ ̣ ́

Julie. Chinh vi l ̀ ờ ứ ́ i h a v i ông Wolmar ma ông D’Étanges nhân tâm căt đ t môi ́ ứ ớ ́ ̀ ̃

tinh trong sang cua con gai v i chang gia s tre. ́ ớ ư ̀ ́ ̉ ̀ ̉

Nh ng câu chuy n đan chéo nhau xung quanh câu chuy n tình yêu gi a Saint- ữ ữ ệ ệ

Preux v i Julie là minh ch ng cho l i k t c u đa tuy n c a tác ph m. ứ ớ ố ế ấ ế ủ ẩ

II.2.3. C t truy n tr c tuy n ệ ự ố ế

ậ Trong lý lu n văn h c, c t truy n và k t c u là hai khái ni m liên quan m t ế ấ ệ ệ ậ ọ ố

thi t v i nhau, có khi đ ng nh t v i nhau. Trong tr ng h p ế ớ ấ ớ ồ ườ ợ Julie hay nàng

Héloise m iớ , c t truy n trùng v i k t c u. C t truy n tr c tuy n th hi n ớ ế ấ ể ệ ở ầ h u ự ế ệ ệ ố ố

kh p tác ph m. S l ng th d ng nh t ng đ i g i và ố ượ ẩ ắ ư ườ ư ươ ươ ng gi a ng ữ ườ ử

ng i nh n. Trong m t trăm sáu m i ba b c th , đa s th đi có th tr l ườ ư ả ờ i, ố ư ươ ư ứ ậ ộ

c m t th tr l cũng có khi hai ho c ba th m i có d ặ ư ớ ượ ư ả ờ ộ i ho c th g i đi không ư ử ặ

có th tr l i ư ả ờ nh th XXVII, Ph n 1, th c a Claire g i Saint-Preux, hay th ư ư ư ủ ử ầ ư

XXXV, Ph n 1, c a Julie g i Saint-Preux, th XII, Ph n 6 c a Julie g i Saint- ử ủ ư ủ ử ầ ầ

Preux,... Đó là nh ng th đ báo tin m t s vi c nào đó hay đ phân tr n, bày t ộ ự ệ ư ể ữ ể ầ ỏ

i tuy t m nh. c m xúc ho c m t l ả ộ ờ ặ ệ ệ

II.2.4. C t truy n xâu chu i ỗ ố ệ

H u h t trong ti u thuy t Châu Âu c n, hi n đ i, c t truy n th ệ ể ế ệ ế ầ ậ ạ ố ườ ớ ng g n v i ắ

ng i k chuy n, mà đa s là ng i k chuy n ngôi th nh t, nh ườ ể ệ ố ườ ể ệ ở ư N i đau ỗ ứ ấ

chàng Werthers c a Goethe, Robinson Cruso c a Daniel Defoe,... Trong Julie hay ủ ủ

i k chuy n đ ng th i là nhân v t c a tác ph m. nàng Héloise m iớ , ng ườ ể ậ ủ ẩ C tố ệ ồ ờ

truy n phát tri n cùng v i s phát tri n các tuy n nhân v t ớ ự ệ ể ậ . Nhân v tậ ế ể

không còn t n t ồ ạ ẩ i thì c t truy n cũng k t thúc. Tuy nhiên, khác v i các tác ph m ế ệ ố ớ

c xây d ng t m t ng khác, Julie hay nàng Héloise m iớ không ph i đ ả ượ ự ừ ộ ườ ể i k

chuy n - nhân v t tôi, mà có s tham gia c a t t c các nhân v t t ủ ấ ả ậ ừ ự ệ ậ ậ nhân v t

chính đ n nhân v t ph nên ụ ế ậ ở đây không b h n ch b i tr ị ạ ế ở ườ ộ ng nhìn c a m t ủ

nhân v t mà các nhân v t có th t c m xúc riêng t ể ự ậ ậ do k chuy n hay bày t ệ ể ỏ ả ư

c a mình. Ng ủ ườ ể ệ i k chuy n tham gia tr c ti p vào c t truy n nh ng c t truy n ư ự ệ ế ệ ố ố

l đây, các nhân v t k chuy n d ạ i không b h n ch b i ị ạ ế ở ở ậ ể ệ ướ ạ ứ i d ng nh ng b c ữ

ả th cho nên đang k chuy n này có th “nh y” sang chuy n khác m t cách tho i ư ể ệ ể ệ ả ộ

đây ng i k chuy n th c hi n s chuy n giao m t cách khéo mái. T t nhiên, ấ ở ườ ể ệ ự ự ệ ể ộ

léo nên không gây ra c m giác h ng h t, khó ch u i đ c. Ch ng h n, đang ng ị ở ườ ọ ụ ả ẫ ẳ ạ

bày t c m xúc v tình yêu, các nhân v t có th chuy n sang nói chuy n chính ỏ ả ể ể ệ ề ậ

tr , bàn v giáo d c... hay đang t tâm ụ ề ị ả ả c nh thiên nhiên b ng quay sang b c l ỗ ộ ộ

tr ng c a b n thân mà ng c. ủ ả ạ ườ ọ i đ c có th ch p nh n đ ể ấ ậ ượ

ế Julie hay nàng Héloise m i ớ không ph i do m t nhân v t t o thành m t tuy n ả ậ ạ ộ ộ

i nhi u đ u m i ph c t p c t truy n mà là m t ố ộ m ng l ạ ệ ướ ể ủ ứ ạ . S phát tri n c a ố ề ầ ự

tình ti t c t truy n v a ti n theo chi u th i gian v a ti n theo chi u không gian ế ố ừ ừ ệ ế ề ế ề ờ

và v a theo di n bi n tâm tr ng c a nhân v t. ủ ừ ễ ế ạ ậ

Truy n m đ u b ng b c th t tình c a Saint-Preux và k t thúc b ng lá th ở ầ ư ỏ ứ ệ ằ ủ ế ằ ư

tuy t m nh c a Julie. Tình ti t truy n đ a ng ủ ệ ệ ế ư ệ ườ ọ ế i đ c đi theo s tăng ti n ự

, c u giáo tr c a nàng. c a m i tình c a Julie D’Étanges và Saint-Preux ủ ủ ố ậ ẻ ủ

Nh ng đi u ki n xã h i ngăn cách h khi n h ph i yêu nhau v ng tr m. Tình ụ ư ệ ế ề ả ộ ọ ọ ộ

yêu c a h ngày càng n ng th m, và đ tránh nh ng r c r i có th x y ra, Saint- ủ ọ ắ ố ể ả ữ ể ắ ồ

Preux ph i t m lánh xa m t th i gian. Nh ng vì s đ c đoán và dã man c a ông ả ạ ự ộ ư ủ ộ ờ

D’Étanges khi n Saint-Preux ph i m t l n n a r i b Thu Sĩ đi Paris. L n đi ộ ầ ữ ờ ỏ ế ầ ả ỵ

này, Saint-Preux đã đ m t nàng mãi mãi, Julie đã thu c v ông De Wolmar. Tuy ộ ề ể ấ

nhiên, đ c gi th a bi t r ng trái tim c a hai ng i không th s ng mà không ộ ả ừ ế ằ ủ ườ ể ố

t: “Vĩnh đ p cùng m t nh p. Trong lá th cu i cùng g i Saint-Preux, nàng vi ậ ư ử ộ ố ị ế

bi t, vĩnh bi ệ ệ ạ ắ ầ t b n hi n c a em... H i ôi! Em đã h t s ng nh em b t đ u ế ố ư ủ ề ỡ

ng c a anh, và trái s ng... Khi anh đ c lá th này, sâu b s g m nh m tình n ố ọ ẽ ặ ư ấ ọ ươ ủ

tim nàng, mà anh s không còn đ y n a. Song linh h n em s t n t i không có ẽ ở ấ ữ ẽ ồ ạ ồ

anh chăng? Không có anh, em s n m cái chân h nh phúc gì? Không, em không ẽ ế ạ

ế ẽ ế ợ lìa anh, em đi đ i anh. Cái đ o đ c đã chia lìa chúng ta trên cõi th s k t h p ứ ạ ợ

chúng ta t i ch n vĩnh h ng. Em ch t trong s ch đ i êm ái y: quá sung s ạ ự ờ ợ ế ằ ấ ố ướ ng

vì mua b ng giá cu c s ng c a em cái quy n đ c yêu anh mãi mãi không t ộ ố ủ ề ằ ượ ộ i

l i, và đ c nói v i anh nh th thêm m t l n n a” [26, 474]. ỗ ượ ộ ầ ữ ư ế ớ

Vi c đ cho Saint-Preux đi vòng quanh th gi ế ớ ể ệ i là d ng ý ngh thu t c a tác ệ ậ ủ ụ

gi . Đó là đi u ki n đ tác gi nói nh ng chuy n khác ngoài chuy n tình yêu và ả ề ể ệ ả ữ ệ ệ

ràng bu c xã h i. ộ Saint-Preux là nhân v t có ch c năng xâu chu i các s ứ ỗ ậ ộ ự

ki n l i v i nhau. ệ ạ ớ

III. Không gian ngh thu t trong ti u thuy t ế Julie hay nàng Héloise m iớ ể ệ ậ

M t s v t đ c xác đ nh trong th gi cũng căn c trên ba ộ ự ậ ượ ế ớ ậ i v t ch t bao gi ấ ị ờ ứ

chi u c a không gian. Trong ngh thu t, không gian là đi u ki n không th ủ ề ệ ệ ề ậ ể

thi u đ ế ượ c khi xây d ng tác ph m b i đó là n i t n t ẩ ơ ồ ạ ự ở i và v n đ ng c a nhân ộ ủ ậ

ng nuôi d v t. Không gian đóng vai trò là môi tr ậ ườ ưỡ ủ ng và xác đ nh tính cách c a ị

t ng nhân v t. Không gian ngh thu t là “hình th c bên trong c a hình t ậ ừ ủ ứ ệ ậ ượ ng

ngh thu t th hi n tính ch nh th c a nó... ch ng nh ng cho ta th y c u trúc ể ệ ể ủ ữ ệ ậ ấ ẳ ấ ỉ

i c a tác ph m văn h c, các ngôn ng t ng tr ng mà còn cho th y quan n i t ộ ạ ủ ữ ượ ẩ ọ ư ấ

ni m v th gi i, chi u sâu c m th c a tác gi ề ế ớ ệ ụ ủ ề ả ả ọ , hay m t giai đo n văn h c” ạ ộ

[33, 134].

Ý th c rõ đi u này, Rousseau đã t p trung khai thác không gian ngh thu t, cái ứ ệ ề ậ ậ

i, qua đó cũng th hi n rõ tri liên quan đ n quan ni m c a ông v th gi ệ ề ế ớ ủ ế ể ệ ế t lí

“con ng nhiên” trong tác ph m c a ông. i t ườ ự ủ ẩ

III.1. Không gian thiên nhiên

Th k XVIII, các phòng khách th c s tr thành trung tâm sinh ho t văn hoá ự ự ở ế ỷ ạ

i văn ngh sĩ. C nh sinh ho t nh n nh p các phòng khách d n d n làm c a gi ủ ớ ị ở ệ ả ạ ộ ầ ầ

cho h tr nên chán n n. Đ i v i Rousseau, ông c m th y mình cô đ c, xa l ố ớ ọ ở ả ấ ả ộ ạ

gi a th gi i th ng l u. Vì th ông tìm v v i thiên nhiên nh tìm m t ng ế ớ ữ ượ ề ớ ư ư ế ộ ườ i

Julie hay nàng b n tri k đ g i g m nh ng tình c m c a mình vào thiên nhiên. ạ ỉ ể ử ắ ủ ữ ả

và khung c nh thiên Héloise m i ớ ra đ i. Đó là bài ca v m t tình yêu b t t ề ộ ấ ử ờ ả

nhiên hùng tráng, nên th c a mi n h Genève và vùng núi Valais trên đ t n ồ ơ ủ ấ ướ c ề

Thu Sĩ.ỵ

Th ng thì ti u thuy t b ng th chú tr ng miêu t tâm lí, ít miêu t không gian, ườ ế ằ ư ể ọ ả ả

môi tr ng. Nh ng đây, Rousseau đã k t h p đ c c hai ph ườ ư ở ế ợ ượ ả ươ ng th c miêu ứ

t đ c tâm lí c a nhân v t, v a là b n lu n văn v thiên nhiên ả đó, v a di n t ừ ễ ả ượ ừ ủ ề ậ ậ ả

- xã h i qua cái nhìn c a các nhân v t. ủ ậ ộ

Không gian thiên nhiên trong Julie hay nàng Héloise m iớ hi n ra ch y u qua cái ủ ế ệ

nhìn c a Saint-Preux, nhân v t nam chính c a tác ph m. Phong c nh thiên nhiên ủ ủ ậ ẩ ả

i nhi u n t ng trong m t Saint-Preux là không gian Valais và không gian đ l ể ạ ề ấ ượ ắ

Clarens. Tác gi ở ả ự đã đ t tình yêu trong sáng c a Julie và Saint-Preux trong s va ủ ặ

ch m v i nh ng đ o đ c xã h i phong ki n c h , mà đ i di n là nam t ổ ủ ứ ữ ế ệ ạ ạ ạ ớ ộ ướ c

D’Étanges. Ông đã ngăn c n tình yêu c a con gái, dã man c t đ t m i t duyên ắ ứ ố ơ ủ ả

c a đôi trai tài gái s c. Saint-Preux ph i t m th i xa lánh m t th i gian hòng tìm ả ạ ủ ắ ờ ờ ộ

cách gi i quy t. ả ế

Valais là n i d ng chân đ u tiên trên hành trình c a Saint-Preux ơ ừ ủ ầ . Ch trong ỉ

, Saint-Preux có đi u ki n chiêm nghi m t vòng m t tu n l ộ ầ ễ ệ ề ệ ấ ả t c nh ng phong ữ

c nh thiên nhiên, nh ng phong t c, t p quán và cu c s ng đ i th ả ụ ậ ộ ố ữ ờ ườ ng n i vùng ơ

thôn quê h o lánh này. Trong tâm tr ng bu n vì nh ng i yêu và vì nh ng lo ẻ ạ ớ ồ ườ ữ

ng i ch a có cách gi i quy t, Saint-Preux đã đ c an i b i ni m vui mà Julie ư ạ ả ế ượ ủ ở ề

ọ đem đ n cho chàng trong b c th k v s khen ng i c a cha đ i v i vi c h c ư ể ề ự ố ớ ợ ủ ứ ệ ế

i trên đ c a nàng. Saint-Preux gi ng nh m t k l c l ủ ư ộ ẻ ạ ố ố ườ ố ng tình, chàng mu n

nghĩ v n v nh ng luôn luôn b l c ý vì m t c nh t ộ ả ị ạ ư ẫ ơ ượ ng b t ng . “Khi thì ờ ấ

ữ nh ng t ng đá đ s rũ xu ng thành c nh hoang tàn trên đ u tôi. Khi thì nh ng ả ồ ộ ữ ả ầ ố

thác cao m ĩ dìm tôi ng p trong s ng mù dày đ c c a chúng. Khi thì m t dòng ậ ầ ươ ặ ủ ộ

ề thác ngàn đ i m ra bên c nh m t v c th m mà m t không dám dò tìm chi u ộ ự ạ ẳ ắ ờ ở

ộ sâu. Đôi khi tôi l c trong m t c nh âm u c a m t r ng r m. Đôi khi ra kh i m t ộ ả ộ ừ ủ ạ ậ ỏ

cái v c, m t b ng vui s ng th y m t n i c ngo n m c. M t s h n h p kỳ ắ ỗ ự ướ ộ ộ ỏ ộ ự ỗ ụ ạ ấ ợ

l c a thiên nhiên hoang dã và thiên nhiên đ bàn tay con ạ ủ ượ c tr ng tr t, ch ng t ọ ứ ồ ỏ

ng i kh p ch , n i mà ng i ta t len l ườ ỗ ở ơ ắ ườ ưở ng ch ng h không bao gi ọ ừ ờ ỏ ớ i t i;

i ta nhìn th y nh ng cành bên c nh m t cái hang th y có nh ng nhà c a; ng ấ ữ ử ạ ộ ườ ữ ấ

nho khô ở các kho ng đ t l ả ấ ở ộ ; nh ng qu u tú trên núi đá, và nh ng cánh ru ng ả ư ữ ữ

trong lòng v c” [25, 86]. T t c đã làm cho Saint-Preux s c t nh. Saint-Preux ở ấ ả ự ỉ ự

đã quay v th c t i, nh ng th c t i mà Saint-Preux đang nhìn th y ch ng khác ề ự ạ ự ạ ư ấ ẳ

nào c nh tiên gi a đ i th ng. ữ ờ ả ườ

ư ố Nh ng ngày tháng s ng cùng v i v ch ng Wolmar , Saint-Preux ng nh s ng ồ ớ ợ ữ ố ỡ

ẻ ẹ gi a ch n b ng lai tiên c nh. S k t h p không c u kì, hào nhoáng, v đ p ự ế ợ ữ ả ầ ố ồ

hoang s c a núi non đã cu n hút Saint-Preux . ơ ủ ố ầ ớ Thiên nhiên Clarens ph n l n

đ c t o d ng b i bàn tay c n m n và khéo léo c a con ng ượ ạ ủ ự ầ ẫ ở ườ i. Nh ông ư

Wolmar nói: “Nh n n i và th i gian đã làm nên s kì l này” [26, 131]. T v ự ẫ ạ ờ ạ ừ ườ n

rau đ n cánh đ ng nho, t n x h ng th o đ u tràn ế ồ ừ nh ng n i c cho đ n v ộ ỏ ữ ế ườ ạ ươ ề ả

ả đ y s c s ng, xanh ngát m t màu đã g i lên trong lòng Saint-Preux m t tình c m ầ ứ ố ộ ộ ợ

i n i đây. g n bó đ c bi ắ ặ ệ ớ t v i nh ng con ng ữ ườ ơ

C nh thiên nhiên xu t hi n h u nh t ư ừ ầ đ u đ n cu i tác ph m là ố ệ ế ầ ấ ả ẩ c nh h ả ồ. Hồ

đây xu t hi n nh m t d ng ý ngh thu t c a tác gi . H không ch đ p mà ở ư ộ ụ ậ ủ ệ ệ ấ ả ỉ ẹ ồ

còn mang nhi u ý nghĩa bi u t ề ể ượ ờ ng. Saint-Preux ph i t m lánh xa Julie m t th i ả ạ ộ

gian r i cũng tr v s ng làng Mây ri, phía bên kia h . Bên này là Julie đang ở ề ố ồ ở ơ ồ

i ch bi t th t v ng tr m v i nhau, s ng. Ch cách m t cái h nh ng hai ng ố ư ộ ồ ỉ ườ ỉ ế ư ừ ụ ộ ớ

không đ c g p m t nhau. Cu i tác ph m, c nh h xu t hi n nhi u l n khi ượ ề ầ ệ ặ ặ ẩ ả ấ ố ồ

Saint-Preux cùng v i Julie đi ch i thuy n trên h , tinh cam trong ho trôi dây ề ớ ơ ồ ̀ ̉ ̣ ̃ ̣

nh ng hai ng ư ườ ế i ph i kìm nén tình c m c a mình. Cùng ng i trên m t chi c ủ ả ả ồ ộ

thuy n r t g n nh ng l i quá cách xa không th đ n v i nhau đ ề ấ ầ ư ạ ể ế ớ ượ c. H cũng ồ

chính là n i đ a Julie đ n tay th n ch t. Nh v y, h tuy là m t s v t h u hình ộ ự ậ ữ ơ ư ư ậ ế ế ầ ồ

nh ng nó l i bi u t ng cho m t kho ng cách vô hình ngăn cách đôi b n tr mà ư ạ ể ượ ẻ ả ạ ộ

t qua đ c. h không th nào v ọ ể ượ ượ

Ngòi bút mô t thiên nhiên c a Rousseau càng làm cho tính ch t tr tình c a tác ả ấ ữ ủ ủ

ph m thêm đ m đà. Tình c m đ i v i thiên nhiên v n đã n y sinh trong lòng ông ố ớ ậ ả ẩ ả ố

t nh ng ngày th u. Cu c s ng êm t r t nh ừ ộ ố ơ ấ ữ ả ở nông thôn v i nh ng chi ti ớ ữ ế ấ ỏ

nh t nh m t con én v t qua ngoài c a s , m t chú ru i l c trên tay, nh ng cây ử ổ ư ộ ồ ạ ữ ụ ặ ộ

xoan tây sum suê, ti ng chim hót, nh ng ngày n ng đ p, màu s c, h ữ ẹ ế ắ ắ ươ ơ ng th m

đã làm cho Rousseau xúc đ ng mãnh li t và đ l i nh ng n t ng không bao ộ ệ ể ạ ấ ượ ữ

gi ờ phai m . R i sau đó, nhà văn có d p s ng nh ng ngày tháng h nh phúc tr ị ố ờ ồ ữ ạ ướ c

c nh thiên nhiên nên th bên h Genève n i ti ng c a đ t n ả ủ ấ ướ ổ ế ơ ồ c Thu Sĩ. Tr ỵ ướ c

Rousseau, thiên nhiên đã xu t hi n trong văn h c r i nh ng ng ọ ồ ư ệ ấ ườ ỉ ử ụ i ta ch s d ng

ộ thiên nhiên làm phong c nh, ch coi thiên nhiên nh m t ch t li u văn h c, m t ấ ệ ư ộ ả ọ ỉ

ng miêu t . Ch nghĩa c đi n không chú ý mô t thiên nhiên mà ch đ i t ố ượ ả ổ ể ủ ả ỉ

thiên v phân tích tâm lí con ng i. Rousseau đã đem l i “ch t xanh” cho văn ề ườ ạ ấ

i thiên nhiên trong văn h c. Thiên nhiên d h c, đã làm s ng l ọ ố ạ ọ ướ ủ i ngòi bút c a

ữ ông là thiên nhiên tình c m, có h n, thiên nhiên bu n, vui, rung đ ng v i nh ng ả ồ ồ ộ ớ

n i ni m tâm s c a nhân v t. ỗ ự ủ ề ậ

III.2. Không gian sinh ho tạ

Không gian sinh ho t trong ạ Julie hay nàng Héloise m i ớ ch y u là không gian ủ ế

sinh hoat cua nh ng ng i dân x Valais, không gian th ng l u Paris và ữ ườ ứ ượ ư ở ̣ ̉

không gian sinh ho t c a nh ng ng i s ng trong gia đình Wolmar Clarens. ạ ủ ữ ườ ố ở

III.2.1. Không gian sinh hoat x Valais ̣ ứ

c c nh thiên nhiên kì thú c a x Valais, chàng l c vào khám Xúc đ ng tr ộ ướ ả ủ ứ i b ạ ướ

phá cu c s ng đ i th ng. Đi u làm cho Saint-Preux ng c nhiên nh t đó là tình ộ ố ờ ườ ề ạ ấ

ng i, nh ng con ng i thôn quê m c m c, ch t phác, gi n d nh ng giàu lòng ườ ữ ườ ư ạ ấ ả ộ ị

ờ hi u khách: “Khi tôi đ n xóm vào m t bu i chi u, ai cũng r t ân c n đ n m i ế ề ế ế ấ ầ ộ ổ

c ng thu n có i đ tôi v nhà mình khi n tôi ph i lúng túng l a ch n; và ng ả ự ế ề ọ ườ ượ ư ậ

ng nhi t tình y là lòng tham l v h t s c hài h , th m chí l n đ u tôi t ẻ ế ứ ậ ầ ả ầ ưở ệ ấ ợ i.

Song tôi đã r t ng c nhiên, sau khi x s nhà ng i ch g n nh ử ự ở ấ ạ ườ ủ ầ ư ở ọ quán tr ,

khi ông ta t ừ ố ữ ch i nh n ti n c a tôi hôm sau và còn gi n v đ ngh c a tôi n a; ề ủ ề ề ị ủ ậ ậ

và đã t o ra nhân v t Saint-Preux ở kh p n i đ u nh th c ” [25, 89]. Tác gi ư ế ả ơ ề ắ ả ậ ạ

ng và c m c a mình. Hãy nghe Saint-Preux k v đ g i g m vào đó t ể ử ắ t ư ưở ướ ơ ủ ể ề

ổ cách đ i x c a nh ng thành viên trong m t gia đình nh : “Con cái đ n tu i ố ử ủ ữ ế ộ ỏ

khôn l n thì bình đ ng v i cha; ng ẳ ớ ớ i ườ ở ộ ng i ăn cùng bàn v i ch nhà; cùng m t ớ ủ ồ

do y ph c p trong m i nhà và trong n c c ng hoà, và gia đình là hình s t ự ự ổ ậ ấ ọ ướ ộ

nh c a nhà n c” [25, 91]. Ph i chăng đó là m c c a tác gi ả ủ ướ ơ ướ ủ ả ả ề ộ ộ v m t xã h i

do. công b ng, t ằ ự

III.2.2. Không gian th ng l u Paris ượ ư

Gi a tình yêu c a Julie và Saint-Preux có m t b c t ng luân lý ngăn cách khó ộ ứ ườ ữ ủ

lòng v t qua đ ượ ượ c. Vì v y anh l ậ ạ ặ i ph i ti p t c cu c hành trình c a mình, m c ả ế ụ ủ ộ

dù anh không bao gi mu n r i xa Julie - ng i mà anh đã yêu b ng t t c trái ờ ố ờ ườ ằ ấ ả

ờ tim mình. Saint-Preux đ n Paris - n i cách Julie “h n hai trăm d m”. Su t th i ế ặ ơ ơ ố

gian Paris, Saint-Preux cũng có giao du v i m t s ng ở ộ ố ớ ườ ớ i thu c t ng l p ộ ầ

th ng l u. Cu i cùng anh ch rút ra đ c m t đi u: T t c ch là gi ượ ư ố ỉ ượ ấ ả ề ộ ỉ ả ố d i.

d i, nh ng cu c nói chuy n h p th i th ng, s t Nh ng b n thân gi ạ ữ ả ố ữ ệ ợ ờ ộ ượ ự ươ ng

ph n gi a l i nói và hành đ ng, nh ng b a ăn t c m i, nh ng cu c thăm ữ ờ ả ữ ữ ộ i đ ố ượ ữ ờ ộ

t c h i t l vi ng, nh ng k ch tr ữ ế ị ườ ng, nhà hát và c ph n Paris, t ả ụ ữ ấ ả ộ ụ ạ ư ộ i nh m t

ng l u Paris d v hài k ch đang công di n trên sân kh u. Xã h i th ễ ở ấ ộ ị ượ ư ướ ắ i con m t

c Pháp th k XVIII v i t c a Rousseau là b c tranh thu nh n ứ ủ ỏ ướ ế ỷ ớ ấ ả ữ t c nh ng

s đ i l p gi a hai không gian x u xa, đ i b i, k ch c m, gi ấ ồ ạ ệ ỡ ả ố d i. Vi c miêu t ệ ả ự ố ậ ữ

Valais và Paris toát lên s đ i l p con ng ự ố ậ i t ườ ự nhiên v i con ng ớ ườ ộ ủ i xã h i c a

Rousseau. Con ng i v n “nhân chi s tính b n thi n”, chính xã h i làm cho nó ườ ố ệ ả ơ ộ

h h ng. ư ỏ

III.2.3. Không gian sinh ho t Clarens ạ ở

Saint-Preux đi du l ch h t n c này qua n ế ướ ị ướ c n , c quên m i tình tuy t v ng. ố ệ ọ ọ ố

Nh ng phong c nh n c non xa l không làm sao đ s c xoá m đ ư ả ướ ạ ủ ứ ờ ượ ả c hình nh

Julie trong trái tim chàng. Saint-Preux có d p g p l i Julie ặ ạ ị ở ứ Clarens. Nh ng b c ữ

th mà chàng g i tôn ông Édouard t Clarens v ra tr ư ử ừ ẽ ướ c m t ng ắ ườ ọ ộ i đ c cu c

s ng yên lành trong gia đình Wolmar v i c nh v ch ng hoà thu n, con cái ố ớ ả ậ ợ ồ

ngoan ngoãn, ng i ăn ng i làm vui v , t i t i quây qu n quanh ng n đèn ườ ườ ẻ ố ố ầ ọ

d i mái nhà yên m, c nh nh ng ngày đ ướ ữ ấ ả ượ c mùa, ai n y ra đ ng hái nho trong ồ ấ

ng đ ng n i và vang l ng ti ng chim ca hót. Đó là b u không khí th m ngát h ầ ơ ươ ừ ế ồ ộ

hình nh cu c s ng lý t ng c a Rousseau. M t l n n a tri t lý “con ng ộ ố ả ưở ộ ầ ủ ữ ế ườ ự i t

nhiên” c a Rousseau l c b c l , l n này không ch th hi n tình yêu ủ i đ ạ ượ ộ ộ ầ ỉ ể ệ ở

thiên nhiên, yêu đ o đ c t nhiên mà còn ni m vui s ng và làm vi c gi a thiên ạ ứ ự ở ề ữ ệ ố

t v cu c s ng c a đôi v ch ng Julie nhiên. Nh ng trang vi ữ ế ề ộ ố ợ ồ ủ ở ữ Clarens là nh ng

cũng có trang tuy t đ p: “S gi n d c a đ i s ng đ ng n i và thôn dã bao gi ị ủ ờ ố ự ả ệ ẹ ồ ộ ờ

m t v gì c m đ ng. C nhìn nh ng n i c đ y ng i đ o c và ca hát, các ộ ỏ ầ ộ ẻ ữ ứ ả ộ ườ ả ỏ

xa xa, ng b y m c súc t n m n ầ ạ ở ụ ả ườ ể i ta d n d n c m th y xúc đ ng không hi u ầ ả ầ ấ ộ

t ạ ọ i sao” [26, 291]. Ti ng hát c a nh ng cô gái hái nho vang lên kh p các ng n ủ ữ ế ắ

ờ đ i. “Ti ng khàn khàn c a nh ng nh c c kích thích h làm vi c” trong lúc tr i ạ ụ ồ ủ ữ ệ ế ọ

ng giá. Đêm v , h quây qu n bên đ ng l a, t v n còn m m t s ẫ ờ ị ươ ề ọ ử ầ ố ướ c v gai, ỏ

i nói vui v . V khuya, nh ng b n tình ca “có m t cái gì c x a và êm ái”, c ườ ổ ư ữ ề ẻ ả ộ

“l ờ i ch t phác ngây th và g i bu n” nh ng v n khi n ta thích thú, đâu đó dìu ư ế ấ ẫ ơ ợ ồ

d t vang lên khi n không gian thêm xa r ng và thanh bình. Và sau cùng, h “đi ặ ế ộ ọ

ng hài h vì m t ngày qua đi trong lao đ ng vui v , vô t i, và ng i ta không ủ ẻ ả ộ ộ ộ ườ

ng i b t đ u l ạ ắ ầ ạ i vào ngày hôm sau, hôm sau n a và su t đ i mình” [26, 302]. ữ ố ờ

Không gian sinh ho t Clarens, m i quan h ch - t là b c tranh thu nh v ạ ở ủ ớ ệ ố ỏ ề ứ

m t xã h i lý t ng trong t ng t ng c a Rousseau, m t xã h i mà đó ng ộ ộ ưở ưở ượ ủ ộ ộ ở ườ i

t là dân đ ng đ u luôn quan tâm đ n đ i s ng c a nhân dân lao đ ng, đ c bi ứ ờ ố ủ ế ầ ặ ộ ệ

nghèo. Đi u đó th hi n t m lòng nhân đ o cao c c a ông. ể ệ ấ ả ủ ề ạ

III.3. Không gian tâm t ngưở

Do đ c tr ng c a lo i t duy tr u t ng trong văn ch ng nên ngoài không gian ạ ư ủ ư ặ ừ ượ ươ

th ng còn xu t hi n không gian tâm t ườ ệ ấ ưở ấ ng. Ph m trù không gian vì th nó xu t ế ạ

hi n các ngõ ngách trong tác ph m đ b c l m t ch đ nh t đ nh. ệ ở ể ộ ộ ộ ủ ề ấ ị ẩ

Không gian tâm t ng trong ưở ộ Julie hay nàng Héloise m iớ h u h t g n v i cu c ế ắ ầ ớ

Ngôi nhà nam t c D’Étanges đ i c a Julie. ờ ủ ướ ờ , n i Julie c t ti ng khóc chào đ i ấ ế ơ

và cũng là n i m ra b c ngo t l n trong cu c đ i Julie. M i h nh phúc, đau ơ ở ướ ọ ạ ặ ớ ờ ộ

kh c a cô đ u di n ra ngôi nhà này. Ngôi nhà đó g n v i nh ng k ni m v ổ ủ ề ễ ở ỉ ệ ữ ắ ớ ề

Saint-Preux, ng ườ i th y d y h c cũng là m i tình đ u không bao gi ố ạ ầ ầ ọ ờ ạ phai nh t

trong trái tim cô. Trái tim Julie đã thu c v Saint-Preux ngay t ề ộ ừ phút đ u tiên. ầ

Còn Saint-Preux cũng l n đ u tiên choáng ng p tr ầ ầ ợ ướ ọ c v ki u di m c a cô h c ễ ẻ ề ủ

ề trò tu i m i x p x m i tám. Tuy nhiên, “cái duyên dáng c a tình c m, nhi u ỉ ườ ớ ấ ủ ả ổ

i mà tôi tôn th cô” [25, 27], Saint-Preux đã đ n v i Julie h n là c a con ng ủ ơ ườ ờ ở ế ớ

b ng m t tình yêu trong sáng bi ằ ộ ế ố t bao. “M i l n toan l y tr m c a cô m t vu t ấ ỗ ầ ủ ộ ộ

tôi, thì lòng tôi còn ngăn gi tôi ve nho nh , n u nguy c xúc ph m cô ngăn gi ơ ỏ ế ạ ữ ữ

h n n a vì n i s làm suy suy n m t h nh l c trong s ch đ n th ” [26, 55]. ộ ạ ơ ỗ ợ ữ ế ế ể ạ ạ

c m t b c t ng luân lý khó lòng D u bi ẫ ế ằ t r ng tình yêu c a mình đ ng tr ủ ứ ướ ộ ứ ườ

v ượ t qua nh ng h v n s n sàng đ đ ọ ẫ ẵ ể ươ ư ớ ng đ u, và h tìm m i cách đ đ n v i ể ế ầ ọ ọ

nhau. Cu c h n hò c a h không ph i di n ra ủ ễ ẹ ả ộ ọ ở ơ nh ng n i trang tr ng - n i ữ ọ ơ

dành cho con cái các nhà quý t c mà di n ra t i m t ễ ộ ạ ộ khu r ng nh ừ ỏ. Chính t iạ

ơ n i này, h đã trao nhau n hôn ban đ u. “Không, l a ch p cũng không nóng h n ơ ử ụ ầ ọ ớ

và nhanh h n ng n l a đã đ n thiêu đ t anh ngay t c kh c” [25, 70]. Đó là s ố ọ ử ứ ế ắ ơ ự

kích đ ng c a Saint-Preux , còn Julie thì m t tái xanh và ng t đi d i s nâng đ ủ ặ ấ ộ ướ ự ỡ

ơ ộ ể ẹ c a cô em h . Saint-Preux và Julie yêu nhau nh ng hi m khi có c h i đ h n ủ ư ế ọ

ơ ộ hò. H ch lén lút và ch lúc b m đi v ng m i có d p đ n v i nhau. Và c h i ắ ố ẹ ọ ỉ ế ờ ớ ớ ị

đã đ n. B m Julie có d p đi xa và hai ng i h n hò nhau t i căn nhà ván. ố ẹ ế ị ườ ẹ ạ

ạ Chính n i đây Julie đã trao thân cho Saint-Preux trong s b i r i và khoái l c. ự ố ố ơ

“Tôi đã c m th y mình b i r i vì nh ng h ng kh i c a anh, nh ng ti ng th dài ở ủ ố ố ữ ữ ứ ế ả ấ ở

t “nh th là làm r u ng i cha t c a anh đè nén lòng tôi”. D u bi ủ ẫ ế ư ế ầ ườ ố t nh t, nh ấ ư

ề th là c m mũi dao vào lòng m ” nh ng lý trí lúc này không th th ng n i ni m ể ắ ư ẹ ế ắ ỗ

h ng kh i mà tình yêu mang l ứ ở ạ i, và “tôi đã quên h t, ch còn nh có tình yêu thôi. ỉ ế ớ

ự Th là m t giây l m l c đã làm h ng đ i tôi mãi mãi. Tôi đã sa xu ng cái v c ờ ế ầ ạ ộ ỏ ố

th m ô nh c mà ng i con gái không bao gi c n a” [25, 111]. Sau ụ ẳ ườ tr v đ ờ ở ề ượ ữ

phút say đ m đó, m t n i ân h n tràn ng p trong lòng Julie. Cô ch còn m t ch ộ ỗ ắ ậ ậ ộ ỉ ỗ

i h n bao d a duy nh t là cô em h . Khi m ngã b nh, Julie c m th y mình có t ự ẹ ệ ấ ả ấ ọ ộ ơ

gi h t. “Ngày đêm ch quỳ bên gi ng m rũ, m t c m xu ng đ t, im ờ ế ị ườ ẹ, v ẻ ủ ắ ắ ấ ố

h t” [25, l ng tuy t đ i, h u h bà v i m t s t n tình chăm ch h n bao gi ặ ộ ự ậ ệ ố ỉ ơ ầ ạ ớ ờ ế

294]. Đ n l ế ượ ấ t Julie b m, Saint-Preux đã đ n và đau kh nh t là nhìn th y ế ị ố ấ ổ

ng i yêu đang b nh t căn ườ ệ ậ t mà không th đ n g n đ chăm sóc, v v . Trong ể ể ế ỗ ề ầ

, “Anh đã tr nên th nào khi hé m c a anh th y ng i đáng l phòng c a Julie ủ ở ử ế ấ ở ườ ẽ

ph i ngôi báu c a vũ tr ng i b t d i đ t, đ u g c vào m t chi c gh bành ả ở ồ ệ ướ ấ ụ ủ ụ ế ế ầ ộ

chan hoà n c m t? Chà! Ví th gh đó chan hoà máu anh, anh s đ đau h n... ướ ẽ ỡ ử ế ắ ơ

Và anh s n sàng đem đ i anh ra đ n chu c nh ng gi c m t em và t ữ ề ẵ ờ ộ t n ọ ướ ắ ấ ả t c

nh ng vui thú c a anh. Anh đã mu n đâm b đ n chân em, mu n l y môi lau ố ấ ổ ế ữ ủ ố

nh ng gi quý báu y, h ng vào đáy lòng mình” [25, 116]. Lúc này, ch có ữ t l ọ ệ ứ ấ ỉ

c cho t m lòng Julie. Saint-Preux kh ng đ nh: Saint-Preux m i bi n h đ ớ ộ ượ ệ ấ ẳ ị

“Không! Cái gì tình yêu c a em đã làm không th là m t cái t i chính là cái ủ ể ộ i, t ộ ộ

gì em mu n c t b nó đi” [25, 117]. Nhân v t Julie d u dàng, đáng yêu đ c nhà ố ấ ỏ ậ ị ượ

văn th hi n h u nh t ng trang tác ph m, đ c r i chi u t nhi u góc đ ể ệ ư ở ừ ầ ẩ ượ ọ ế ừ ề ộ

đ m nh t khác nhau, thông qua nh ng gi ng đi u khác nhau. T t c các nhân ậ ấ ả ữ ệ ạ ọ

ế v t trong tác ph m đ u b h p d n b i “cái tâm h n âu y m và lòng quy n ở ậ ị ấ ế ề ẩ ẫ ồ

luy n d u dàng” c a nàng. Trong ngôi nhà c a nàng Clarens, m i ng ủ ủ ế ị ở ọ ườ ề i đ u

ch ng ki n cái ch t c a nàng nh ng ch ng ai tin nàng ch t c , h c u mong cho ẳ ế ả ọ ầ ế ủ ư ứ ế

nàng s ng, h t ố ọ ưở ủ ng nhìn th y m t s chuy n đ ng trên đôi m t đã khép c a ộ ự ể ấ ắ ộ

nàng và đ u th t lên: “Bà y không ch t!” [26, 464]. Đ i v i m i ng i, Julie ra ố ớ ế ề ấ ố ọ ườ

đi lúc nào cũng là quá đ t ng t. Trong thao tác ngh thu t, Rousseau đã chu n b ệ ẩ ậ ộ ộ ị

đ u, “linh c m bu n r u” c a Julie v “th i kỳ khá lâu, có th nói là ngay t ể ừ ầ ồ ầ ủ ề ả ờ

sung s ng duy nh t” (Th IX, Ph n 1), đ n gi c m thê th m c a Saint-Preux ướ ủ ư ế ấ ấ ả ầ ơ

ủ v chi c khăn trùm m t Julie (Th IX, Ph n 5), và cu i cùng là linh c m c a ề ư ế ặ ả ầ ố

Julie tr c cu c d o ch i mà trên đ ướ ộ ạ ơ ườ ế ng nàng nh y xu ng h c u con, r i ch t ồ ứ ả ố ồ

(Th VIII, Ph n 6). Linh c m bu n r u đó chính là s nh n th c th c t ồ ầ ự ạ ớ i v i ự ứ ư ả ầ ậ

nh ng thành ki n đ ng c p đáng nguy n r a. Trong th cu i cùng g i Saint- ề ủ ư ử ữ ế ẳ ấ ố

Preux, Julie đã vi t: “Vĩnh bi t, vĩnh bi t b n hi n c a em... Không, em không ế ệ ệ ạ ề ủ

ế ẽ ế ợ lìa anh, em đi đ i anh. Cái đ o đ c đã chia lìa chúng ta trên cõi th s k t h p ứ ạ ợ

chúng ta t i ch n vĩnh h ng. Em ch t trong s ch đ i êm ái y...” [26, 474]. ạ ự ờ ợ ế ằ ấ ố

IV. Th i gian ngh thu t trong ờ ệ ậ Julie hay nàng Héloise m iớ

ng, con ng Th i gian v n là cái tr u t ố ừ ượ ờ ườ ấ i ch c m th y mà không nhìn th y. ỉ ả ấ

Trong văn ch ng ngh thu t, m i cái không nhìn th y v n ph i đ ươ ả ượ ệ ậ ẫ ấ ọ ệ c hi n

hình m t cách c th , k c th i gian. Th i gian trong văn ch ụ ể ể ả ờ ộ ờ ươ ậ ng ngh thu t ệ

đ ượ ụ c hi n hình m t cách c th , c m tính: ho c là s v n hành c a vũ tr , ụ ể ả ự ậ ủ ệ ặ ộ

ổ ho c là s bi n đ i c a c nh s c thiên nhiên, ho c là s thay đ i tính tình, tu i ổ ủ ả ự ế ự ặ ắ ặ ổ

tác c a con ng i. B i vì “ng ủ ườ ở ườ ậ i ta ch có th phát hi n ra các v t th đang v n ể ể ệ ậ ỉ

ộ đ ng ch không th nhìn th y các v t th đ ng im. Phát hi n ra s v n đ ng ộ ự ậ ể ứ ứ ệ ể ấ ậ

cũng có nghĩa phát hi n ra đ i t ng đang v n đ ng” [21, 60], mà phát hi n ra ố ượ ệ ệ ậ ộ

ng đang v n đ ng t c là phát hi n ra th i gian. Ng đ i t ố ượ ứ ệ ậ ộ ờ ườ ậ i ta ch có th nh n ể ỉ

bi t th i gian qua s v n đ ng c a các s v t và hi n t ế ự ậ ự ậ ệ ượ ủ ờ ộ ữ ng. Nh v y, nh ng ư ậ

hình th c t n t i c th c a th i gian chính là ý th c c a con ng ứ ồ ạ ụ ể ủ ứ ủ ờ ườ ề ờ i v th i

, ý th c c a nhân v t, ý th c đ c gi . gian: ý th c c a tác gi ứ ủ ả ứ ộ ứ ủ ậ ả

Th i gian là m t t n t i khách quan, không th nói con ng i có làm ch đ ộ ồ ạ ờ ể ườ ủ ượ c

hay không làm ch đ c th i gian. Ch có th nói con ng ủ ượ ể ờ ỉ ườ i đã nh n th c th ậ ứ ế

nào v th i gian, đã ý th c đ ề ờ ứ ượ c gì v th i gian. ề ờ

Con ng i không th t n t i ngoài th i gian. Nh ng th i gian là gì thì không ườ ể ồ ạ ư ờ ờ

ph i ai cũng có th bi t đ c. Balzac đã t ng vi t: “Tôi miêu t m t hi n t ể ế ượ ả ừ ế ả ộ ệ ạ i

đang b c đi”. Tuy nhiên, “miêu t ” th i gian m i ch tr i đ l ướ ỉ ả ờ ượ ả ờ ớ ỏ c câu h i:

“Th i gian là nh th nào?”, còn: “Th i gian là gì?” thì m y ai gi i thích đ c. ư ế ấ ờ ờ ả ượ

Th t ng đ cao tính chính xác v th i gian. M i b c th đ c vi t th ư ừ ườ ỗ ứ ề ờ ư ượ ề ế ở ộ m t

th i đi m c th , và d u n th i gian đó đ ụ ể ấ ấ ể ờ ờ ượ ư c ghi trên dòng đ u c a b c th . ầ ủ ứ

Nh ng gi a các b c th trao đ i bao gi cũng t n t i kho ng cách. Có th nói, ữ ư ứ ư ổ ờ ồ ạ ể ả

i c a th kho ng cách c v đ a lý l n kho ng cách tình c m là đi u ki n t n t ả ệ ồ ạ ủ ả ề ị ề ẫ ả ả ư

t . Nhi m v c a th t ừ ụ ủ ư ừ ệ ể là rút ng n kho ng cách đó. M t khác, gi a th i đi m ữ ắ ả ặ ờ

c vi t và th i đi m nó đ c đ c luôn có đ chênh. Đ chênh này b c th đ ứ ư ượ ế ể ờ ượ ọ ộ ộ

th ườ ng không n đ nh, b i nó tuỳ thu c vào ph ở ổ ộ ị ươ ộ ng ti n l u chuy n, tuỳ thu c ệ ư ể

t trong quan h đó vào quan h gi a các ch th liên l c và đ m t thi ủ ể ệ ữ ộ ậ ạ ế ệ ở ừ t ng

th i đi m khác nhau. Th i gian d i. Th i hi n t i c a ng ể ờ ờ ườ ng nh b hoãn l ư ị ạ ệ ạ ủ ờ ườ i

vi t bao gi cũng tr thành quá kh đ i v i ng i nh n. Giao ti p ng ế ờ ứ ố ớ ở ườ ế ậ ườ ử i g i -

ng i nh n không cùng lúc t o nên s h c u v th i gian. ườ ự ư ấ ề ờ ạ ậ

Đ c k t c u t nh ng b c th trao đ i gi a các nhân v t nh ng Julie hay ế ấ ừ ượ ư ữ ư ữ ứ ậ ổ

nàng Héloise m iớ khác v i hình th c th th ư ườ ứ ớ ộ ố ể ng và cũng khác v i m t s ti u ớ

thuy t b ng th khác là i vi t không ghi rõ ế ằ ư ở ầ đ u m i b c th , nhân v t - ng ư ỗ ứ ậ ườ ế

ngày tháng và tên ng i nh n. Theo nh l i t a, tác gi t: “Nh ng b c th ườ ư ờ ự ậ vi ả ế ữ ứ ư

chân núi Alpes”. Tác gi c a hai ng ủ ườ i tình, c dân m t thành ph nh ộ ỏ ở ư ố ả là

ng i thu th p và ghi rõ đây là th ai g i cho ai (ví d “th c a Julie g i Saint- ườ ư ủ ư ử ụ ử ậ

Preux) ho c là g i ai (ví d “g i Julie”...). M c dù có nh ng đi m khác bi t nh ụ ử ữ ử ể ặ ặ ệ ư

c chia thành hai th nh ng th i gian trong ờ ư ế Julie hay nàng Héloise m iớ v n đ ẫ ượ

tuy n: Th i gian s ki n và th i gian tâm lý. ự ệ ế ờ ờ

IV.1. Th i gian s ki n ự ệ ờ

ờ ễ

ự ệ ừ ặ

Kho ng th i gian ả 2 năm 6 năm i và trong S ki n di n ra T khi Julie g p đ n khi xa Saint-Preux ế Saint-Preux đi du l ch vòng quanh th gi ị ế ớ

ờ ả ấ ồ

kho ng th i gian này Julie đi l y ch ng Saint-Preux tr v đ n khi Julie qua đ i ờ

4 năm ở ề ế ắ Th i gian s ki n c a truy n tuy n tính theo cu c đ i c a nhân v t chính, b t ờ ự ệ ủ ờ ủ ệ ế ậ ộ

khi nam t c phu nhân D’Étanges m i Saint-Preux v làm gia s cho con đ u t ầ ừ ướ ư ề ờ

gái mình đ n khi Julie ch t. Th i gian đó kéo dài 12 năm. Th i gian t khi Julie ế ế ờ ờ ừ

g p Saint-Preux, yêu nhau đ n khi xa nhau là 2 năm. Julie l y ch ng, Saint-Preux ặ ế ấ ồ

đi du l ch vòng quanh th gi i trong vòng 6 năm. Saint-Preux tr v s ng ế ớ ị ở ề ố ở

Clarens cùng v i gia đình Julie là 4 năm. Trong m t b c th g i Julie, Claire nói: ộ ứ ư ử ớ

“12 năm l r và 6 năm quang vinh l ệ ỏ ạ ể i đ ch s hãi m t th thách 8 ngày ộ ị ợ ử ư !”

ộ [26, 165]. Th t đúng v y! M i hai năm là th i gian x y ra nhi u bi n đ ng ườ ề ế ậ ậ ả ờ

trong cu c đ i Julie. Th i gian đây không ghi rõ chính xác ngày, tháng, mà ộ ờ ờ ở

đ c đ m b ng kho ng cách. Kho ng cách này nhanh hay ch m tuỳ thu c vào ượ ế ằ ả ậ ả ộ

c tính b ng “ba ngày...”, “tám s c m nh n c a t ng nhân v t. Th i gian đ ự ả ủ ừ ậ ậ ờ ượ ằ

ngày...”, “m i lăm ngày...”, “hai tháng...”, “ba năm...”, “sáu năm...”... Đ ng sau ườ ằ

ớ ề s đ m y là tâm tr ng c a t ng nhân v t. Nh ng vui, bu n, mong, nh đ u ố ế ấ ủ ừ ữ ạ ậ ồ

đ ượ ố ớ c th hi n trong nh ng kho ng th i gian dài ng n khác nhau y. Đ i v i ể ệ ữ ắ ả ấ ờ

Saint-Preux , th i gian nh trôi nhanh khi chàng đ g n Julie: “M i lăm ư ờ c ượ ở ầ ườ

ớ ngày ròng rã g n nhau trong gang t c mà ch ng nhìn nhau ho c ch ng nói gì v i ầ ặ ấ ẳ ẳ

i yêu, chàng mong cho th i gian trôi nhanh bi nhau!”, và nh ng lúc xa ng ữ ườ ờ ế t

ch ng nào: “N u cô th y đ c tám ngày kh c kho i kia đã làm bùng cháy tâm ừ ế ấ ượ ả ắ

t v nh ng n i đau cô gây cho tôi” h n tôi nh th nào, thì chính cô s rên xi ồ ư ế ẽ ế ề ữ ỗ

[25, 33] b i “ xa cô, nh n th c v nh ng đau kh c a tôi không ng ng chua ở Ở ứ ề ổ ủ ữ ừ ậ

chát thêm; và, c h tôi đã không có đ đau kh đ phi n mu n...” [25, 77]. ủ ơ ồ ổ ể ề ộ

M i hai năm không ph i là dài so v i cu c đ i c a m t con ng i nh ng cũng ộ ờ ủ ườ ả ớ ộ ườ ư

c m t ki p ng i, m t ch đ xã h i đ y r y nh ng ung đ cho ta bi ủ t đ ế ượ ế ộ ườ ộ ầ ẫ ế ộ ữ ộ

nh t ch c bóp ngh t trái tim con ng i, trong đó có quy n t do yêu đ ng. ự ẹ ọ ườ ề ự ươ

IV.2. Th i gian tâm t ng ờ ưở

Có th nói, ph n l n th i gian trong ầ ớ ể ờ Julie hay nàng Héloise m iớ ch y u mang ủ ế

màu s c tâm lý. T đ u đ n cu i tác ph m, t ừ ầ ế ắ ẩ ố ấ ả ả t c nh ng tr ng hu ng tình c m ữ ạ ố

c a các nhân v t đ u liên quan m t thi ủ ậ ề ậ ế ế ủ t đ n nh ng th i đi m khác nhau c a ữ ể ờ

cu c tình đang di n bi n. B i th , n u t m t góc nhìn nào đ y, chúng cũng là ế ế ừ ộ ễ ế ấ ộ ở

d u hi u c a m t th c m quan ngh thu t mà ta có th g i là c m quan v ệ ấ ể ọ ứ ả ủ ệ ậ ả ộ ề

th i gian c a tình yêu. V i t lên ớ Julie hay nàng Héloise m iớ , Rousseau đã v ủ ờ ượ

kh i cái nhìn truy n th ng v th i gian m t chi u trong ngh thu t quá kh đ ề ờ ứ ể ề ệ ề ậ ỏ ố ộ

ầ kh o sát th i gian manh nha, phát tri n và chín mu i c a m i tình gi a hai th y ồ ủ ữ ể ả ờ ố

trò Saint-Preux và Julie nh nh ng đ t sóng dâng lên, rút xu ng r i l i dâng lên ồ ạ ư ữ ợ ố

t h n cho đ n t n cao trào. Và trên t ng b d n d p, mãnh li ồ ậ ệ ơ ế ậ ừ ướ ế c leo lên đ n

“đ nh d c” c a m t cu c tình, nh ng cu c g p g , trò chuy n, xa cách, nh ữ ủ ệ ặ ố ộ ộ ộ ỡ ỉ ớ

nhung, lo l ng... gi a Julie và Saint-Preux đã di n ra theo m t trình t th i gian ữ ễ ắ ộ ự ờ

c v i th i gian th c t . Đó chính là th i gian tâm lý mà b t c g n nh đ o ng ầ ư ả ượ ớ ự ế ờ ấ ứ ờ

ng i nào đã yêu, đang yêu đ u c m nh n đ c. ườ ề ả ậ ượ

Th i gian c a tác ph m không chuy n đ ng theo vòng quay c a t nhiên ủ ự ủ ờ ộ ể ẩ

mà theo quy lu t tình c m ả . Th i gian ờ ậ ở ủ ừ đây nhu m màu tâm tr ng c a t ng ạ ố

nhân v t. S v n đ ng c a th i gian nh b ch ng l ủ ư ị ữ ự ậ ậ ộ ờ ạ ể i đ nhân v t c m xúc, suy ậ ả

t ưở ng. Đó là nh ng cung b c tình c m c a Saint-Preux . Nh ng vui, bu n, lo ủ ữ ữ ậ ả ồ

l ng, đ i ch t ợ ắ ờ ừ khi b c th c a mình đ ư ủ ứ ượ ử ử ế c g i đi. G i th đi chính là g i ti ng ử ư

lòng và s mong m i. Th nh ng đã m y th r i mà ch ng th y h i âm, đ i l ấ ư ồ ổ ạ i ự ư ế ẳ ấ ỏ ồ

hàng ngày chàng ph i ch ng ki n tâm tr ng bu n bã c a Julie, đi u mà chàng ủ ứ ề ế ả ạ ồ

không bao gi ờ ỗ mong mu n. Vì th , chàng c m th y đau kh , h i h n: “N i ả ổ ố ậ ế ấ ố

ổ ủ bu n c a cô ti n tri n chính đã làm cho tôi c m th y ti n tri n n i đau kh c a ồ ủ ể ế ể ế ấ ả ỗ

tôi” [25, 333]. N i bu n, ni m đau d n d n đ ồ ề ầ ầ ỗ ượ ạ c thay th b ng ni m h nh ế ằ ề

phúc, h nh phúc vì đ c yêu. Julie đã thú nh n tình c m v i Saint-Preux. H yêu ạ ượ ả ậ ớ ọ

nhau và ch ng bi t là t khi nào, bao lâu, ch bi t r ng tình yêu trong h ngày ẳ ế ừ ỉ ế ằ ọ

càng d t dào. H đang say s a trong h nh phúc thì b ng d ng nh sét đánh ư ư ư ạ ạ ọ ỗ

ngang tai. Saint-Preux ph i ra đi. Chuy n đi b t ng theo s s p x p c a cô em ế ế ủ ự ắ ả ấ ờ

ả h và tôn ông Édouard khi n chàng bàng hoàng, suy s p. Chàng nh t quy t ph i ọ ụ ế ế ấ

g p m t Julie m t l n n a tr ặ ộ ầ ữ ặ ướ c khi ra đi nh ng không đ ư ượ ế c, đi u này khi n ề

chàng quá đau kh . Đây là tâm tr ng c a Saint-Preux khi B zăngxông: “Anh ủ ạ ổ ở ơ

ch ng nói năng gì v i tôi, tôi cũng không nói gì v i anh: Nh ng an ữ ẳ ớ ớ ủ ố ả i tr ng tr i

ch làm thêm chua xót nh ng đau bu n mãnh li t. S th và l nh nh t d tìm ữ ồ ỉ ệ ự ờ ơ ạ ễ ạ

ra l là ngôn ng th c c a tình b n” [25, ờ i nói. Song n i bu n và im l ng b y gi ồ ặ ấ ỗ ờ ữ ự ủ ạ

ả 225]. Saint-Preux r t đau kh vì ph i ra đi, song Julie càng đau kh h n khi ph i ổ ơ ấ ả ổ

đ Saint-Preux ra đi, b i cô s ng còn ph i dung hòa hai m i quan h : Tình và ể ệ ả ở ố ố

hi u. Nàng yêu Saint-Preux nh ng ph i làm tròn ch hi u đ i v i cha m . Nàng ữ ế ố ớ ư ẹ ế ả

không th ch y theo tình yêu đ làm b m phi n lòng. Vì th , khi nh n đ ố ẹ ề ế ể ể ạ ậ ượ c

th c a tôn ông Édouard v vi c s p x p cho Julie và Saint-Preux sang Anh ề ệ ư ủ ế ắ

t ch n con đ s ng, Julie r t hoang mang, không bi ố ấ ế ọ ườ ằ ng nào: “C đêm tôi tr n ả

t bao nghĩ đ n b c th tai h i kia!... Tôi mu n nghe ti ng lòng tôi tr c xi ọ ế ứ ư ế ế ạ ố ư !

Chu ng ai h n, tình lang hay cha? H i ôi! Nghe theo tình yêu hay thiên tính, tôi ộ ơ ỡ

i này hay ng đ u không th tránh đ t ng ể ề ặ ườ ườ ổ i kia vào th t v ng; hi sinh cho b n ấ ọ

ph n tôi không th tránh ph m m t t ể ộ ộ ạ ậ ả i ác, và dù quy t đ nh b nào tôi cũng ph i ế ị ề

ch t v a đau kh v a có t ế ừ ổ ừ ộ i” [25, 236]. Ti ng kêu c a Julie cũng là “ti ng kêu ủ ế ế

c a n i đau” (Biêlinxki), là t n bi k ch th i đ i c a c th h thanh niên đang ủ ờ ạ ủ ả ế ệ ấ ỗ ị

i s p x p cho s ra đi c a Saint-Preux s ng trong xã h i y. Claire là ng ộ ấ ố ườ ắ ự ủ ế

nh ng không ph i vì th mà cô không đau bu n. Trái l ư ế ả ồ ạ ố i, cô r t đau kh và b i ấ ổ

i th y - ng r i vì s p ph i xa m t ng ả ố ắ ộ ườ ầ ườ ạ ố i b n quy n luy n v i cô trong su t ế ế ớ

th i gian qua. “C đêm em tr n tr c vì bao đi u thao th c ch ng ph i hoàn toàn ứ ề ả ằ ẳ ả ờ ọ

là vì ch ... s giao thi p m t thi t h n n a t ự ệ ậ ị ế ơ ữ ừ ộ m t năm nay gi a anh ta v i em, vì ữ ớ

hoàn c nh anh khó g p đ c ch , m i s đ u khi n em chua xót vì cu c phân ly ặ ả ượ ọ ự ề ế ộ ị

này. Em c m th y r ng em s p m t đi cùng v i n a ph n ng ắ ấ ằ ớ ử ả ấ ầ ườ ủ ộ i c a ch - m t ị

ph n cu c s ng c a chính em” [25, 213]. Có th nói, th i gian đây không còn ộ ố ủ ể ầ ờ ở

v n đ ng theo m t chi u đ n thu n n a mà kéo dài theo ti ng th dài, ti ng kêu ậ ầ ữ ề ế ế ộ ộ ơ ở

vang v ng c a nhân v t. ủ ậ ọ

Chi u th i gian ch đ o c a tác ph m là chi u th i gian quá kh ủ ạ ủ ờ ờ ề ề ẩ ứ. Quá khứ

hi n lên qua s h i t ự ồ ưở ệ ng c a các nhân v t. Đó là s h i t ậ ự ồ ưở ủ ề ờ ng quay v th i

con gái c a hai ch em Julie - Claire. Đó là s h i t ự ồ ưở ủ ị ấ ủ ng m t th i chi n đ u c a ế ộ ờ

ông De Wolmar. Đó cũng là s h i t ng c a Julie và Saint-Preux v nh ng năm ự ồ ưở ề ữ ủ

tháng h yêu nhau... H i t ng l i quá kh đ so sánh, đ i l p v i hi n t ồ ưở ọ ạ ố ậ ứ ể ệ ạ ớ ở i, b i

quá kh xa x a h nh phúc, h n nhiên, còn hi n t i thì lo l ng, b n r n. Quá kh ư ạ ệ ạ ứ ồ ậ ộ ắ ứ

không ch dùng đ so sánh mà còn là đ i t ố ượ ể ỉ ớ ờ ng c a ti c nu i: “Cô còn nh th i ủ ế ố

chúng mình còn con gái không, nh ng thu ban đ u vui thú và êm đ m y mà ề ấ ữ ầ ở

ng i ta không tìm th y l i ườ ấ ạ ở ộ ộ ổ ế m t đ tu i khác, và lòng ta quên v i bao luy n ớ

ti c” [26, 31 - 32]. Rousseau th ng đi săn tìm h nh phúc cá nhân trong s hài ế ườ ự ạ

i và thiên nhiên. M t cách bi n ch ng: “Con ng nhiên” hoà gi a con ng ữ ườ ứ ệ ộ i t ườ ự

theo miêu t c a Rousseau có h nh phúc, đ o đ c thu x a là s ng trong lòng ả ủ ở ư ứ ạ ạ ố

thiên nhiên; v y con ng i văn minh ngày nay - “Con ng i xã h i” mu n tìm ậ ườ ườ ộ ố

l i thiên đ ng đã m t thì ph i quay v v i thiên nhiên, s ng gi a lòng thiên ạ ườ ề ớ ữ ấ ả ố

nhiên. Thiên nhiên là m t đ i t ng th ng ngo n và suy t tri ộ ố ượ ưở ạ ư ế ọ ế ứ t h c h t s c

quan tr ng trong toàn b sáng tác c a Rousseau. Và trong hành đ ng tr l ủ ở ạ ớ i v i ọ ộ ộ

ứ thiên nhiên đ đi tìm h nh phúc c a Rousseau có hai chi u th i gian: quá kh và ủ ể ề ạ ờ

hi n t i. Đ i v i ệ ạ ố ớ Julie hay nàng Héloise m iớ , ch y u là quá kh . Th i gian quá ủ ế ứ ờ

kh đây hi n ra qua nh ng c nh v t g i nh . M t dòng thác, m t dãy núi đá, ứ ở ậ ợ ữ ệ ả ộ ộ ớ

ẹ m t r ng thông đen, m t r ng s i... nh c Saint-Preux nh đ n tình yêu êm đ p ắ ộ ừ ộ ừ ớ ế ồ

thu x a: “Đây là nh ng n i mà x a kia ng ữ ở ư ư ơ ườ ổ i tình chung thu nh t đ i đã th n ỷ ấ ờ

th c vì em, đây là n i mà ứ ơ ở ấ ủ đ y, hình nh yêu quý c a em t ng là h nh phúc c a ủ ừ ạ ả

anh ta, t ng chu n b cho cái h nh phúc anh ta sau cùng đ c nh n chính em” ừ ẩ ạ ị ượ ậ ở

[26, 185].

ộ Đ g i nh c quá kh , bên c nh c nh v t thiên nhiên, kí c, tình c m chi m m t ậ ể ợ ứ ứ ế ắ ạ ả ả

l n trong cu n ti u thuy t này c a Rousseau. “G n sáu năm tr t l ỉ ệ ớ ủ ể ế ầ ố ướ ặ c, tôi g p

anh l n đ u... và tôi yêu anh nh ng gì tôi nhìn th y thì ít mà tôi t ầ ầ ở ữ ấ ưở ả ng c m

th y trong lòng mình nhi u h n” [25, 337]. Toàn b b c th XVIII, ph n III ộ ứ ư ề ấ ầ ơ

dành cho s h i t ự ồ ưở ng c a Julie v m t th i th m ng c a cô v i Saint-Preux . ơ ộ ề ộ ủ ủ ờ ớ

Đó là th i gian h i c u, th i gian c a “nh ng k ni m d ch u ch thích h p cho ồ ứ ễ ị ỉ ệ ữ ủ ờ ờ ợ ỉ

tâm h n”.ồ

Th i gian t ng lai ờ ươ ư trong Julie hay nàng Héloise m iớ cũng có xu t hi n nh ng ệ ấ

c v t ng lai r t ít. Nó đ ấ ượ c th hi n thông qua nh ng d đ nh, nh ng m ữ ể ệ ự ị ơ ướ ữ ề ươ

i tâm ni m, l c a nhân v t. Đó có th là nh ng l ủ ữ ể ậ ờ ệ ờ i th . “Cho đ n mãi mãi cô s ế ề ẽ

ch th y tôi ng i b n c a b n thân cô và ng i tình c a nh ng đ c h nh cô; ỉ ấ ở ườ ạ ủ ả ườ ứ ạ ữ ủ

nh ng m i tình c a ta, m i tình đ u duy nh t c a ta s không bao gi ầ ấ ủ ủ ư ẽ ố ố ờ ờ ỏ r i kh i

lòng tôi” [26, 385]. Tình yêu c a Saint-Preux đ i v i Julie là tình yêu không gi ố ớ ủ ớ i

h n, là mãi mãi, b t di t. ấ ạ ệ

Kh hi n t c t ướ ừ ệ ạ ắ i, Rousseau đã sáng t o ra th pháp “sùng bái kho nh kh c” ủ ạ ả

(ch c a Đào Huy Hi p), ữ ủ ệ nh ng giây lát phi th i gian đ l ng nghe trái tim ờ ể ắ ữ

mình. Có th coi đó là m t hi n t ệ ạ ứ i đ ng im, nó ch v n đ ng trong tâm t ỉ ậ ể ộ ộ ưở ng

c a ông mà thôi. ủ

*Ti u k t ế ể

V k t c u - c t truy n, ề ế ấ ệ Julie hay nàng Héloise m iớ g m nhi u câu ề ố ồ

chuy n đan chéo nhau xung quanh câu chuy n chính v i l ớ ố ế ấ ẽ i k t c u ch t ch , ệ ệ ặ

g m hai ph n rõ r t: Tình yêu và h nh phúc gia đình. L i k t c u qua l ạ ồ ố ế ấ ệ ầ ạ ứ i hô ng

ậ cùng v i c t truy n tr c tuy n t o s chu chuy n liên t c gi a các nhân v t ế ạ ự ớ ố ụ ữ ự ể ệ

trong tác ph m: Tôi trao đi - Tôi g i l ử ạ ẩ i. S d ng l ử ụ ố ế ấ i k t c u đ i l p, Rousseau ố ậ

ng cũ và m i ngay trong n i b giai c p quý t c đem đ i l p hai t ố ậ t ư ưở ộ ộ ộ ch ng tứ ấ ớ ỏ

ch đ phong ki n đã d n d n suy y u s m mu n cũng s s p đ . ẽ ụ ổ ế ớ ế ộ ế ầ ầ ộ

V không gian ngh thu t: Không gian c a tác ph m v n đ ng theo b ủ ề ệ ậ ậ ẩ ộ ướ ủ c đi c a

ề nhân v t chính Saint-Preux. T không gian Valais đ n không gian Paris đ u ừ ế ậ

đ c Saint-Preux c m nh n m t cách t m và k l ượ ể ạ ậ ả ộ ỉ ỉ i qua th . M i không gian ỗ ư

ch ng ki n m i tâm tr ng khác nhau c a t ng nhân v t ủ ừ ậ ở ứ ế ạ ỗ nh ng th i đi m khác ờ ữ ể

nhau. Không gian cũng g n v i nhi u k ni m c a nhân v t, đ c bi ỉ ệ ủ ề ắ ặ ậ ớ ệ ỉ ệ t là k ni m

v m t tình yêu đ p gi a Julie v i Saint-Preux. ữ ề ộ ẹ ớ

V th i gian ngh thu t: Th i gian chuy n d ch liên t c theo các s ki n c a tác ể ự ệ ủ ề ờ ụ ệ ậ ờ ị

ph m. Th i gian trong ẩ ờ ị Julie hay nàng Héloise m i ớ đa d ng và ph c t p vì ch u ứ ạ ạ

đây có c quá kh , hi n t s chi ph i b i nhi u cái tôi k chuy n. Th i gian ự ố ở ệ ề ể ờ ở ệ ạ i ứ ả

và t ng lai nh ng ch y u là s h i t ng quá kh . H i t ươ ự ồ ưở ủ ế ư ứ ồ ưở ứ ể ố ng quá kh đ đ i

i. l p v i hi n t ớ ậ ệ ạ

Kh o sát k t c u - c t truy n, không - th i gian ngh thu t cho th y s đ c đáo ấ ự ộ ế ấ ệ ệ ả ậ ố ờ

v ngh thu t ti u thuy t b ng th c a Rousseau. ế ằ ề ậ ể ư ủ ệ

Ch ng III ươ

TH GI I NHÂN V T, NGHÊ THUÂT TRÂN THUÂT Ế Ớ Ậ ̣ ̣ ̀ ̣

VÀ NGÔN NG - GI NG ĐI U Ữ Ọ Ệ

TRONG TI U THUY T Ể Ế JULIE HAY NÀNG HÉLOISE M IỚ

I. Th gi i nhân v t trong ti u thuy t ế ớ ế Julie hay nàng Héloise m iớ ể ậ

trung tâm quy đ nh cách t Nhân v t là y u t ậ ế ố ị ổ ứ ấ ế ch c c u trúc tác ph m. Khi ti p ẩ

c vào th gi i c a các nhân v t. xúc v i tác ph m nghĩa là ng ẩ ớ i đ c b ườ ọ ướ ế ớ ủ ậ Ở đó,

ng i đ c s đ ng ườ ọ ẽ ứ ở ị ủ ừ v trí khách quan theo dõi tâm lí và hành đ ng c a t ng ộ

nhân v t. Nhân v t là n i t p trung giá tr t ơ ậ t ị ư ưở ậ ậ ậ ng, tri th c, giá tr ngh thu t ứ ệ ị

ẩ c a tác ph m. Thông qua tâm lí và hành đ ng, m i nhân v t s đi vào tác ph m ủ ậ ẽ ẩ ỗ ộ

ng riêng, m t tính cách riêng. Vì v y, nghiên c u nhân v t v i m t hình t ộ ớ ượ ậ ở ứ ậ ộ

góc đ thi pháp là đi t ộ ừ ủ ngo i hình đ n tính cách, gi ng đi u và phong thái c a ế ệ ạ ọ

nhân v t mà tác gi miêu t . Không nh ng hình th c b ngoài mà th gi i bên ậ ả ả ứ ề ế ớ ữ

trong c a nhân v t cũng đ c l ủ ậ t t ượ ộ ả ộ ẳ m t cách đ c đáo. Vì th Bakhtin kh ng ế ộ

ng m c này hay m c kia ph i là m t nhà t đ nh: “Nhân v t ti u thuy t th ị ậ ể ế ườ ở ứ ứ ả ộ ư

t ng” [5, 73]. ưở

Xuyên su t ti u thuy t ế Julie hay nàng Héloise m iớ xoay quanh sáu nhân v tậ ể ố

chính đó là Julie, Saint-Preux, Claire, nam t c D’Étanges, ông De Wolmar, tôn ướ

ủ ông Édouard. Trong đó, Julie và Saint-Preux n i lên là hai nhân v t trung tâm c a ậ ổ

c phu nhân D’Étanges, tác ph m, các nhân v t ph nh ông Đoocb , nam t ụ ư ậ ẩ ơ ướ

Frăngsông, Clôt Anet,... cũng góp ph n làm n i b t tính cách c a nhân v t chính. ổ ậ ủ ầ ậ

i hai Tác ph m không có nhân v t ph n di n. Tuy v y, trong tác ph m v n t n t ệ ẫ ồ ạ ậ ẩ ẩ ả ậ

l p nhân v t đ i l p nhau đ i di n cho hai h t ớ ậ ố ậ t ệ ư ưở ệ ạ ng cũ và m i, đó là nam ớ

t ng l i th i và Julie, Saint-Preux, Claire, tôn ướ c D’Étanges đ i di n cho t ạ ệ t ư ưở ỗ ờ

ông Édouard đ i di n cho t ệ ạ t ư ưở ng ti n b , cho khát v ng tình yêu và khat vong ọ ế ộ ́ ̣

giai phong cai tôi ca nhân t san cua th i đai. ư ̉ ờ ̉ ́ ́ ́ ̉ ̣

I.1. Th gi i nhân v t đ i di n cho khát v ng tình yêu và khát v ng gi ế ớ ậ ạ ọ ọ ệ ả i

phóng cái tôi cá nhân t ư ả ủ s n c a th i đ i ờ ạ

Julie hay nàng Héloise m i g m 4 nhân v t đ i di n cho khát v ng tình yêu, khát ậ ạ ớ ồ ệ ọ

i phóng cái tôi cá nhân t s n c a th i đ i đó là Julie, Saint-Preux, v ng gi ọ ả ư ả ờ ạ ủ

Claire, tôn ông Édouard. Julie, Claire, Édouard là nh ng ng ữ ườ ớ i thu c t ng l p ộ ầ

quý t c cao quý nh ng l i b n t t c a Saint-Preux - m t ng ư ộ ạ i là nh ng ng ữ ườ ạ ố ủ ộ ườ i

trí th c t ứ ư ả ể s n thu c đ ng c p th ba, b i gi a h cùng chung m t quan đi m ữ ọ ứ ấ ẳ ộ ộ ở

ti n b v tình yêu. ộ ề ế

Julie hay nàng Héloise m iớ là m t ti u thuy t b ng th k l ư ể ạ ộ ể ế ằ ắ i m i tình say đ m ố

c nuôi d y t bé trong khuôn phép gia c a Julie - m t cô gái con nhà quý t c đ ủ ộ ượ ộ ạ ừ

ố đình v i Saint-Preux - m t thanh niên nghèo thu c vào nh ng n c thang cu i ữ ấ ớ ộ ộ

cùng c a xã h i, không nhà c a, không ng ử ủ ộ ườ i thân thích. Th k XVIII là th k ế ỷ ế ỷ

ng t do, bình đ ng. T ng l p bình dân trong dăng câp th ba c a nh ng t ủ ữ t ư ưở ự ứ ầ ẳ ớ ̉ ́

là t ng l p m i đai diên cua xa hôi. Vi c đ a nhân v t Saint-Preux vào v trí ư ệ ầ ậ ớ ớ ị ̣ ̣ ̉ ̃ ̣

nhân v t chính là m t t ng cách tân c a th k trong văn h c. Đi u đó phù t ộ ư ưở ậ ế ỷ ủ ề ọ

h p v i th c t ớ ợ ự ế ị ư l ch s c a th k , đ ng th i v n là phù h p v i cu c s ng x a ế ỷ ồ ộ ố ờ ẫ ử ủ ợ ớ

ng l u. Ai cũng đ u có nay. Tình yêu đâu ph i ch dành riêng cho t ng l p th ỉ ả ầ ớ ượ ư ề

quy n yêu. Tình yêu là thiêng liêng đ i v i m i con ng i. Sau Rousseau, ề ố ớ ỗ ườ

Schiller, Goethe cũng đ a t ng l p bình dân vào tác ph m, tr ư ầ ẩ ớ ở ậ thành nhân v t

chính c a truy n. Luise - con gái m t nh c sĩ bình dân; Werthers - m t chàng ủ ệ ạ ộ ộ

thanh niên trí th c t s n thu c đ ng c p th ba. T t c đ u đ c tác gi ứ ư ả ấ ả ề ứ ẳ ấ ộ ượ ả ư đ a

vào làm nhân v t chính c a tác ph m, nh m phá v s ngăn cách, phân bi ỡ ự ủ ậ ẩ ằ ệ t

i v i ng i trong xã h i. đ ng c p gi a ng ẳ ữ ấ ườ ớ ườ ộ

Đ i v i Julie và Saint-Preux, tình yêu là s hoà h p gi a hai tâm h n, không b ố ớ ự ữ ợ ồ ị

l thu c vào đ a v xã h i. Lúc đ u Saint-Preux cũng c m th y tình yêu c a mình ệ ủ ầ ả ấ ộ ộ ị ị

là xa v i, b i anh ch là m t k thu c t ng l p bình dân đâu có th sánh đ ộ ầ ộ ẻ ể ờ ở ớ ỉ ượ c

ặ v i Julie lá ng c cành vàng. Nh ng chính anh cũng nh n ra r ng “Tr i đã đ t ớ ư ậ ằ ọ ờ

m t s t ng h p th m kín gi a nh ng yêu m n c a chúng ta” [25, 27]. Vì th ộ ự ươ ầ ợ ế ủ ữ ữ ế

anh s n sàng ch p nh n m i đau kh do tình yêu y gây ra, ch c n đ c yêu ỉ ầ ấ ậ ẵ ấ ọ ổ ượ

Julie và đ c Julie yêu. Còn Julie, con gái m t nhà quý t c, đ c nuôi d y t ượ ộ ộ ượ ạ ừ bé

t xa nh ng t ng c h trong khuôn kh đ o đ c phong ki n nh ng l ứ ổ ạ ư ế i v ạ ượ ữ t ư ưở ổ ủ

mà ng i cha ác nghi t đã truy n d y đ ch y theo m t tình yêu theo thiên tính. ườ ệ ể ạ ề ạ ộ

t r ng mình Cô không quan tâm đ n ngu n g c xu t thân c a Saint-Preux, ch bi ố ỉ ế ằ ủ ế ấ ồ

đã c m m m tri th c c a anh, c m m n con ng i anh. L n đ u tiên trong văn ứ ủ ế ế ả ả ườ ầ ầ

c nhu c u t do yêu đ h c, Rousseau đã nói lên đ ọ ượ ầ ự ươ ng c a nam n . Cái tôi, cái ữ ủ

cá nhân đ c kh c ho sâu s c h n bao gi ượ ắ ơ ắ ạ ờ ế ả h t qua s phân tích tâm lí, tình c m ự

ng c a các nhân v t. N u nh và nhu c u yêu đ ầ ươ ư ở ế ỷ ủ th k XVII, tình yêu c a ủ ế ậ

bà qu n chúa trong Quân chua Clèves c a De La Fayette mang tính ch t ly tri va ậ ủ ấ ̀ ̣ ́ ́ ́

lí t ng thì tinh yêu cua Julie và Saint-Preux l i r t th c t . Tình yêu c a h ưở ạ ấ ự ế ủ ọ ̀ ̉

đ c xây d ng trong cu c s ng đ i th ng. Rousseau đã gieo vào lòng ng ượ ộ ố ự ờ ườ ườ i

đ c đ ọ ươ ng th i ni m c m xúc sâu s c v n hôn đ u. “... Song anh đã ra sao ề ụ ề ả ầ ắ ờ

m t lát sau,... thì anh c m th y... tay anh run lên... m t rung đ ng êm ái... khuôn ấ ả ộ ộ ộ

mi ng hoa h ng c a em... khuôn mi ng c a Julie... đ t lên ép lên mi ng anh và ủ ủ ệ ệ ệ ặ ồ

thân anh xi t ch t trong cánh tay em? Không, l a ch p cũng không nóng h n và ế ử ặ ơ ớ

nhanh h n ng n l a đã đ n thiêu đ t anh ngay t c kh c. M i ph n b n thân anh ọ ử ứ ế ầ ả ắ ơ ố ọ

i cái xúc giác khoan khoái y...” [25, 70]. Không ch d ng l d n c l ồ i d ả ạ ướ ỉ ừ ấ ạ ở i

n hôn, Rousseau đã đ a tình yêu c a Julie và Saint-Preux ti n thêm m t b ụ ộ ướ c ủ ư ế

m i - n c thang quan tr ng nh t trên con đ ng đi t i h nh phúc. Rousseau đã ấ ấ ọ ớ ườ ớ ạ

đ Julie hi n thân cho ng ể ế ườ ứ i yêu. “Tôi đã c m th y mình b i r i vì nh ng h ng ố ố ữ ả ấ

kh i c a anh, nh ng ti ng th dài c a anh s đè nén lòng tôi, tôi đã chia s ủ ở ủ ữ ẽ ế ở ẻ

nh ng đau kh c a anh mà ch nghĩ là th ng chúng. Trong nh ng kích đ ng co ổ ủ ữ ỉ ươ ữ ộ

gi i chân tôi...”[25,111]. ậ ủ t c a anh, tôi đã trông th y anh s p ng a ng t đi d ấ ử ấ ắ ướ

Ngày nay, nh ng đo n văn nh v y có th tìm th y ư ậ ấ ở ấ ậ r t nhi u tác ph m, th m ữ ể ề ạ ẩ

chí ng i ta còn miêu t t m sinh ho t tình d c. Nh ng vào th i đi m đó, ườ ả ỉ ụ ư ạ ỉ ở ể ờ

vi c miêu t nh ng khoái l c là đi u r t m i m . Đã ai dám nói đ n n hôn nh ệ ả ữ ế ụ ề ấ ẻ ạ ớ ư

Rousseau? Đã ai dám miêu t nh ng kích đ ng khi trao thân cho nhau? Và cũng ả ữ ộ

chính vì s m nh d n đó mà Rousseau b nhi u nhà đ o đ c th i ông lên án. ự ạ ứ ề ạ ạ ờ ị

ữ Tình yêu v n thiêng liêng. Nh ng nó s tr nên thiêng liêng h n b i có nh ng ẽ ở ư ố ơ ở

khoái l c vê thê xac k t h p v i ý nghĩa tinh th n. Tình yêu, theo Rousseau là cái ́ ế ợ ạ ầ ớ ̀ ̉

gì đó r t b n năng r t t nhiên, là nhu c u t nhiên c a m i con ng ấ ả ấ ự ầ ự ủ ỗ ườ ấ i. C m

yêu t c là chà đ p lên t nhiên. T x a, ng i ta đã nói: “Trong tình yêu, lí trí ứ ạ ự ừ ư ườ

không có nghĩa lí gì”. Th t v y, tình yêu c a Julie là b t di t. Tình yêu đó đ ậ ậ ủ ấ ệ ượ c

s ng h r t l n c a cô em h Claire và tôn ông Édouard. Vì h n ai h t, chính ự ủ ộ ấ ớ ủ ế ọ ơ

c ch có trái tim Saint-Preux m i sánh đ c tình yêu c a Julie, h m i bi ọ ớ t đ ế ượ ớ ỉ ượ ủ

trái tim c a h sinh ra là đ dành cho nhau. ủ ọ ể

T đ u đ n cu i tác ph m, tình yêu c a hai nhân v t chính đ c b o h b i cô ừ ầ ủ ế ẩ ậ ố ượ ộ ở ả

em h Claire. Cô bi t r ng tình yêu đó không làm m t đi s đoan chính m t cô ọ ế ằ ự ấ ở ộ

gái có trái tim d c m “Có bao nhiêu cô gái ch t phác h n mà ch ng đoan chính ễ ả ấ ẳ ơ

b ng chúng mình đâu” [25, 45]. Vì th cô ng h h t mình cho tình yêu c a ch ằ ộ ế ủ ủ ế ị

ọ v i th y giáo Saint-Preux. Tuy nhiên, cô luôn luôn dùng lí trí đ soi xét m i ớ ể ầ

chuy n. Cô vun đ p cho tình yêu c a hai ng i nh ng s n sàng chia r h khi ủ ệ ắ ườ ẽ ọ ư ẵ

th y s nguy h i s p đ n v i h . Cô s p x p cho Saint-Preux ra đi đ tránh ớ ọ ạ ắ ự ế ế ể ấ ắ

ủ nh ng th l c c a ông D’Étanges. Nh v y, quan đi m ti n b v tình yêu c a ư ậ ế ự ủ ộ ề ữ ế ể

Claire không ph i đ ả ượ c phát bi u thành l ể ờ i mà b ng hành đ ng cô làm cho tình ộ ằ

yêu c a Julie v i Saint-Preux. ớ ủ

Tôn ông Édouard - m t ng i Anh hào hi p luôn l y đ o đ c t ộ ườ ứ ự ệ ấ ạ ể ứ nhiên đ đ ng

v phía tình yêu c a đôi b n tr . Ông nói v i Saint-Preux r ng “Anh hãy vui ề ủ ẻ ạ ằ ớ

h ng m t h nh phúc mà anh đáng đ c h ng” [25, 189]. Ông nh n ra ưở ộ ạ ượ ưở ậ ở ọ h

m t tình yêu khác v i tình yêu c a nh ng con ng i bình th ủ ữ ộ ớ ườ ườ ng “H nh phúc ạ

đ i v i các b n không đi theo cùng m t con đ ố ớ ạ ộ ườ ộ ng cũng không thu c cùng m t ộ

lo i v i h nh phúc c a nh ng ng ạ ớ ạ ủ ữ ườ i khác... Hai b n ch c n có tình âu y m và ỉ ầ ế ạ

c D’Étanges cho s yên n” [25, 191]. Vì th ông t ự ế ổ ự mình thuy t ph c nam t ế ụ ướ

hai ng t... Trong t t c m i ng i, ông ta là ườ i nên v nên ch ng “C nên bi ồ ụ ợ ế ấ ả ọ ườ

ng i x ng đáng v i cô y nh t và có l là ng ườ ứ ấ ấ ớ ẽ ườ i thích h p nh t làm cho cô ấ ợ

sung s ng” [25, 145]. Tình yêu c a Julie và Saint-Preux ph i đ ướ ả ươ ủ ớ ng đ u v i ầ

ố m t th thách r t l n: Thành ki n c a cha nàng, t c là c a h đ o đ c cũ đ i ế ủ ấ ớ ệ ạ ứ ủ ứ ử ộ

v i chàng gia s Saint-Preux . ư ớ

Lý t c quan ni m l i th i đã ăn ưở ng ti n b c a th h tr không th th ng đ ế ệ ẻ ể ắ ộ ủ ế ượ ệ ỗ ờ

sâu trong đ u óc m t tên quý t c m t h ng. Cu i cùng nhân v t b r i vào bi ạ ạ ậ ị ơ ầ ộ ộ ố

t là Julie đau kh , tuy t v ng khi ph i l a ch n gi a tình yêu và k ch mà đ c bi ị ặ ệ ệ ọ ả ự ữ ổ ọ

nghĩa v làm con, say này là s dung hoà hai m i quan h : tình b n và tình v ự ụ ệ ạ ố ợ

ch ng v i ông Wolmar. ồ ớ

Quân chua Cleves , bà De La Fayette đ a ra m i quan h tình yêu N u nh trong ư ế ư ệ ố ̣ ́ ̀

- danh d thì Rousseau l i đ c p đ n tình yêu - nghĩa v . Julie không h có ý ự ạ ề ậ ụ ề ế

t ưở ọ ng gì v đ a v , tài s n c a Saint-Preux . Đ i v i nàng, tình yêu là quan tr ng ả ủ ố ớ ề ị ị

nh t. Cha nàng không th khu t ph c đ ụ ượ ể ấ ấ c nàng b ng uy quy n. Nàng s không ề ẽ ằ

bao gi l y ông De Wolmar n u nh cha nàng không quỳ xu ng khóc lóc, van xin ờ ấ ư ế ố

nàng. Nàng đ u hàng mái tóc b c và nh ng gi c m t c a cha. Nàng cũng ữ ầ ạ t n ọ ướ ắ ủ

không mu n làm ng ố ườ i m d u hi n c a mình ph i bu n. Còn Saint-Preux , khi ả ề ủ ẹ ị ồ

ộ không còn hi v ng gì, chàng đành ra đi đ Julie b t đ u cu c s ng m i - m t ộ ố ắ ầ ể ọ ớ

cu c s ng gia đình không có tình yêu. ộ ố

th k XVIII, do nh h Ở ế ỷ ả ưở ứ ng c a nhà văn Anh Richardson, yêu c u đ o đ c ủ ầ ạ

đã tr ở ỗ nên r t hi n hành. Các nhà văn Pháp thi nhau ca ng i luân lí, đ n n i ế ệ ấ ợ

ng i ta cho r ng ti u thuy t đã bi n thành “tr ườ ế ế ể ằ ườ ệ ng h c đ o đ c”. Có m t hi n ọ ạ ứ ộ

t ng r t ph bi n ượ ổ ế ở ế ộ th ky XVIII là ngo i tình tr thành m t m t trong xã h i ở ấ ạ ố ộ

th ng l u. Các nhà quý t c mang tên ch ng nh ng l i là ng ượ ư ư ộ ồ ạ ườ i tình c a ông ủ

ờ này, ông kia. Rousseau đã đ a vào tác ph m k p th i v n đ phong hoá c a th i ờ ấ ủ ư ề ẩ ị

đ i. Khi Saint-Preux quay v , Julie đã ph i kìm nén tình c m c a mình đ gi ạ ể ữ ủ ề ả ả

tr n cái đ o đ c c a m t ng i v . Nh ng cu i cùng, tác gi ph i đ cho nhân ứ ủ ạ ọ ộ ườ ợ ư ố ả ả ể

i quy t bi k ch trong con ng i cô. v t Julie ch t đ gi ậ ế ể ả ế ị ườ

I.2. Nhân v t đ i di n cho h t ng l ậ ạ t ệ ư ưở ệ ỗ i th i ờ

Th k XVIII, ng i ta nói đó là th k c a t do, bình đ ng, nh ng v n đ ế ỷ ườ ế ỷ ủ ự ư ẳ ấ ề

ố tình yêu b ràng bu c b i nh ng đ nh ki n xã h i v n còn là v n đ nh c nh i ế ộ ẫ ứ ữ ề ấ ộ ở ị ị

s n đang lên ch a đ s c đ ng đ u v i ch đ phong c a xã h i. Giai c p t ủ ấ ư ả ư ủ ứ ươ ộ ế ộ ầ ớ

ki n quý t c đã già c i, l i th i nh ng c s xã h i và t ỗ ỗ ế ộ ơ ở ư ộ ờ t ư ưở ẫ ng c a nó v n ủ

đang còn t n t i. M c dù v y, khát v ng cao c và vô cùng mãnh li do, ồ ạ ặ ậ ả ọ t v t ệ ề ự

i, v s sáng t o c a cá nhân, v tình yêu thiên v quy n s ng c a con ng ề ủ ề ồ ườ ề ự ủ ề ạ

nhiên, tình yêu trai gái đã t o nên đ ng l c m nh m và th ự ẽ ạ ạ ộ ườ ụ ng xuyên thúc d c

các nhà văn th hi n t t ng c a mình vào tác ph m. ể ệ ư ưở ủ ẩ

ẩ Julie hay nàng Héloise m iớ không n m ngoài s phát tri n chung đó. Tác ph m ự ể ằ

cũng đ c p đ n tình yêu b c m đoán trong xã h i phong ki n.Xã h i phong ề ậ ị ấ ế ế ộ ộ

ki n nói chung và Pháp nói riêng không ch p nh n tình yêu t do mà g ng ép ế ở ấ ậ ự ượ

nó trong m t khuôn kh giáo lý xã h i quá ộ ổ ộ l ư ỗ i th i bu c con ng ộ ờ ườ ấ i ph i ch p ả

nh n. Tình yêu theo t nhiên s m mu n cũng r i vào bi k ch. Trong Julie hay ậ ự ớ ộ ơ ị

c D’Étanges là ng i đ i di n duy nh t cho h t nàng Héloise m iớ , nam t ướ ườ ạ ệ ư ệ ấ

t ng l i th i nh ng cu i cùng m i chuy n ph i ch p thu n theo ý ông. ưở ỗ ư ệ ả ấ ậ ờ ố ọ

Rousseau đã xây d ng thành công nhân v t D’Étanges đúng v i m t con ng ự ậ ớ ộ ườ i

i c a mình. đ c đoán, chuyên quy n, luôn ý th c cao v đ a v , quy n l ộ ề ị ề ợ ủ ứ ề ị

Là m t nhà quý t c c c c n song r t tr ng danh d . S t ộ ộ ằ ự ự ự ấ ọ ộ ố kiêu v ngu n g c ề ồ

xu t thân c a mình đ n m c “Ông s yêu anh mà không vu t ve, s quý anh mà ủ ứ ẽ ẽ ế ấ ố

không nói ra”[25, 71]. Khi bi t Saint-Preux có ý mu n c u hôn con gái mình, ông ế ố ầ

ổ r t t c gi n, coi Saint-Preux là m t k “không ngh nghi p”, “không tên tu i” ấ ứ ộ ẻ ề ệ ậ

mà “giao du v i h ch đem l i x u h và m t danh d cho các cô gái nghe ớ ọ ỉ ạ ấ ự ấ ổ

chuy n c a h ” [25, 201]. Ông khinh Saint-Preux là m t tên “dân đen”, m t k ệ ủ ộ ẻ ọ ộ

“cha căng chú ki t”, “s ng b ng c a b thí ng i khác” [25, 195]. Đ i v i ông, ế ủ ố ằ ố ườ ố ớ

c đo danh d c a con ng đ a v và ti n c a là th ị ề ủ ị ướ ự ủ ườ i. “Nhà quý t c kiêu hãnh đó ộ

không h nghĩ c đ n s m t ng i dân th ng l i có th say mê con gái ông” ả ế ự ộ ề ườ ườ ạ ể

[25, 121]. M c dù v y, nhà quý t c kiêu hãnh n v n có m t trái tim - m t trái ọ ẫ ặ ậ ộ ộ ộ

tim bi t đau xót, bi ế ế ố ậ t h i h n “Cha tôi trong th i thanh niên đã b t h nh gi ờ ấ ạ ế t

ch t m t ng i trong cu c đ u ki m... H i h n bu n bã t ế ộ ườ ố ậ ế ấ ộ ồ ừ ồ ờ h i đó không r i

kh i đ c lòng ông. Th ng trong lúc v ng v ng ỏ ượ ườ ẻ ườ ắ ỉ i ta nghe ông khóc và rên r ”

[26, 123].

Là cha, ông ch bi t r ng ph i ch n cho con mình m t t m ch ng t t, t ỉ ế ằ ộ ấ ả ọ ồ ố ươ ng

t là x ng v i gia đình ông, và ông ch n ông De Wolmar, b n thân ông mà ông bi ứ ạ ớ ọ ế

t b ng và r ng l i t ng. Ông không c n bi t con gái mình có đ ng ý m t ng ộ ườ ố ụ ộ ượ ầ ế ồ

ủ hay không. B i đ i v i ông, hôn nhân không c n tình yêu. Đi u đ u tiên c a ở ố ớ ề ầ ầ

m t cu c hôn nhân ph i là “môn đăng h đ i”. Cái lý l ộ ố ả ộ ộ ẽ đó đã vùi d p tình yêu ậ

ế trong sáng c a Julie - con gái ông. Có lúc Julie đã ph i th t lên “Sau cùng th là ủ ả ố

cha tôi đã bán tôi! Ông đem con gái ra làm m t món hàng hoá, m t k nô l ! Ông ộ ẻ ệ ộ

l i d ng tôi đ đ n n! Ông tr n tính m ng ông b ng tính m ng tôi... Ng ợ ụ ể ề ơ ả ợ ạ ạ ằ ườ i

cha dã man và bi n ch t” [25, 108 - 109]. Tuy nhiên, đó ch là l i nói th t lên ế ấ ỉ ờ ố

i cha trong tuy t v ng c a Julie thôi. Đ i v i Julie, ông D’Étanges luôn là “ng ố ớ ệ ọ ủ ườ

t t nh t”. Nh ng lúc t c gi n thì ông không ti c l i thoá m , nh ng sau l ố ế ờ ứ ữ ậ ấ ư ạ ờ ẽ i l

i nh ng ch cho thiên tính: “Ông tr l i vu t ve tôi... d u dàng xin thoá m đó l ạ ạ ườ ở ạ ỗ ố ị

l i m ” [25, 203]. ỗ ẹ

Đ u hàng nh ng gi ữ ầ t n ọ ướ ấ c m t c a cha, Julie thu n l y ông Wolmar và ch p ậ ấ ắ ủ

nh n cu c s ng gia đình không có tình yêu. Ng ậ ộ ố ườ ấ i đ c d dàng nh n th y ễ ậ ọ

t ng quan l c l ng gi a cũ và m i chênh l ch nhau rõ r t. Đ i di n cho t ươ ự ượ ữ ệ ệ ệ ạ ớ ư

t ng ti n b chi m s đông, ch duy nh t ông D’Étanges đ i di n cho t t ưở ế ệ ế ấ ạ ố ộ ỉ ư ưở ng

l i th i, ch ng có ai ng h quan đi m c a ông c , nh ng cu i cùng ông l ỗ ủ ư ủ ể ẳ ả ộ ờ ố ạ i

th ng. Phía t ng m i th t b i do b ràng bu c b i quan h huy t th ng. ắ t ư ưở ấ ạ ế ệ ớ ố ộ ở ị

Julie ph i hy sinh ch tình đ làm tròn ch hi u. Thu n theo đ o đ c phong ữ ế ứ ữ ể ả ậ ạ

ki n mà ph n l i đ o đ c t nhiên đó là trái v i quy lu t t ả ạ ạ ứ ự ế ậ ự ớ ố nhiên. Vì th cu i ế

cùng Julie ph i ch t. ế ả

Có th nói, Rousseau đã xây d ng nhân v t D’Étanges thành m t nhân v t l ậ ưỡ ng ự ể ậ ộ

ệ di n. Ông là đ i bi u tiên phong c a ch đ phong ki n nh ng không đ i di n ế ộ ủ ư ế ệ ể ạ ạ

ế ủ cho cái ác mà ch đ i di n cho thiên ki n xã h i mà thôi. V y thì cái ch t c a ế ỉ ạ ệ ậ ộ

Julie cu i tác ph m ph i hi u th nào đây? Ai gây nên cái ch t c a Julie? Nàng ế ủ ể ế ẩ ả ố

c c u con, cái đó đã đành r i. Nh ng n u không có b c m vì nh y xu ng n ị ả ả ố ướ ứ ư ế ồ

cái tai h a b t ng y thì Julie v n không s ng đ c vì s ng mà ph i kìm nén ờ ấ ấ ẫ ọ ố ượ ả ố

tình c m gi a m t bên là ch ng, m t bên là ng i yêu. Rousseau canh cánh bên ữ ả ồ ộ ộ ườ

lòng không bi t đ c gi có hi u cái đi u tâm huy t ế ộ ả ế mà ông mu n nh văn ể ề ờ ố

ch ươ ệ ng đem đ n cho đ i hay không? Chính ch đ phong ki n v i quan ni m ế ộ ế ế ờ ớ

h b i và nh ng k n ng đ u óc đ ng c p nh nam t c D’Étanges là th ủ ạ ẻ ặ ư ữ ầ ẳ ấ ướ ủ

ph m vùi d p h nh phúc, tình yêu chân chính c a Julie và Saint-Preux. Ph i gi ủ ậ ạ ạ ả ả

phóng cho con ng i! Đó là đi u Rousseau mu n g i g m. ườ ố ử ắ ề

II. Ngh thu t xây d ng nhân v t trong ti u thuy t ế Julie hay nàng Héloise ự ể ệ ậ ậ

m iớ

II.1. Kh c h a tính cách nhân v t qua vi c đ nhân v t b c l chính mình ậ ộ ộ ắ ọ ệ ể ậ

Tâm lý nhân v t là y u t t o nên s c s ng nhân v t trong tác ph m, nó t o nên ế ố ạ ứ ố ậ ẩ ạ ậ

nh ng ph m ch t v tâm h n, là y u t ấ ề ế ố ắ ậ g n li n v i tính cách c a nhân v t. ủ ữ ề ẩ ồ ớ

i hoàn toàn không ph i là hi n t ng bí Quá trình tâm lý n y sinh trong con ng ả ườ ệ ượ ả

n, không gi i thích đ i khi l y nh ng kinh ẩ ả ượ c mà nó là ph n ng c a con ng ả ứ ủ ườ ữ ấ

nghi m, đ o đ c, c m xúc... làm ti n đ tr c tình hu ng c a cu c s ng. Tâm ề ướ ứ ề ệ ạ ả ộ ố ủ ố

lý nhân v t trong tác ph m ch u nh h ng c a ch đ , t t ng c a tác gi ị ả ậ ẩ ưở ủ ề ư ưở ủ ủ ả ,

đ ng th i tâm lý nhân v t cũng góp ph n th hi n sâu s c h n quan ni m ngh ầ ồ ể ệ ệ ậ ắ ờ ơ ệ

thu t v con ng i c a tác gi . ậ ề ườ ủ ả

Đ i v i ti u thuy t th ng, tâm lý nhân v t đ c b c l thông qua tài quan sát ố ớ ể ế ườ ậ ượ ộ ộ

m t cách t m c a nhà văn. Đ b c l c m xúc th t c a nhân v t, nhà văn s ể ộ ộ ả ỉ ủ ậ ủ ậ ộ ỉ ử

i đ c tho i n i tâm. Ti u thuy t b ng th l d ng l ụ ố ộ ế ằ ạ ộ ư ạ ể ặ i khác, nó có nhi u nét đ c ề

đây khi nhân v t vi s c h n. ắ ơ Ở ậ ế t th không ph i nhân v t đang đ c tho i mà là ậ ư ả ạ ộ

i ta b c l c m xúc, suy nghĩ c a mình đ i tho i ng m. Th t ố ư ừ ầ ạ là n i đ ng ơ ể ườ ộ ộ ả ủ

m t cách chân thành, sâu s c nh t. Nhân v t t mình đi sâu vào ngõ ngách sâu ậ ự ắ ấ ộ

kín nh t trong tâm h n mình đ c m xúc và vi ể ả ấ ồ ế t ra th . ư

c vi i d ng nh ng b c th trao đ i nên tác t d Julie hay nàng Héloise m iớ đ ượ ế ướ ạ ư ữ ứ ổ

gi không tham d vào vi c xây d ng tính cách nhân v t mà đ cho nhân v t t ả ậ ự ự ự ể ệ ậ

nói lên ti ng lòng c a mình r i vi t ra th , truy n c m xúc đ n cho ng i khác ủ ế ồ ế ề ả ư ế ườ

(ng i nh n th ). Rousseau say s a trong quá trình sáng t o và phân tích tâm lý ườ ư ư ậ ạ

ữ nhân v t. M i b c th là m t cuôc đ i tho i tri n miên c a dòng tình c m gi a ỗ ứ ̣ ố ủ ư ề ậ ạ ả ộ

hai ng i yêu nhau ho c hai ng i thân. M i ng i đ u nói v i ng i khác v ườ ặ ườ ỗ ườ ề ớ ườ ề

mình. H nói trong im l ng và đ c tr l ặ ọ ượ ả ờ i cũng trong im l ng, qua th . ư ặ

Đó là m t sân kh u sôi đ ng, không công di n. M i nhân v t nói năng, hành ễ ấ ậ ộ ộ ỗ

c m t công chúng, đ c gi đ ng, ng x , giãi bày tr ử ộ ứ ướ ặ ộ ả và c tác gi ả ả ữ ấ n a. R t ít

ch cho l i bình lu n cua tác gi trong th lo i này. Tuy nhiên, trong cách xây ỗ ờ ậ ả ể ạ ̉

tr d ng nhân v t, nhà văn đã đi sâu vào nh ng ngóc ngách m i c a trái tim t ự ớ ủ ữ ậ ừ ướ c

đ n nay ít ai chú ý t ế ớ i và t o nên s sùng bái tình c m trong ngh thu t. Khi nhà ả ự ệ ạ ậ

ề văn đ c nh ng b c th này t c là nhà văn đã đi sâu vào trái tim nhân v t, truy n ữ ứ ư ứ ậ ọ

cho ng i đ c nh ng rung c m sâu kín nh t. Julie cũng nh Saint-Preux tr ườ ọ ư ữ ả ấ ướ c

ữ h t s ng b ng trái tim c a mình, nh ng hành đ ng c a h đ u tuân theo nh ng ủ ọ ề ế ố ữ ủ ằ ộ

i nh t nh t, khô khan, không thôi thúc c a con tim. H không ph i là m t ng ọ ủ ả ộ ườ ạ ợ

máu nóng, ch bi t cúi đ u ph c tùng nh ng nguyên t c đ o lý phong ki n ngày ỉ ế ữ ụ ế ầ ắ ạ

t trên c x a. Trái l ư ạ i, h s ng sôi n i v i tình c m c a h , h yêu nhau tha thi ả ủ ọ ọ ổ ớ ọ ố ế ơ

ng, nh , lo s tình c m. T t c nh ng cung b c tình c m, nh ng bu n, vui, th ở ấ ả ữ ữ ả ậ ả ồ ươ ớ

c nhân v t b c l h t qua nh ng trang th . L n đ u tiên l ng, b n ch n đ u đ ắ ề ượ ồ ồ ậ ộ ộ ế ư ầ ữ ầ

g p Julie, Saint-Preux đã c m m n nàng v i v xúc đ ng khó t ặ ớ ẻ ế ả ộ ả ễ : “V ki u di m ẻ ề

khi n lòng tôi đi sai c a cô đã làm choáng ng p m t tôi, song nó không bao gi ủ ắ ợ ờ ế

đ ng l c l i” [25, 27]. Chàng th l v i Julie: “Anh không ph i là m t tên ườ ạ ố ổ ộ ớ ả ộ

quy n rũ hà ti n nh em g i anh trong lúc tuy t v ng, nh ng là m t ng ệ ọ ư ư ệ ế ọ ộ ườ ả i gi n

d và đa c m, d bày ra nh ng gì mình c m th y và không c m th y đi u gì ị ữ ễ ề ả ả ấ ả ấ

mình x u h ” [25, 41], và Saint-Preux yêu đ n mãnh li t, s n sàng làm t ế ấ ổ ệ ẵ ấ ả t c

cho ng i mình yêu. “Không có l nh nào mà tôi không ký nh n, tr ườ ệ ậ ừ ệ cái l nh

không đ c yêu cô n a; và tôi có th vâng l i đ n c đi u đó, n u tôi có th ượ ữ ể ờ ế ả ề ế ể

làm đ c” [25, 31]. Khi yêu, con ng ượ ườ i ta không tránh kh i r i vào tâm tr ng lo ỏ ơ ạ

t lúc nào đó Julie quên mình hay l ng, h i h p. Saint-Preux lo s không bi ắ ồ ộ ợ ế

ấ không. “Julie, có th là cô quên tôi chăng? Chà! Đó là n i lo s ghê g m nh t ể ỗ ợ ớ

c a tôi” [25, 77]. Có th nói Rousseau đã xây d ng Saint-Preux là m t con ng ủ ự ể ộ ườ i

ộ có đ i s ng n i tâm sâu s c. Nhân v t Saint-Preux luôn huy đ ng s c m nh n i ờ ố ứ ắ ậ ạ ộ ộ

ỗ tâm c a tình c m và lý trí t o nên s v n đ ng không ng ng c a nh ng chu i ự ậ ừ ủ ữ ủ ả ạ ộ

tâm tr ng.ạ

Đ i v i Julie, cô yêu Saint-Preux và nh n th y m i ngày m t khăng khít v i anh ậ ố ớ ấ ỗ ộ ớ

ể h n, nh ng cách th hi n c a cô có v kín đáo và khiêm t n h n, b i quan đi m ơ ể ệ ủ ư ẻ ố ơ ở

c a cô là “Khiêm t n và đoan chính là quý báu đ i v i tôi” [25, 36]. Cô cũng yêu, ủ ố ớ ố

cũng nh nh Saint-Preux nh ng cô ph i nén tình c m c a mình tr c ng ủ ư ư ả ả ớ ướ ườ i

cha đ u óc đ c s t nh ng thành ki n c h . ế ổ ủ ữ ặ ệ ầ

Julie yêu Saint-Preux trên c s đ o đ c t i vòm ơ ở ạ ứ ự nhiên. Khi k vai sát cánh d ề ướ

cây trong v n hoa n , khi xa cách nhau th ng nh , vi ườ ở ươ ớ ế t th tình g i gió đem ử ư

đi, khi h n hò nhau gi a c nh thiên nhiên th m ng. H không c n bi ữ ả ơ ộ ẹ ầ ọ ế ế ơ t đ n c n

giông t ố phũ phàng c a cu c đ i s p s a kéo đ n tàn phá h nh phúc c a h . ủ ọ ộ ờ ắ ử ủ ế ạ

Xa Saint-Preux, hình nh chàng luôn ng tr trong trái tim c a Julie. Tâm h n cô ự ị ủ ả ồ

ng p tràn hình bóng c a Saint-Preux, nhìn đâu cũng th y Saint-Preux. “Tôi hoài ủ ậ ấ

công mu n d t b cái hình nh yêu d u y, tôi c m th y nó ăn sâu vào đ y quá ấ ấ ứ ỏ ả ả ấ ấ ố

r i, tôi xé tim mình mà không g đ ồ ỡ ượ c nó ra, và nh ng c g ng c a tôi đ xoá đi ố ắ ữ ủ ể

m t ký c êm đ m nh v y ch thêm kh c nó vào đ y sâu h n” [25, 321 - 322]. ắ ư ậ ứ ề ấ ộ ơ ỉ

Sau khi Julie l y ch ng, tình c m c a cô không b m t đi. Cô “v n yêu anh trìu ị ấ ủ ấ ả ẫ ồ

m n nh bao gi ” [26, 69]. Nh ng tình yêu c a cô b “nghĩa v ” nén xu ng, ư ủ ụ ư ế ờ ố ị

nh tr không có đi u ki n b c l ề ộ ộ ệ ư ướ ộ c. Tuy nhiên, nó v n âm và làm cho cu c ẫ ỉ

nên khô héo. Còn Saint-Preux sau bao năm xa cách, g p l s ng c a cô tr ủ ố ở ặ ạ i

ng i tình, bây gi ườ ờ là v m t ng ợ ộ ườ i đàn ông khác, bên c nh là nh ng đ a con ạ ữ ứ

ngoan ngoãn, anh “c m th y lòng tan nát kh đau và lâng lâng vui s ng” [26, ấ ả ổ ướ

59]. Tuy v y, trong lòng anh, Julie v n mãi mãi là Julie c a anh nh thu nào. ư ủ ậ ẫ ở

tôi v n luôn luôn nh l i Julie nh tr “Cho đ n bây gi ế ờ ớ ạ ẫ ư ướ ữ c kia r ng r nh ng ạ ỡ

ồ v ki u di m c a tu i xuân đ u” [26, 59]. Nh ng ngày s ng v i v ch ng ẻ ề ớ ợ ữ ủ ễ ầ ổ ố

Wolmar, Saint-Preux luôn nh l ớ ạ ổ i nh ng k ni m đã có v i nàng, nh ng bu i ỉ ệ ữ ữ ớ

cùng nàng d o ch i, nh ng rung đ ng th m kín c a bu i ban đ u... Vì tình yêu ủ ữ ạ ầ ầ ơ ổ ộ

đ i v i Julie và n i lo s m t nàng khi n Saint-Preux m th y c nh t ố ớ ơ ấ ợ ấ ế ả ỗ ượ ng

ấ kh ng khi p. Chi c khăn trùm đã c t b đi đ i s ng c a Julie mãi mãi. Và gi c ấ ỏ ờ ố ủ ủ ế ế

m đó nh nh m t đi m báo báo tr c m t k t c c đau th ng. Julie th c s ư ộ ư ề ơ ướ ộ ế ụ ươ ự ự

ra đi mãi mãi nh ng th c t cô không bao gi ch t trong trái tim Saint-Preux . ự ế ư ờ ế

Th i gian và không gian, nh ng thăng tr m c a cu c s ng không th d p t ể ậ ắ t ộ ố ủ ữ ầ ờ

đ c ng n l a tình yêu - m t m i tình n ng nàn t trái tim. Đ n khi lìa b cõi ượ ọ ử ộ ố ồ ừ ế ỏ

m i tình đ u. “Cái đ o đ c đã chia lìa chúng ta trên cõi th s đ i, h v n p ờ ọ ẫ ấ ủ ố ế ẽ ứ ầ ạ

i ch n vĩnh h ng. Em ch t trong s ch đ i êm ái y...” [26, k t h p chúng ta t ế ợ ạ ự ờ ợ ế ấ ằ ố

474].

II.2. Kh c ho tính cách nhân v t thông qua cái nhìn khách quan c a nhân ủ ắ ạ ậ

v t khác ậ

II.2.1. Ngo i hình nhân v t qua cái nhìn c a nhân v t khác ủ ậ ạ ậ

Trong các tác ph m văn h c t c chí kim, khi xây d ng nhân v t h u h t các ọ ừ ổ ậ ầ ự ế ẩ

ế nhà văn đ u kh c ho nhân v t qua ngo i hình. Dù ít hay nhi u, đi m xuy t ề ể ề ắ ạ ậ ạ

m t vài nét hay miêu t t m cũng đ u th c hi n ý đ kh c ho rõ nét tính cách ộ ả ỉ ự ề ệ ạ ắ ồ ỉ

ngo i hình ng i ta có th bi nhân v t. B i t ậ ở ừ ạ ườ t đ ể ế ượ ậ ủ c tính cách và s ph n c a ố

con ng i. ườ

không tham gia vào vi c miêu t Trong Julie hay nàng Héloise m iớ , tác gi ả ệ ả ạ ngo i

hình nhân v t mà ch y u đ cho các nhân v t nh n xét v nhau. Ngo i hình ủ ế ể ề ậ ậ ậ ạ

nhân v t đây ít đ c đ c t qua đ ng nét, hình dáng mà ch y u đ ậ ở ượ ặ ả ườ ủ ế ượ ặ c đ c

t qua tâm tr ng c a nhân v t. Ngo i hình nhân v t thay đ i tuỳ thu c vào s ả ủ ạ ậ ạ ậ ổ ộ ự

thay đ i c a tâm tr ng. ổ ủ ạ

Julie và Saint-Preux là hai nhân v t trung tâm nên đ c đ c t ậ ượ ặ ả ể qua nhi u đi m ề

nhìn khác nhau. M i ng ỗ ườ ề ộ i đ u có m t cách nhìn nh n riêng. Julie là con gái m t ậ ộ

nhà quý t c, l n lên trong sung s ng. Cô đang tu i đ p nh t - tu i m i tám. ộ ớ ướ ở ổ ẹ ườ ấ ổ

Claire - cô em h Julie nhìn cô v i ánh m t thán ph c và đ y t ầ ự ụ ắ ọ ớ ẹ hào v s c đ p ề ắ

và s duyên dáng c a ch “Em còn th y mình đ p vì s c đ p c a ch , kh ái vì ẹ ủ ự ủ ẹ ấ ắ ả ị ị

ố ớ nh ng yêu ki u c a ch , đi m tô vì nh ng tài năng c a ch ” [25, 243]. Đ i v i ữ ủ ữ ủ ề ể ị ị

ng i tình Saint-Preux, Julie đ c nhìn qua lăng kính c a ng i đang yêu. ườ ượ ủ ườ

Ng i ta nói “V đ p không ph i trong ườ ẻ ẹ ả ở đôi má h ng c a ng ồ ủ ườ i ph n mà ụ ữ ở

đôi m t c a k si tình”. Vì th , trong m t c a Saint-Preux, Julie lúc nào cũng ắ ủ ắ ủ ẻ ế

i yêu c a anh hay lúc Julie đã có ch ng, con. “Nàng th c s đ p, lúc đang là ng ẹ ườ ự ự ủ ồ

h t...” [26, 62]. S thay đ i tâm tr ng t ng ngày, đ p và r ng r h n bao gi ẹ ỡ ơ ạ ờ ế ự ừ ạ ổ

, t ng kho nh kh c c a Julie đ u đ t ng gi ừ ờ ừ ắ ủ ề ượ ả c Saint-Preux c m nh n h t. Tâm ả ế ậ

khi nh n đ c lá th t tr ng Julie bi n đ i r t rõ t ế ổ ấ ạ ừ ậ ượ ư ỏ tình c a ng ủ ườ ạ i th y d y ầ

mình. T thái đ vui t ừ ộ ươ i, h n nhiên, b ng “m t cô tr nên u bu n, l ắ ồ ỗ ở ồ ơ ắ đãng, c m

xu ng đ t... s c h ng hào c a cô phai nh t, m t v xanh xao xa l ph lên má ộ ẻ ủ ấ ắ ạ ố ồ ạ ủ

cô...” [25, 33]. Và tâm tr ng đó bi n m t khi cô nh n l i yêu Saint-Preux. ế ạ ấ ậ ờ

“Nh ng th n th c a cô đã bi n m t; ch ng còn l i chuy n chán ch ờ ủ ữ ế ẫ ấ ẳ ạ ệ ườ ng r u rĩ ầ

i v trí c a nó” [25, 48]. V r u rĩ, u bu n n a; m i v duyên dáng đ u tr l ữ ọ ẻ ở ạ ị ẻ ầ ồ ở ủ ề

Julie ch ng t i đa c m và yêu Saint-Preux tha thi t. Có th ứ ỏ cô là m t con ng ộ ườ ả ế ể

ắ ủ nói, m i s thay đ i trên khuôn m t Saint-Preux không tránh kh i c p m t c a ỏ ặ ọ ự ặ ổ

Saint-Preux. Anh luôn dõi theo t ng b ừ ướ ữ c đi c a Julie, chia s v i cô nh ng ẻ ớ ủ

ni m vui n i bu n, giúp cô đ ng v ng tr c cu c đ i. ữ ứ ề ỗ ồ ướ ộ ờ

Xu t thân t t ng l p bình dân, Saint-Preux đã t n d ng v n tri th c mà mình có ấ ừ ầ ậ ụ ứ ớ ố

n ch i v i cu c s ng và trau d i thêm ki n th c cho mình. Saint-Preux đ b ể ươ ộ ố ả ớ ứ ế ồ

ẻ ạ hi n lên qua con m t c a tôn ông Édouard là m t chàng thanh niên kho m nh ắ ủ ệ ộ

“Ông ta tr , cao l n, đ p trai, v m v , khéo léo” [25, 195]. V i m t s c kho và ộ ứ ẻ ẻ ẹ ạ ớ ớ ỡ

t nh v y, Saint-Preux đ c Julie ch n và yêu ngay t v n hi u bi ố ể ế ư ậ ượ ọ ừ ầ cái nhìn đ u

tiên. Tình yêu c a h ph i v t: Saint-Preux ph i ra ủ ọ ả ượ t qua m t th thách ác nghi ử ộ ệ ả

đi. Sau sáu năm tr v , “dáng đi c a anh v ng vàng h n, t th phóng khoáng ở ề ủ ữ ơ ư ế

h n, phong thái ngang tàng h n: anh đã đem t ơ ơ ừ ề ộ các chi n d ch c a mình v m t ủ ế ị

c da thì v hùng dũng nào đó nó càng thích h p v i anh h n” [26, 70]. Còn n ẻ ợ ớ ơ ướ

i Mor ; và h n n a l i b r hoa r t rõ” [26, 70]. Nh ng nét “đen nh da ng ư ườ ữ ạ ị ỗ ữ ấ ơ ơ

ngo i hình đó càng ch ng t m t con ng i t ng tr i ứ ạ ỏ ộ ườ ừ ả ở ộ ố Saint-Preux. Cu c s ng

đ y bi n đ ng không th đánh g c m t con ng ầ ụ ế ể ộ ộ ườ ầ i đ y ngh l c nh anh. ị ự ư

Trong tác ph m, hình t ng ông Wolmar là nhân v t đ ẩ ượ ậ ượ ấ c kh c ho rõ nét nh t ạ ắ

v c ngo i hình, tu i tác l n tính cách. “Ông Wolmar tu i đã cao, và m c dù ề ả ạ ẫ ặ ổ ổ

giàu có và là ng i danh gia v ng t c, ông đã ch ng tìm đ ườ ẳ ọ ộ ượ ợ ứ ớ c v x ng đáng v i

ông” [26, 340]. Và ông g p Julie, cô đã mang đ n cho ông xúc đ ng đ u tiên, ế ặ ầ ộ

t c tình duy nh t trong đ i. Vì th khi tr trhành ch ng Julie, ông s ng v i t ở ớ ấ ả ế ấ ờ ồ ố

th ng và trách nhi m v i v . Là m t ng ươ ớ ợ ệ ộ ườ ợ ớ ạ i v chung thu , Julie nói v i b n ỷ

trai v ch ng mình b ng m t gi ng đ y kính tr ng. “Ông Wolmar g n năm ầ ề ằ ầ ồ ộ ọ ọ

ở m i tu i... Di n m o ông cao nhã và hân hoan, ti p xúc v i ông gi n d và c i ươ ế ệ ạ ả ổ ớ ị

ư m , đi u b ông chính tr c nhi u h n v n vã, ông nói ít và r ng ý nghĩa, nh ng ồ ự ệ ề ở ộ ơ ộ

không ra v c u kỳ cách ngôn” [26, 375]. ẻ ầ

Có th nói, m c dù tác gi không tham gia vào vi c miêu t ể ặ ả ệ ả ư ngo i hình nh ng ạ

ng i đ c v n th y ngo i hình nhân v t hi n rõ t nh ng chi ti ườ ọ ệ ẫ ấ ạ ậ ừ ữ ế ớ ế t l n đ n

nh ng chi ti ữ ế t nh nh t qua cái nhìn c a các nhân v t v i nhau. ủ ậ ớ ấ ỏ

II.2.2. V đ p tâm h n nhân v t qua cái nhìn c a nhân v t khác ậ ẻ ẹ ủ ồ ậ

ng đ c đánh giá qua l i c a tác gi Nhân v t trong ti u thuy t thông th ể ế ậ ườ ượ ờ ủ ả ặ ho c

ng rút ra thông qua ngôn ng và hành đ ng c a nhân v t. i đ c t ườ ọ ự ậ Julie hay ủ ữ ộ

nàng Héloise là m t ti u thuy t b ng th vì th tính cách nhân v t đ c phát ộ ể ế ằ ậ ượ ư ế

bi u tr c ti p qua m t s nhân v t khác. M i ng ộ ố ự ế ể ậ ỗ ườ ố i có m t c m tình riêng đ i ộ ả

i khác, và qua nh ng l mà h dành cho ng v i nh ng ng ữ ớ ườ ữ i l ờ ẽ ọ ườ i thân c a mình ủ

th hi n tình c m yêu ghét rõ ràng. Nam t ể ệ ả ướ c D’Étanges k v i ông Wolmar v ể ớ ề

con gái mình v i t t c tình yêu th ng và ni m t hào “Nó không ph i là không ớ ấ ả ươ ề ự ả

có tài đ c, nó có trái tim d c m và lòng yêu b n ph n khi n nó yêu t ễ ả ứ ế ậ ổ ấ ả t c

nh ng gì thu c v b n ph n” [26, 152]. Cái “b n ph n” mà ông D’Étanges nói ộ ề ổ ữ ậ ậ ổ ở

đây sau này đ ượ ợ c Saint-Preux kh ng đ nh “...Làm m cũng nh nàng làm v , ư ẹ ẳ ị

cũng nh nàng làm b n, cũng nh nàng làm con gái, và nàng cũng đã làm ng ư ư ạ ườ i

yêu nh v y” [26, 143]. Trong c ng v nào, cô cũng th hi n là “m t ng i đàn ư ậ ươ ể ệ ộ ị ườ

bà vô song” [26, 143].

Xu t thân t ấ ừ ầ t ng l p quý t c nh ng cô không bao gi ư ộ ớ t ờ ự ố kiêu v ngu n g c ề ồ

xu t thân c a mình, mà cô luôn s ng g n gũi hoà đ ng v i t t c m i ng i. Có ớ ấ ả ọ ủ ấ ầ ố ồ ườ

b c h i h n hò v i Saint-Preux đ giúp đ Clôt Anet và Frăngsông, l n cô t ầ ừ ỏ ơ ộ ẹ ể ớ ỡ

tác thành cho h nên v nên ch ng. Khi s ng sung s ng bên ch ng, ngu n vui ợ ọ ồ ố ướ ồ ồ

thi n. Saint-Preux đã nói v i tôn ông Édouard r ng: l n nh t đ i v i cô là làm t ớ ấ ố ớ ừ ệ ằ ớ

“Nàng không có cái tính t thi n l i nhác c a ng ừ ệ ườ ủ ườ ấ i giàu đem ti n ra mua l y ề

cái quy n g t b nh ng l i kh n kh , và tr ạ ỏ ữ ề ờ ầ i c u xin c a nh ng ng ủ ữ ườ ố ổ ướ ộ c m t

ân hu van nài bao gi cũng ch bi t c a b thí” [26, 203]. ệ ờ ỉ ế ủ ố

Nh v y, đ i v i t t c m i ng i Julie luôn là m t ng i ph n t t b ng, ố ớ ấ ả ọ ư ậ ườ ộ ườ ụ ữ ố ụ

yêu th ng con ng ươ ườ i, đ c bi ặ ệ t là nh ng ng ữ ườ i nghèo kh . ổ

Saint-Preux thì l i khác, anh đ c nhìn d ạ ượ ướ ế ệ ố ậ i con m t c a hai th h đ i l p ắ ủ

nhau nên có nhi u đi m mâu thu n trong cách nhìn c a t ng ng i. V i t t c ủ ừ ề ể ẫ ườ ớ ấ ả

ni m kính tr ng và thán ph c c a m t ng i h c trò đ i v i th y, Saint-Preux ụ ủ ề ọ ộ ườ ọ ố ớ ầ

hi n lên d i con m t c a Julie “không ph i là m t ng i có giá tr , c u y là ệ ướ ắ ủ ả ộ ườ ị ậ ấ

i có đ o đ c” [25, 43]. Là m t ng m t ng ộ ườ ứ ạ ộ ườ ư i thu c t ng l p bình dân nh ng ộ ầ ớ

l i h c r ng bi t nhi u, s ng v i lòng say mê tri th c, r t đúng v i l ạ ọ ộ ế ớ ờ ứ ề ấ ố ớ i nh n xét ậ

không c a tông ông Édouard: “Do thiên b m ông ta đã có t ủ ẩ ấ ả t c nh ng thiên t ữ ư

tuỳ thu c vào m i ng i, và ông đã thêm vào đó nh ng tài năng tuỳ thu c ộ ọ ườ ộ ở ữ

ồ ông... ông có giáo d c, ý th c, phong nhã, dũng c m, trí th c trau d i, tâm h n ứ ụ ứ ả ồ

lành m nh” [25, 195]. Còn d ạ ướ ố i con m t c a m t k kiêu căng v ngu n g c ộ ẻ ắ ủ ề ồ

xu t thân c a mình, cho mình là ng i cao quý, D’Étanges coi khinh Saint-Preux ủ ấ ườ

- m t con ng ộ ườ i thu c đ ng c p th ba.Ông g i anh là m t k “cha căng chú ọ ộ ẻ ứ ẳ ấ ộ

ki t”, “s ng b ng c a b thí c a ng i khác”, m t k “gi b văn hoa, m t tên ế ủ ố ủ ằ ố ườ ộ ẻ ả ộ ộ

nói láo” [25, 201]. S đ i l p trong cách nhìn nh n c a ông D’Étanges v i tông ự ố ậ ậ ủ ớ

ông Édouard và Julie là do ngu n g c xu t thân c a Saint-Preux. Gi s Saint- ủ ấ ồ ố ả ử

ằ Preux cũng thu c giai c p quý t c thì cách nhìn c a D’Étanges đã khác. Đ ng ủ ấ ộ ộ

này anh thu c vào đ ng c p th ba, mà đ i v i D’Étanges, m t ng ố ớ ứ ẳ ấ ộ ộ ườ i thu c vào ộ

n c thang cu i cùng c a xã h i thì m t tên quý t c nh ông ta có quy n x ộ ấ ư ủ ề ố ộ ộ ổ

i thóa m vào h . Chi ti t này tác gi mu n t cáo xã h i v i s phân nh ng l ữ ờ ạ ọ ế ả ố ố ộ ớ ự

bi t đ ng c p, giàu nghèo, sang hèn gây bi i bình ệ ẳ ấ ế t bao đau kh cho nh ng ng ổ ữ ườ

dân.

Tôn ông Édouard đ c đánh giá qua Saint-Preux là m t ng i “nóng tính và sôi ượ ộ ườ

n i” nh ng có “m t tâm h n cao c và hào hi p” [25, 189]. Claire ổ ư ệ ả ộ ồ luôn là chỗ

d a v ng ch c cho Julie, đ i v i Julie và Saint-Preux , cô là ố ớ ự ữ ắ ấ “m u m c duy nh t ự ẫ

i mang n ng t và hoàn h o nh t v tình b n” [25, 262]. D’Étanges là ng ạ ấ ề ả ườ ặ ư

t ng l i th i, không gì có th lay chuy n đ c. Ông Wolmar là m t ng ưở ỗ ể ể ờ ượ ộ ườ ố t i t

ng. Ông là m t nhà quý phái đã sa sút, tr m l ng, chín ch n, vô b ng và r ng l ụ ộ ượ ầ ặ ắ ộ

th n, có v l nh lùng nh ng cách c x v i ng i khác không có gì đáng chê ư ứ ớ ẻ ạ ư ầ ườ

trách mà còn t rõ m t tâm h n cao th ng. ỏ ộ ồ ượ

Cách miêu t di n m o và tính cách nhân v t qua cái nhìn c a nhân v t khác nh ả ệ ủ ạ ậ ậ ư

, sâu s c trong cách n m b t con ng i c a Rousseau, v y đã th hi n s tinh t ậ ể ệ ự ế ắ ắ ắ ườ ủ

t o tính khách quan trong cách nhìn nh n c a đ c gi ạ ậ ủ ộ . ả

III. Ngh thu t tr n thu t trong ti u thuy t ế Julie hay nàng Héloise m iớ ể ệ ậ ầ ậ

III.1. Hình t ng ng ượ ườ ầ i tr n thu t ậ

Julie hay nàng Héloise m i ớ không có s tham gia c a tác gi ự ủ ả ệ vào câu chuy n.

Tác gi ch là ng ả ỉ ườ ứ ữ i đ ng ngoài, ch u trách nhi m s u t m và thu th p nh ng ư ầ ệ ậ ị

b c th c a nhân v t mà thôi. Nhân v t k chuy n x ng tôi. Tôi k v tôi, tôi ứ ậ ể ể ề ư ủ ư ệ ậ

nghe, tôi th y, tôi c m xúc, suy nghĩ,... Nh ng câu chuy n đ u đ c b c l ra t ề ượ ộ ộ ữ ệ ả ấ ừ

đáy lòng. T t c nh ng ng ấ ả ữ ườ ể ệ ớ i k chuy n trong tác ph m đ u có quan h v i ẩ ề ệ

nhau. Đó có th là quan h yêu đ ng, quan h b n bè, quan h cha con, v ể ệ ươ ệ ạ ệ ợ

ch ng, hay quan h ch t ủ ớ ệ ồ . M i ng ỗ ườ ể ộ i k chuy n mình và k chuy n m t ệ ể ệ

ng i th ba cho ng i thân c a mình nghe đ đ c đ ng c m, chia s . V i cái ườ ứ ườ ể ượ ồ ẻ ớ ủ ả

tôi t k v mình, k v ng ự ể ề ể ề ườ i khác theo quan đi m c a chính mình đã giúp cho ủ ể

các nhân v t t do b c l nh n xét, đánh giá c m xúc, suy nghĩ c a mình. Trong ậ ự ộ ộ ủ ậ ả

các b c th mà các nhân v t vi ư ứ ậ ế ệ t cho nhau, h k v i nhau đ m i th chuy n: ọ ể ớ ủ ọ ứ

chuy n tình yêu, chuy n gia đình, chuy n k h u ng i h , chuy n chính tr xã ẻ ầ ệ ệ ệ ườ ạ ệ ị

h i, tôn giáo,... Trong tác ph m Saint-Preux là ng ộ ẩ ườ ể ấ i k chuy n nhi u nh t. ệ ề

Chuy n c a anh xoay quanh chuy n tình yêu đ i v i Julie v i nh ng xa cách, ố ớ ữ ủ ệ ệ ớ

t, hy v ng r i th t v ng. Anh còn k nh nhung, s u mu n, tha thi ầ ớ ộ ế t, cu ng nhi ồ ệ ấ ọ ồ ọ ể

i ăn chuy n thiên nhiên, chuy n sinh ho t trong gia đình ông Wolmar v i ng ạ ệ ệ ớ ườ

ng i làm vui v , t i t i quây qu n bên nhau. Chuy n c a nh ng ng i khác ườ ẻ ố ố ữ ủ ệ ầ ườ

đ u xoay quanh vi c g r i cho câu chuy n tình yêu gi a Julie và Saint-Preux. ề ệ ỡ ố ữ ệ

Đ cho nhân v t t k , tác gi là ng ậ ự ể ể ả ườ ứ ự i đ ng ngoài nh ng qua vi c xây d ng ư ệ

ng g i g m nhi u thông đi p, đó là ca ng i tình ườ ể i k chuy n x ng tôi, tác gi ư ệ ả ử ắ ệ ề ợ

yêu t i và t cáo xã h i chà đ p lên quy n t do yêu đ ng. ự nhiên c a con ng ủ ườ ố ề ự ạ ộ ươ

III.2. Đi m nhìn tr n thu t ậ ể ầ

S đô s dich chuyên cac điêm nhin ơ ̀ ự ̣ ̉ ́ ̉ ̀

Ph n th nh t ứ ấ ầ

Th t các Ngôi th nh t ứ ấ Ngôi th hai ứ ự ứ Ngôi th baứ (Ng i đ c nói ườ ượ (Ng thư ườ i nh n) ậ (Ng i g i) ườ ử i)ớ

Saint-Preux Saint-Preux Saint-Preux Julie Saint-Preux Julie Claire Saint-Preux Julie Saint-Preux Julie Saint-Preux Julie Saint-Preux Julie Saint-Preux Julie Saint-Preux Saint-Preux Julie Saint-Preux Julie Julie Julie Julie Saint-Preux Julie Claire Julie Julie Saint-Preux Julie Saint-Preux Julie Saint-Preux Julie Saint-Preux Julie Saint-Preux Julie Julie Saint-Preux Julie Saint-Preux t Saint-Preux U Sayô Claire Ông bà D’Étanges Ông D’Étanges Ông bà D’Étanges, Th Iư Th IIư Th IIIư Th IVư Th Vư Th VIư Th VII ư Th VIII ư Th IXư Th Xư Th XIư Th XII ư Th XIII ư Th XIVư Th XVư Th XVI ư Th XVII ư Th XVIII ư Th XIXư Th XXư Th XXI ư Th XXII ư

Th XXIII Th XXIV Saint-Preux Julie Julie Saint-Preux Ông Wolmar ư ư

ẹ

Th XXV Th XXVI Th XXVII Th XXVIII Th XXIX Th XXX Th XXXI Th XXXII Th XXXIII Th XXXIV Th XXXV Th XXXVI Julie Saint-Preux Claire Julie Julie Claire Saint-Preux Julie Julie Saint-Preux Julie Julie Saint-Preux Julie Saint-Preux Claire Claire Julie Julie Saint-Preux Saint-Preux Julie Saint-Preux Saint-Preux Julie Ông bà D’Étanges Saint-Preux M Julie Ông D’Étanges Claire Claire Claire, ông bà ư ư ư ư ư ư ư ư ư ư ư ư

Julie Saint-Preux Julie Frăngsông Julie Saint-Preux Saint-Preux Saint-Preux Julie Saint-Preux Julie Frăngsông Julie Julie D’Étanges Ông bà D’Étanges Clôt Anet, Frăngsông Clôt Anet Viên đ i uý c a Clôt Th XXXVII ư Th XXXVIII ư TH XXXIX ư Th XLư Th XLI ư Th XLII ư Th XLIII ư ủ ạ

Julie Saint-Preux Julie Saint-Preux Saint-Preux Julie Julie Saint-Preux Julie Julie Saint-Preux Saint-Preux Julie Saint-Preux Julie Julie Saint-Preux Saint-Preux Julie Saint-Preux Saint-Preux Julie Anet Édouard, bà D’Étanges Édouard Frăngsông, Édouard Édouard Édouard Frăngsông Th XLIV ư Th XLV ư Th XLVI ư Th XLVII ư Th XLVIII ư Th XLIX ư Th Lư Th LIư Th LIIư Th LIII ư Th LIVư

Saint-Preux Claire Julie Julie Đoocbơ Saint-Preux Julie Claire Julie Julie Saint-Preux Édouard Julie Julie Saint-Preux Julie Saint-Preux, Édouard Édouard Saint-Preux Édouard Édouard Édouard Édouard, ông Th LVư Th LVI ư Th LVII ư Th LVIII ư Th LIXư Th LXư Th LXI ư Th LXII ư

Julie Claire Claire Claire Đoocbơ Julie D’Étanges Ông D’Étanges Saint-Preux Đoocb , Édouard ơ

Saint-Preux Édouard Édouard Julie Claire Julie Julie Claire Édouard Saint-Preux Julie Saint-Preux Saint-Preux Julie Claire Julie Claire Julie Édouard Saint-Preux Saint-Preux Julie Claire Saint-Preux Julie Julie Saint-Preux Saint-Preux Édouard Julie Saint-Preux Édouard Ông D’Étanges Édouard

t) ư ế ắ

Saint-Preux Julie Julie Julie Saint-Preux Saint-Preux Bà D’Étanges

ứ

Claire Saint-Preux Bà D’Étanges, Julie Th LXIII ư Th LXIV ư Th LXV ư Ph n th hai ứ ầ Th Iư Th IIư Th IIIư Th IVư Th Vư Th VIư Th VII ư Th VIII ư Th IXư Th Xư Th XIư Th XII ư Th XIII ư Th XIV đ n th XXV (tóm t ư Th XXVI ư Th XXVII ư Th XXVIII ư Ph n th ba ầ Th Iư

Saint-Preux Saint-Preux Claire Julie Saint-Preux Claire Édouard Saint-Preux Ông D’Étanges Saint-Preux Julie Julie Claire Julie Saint-Preux Claire Julie Bà D’Étanges Claire Saint-Preux Saint-Preux Claire Saint-Preux Saint-Preux Édouard Saint-Preux Ông D’Étanges Saint-Preux Claire Julie Saint-Preux Julie Saint-Preux Saint-Preux Julie Julie Bà D’Étanges Bà D’Étanges Bà D’Étanges, Julie Bà D’Étanges Saint-Preux Saint-Preux, Édouard Ông D’Étanges Édouard Julie Ông D’Étanges, ông Th IIư Th IIIư Th IVư Th Vư Th VIư Th VII ư Th VIII ư Th IXư Th Xư Th XIư Th XII ư Th XIII ư Th XIVư Th XVư Th XVI ư Th XVII ư Th XVIII ư

Saint-Preux Julie Saint-Preux Édouard Édouard Saint-Preux Édouard Saint-Preux Julie Saint-Preux Édouard Saint-Preux Saint-Preux Édouard Saint-Preux Claire Wolmar Wolmar, Claire Julie

ứ ư

Julie Claire Saint-Preux Ông Wolmar Claire Claire Julie Claire Saint-Preux Saint-Preux Julie Julie Ông bà Wolmar Th XIXư Th XXư Th XXI ư Th XXII ư Th XXIII ư Th XXIV ư Th XXV ư Th XXVI ư Ph n th t ầ Th Iư Th IIư Th IIIư Th IVư Th Vư

Saint-Preux Bà Wolmar Claire Claire Saint-Preux Saint-Preux Julie Édouard Claire Julie Julie Édouard Édouard Claire Ông bà Wolmar Saint-Preux Saint-Preux Saint-Preux Ông bà Wolmar Ông bà Wolmar Ông Wolmar,Saint- Th VIư Th VII ư Th VIII ư Th IXư Th Xư Th XIư Th XII ư

Claire Ông Wolmar Saint-Preux Julie Saint-Preux Julie Claire Édouard Ông Wolmar Édouard Preux Saint-Preux Saint-Preux Julie Julie

Édouard Saint-Preux Saint-Preux Édouard Saint-Preux Saint-Preux Saint-Preux Saint-Preux Édouard Édouard Saint-Preux Édouard Édouard Édouard Ông bà Wolmar Ông bà Wolmar Bà Wolmar Ông Wolmar, Julie Claire, ông bà Wolmar Ông Wolmar, ông Th XIII ư Th XIVư Th XVư Th XVI ư Th XVII ư Ph n th năm ứ ầ Th Iư Th IIư Th IIIư Th IVư Th Vư Th VIư Th VII ư

Saint-Preux Saint-Preux Claire Ông Wolmar Saint-Preux Julie Hăngriet Ông Wolmar Claire Saint-Preux Saint-Preux Ông Wolmar Claire Claire D’Étanges Édouard Édouard Édouard Saint-Preux

Saint-Preux Claire Claire Julie Julie Th VIII ư Th IXư Th Xư Th XIư Th XII ư Th XIII ư Th XIVư Ph n th sáu ứ ầ Th Iư Th IIư

Édouard Wolmar Claire Julie Saint-Preux Julie Frăngsông Claire + Wolmar Wolmar Julie Claire Wolmar Édouard Julie Saint-Preux Julie Saint-Preux Saint-Preux Saint-Preux Saint-Preux Saint-Preux Saint-Preux

Th IIIư Th IVư Th Vư Th VIư Th VII ư Th VIII ư Th IXư Th Xư Th XIư Th XII ư Th XIII ư Trong ti u thuy t b ng th đa thanh, m i nhân v t đ u tr ể Saint-Preux Saint-Preux Claire Claire Julie Julie Julie, Claire, Clôt Anet Claire Ông Wolmar, Édouard ậ ề ế ằ ư ỗ ở ủ ể thành “ch th ”

trong m t lúc nào đ y, khi ng i đó vi ấ ộ ườ ế t th x ng tôi. Đ n m t lúc khác, vai ế ư ư ộ

ch th chuy n sang nhân v t khác là ng i vi t th cho anh ta. Khi nh n đ ủ ể ể ậ ườ ế ư ậ ượ c

th , anh vào v trí ngôi th hai. Và anh cũng có th v trí ngôi th ba khi hai ư ở ể ở ị ứ ứ ị

ng i khác vi t th cho nhau và k v anh. ườ ế ể ề ư Julie hay nàng Héloise m iớ là tác

ph m tiêu bi u nh t cho d ng ti u thuy t đa đi m nhìn. M i nhân v t trong tác ế ể ể ể ấ ạ ẩ ậ ỗ

ph m là m t đi m nhìn, có th có đi m nhìn phân thân c a nhân v t. Ngoài ra ủ ể ể ể ẩ ậ ộ

còn có đi m nhìn ng m c a tác gi ủ ể ầ ả ạ qua vài dòng chú thích. Ví d khi d n đo n ụ ẫ

th Saint-Preux vi t cho Julie k v n i xúc đ ng khi nh n b c th c a Julie t ư ế ể ề ỗ ư ủ ứ ậ ộ ừ

tay tôn ông Édouard “th r i ông trao l i cho anh m t b c th mà anh l y làm ế ồ ạ ộ ứ ư ấ

ng c nhiên th y nó đ c vi ấ ạ ượ ế t do m t bàn tay x a nay ch a t ng vi ư ư ừ ộ ế ộ t cho m t

ng i đàn ông nào khác ngoài anh ra” [25, 189], tác gi chen ngay vào suy nghĩ ườ ả

cha cô ta ra” [25, 189]. Còn nhi u chú thích khác c a mình “Tôi nghĩ ph i tr ủ ả ừ ề

v nhi u m t c a xã h i. n a th hi n cách nhìn c a tác gi ữ ể ệ ủ ả ề ặ ủ ề ộ

t trong t s đa đi m nhìn c a Rousseau là s hoán đ i liên t c các Nét đ c bi ặ ệ ự ự ủ ự ụ ể ổ

đi m nhìn. Saint-Preux, Julie hay các nhân v t khác đ u là ng ề ể ậ ườ ể ệ i k chuy n

x ng tôi trong th c a m i ng ư ư ủ ỗ ườ i. H có th lúc này ể ọ ở ngôi th nh t nh ng lúc ấ ứ ư

kia l ngôi th hai ho c ngôi th ba. Hai ch th vi i ạ ở ủ ể ế ứ ứ ặ ộ ậ t th cho nhau đ c l p ư

trong cách suy nghĩ c a h , nh ng có vai trò ngang nhau, v i s l ng th t ớ ố ượ ư ủ ọ ư ừ

ng đ g n nh t ầ ư ươ ươ ọ ng, ch ng có đi m nhìn nào là đi m nhìn u đãi. Khi đ c ư ể ể ẳ

Julie hay nàng Héloise m iớ , th này sang th khác chúng ta ph i chuy n d ch liên ư ư ể ả ị

ti p đi m nhìn c a chúng ta theo đi m nhìn c a nhân v t. ủ ủ ể ế ể ậ

, N i đau chàng Werthers Khác v i ớ N i đau chàng Werthers ỗ ỗ ế là m t ti u thuy t ộ ể

i ta ch th y th b ng th đ n thanh nên ch có m t đi m nhìn duy nh t. Ng ằ ư ơ ể ấ ộ ỉ ườ ỉ ấ ư

Vinhem. Werthers c a Werthers g i cho Vinhem ch không h th y s h i âm t ủ ề ấ ự ồ ứ ử ừ

say s a k chuy n mình, say s a k v nàng Lotte. đây không có đi m nhìn ư ể ề ư ể ệ Ở ể

i đ c nghĩ r ng ch c ph i có đi m nhìn ng m c a anh, c a Vinhem nh ng ng ủ ư ườ ọ ủ ể ằ ắ ả ầ

i, ch có đi u tác gi b i Werthers g i th cho b n ch c ch n Vinhem có g i l ạ ở ử ạ ử ư ắ ắ ề ỉ ả

không trích th c a anh vào đây mà thôi. Đó là ý đ ngh thu t c a tác gi ậ ủ ư ủ ệ ồ ả ể đ

xây d ng m t ti u thuy t b ng th đ n thanh. ộ ể ế ằ ư ơ ự

c vi Th k XX xu t hi n nhi u tác ph m đ ệ ế ỷ ề ấ ẩ ượ ế ằ ơ t b ng th nh ng cách tân h n. ư ư

M i truy n ch có m t b c th nh i đàn bà không quen ộ ứ ư B c th c a m t ng ư ủ ứ ư ệ ỗ ộ ỉ ườ

Vi hành c a Nguy n Ái Qu c c a Stefan Zweig (Văn h c Áo), ủ ọ ố , B c th g i m ư ử ủ ứ ễ ẹ

t Nam ). i đàn bà không Âu Cơ c a Yban (Văn h c Vi ủ ọ ệ B c th c a m t ng ư ủ ứ ộ ườ

. Tác ph m ch g m m t b c th nh ng không ch có quen có nhi u đi m m i l ề ớ ạ ể ư ư ộ ứ ỉ ồ ẩ ỉ

m t đi m nhìn c a ng i vi t th mà còn có đi m nhìn c a chàng trai hai lăm ủ ể ộ ườ ế ư ủ ể

tu i, đi m nhìn c a tác gi ủ ể ổ ả ế . Đó là s k th a và phát tri n hình th c ti u thuy t ự ế ừ ứ ể ể

b ng th th k XVIII. ư ế ỷ ằ

ng Trong Julie hay nàng Héloise m iớ , s xen k các đi m nhìn t ự ẽ ể ừ ườ ể ệ i k chuy n

này sang ng i k chuy n khác khi n các s ki n, các nhân v t đ c k t ườ ể ự ệ ậ ượ ệ ế ể ừ

nhi u góc đ , nhi u bình di n khác nhau tr nên chân th c, đa d ng và sinh ề ệ ề ộ ở ự ạ

đi m nhìn khác nhau s có cách đánh giá đ ng h n. Cùng m t nhân v t nh ng ộ ộ ư ậ ơ ở ể ẽ

và thái đ khác nhau. Ví d đ u nói v Saint-Preux nh ng nh ng ng i b n thì ụ ề ư ữ ề ộ ườ ạ

nói v anh v i v khâm ph c, quý m n, vì th Saint-Preux hi n lên là m t con ớ ẻ ụ ế ệ ế ề ộ

ng t, có đ o đ c. Còn ông D’Étanges thì nói v anh nh m t k b ườ i hi u bi ể ế ư ộ ẻ ỏ ứ ề ạ

đi, m t tên gi ộ ả ộ b văn hoa quy n rũ con gái ông. ế

m t ng i khác) và Julie hay nàng Héloise m iớ còn có đi m nhìn bên ngoài (t ể ừ ộ ườ

đi m nhìn bên trong (nhân v t t b c l ). M i ng i “đ c tâm h n” ng i khác ậ ự ộ ộ ể ỗ ườ ọ ồ ườ

không gi ng nhau. Saint-Preux nhìn Julie b ng c p m t c a m t ng i đang yêu ắ ủ ằ ặ ố ộ ườ

nên Julie lúc nào cũng đ p, cũng r ng r k c lúc m t cô b r hoa. D’Étanges ỡ ể ả ị ỗ ẹ ặ ạ

nhìn Saint-Preux b ng c p m t c a thiên ki n xã h i nên ch th y anh gia s ỉ ấ ở ắ ủ ế ằ ặ ộ ư

có h c th c này nh ng đi m x u mà thôi. ứ ữ ể ấ ọ

Trong tác ph m có khi đi m nhìn đ c tách ra, nhân v t t nhìn l i mình. Đó là ể ẩ ượ ậ ự ạ

khi Julie trao thân cho Saint-Preux. Ta th y lúc này trong cô nh t n t i hai con ư ồ ạ ấ

ng i c a tình yêu và con ng ườ i đang đ u tranh v i nhau, đó là con ng ớ ấ ườ ủ ườ ổ i b n

ph n. Cô yêu và s n sàng trao thân cho Saint-Preux nh ng l ư ẵ ậ ạ ợ ề i s cha m phi n ẹ

lòng v đ a con gái h h ng. B cu n vào đam mê nh ng hình nh cha m luôn ề ứ ư ỏ ư ẹ ả ố ị

hi n lên trong tâm trí cô khi n cô đau kh , tuy t v ng. ế ệ ọ ệ ổ

S d ng hình th c k chuy n d ng th , đi m nhìn đ c d ch chuy n không ử ụ ư ứ ể ệ ể ạ ượ ể ị

ng ng trên tr c th i gian. Khi ng i x ng tôi k chuy n mình thì cũng đã có ụ ừ ờ ườ ư ệ ể

kho ng cách th i gian, b i có s chênh l ch gi a th i gian x y ra câu chuy n và ệ ữ ự ệ ả ả ờ ở ờ

th i gian vi t th , còn có th i gian đ th đó đ n tay ng ờ ế ể ư ư ế ờ ườ ế i nh n n a. Vì th , ữ ậ

hi n t i c a ng thành quá kh c a ng i nh n, có th là quá kh ệ ạ ủ i g i tr ườ ử ở ứ ủ ườ ể ậ ứ

g n, cũng có th là quá kh xa. Khi Julie và Saint-Preux xa nhau, h v n th t ầ ọ ẫ ư ừ ứ ể

cho nhau nh ng r t khó khăn b i kho ng cách đ a lý gi a h và quan tr ng là h ữ ọ ư ấ ả ở ọ ị ọ

không đ c trao th tr c ti p đ n tay ng i nh n mà qua ng i này, ng ượ ư ự ế ế ườ ậ ườ ườ i

khác nên kho ng cách th i gian đ h nh n đ c th là r t l n. ể ọ ậ ượ ả ờ ấ ớ ư

Nh v y, vi c t ch c đi m nhìn đa d ng trong ư ậ ệ ổ ứ ể ạ Julie hay nàng Héloise m iớ đã

góp ph n t o nên tính đa nghĩa cho tác ph m. M n đi m nhìn c a nhân v t, tác ầ ạ ượ ủ ể ậ ẩ

gi có đi u ki n b c l cái nhìn v chính tr , văn hoá, xã h i,.. m t cách toàn ả ộ ộ ệ ề ề ộ ộ ị

di n h n. ệ ơ

IV. Ngôn ng và gi ng đi u trong ữ ọ ệ Julie hay nàng Héloise m iớ

IV.1. Ngôn ng trong ti u thuy t ế Julie hay nàng Héloise m iớ ữ ể

ng ti n c b n giúp nhà văn th hi n tính Ngôn ng là m t trong nh ng ph ộ ữ ữ ươ ể ệ ơ ả ệ

cách c a nhân v t. Lý lu n văn h c chia ngôn ng thành hai l p: Ngôn ng nhân ữ ữ ủ ậ ậ ớ ọ

i k chuy n (tr n thu t). Ngôn ng nhân v t là l v t và ngôn ng ng ậ ữ ườ ể ữ ệ ầ ậ ậ ờ ủ nói c a

ng ti n quan tr ng đ nhân v t, là “m t trong nh ng ph ộ ữ ậ ươ ệ ọ ượ ử ụ c nhà văn s d ng

nh m th hi n cu c s ng và cá tính nhân v t” [30, 183]. Còn ngôn ng ng ộ ố ể ệ ữ ằ ậ ườ i

tr n thu t là “ph n l i đ c tho i th hi n quan đi m tác gi ầ ờ ộ ể ệ ể ậ ầ ạ ả ể hay quan đi m

ng c miêu t ” [33, 184]. ườ ể i k chuy n đ i v i cu c s ng đ ố ớ ộ ố ệ ượ ả

IV.1.1. Ngôn ng nhân v t ậ ữ

Trong Julie hay nàng Héloise m iớ ngôn ng nhân v t và ngôn ng ng ữ ữ ậ ườ ể i k

chuy n là m t, t c là nhân v t cũng đóng vai là ng i k chuy n qua th . Các ộ ứ ệ ậ ườ ể ư ệ

nhân v t nói năng, ng x , giãi bày v i nhau qua th . Trong truy n, Saint-Preux ư ử ứ ệ ậ ớ

và Julie là nh ng ng i nói nhi u nh t và cũng là nh ng ng ữ ườ ữ ề ấ ườ ề i nh n th nhi u ư ậ

nh t. Trong m t tác ph m đa đ tài nh ư Julie hay nàng Héloise m iớ , Rousseau ề ẩ ấ ộ

dùng r t nhi u tr ng ngôn ng , đó là tr ng ngôn ng chính tr , đ o đ c, tôn ề ấ ườ ữ ườ ị ạ ứ ữ

giáo... Nh ng tr ng ngôn ng th ng lĩnh trong các b c th là tr ng ngôn ng ư ườ ữ ố ứ ư ườ ữ

tình yêu. C t truy n chính c a ủ Julie hay nàng Héloise m iớ là câu chuy n tình yêu ệ ệ ố

b c m đoán trong xã h i phong ki n nên trong tác ph m nh ng t ị ấ ữ ế ẩ ộ ừ thu c lĩnh ộ

i nhi u l n. Lúc thì ông dùng đ ng t “yêu” lúc l i là v c tình yêu đ ự c l p l ượ ặ ạ ề ầ ộ ừ ạ

“ng i yêu”, hay đ ng t yêu th b đ ng “đ c yêu” hay tính ng “yêu”. Còn ườ ộ ừ ở ế ị ộ ượ ữ

danh t tình yêu đi riêng l hay đi chung v i tình t s h u “tình yêu c a tôi” có ừ ẻ ớ ừ ở ữ ủ

th xu t hi n nhi u l n trong m t b c th . Nh ng đ i t ộ ứ ề ầ ạ ừ ư ữ ệ ể ấ ố thu c ngôi th ba s ít ứ ộ

nh “anh y”, “cô y”, “ông y”, “bà y” đ c nh c l ư ấ ấ ấ ấ ượ ắ ạ ậ i nhi u l n khi nhân v t ề ầ

vi t th k chuy n v h . Cùng v i tr ng ngôn ng tình yêu, nh ng đ ng t ế ư ể ề ọ ớ ườ ệ ữ ữ ộ ừ ,

danh t đ i nhau nh hi v ng - th t v ng, ch t - s ng và vô s nh ng l i than ừ ố ấ ọ ữ ư ế ọ ố ố ờ

i bình th , nh ng ti ng th dài, nh ng ti ng kêu rên r n non... c a nh ng ng ế ủ ữ ữ ữ ế ở ở ỉ ỉ ườ

th ng v n nói khi yêu. Đó là ngôn ng c a trái tim khi n cho tác ph m v a vui ườ ữ ủ ừ ế ẫ ẩ

i l n ti ng khóc. Các nhân v t khi vi v a bu n v a có c ti ng c ừ ả ế ừ ồ ườ ẫ ế ậ ế t th bày t ư ỏ

ng s d ng nh ng t c m xúc th ả ườ ử ụ ữ ừ ả c m thán và nhi u d u ch m câu. Nh ng t ấ ữ ề ấ ừ

ư c m thán nh “Ôi!”, “Chà!”, “H !”,... xu t hi n nhi u l n trong m t b c th và ả ộ ứ ề ầ ừ ư ệ ấ

đi kèm nó là d u ch m than. Cách dùng ngôn t nh v y làm cho nh ng trang ấ ấ ừ ư ậ ữ

c a ng i đ c, nh t là ng i đang th đ m ch t tình c m, phù h p v i tâm t ả ư ượ ấ ợ ớ ư ủ ườ ọ ấ ườ

yêu nên ng i đ c d b xúc đ ng lây. ườ ọ ễ ị ộ

IV.1.2. Ngôn ng c a tác gi ữ ủ ả

không tham gia vào c t truy n mà ch Trong Julie hay nàng Héloise m iớ , tác gi ả ệ ố ỉ

tham gia vào k t c u. Tác gi là ng ế ấ ả ườ ứ ừ i đ ng ngoài câu chuy n theo dõi t ng ệ

i bình lu n c a mình vào m t vài c m xúc, suy nghĩ c a nhân v t, đôi khi chen l ả ủ ậ ờ ậ ủ ộ

dòng chú thích. G n hai trăm chú thích th hi n nh ng ý ki n c a tác gi ể ệ ủ ữ ế ầ ả ề v

nhi u m t: Khi thì nói v giá tr c a đ ng ti n (Th XVII, Ph n 1), khi thì gi ị ủ ồ ư ề ề ề ặ ầ ả i

thích m t loài chim (Th XVII, Ph n 4), có khi đ đánh giá m t h ng ng ộ ạ ư ể ầ ộ ườ i

i báo tr c m t s vi c x y ra ph n sau (Th II, (Th V, Ph n 5), có lúc l ầ ư ạ ướ ộ ự ệ ả ở ư ầ

Ph n 2). Có th xem ph n chú thích ể ầ ầ ở đây mang ch c năng c a ng ứ ủ ườ ẫ i d n

truy n, ho c là m t d ng c a ng i k chuy n. Ngoài ra, ph n chú thích đây ộ ạ ủ ệ ặ ườ ể ệ ầ ở

còn mang tính ch t ph m bình, đ ng tình ho c ph n đ i... Rousseau ồ ấ ẩ ả ặ ố không bỏ

qua c h i này đ đ a ra nh ng ý ki n c a mình v chính tr , xã h i, tôn giáo... ế ủ ể ư ơ ộ ữ ề ộ ị

nó có ch c năng nh s đi u ch nh l ng thông tin v phía ng ư ự ề ứ ỉ ượ ề ườ ặ i nh n, ho c ậ

ch đ n gi n là nh n xét có tính ch quan c a ng i “thu th p” các b c th này, ỉ ơ ủ ủ ả ậ ườ ứ ư ậ

vì nhà văn gi đ nh r ng ông ch là ng i “thu th p và xu t b n” s th t ả ị ằ ỉ ườ ố ư ừ ấ y ấ ả ậ

mà thôi.

IV.2. Gi ng đi u trong ti u thuy t ế Julie hay nàng Héloise m iớ ọ ể ệ

ng ngôn ng , gi ng đi u cũng là m t ph Cùng v i các tr ớ ườ ữ ệ ọ ộ ươ ng th c đ c đáo đ ứ ộ ể

tác gi th hi n quan ni m ngh thu t v con ng i và cu c đ i. B i “gi ng và ả ể ệ ậ ề ệ ệ ườ ộ ờ ở ọ

gi ng đi u là m t b ph n c a phong cách, góp ph n t o nên phong cách cho ầ ạ ộ ộ ủ ệ ậ ọ

m i tác ph m, tác gi ” [4, 21]. Gi ng đi u v c b n b c l tình c m ch quan ề ơ ả ộ ộ ệ ẩ ả ỗ ọ ủ ả

c a nhà văn, thái đ và cách đánh giá c a nhà văn đ i v i con ng ủ ố ớ ủ ộ ườ ữ i và nh ng

hi n t ng đ c miêu t . Trong m t tác ph m văn h c th ệ ượ ượ ả ẩ ọ ộ ườ ệ ng có gi ng đi u ọ

ch y u và nh ng gi ng đi u khác. Gi ng đi u ch y u t o thành âm h ủ ế ạ ủ ế ữ ệ ệ ọ ọ ưở ng

chung, vang d i, bao trùm lên toàn b tác ph m. Chính gi ng đi u đó quy t đ nh ế ị ệ ẩ ộ ọ ộ

nhi u khâu, nhi u y u t trong vi c xây d ng tác ph m k c ph ế ố ề ề ể ả ự ệ ẩ ươ ng th c xây ứ

d ng nhân v t. Nhà nghiên c u Khapchenko cũng đã kh ng đ nh: “Đ tài, t ự ứ ề ậ ẳ ị ư

t ng, hình t ng ch đ c th hi n trong m t môi tr ưở ượ ỉ ượ ể ệ ộ ườ ấ ng gi ng đi u nh t ệ ọ

ng sáng đ nh, trong ph m vi c a m t thái đ c m xúc nh t đ nh đ i v i đ i t ị ố ớ ố ượ ộ ả ấ ị ủ ạ ộ

tác, đ i v i nh ng m t khác nhau c a nó” [19, 218]. ố ớ ủ ữ ặ

“Gi ng đi u cũng ch u s chi ph i c a đi m nhìn nh ng l ố ủ ị ự ư ệ ể ọ ạ ể ệ i góp ph n th hi n ầ

đi m nhìn” [4, 21]. Vì v y s đa d ng v đi m nhìn s d n đ n s đa d ng v ế ự ậ ự ề ể ẽ ẫ ể ạ ạ ề

gi ng đi u. Rousseau vi t ệ ọ ế Julie hay nàng Héloise m iớ v i m t dàn h p x ớ ợ ộ ướ ng

nhi u gi ng khác nhau mang v riêng bi t c a t ng tính cách, thái đ , th m chí ề ẻ ọ ệ ủ ừ ậ ộ

c ch , vóc dáng, g ử ỉ ươ ng m t c a nhân v t. Ph n v ngo i hình do các vai khác ề ặ ủ ậ ầ ạ

nhau nói v nhau. Tâm lý nhân v t cũng qua ngôn ng mà đoán đ ậ ữ ề ượ ọ c. Gi ng

đi u ch đ o c a tác ph m là gi ng đi u tr tình. Vi c s d ng cái tôi t ủ ạ ủ ệ ử ụ ữ ệ ệ ẩ ọ ự ể k là

tình. “Saint-Preux than trách, ân h n, hi v ng r i l c s cho cái tôi tr ơ ở ữ ồ ạ ậ ọ ấ i th t

ắ v ng nh ng chân th c và chung tình. Julie d u dàng, đ m th m nh ng sâu s c, ọ ư ư ự ằ ắ ị

đôi khi đáo đ r t ph n . Tôn ông Édouard m nh m , khúc chi ụ ữ ể ấ ẽ ạ ế ả t, s c s o. ắ

Claire vui v , h n nhiên, tình c m và quên mình. Ông De Wolmar r ng l ng, ẻ ồ ả ộ ượ

bao dung nh ng không thi u c trí...” [36, 185]. T t c đ ế ơ ấ ả ượ ư ộ c đánh giá b ng m t ằ

gi ng tr tình đ m th m. Có th nói i cho văn ữ ể ắ ằ ọ Julie hay nàng Héloise m iớ đem l ạ

tình c m ch a chan x a nay ch a h bi t đ n” [38, 376]. h c Pháp y u t ọ ế ố ề ế ế ư ư ứ ả

Rousseau có tâm h n đa c m ngay t i trong ả ồ ừ khi còn nh tu i. Ông k l ỏ ổ ể ạ Nh ngữ

đi u b c l c khi suy nghĩ: Đó là s ph n chung c a ng ộ ộ: “Tôi c m xúc tr ề ả ướ ủ ậ ố ườ i

đ i. Nh ng tôi c m th y đi u đó rõ h n ai h t...Tôi ch a có m t ý ni m gì v ơ ờ ư ư ệ ế ề ả ấ ộ ề

các s v t, nh ng m i tình c m thì tôi đ u bi c gì ự ậ ư ề ả ọ ế ả t c . Tôi ch a nh n th c đ ư ứ ượ ậ

nh ng tôi đã c m th y h t”. Tâm h n đa c m theo v i ngày tháng l n lên cùng ư ế ả ấ ả ồ ớ ớ

nhà văn. Trong Emille, ông vi t: “Ng i s ng nhi u nh t không ph i là ng ế ườ ố ế ấ ả ườ i

nhi u tu i nh t mà là ng i c m xúc nhi u nh t tr c cu c đ i”. ề ấ ổ ườ ả ấ ướ ề ờ Ở ộ ạ m t đo n ộ

khác, ông l i vi t: “Chúng ta vĩ đ i vì nh ng tình c m c a chúng ta”. T t ạ ế ư ưở ng ủ ữ ạ ả

y b c l đ y đ nh t trong ấ ộ ộ ầ ủ ấ Julie hay nàng Héloise m iớ . Đúng nh nhà văn đã ư

vi t trong l ế ờ ự i t a tác ph m tái b n l n th hai, nh ng th t ả ầ ư ừ ậ ể t p h p trong ti u ứ ữ ẩ ợ

ớ thuy t này là c a “vài ba nam n thanh niên gi n d , đa c m, nói chuy n v i ữ ủ ệ ế ả ả ị

y, “không nhau v nh ng n i ni m tâm s c a mình” [25, 23], trong các th t ự ủ ư ừ ấ ữ ề ề ỗ

ả có s duyên dáng, l u loát, không có s hùng bi n mà ch có tình c m, tình c m ự ự ư ệ ả ỉ

th m d n vào tim, và cu i cùng, tình c m m t mình nó không thay th cho t ả ế ầ ấ ố ộ ấ t

c nh ng th khác” [38, 377]. Rousseau không ch mô t ả ữ ứ ỉ ả ố , mà có th nói ông s ng ể

ẽ v i tình c m c a nhân v t. Vì v y ti u thuy t có s c truy n c m m nh m , ể ớ ứ ủ ế ề ả ậ ạ ậ ả

gi a tác gi và nhân v t, gi a nhân v t và đ c gi ữ ả ữ ậ ậ ộ ả ố ồ hình thành m t m i đ ng ộ

c m sâu s c. Gi ng đi u tr tình đó làm n n t ng cho các gi ng đi u khác, đó là ả ề ả ữ ệ ệ ắ ọ ọ

và gi ng đi u tri t lý v i nhi u trang gi ng đi u tr n thu t, gi ng đi u miêu t ậ ệ ệ ầ ọ ọ ả ệ ọ ế ề ớ

bình lu n ngo i đ không ph i nhân danh nhà văn mà g n v i nhân v t, v i t ạ ề ớ ư ả ậ ậ ắ ớ

cách nhân v t.ậ

M t gi ng đi u h u nh có m t t c các trang th , đó là gi ng đi u tri t lý. t ặ ở ấ ả ư ư ệ ệ ầ ộ ọ ọ ế

Nh chúng ta đã bi t, Rousseau là nhà văn, ông còn là m t tri ư ế ộ ế ủ t gia n i ti ng c a ổ ế

th ký Ánh sáng. Nh ng tác ph m nh c xã ư Lu n v s b t bình ề ự ấ ữ ế ậ ẩ đ ngẳ , Kh ế ướ

t lý. Ngay c ti u thuy t tình c m Julie hay nàng h iộ ,... mang đ m ch t tri ậ ấ ế ả ể ế ả

i tri t h c trong ông. Th k XVIII, Héloise m iớ v n b chi ph i b i con ng ị ố ở ẫ ườ ế ọ ế ỷ

tri t lý tr thành v n đ th i th ng. Trình đ trí tu c a con ng c đánh ế ề ờ ấ ở ượ ệ ủ ộ i đ ườ ượ

c đo tri t lý. Nhà văn ki u m i ph i đ ng th i là m t tri t gia giá b ng th ằ ướ ế ả ồ ể ớ ờ ộ ế

ho c mang tính ch t tri t gia. Voltaire vi i đ t ng v k ch t l Alzire (1736) ấ ặ ế ế ở ờ ề ặ ở ị

nh sau: “Chúng ta t gia”. Trong Julie ư ở vào th i kỳ... mà m t nhà th ph i là tri ộ ả ờ ơ ế

hay nàng Héloise m iớ , Rousseau đã phát bi u quan ni m c a mình v m i lĩnh ề ọ ủ ể ệ

v c, đó là tri ự ế t lý v tình yêu: “Tình yêu d c v ng không th b qua đ ụ ể ỏ ề ọ ượ ự c s

chi m h u, và chi m h u r i thì t t. Tình yêu th c s không th b qua đ ữ ồ ữ ế ế ắ ự ự ể ỏ ượ c

trái tim và b n lâu cùng v i nh ng quan h đã khi n nó n y n ” [25, 338], tri ữ ế ệ ề ả ớ ở ế t

lý v cu c đ i: “M t trái tim th ng th n là cái khí quan đ u tiên c a chân lý, ắ ủ ề ề ẳ ờ ộ ộ

ng i nào đã không c m th y gì thì không bi t h c gì h t, anh ta ch trôi n i t ườ ả ấ ế ọ ổ ừ ế ỉ

nh ng l m l n này sang l m l n khác” [25, 189], bao trùm lên trên h t là tri t lý ữ ế ẫ ầ ầ ẫ ế

nhiên”. Đi u này th hi n tình yêu t v “con ng ề i t ườ ự ể ệ ở ề ự nhiên, đ o đ c t ạ ứ ự

nhiên c a Julie và Saint-Preux . Nó còn th hi n ể ệ ở ề ệ ni m vui s ng và làm vi c ủ ố

gi a thiên nhiên. “Con ng nhiên” s ng trong lòng thiên nhiên, v i l ữ i t ườ ự ớ ươ ng ố

tâm trong s ch và h nh phúc bình d , trên c s nh ng nhu c u v t ch t t ị ơ ở ấ ố i ữ ạ ạ ầ ậ

thi u đ m b o sinh ho t hàng ngày, nó trái v i h nh phúc giàu sang d a trên ớ ạ ự ể ả ạ ả

ti n nghi v t ch t đ y đ mà nh ng “con ng i xã h i” ph i tr giá b ng chính ấ ầ ữ ủ ệ ậ ườ ả ả ằ ộ

nh ng đau kh , b t h nh c a h khi bon chen trong xã h i. Còn l ng tâm trong ổ ấ ạ ủ ọ ữ ộ ươ

s ch là c u cánh, là l ứ ạ ẽ ố s ng c a “con ng ủ i t ườ ự ờ nhiên”. Rousseau coi tr ng đ i ọ

tình c m và nh ng xúc đ ng c a nh ng trái tim con ng s ng n i tâm, y u t ố ế ố ộ ữ ủ ữ ả ộ ườ i.

Ông tin r ng nh ng đi u đó khi n con ng i s ng t ữ ề ế ằ ườ ố ố ơ t h n, gi n d và h nh phúc ị ả ạ

h n.ơ

Khi v ch ranh gi i d t khoát gi a “con ng nhiên” và “con ng ạ ớ ứ ữ i t ườ ự ườ ộ i xã h i”,

Rousseau v p ph i nh ng mâu thu n không th đi u hòa đ c ngay trong chính ể ề ữ ấ ả ẫ ượ

b n thân mình và th hi n c trong tác ph m. Rousseau th ả ả ệ ể ẩ ườ ơ ng ra vào n i

quy n quý, đ c h ng s b o tr c a các bà quý t c nh ng ông l i r t ghét ề ượ ưở ự ả ợ ủ ư ộ ạ ấ

các Salon v i lũ ng i huênh hoang, gi d i, ki u cách. Ông là m t tri t gia ớ ườ ả ố ể ộ ế

th u hi u cõi đ i và lòng ng ng vào ánh ể ấ ờ ườ i, mu n quay v v i thiên nhiên, h ề ớ ố ướ

sáng bên trong c a l ng tâm, tin vào linh h n b t t . Nh ng ông cũng l i là ủ ươ ấ ử ồ ư ạ

ng i d n thân tri ườ ấ ệ ể ỗ t đ , phê phán n n quân ch , s b t bình đ ng và bao n i ủ ự ấ ề ẳ

b t công khác. Trong ấ Julie hay nàng Héloise m iớ , ông đ a ra nhi u b c tranh ứ ư ề

tuy t đ p v c nh h , c nh đêm trăng, c nh núi non, nh ng con đ ng,... ồ ả ề ả ữ ệ ẹ ả ườ

Rousseau ca ng i cu c s ng n i thôn dã v i nh ng con ng ữ ố ợ ộ ớ ơ ườ ấ i th t thà, ch t ậ

phác, bình d , t t b ng. Tuy nhiên, ông l i ca ng i c nh s ng giàu sang c a gia ị ố ụ ạ ợ ả ủ ố

i giàu có giúp nông dân đ đình ông De Wolmar b i ông mu n nh ng ng ở ữ ố ườ ể

nh ng ng ữ ườ i dân cày đ nghèo kh . ổ ỡ

M c dù có nh ng mâu thu n k trên, Rousseau tr c sau v n h ng theo tri t lý ữ ể ẫ ặ ướ ẫ ướ ế

nhiên”. Tri v “con ng ề i t ườ ự ế ủ t lý này nh s i ch đ xuyên su t tác ph m c a ư ợ ỉ ỏ ẩ ố

ông.

V i nh ng trang m r ng xa đ mang tính tri ở ộ ữ ề ớ ế ợ t lý, Rousseau có d p ca ng i ị

nh ng v đ p c a thiên nhiên cũng nh v đ p tâm h n c a nh ng con ng ẻ ẹ ủ ư ẻ ẹ ồ ủ ữ ữ ườ i

vùng Valais th ng. Ông cũng có d p t cáo s x u xa, đ i b i c a xã h i Pháp ượ ị ố ồ ạ ủ ự ấ ộ

. Có ng i nh n xét chí lý r ng: “ th i b y gi ờ ấ ờ ườ ậ ằ Julie hay nàng Héloise m iớ gi ngố

nh m t t ng th nh ng t ng, tình c m và m m ng c a Rousseau. Trong ư ộ ổ ữ ể t ư ưở ơ ộ ủ ả

t ng y có bóng dáng c a c xã h i , Emile hay t ư ưở ủ Kh ế ướ ấ ộ , Th g i D’Alembert ư ử

v giáo d c ề ụ ” [36, 59].

Khác v i tính ch t hùng h n trong các tác ph m lu n văn, ti u thuy t này, ấ ẩ ậ ồ ớ ở ể ế

chúng ta g p l i văn trau chu t, giàu nh p đi u, say s a nh l i th . Nói nh ặ ố ư ờ ư ệ ố ị ơ ư

Romain Rotland, “Rousseau tr ướ ạ c tiên hát lên trong lòng mình nh ng đo n, ữ

nh ng câu, r i sau đó m i chuy n thành t ” [38, 378]. ừ ữ ể ồ ớ

* Tiêu kêt ̉ ́

V ki u nhân v t: Tác ph m g m hai tuy n nhân v t đ i l p nhau đ i di n cho ậ ố ậ ề ể ế ệ ẩ ậ ạ ồ

hai t t ư ưở ng cũ và m i. L thói xã h i v i nh ng đ nh ki n phân bi ộ ớ ữ ế ề ớ ị ệ ẳ ấ t đ ng c p

đã t o nên bi k ch tình yêu c a th h tr . Nó là rào c n vô hình đóng kín con ế ệ ẻ ủ ạ ả ị

ng i trong n i tuy t v ng. ườ ệ ọ ỗ

ng th c xây d ng nhân v t: Tác gi đi sâu khám phá th gi i n i tâm V ph ề ươ ự ứ ậ ả ế ớ ộ

b c l đ y bí n thông qua vi c đ nhân v t t ầ ệ ể ậ ự ộ ộ ẩ chính mình. Ph n v ngo i hình ầ ề ạ

cũng do các nhân v t t nói v nhau t o s khách quan trong vi c đánh giá nhân ậ ự ạ ự ệ ề

v t c a nhà văn. ậ ủ

V ngh thu t tr n thu t: S d ng hình t ng ng ậ ầ ử ụ ề ệ ậ ượ ườ ể ồ i k chuy n x ng tôi, đ ng ệ ư

th i là nhân v t trong tác ph m d lôi cu n ng ễ ậ ẩ ờ ố ườ ọ i đ c tin vào nh ng gì mà nhân ữ

v t nói ra. ậ ể Julie hay nàng Héloise m i ớ tiêu bi u cho d ng ti u thuy t đa đi m ể ế ể ạ

nhìn. Tác gi ả chăm chú vào ngh thu t di chuy n đi m nhìn tr n thu t đ miêu ể ậ ể ệ ể ầ ậ

t th gi ả ế ớ ộ i n i tâm c a nhân v t. ủ ậ

V ngôn ng và gi ng đi u: V i s đa d ng c a các tr ớ ự ủ ữ ệ ề ạ ọ ườ ng ngôn ng , trong đó ữ

n i b t lên là tr ổ ậ ườ ả ng ngôn ng tình yêu làm cho tác ph m đ m ch t tình c m. ữ ậ ẩ ấ

tình, v a tri t lý thay đ i liên t c qua các trang th t o s Gi ng đi u v a tr ệ ừ ọ ữ ừ ế ư ạ ự ụ ổ

thu hút đ c bi t đ i v i ng i đ c. ặ ệ ố ớ ườ ọ

PH N K T LU N Ế Ầ Ậ

1. Văn h c Pháp th k XVIII là bi u hi n c a s c g ng liên t c đ i m i và ệ ủ ự ố ắ ụ ổ ế ỷ ể ọ ớ

sáng t o v hình th c th lo i. Đ i v i ti u thuy t, ngoài lo i ti u thuy t k ố ớ ể ạ ể ể ạ ế ể ứ ế ề ạ

chuy n mánh khoé b t l ấ ươ ệ ế ng c a Le Sage, ti u thuy t đen c a Sade, ti u thuy t ế ủ ủ ể ể

hi n th c c a Diderot thì lo i ti u thuy t tình c m b ng th t ạ ể ự ủ ư ừ ế ệ ả ằ ạ ể cũng là lo i ti u

thuy t th nh hành lúc b y gi . V i ế ấ ị ờ ớ Julie hay nàng Héloise m iớ , Rousseau trở

thành ng n c đ u c a trào l u ch nghĩa tình c m, đánh d u b ờ ầ ủ ủ ư ả ấ ọ ướ c ngo t quan ặ

tr ng trong tri t h c và văn h c Pháp n a sau th k XVIII. ọ ế ọ ọ ở ế ỷ ử

2. Rousseau là m t hi n t ng khá đ c bi t trong văn h c Pháp th k Ánh ệ ượ ộ ặ ệ ế ỷ ọ

sáng. Tác gia này d ng nh là c m t kh i mâu thu n l n. Ông là nhà tri ườ ẫ ớ ả ộ ư ố ế ọ t h c

i tri t h c trong Th k Tri b t hoà v i gi ấ ớ ớ ế ọ ế ỷ ế ọ ắ t h c. Ông nêu lên m t cách gay g t ộ

nh ng tác h i c a khoa h c và ngh thu t nh ng b n thân ông l i đi vào s ạ ủ ư ữ ệ ậ ả ọ ạ ự

nghi p văn ch ng. Ông đem đ i l p “con ng i xã ệ ươ ố ậ i t ườ ự nhiên” v i “con ng ớ ườ

ng hoá th i kỳ xa x a khi con ng h i”, lý t ộ ưở ư ờ ườ i còn s ng theo t ố ự ị nhiên, “ch u

ng cá đ may qu n áo yên ph n trong nh ng túp l u thô s ... dùng gai hay x ề ữ ậ ơ ươ ể ầ

b ng da súc v t” nh ng chính ông l ằ ư ậ ạ ổ ế ữ i n i ti ng v m t cu n sách nêu lên nh ng ố ề ộ

nguyên t c c b n c a m t xã h i m i. ắ ơ ả ủ ộ ộ ớ

Nh ng đ ng sau v mâu thu n b ngoài là s th ng nh t n i t i trong t t ấ ộ ạ ự ố ư ề ẻ ẫ ằ ư ưở ng

cũng nh trong sáng tác c a ông. Đó là nhà tri t h c và là nhà văn “luôn luôn ph ủ ư ế ọ ủ

nh n b t kỳ m t s tho hi p nào, dù là b ngoài v i nh ng chính quy n đã ả ệ ộ ự ữ ề ề ậ ấ ớ

thi i trong l ch s nh là ng i tiên khu ế ậ t l p” [17, 423]. M t nhân v t “s t n t ộ ẽ ồ ạ ậ ử ư ị ườ

vĩ đ i c a bão táp, ng ạ ủ ườ i m đ u cho nh ng th i đ i m i” (Romain Rolland). ờ ạ ở ầ ữ ớ

ệ 3. V i ớ Julie hay nàng Héloise m iớ , Rousseau đã góp thêm 1 ti ng nói vào vi c ế

đ u tranh xã h i. Tác ph m có giá tr xã h i sâu s c. Tình yêu t ấ ẩ ắ ộ ộ ị ự nhiên c a Julie ủ

và Saint-Preux b đ t d i s th ng tr c a l ị ặ ướ ự ố ị ủ ễ ự ấ giáo phong ki n. Chính s b t ế

công phi lý c a xã h i phong ki n đã vùi d p h nh phúc l a đôi, chà đ p lên ứ ủ ế ạ ậ ạ ộ

quy n t do yêu đ ề ự ươ ứ ng c a th h tr . Tình yêu c a Julie và Saint-Preux x ng ế ệ ẻ ủ ủ

đáng là bài ca v tình yêu b t t ề ấ ử ở ế . Nh ng trang th là ti ng lòng n c n , ti ng ế ữ ứ ư

kêu c a n i đau không d t c a m t ki p ng i không đ do, đây là t do ủ ỗ ứ ủ ế ộ ườ c t ượ ự ở ự

yêu đ ng, t do ch n v ch n ch ng, cũng là quy n s ng đ ng nhiên c a con ươ ự ợ ọ ề ố ọ ồ ươ ủ

ng i.ườ

4. V i m t đ tài quen thu c, Rousseau đã sáng t o ra m t l i vi t m i. Cách ộ ề ộ ố ạ ớ ộ ế ớ

vi ế t truy n b ng nh ng b c th g i ng ữ ư ử ứ ệ ằ ườ ộ i thân là cách di n đ t mang tính n i ễ ạ

i r t lôi cu n ng i đ c, đ ng th i nó mang tính khách tâm sâu s c, nh ng l ắ ư ạ ấ ố ườ ọ ồ ờ

quan khi n ng i ta r t tin vào nh ng gì mà tác gi ế ườ ữ ấ ả ệ đã trình bày và coi đó là hi n

th c c a cu c đ i, c a đ i th ộ ờ ủ ờ ự ủ ườ ủ ng xã h i ch không ph i h c u, “b a đ t” c a ả ư ấ ị ặ ứ ộ

tác gi , t o s đ ng c m sâu s c c a đ c gi . Sáng tác c a ông th hi n s ả ạ ự ồ ắ ủ ả ộ ả ể ệ ự ủ

cách tân v nhi u ph ề ề ươ ng di n: t ệ ừ ế ấ k t c u c t truy n, ph ố ệ ươ ự ng th c xây d ng ứ

nhân v t, không gian và th i gian ngh thu t đ n nghê thuât trân thuât, ngôn ng ậ ế ệ ậ ờ ữ ̣ ̣ ̀ ̣

và gi ng đi u ngh thu t. V i l i k t c u đa tuy n đ ớ ố ế ấ ế ệ ệ ậ ọ ượ ộ c xây d ng trong m t ự

b c c ch c ch n, rõ ràng g m hai ph n, hai giai đo n trong cu c đ i Julie ố ụ ắ ắ ầ ạ ồ ộ ờ

gi ng nh hai tri n núi “tri n c a tình yêu và tri n c a đ o đ c, g p nhau ủ ủ ứ ư ề ề ề ạ ặ ố ở

đ nh là lá th XVIII, Ph n 3, th c a Julie g i Saint-Preux trong đó quá kh ỉ ư ủ ử ư ầ ứ

đ c ph c h i l i theo h ng trình t ng lai” [38, 372]. V không ượ ụ ồ ạ ướ ng m t ch ộ ươ ươ ề

gian ngh thu t, t ệ ậ ừ ộ không gian r ng là không gian thiên nhiên, không gian cu c ộ

ng Paris cho đ n không gian h p trong căn phòng Julie hay s ng đ i th ố ờ ườ ở ẹ ở ế ở

căn nhà ván ch t ch i cũng đ u đ c Rousseau miêu t t m qua nh ng trang ề ậ ộ ượ ả ỉ ữ ỉ

th . V th i gian ngh thu t, Rousseau ch y u th hi n m ng th i gian tâm ể ệ ề ờ ủ ế ư ệ ậ ả ờ

t ưở ng, th i gian nhu m màu tâm tr ng c a các nhân v t. Cũng gi ng nh các ủ ư ạ ậ ố ờ ố

nhà văn khác, khi xây d ng nhân v t, Rousseau cũng l y ngh thu t phân tích ự ệ ậ ấ ậ

tâm lý làm ph i nh ng có đi u Rousseau cách tân ươ ng th c th hi n con ng ể ệ ứ ườ ư ề

h n, đó là kh c ho tính cách nhân v t qua vi c đ cho nhân v t t ơ ệ ể ậ ự ắ ạ ậ ế nói lên ti ng

lòng c a mình, tác gi ủ ả ậ không liên quan đ n vi c nh n xét, đánh giá nhân v t. ế ệ ậ

Ph n v ngo i hình cũng do các nhân v t nhin nhân, đanh gia v i nhau, tác gi ́ ớ ề ạ ầ ậ ả ̀ ̣ ́

không tr c ti p miêu t ự ế ả ngo i hình nhân v t. Bên c nh ngh thu t phân tích tâm ạ ệ ạ ậ ậ

lý nhân v t, Rousseau còn s d ng ngôn ng và gi ng đi u nh nh ng ph ử ụ ữ ư ữ ệ ậ ọ ươ ng

th c h u hi u giúp nhà văn khám phá, phân tích, tìm hi u con ng i. Ngôn ng ứ ữ ệ ể ườ ữ

nhân v t giàu tình c m. Gi ng đi u mang tính đa thanh, v a tr n thu t v a miêu ậ ừ ừ ệ ả ậ ầ ọ

t , v a tr tình v a tri t lý. Đó là tri t lý v tình yêu, v con ng ả ừ ữ ừ ế ế ề ề ườ ộ ờ i và cu c đ i.

M i b c th nh nh ng đ i tho i ng m v i ng i nh n th . V i s cách tân ỗ ứ ư ư ữ ạ ầ ố ớ ườ ớ ự ư ậ

ư ớ nh v y, Rousseau đã góp ph n sáng t o ra m t lo i ti u thuy t b ng th m i, ạ ạ ể ế ằ ư ậ ầ ộ

đó là ti u thuy t b ng th đa thanh. ế ằ ư ể

5. Văn h c ngh thu t dù ệ ậ ọ ở ờ ạ ẹ th i đ i nào cũng có cái đ p “thu n tuý”. Cái đ p ẹ ầ

cũng mang theo d i nh ng l p ch , l p màu, c a văn h c ngh thu t bao gi ủ ệ ậ ọ ờ ướ ữ ớ ữ ớ

d t ướ i nh ng l p hoà âm... nh ng bi u hi n c a ý th c, t ữ ệ ủ ứ ư ưở ữ ể ớ ầ ng, nh ng yêu c u ữ

v văn hoá và m h c c a m t giai c p, m t t ng l p nh t đ nh ho c c a đông ề ỹ ọ ủ ặ ủ ộ ầ ấ ị ấ ộ ớ

ộ ể đ o qu n chúng trong m t th i kỳ nh t đ nh. Nghiên c u thi pháp c a m t ti u ấ ị ả ứ ủ ầ ộ ờ

ừ thuy t b ng th là công vi c kh i đ u dò tìm gi ng nh đi vào m t khu r ng ở ầ ế ằ ư ư ệ ố ộ

ng ch l r m ch a ai v ch đ ậ ư ạ ườ ỉ ố i, vì v y không tránh kh i thi u sót, kính mong ỏ ế ậ

đ c s góp ý, ch b o c a quý th y cô và các b n. ượ ự ỉ ả ủ ầ ạ

TÀI LI U THAM KH O Ả Ệ

1. L i Nguyên Ân (2003), 150 thu t ng văn h c ạ ọ , Nxb Đ i h c Qu c gia, Hà ạ ọ ữ ậ ố

N i.ộ

2. Lê Huy B c (1999), Phê bình lí lu n văn h c Anh M ắ ậ ọ ụ ỹ (T p 1), Nxb Giáo d c, ậ

Hà N i.ộ

3. Lê Huy B c (1998), Gi ng và gi ng đi u trong văn xuôi hi n đ i ắ ạ , T p chí Văn ạ ệ ệ ọ ọ

h c s 9, Trang 66 - 73. ọ ố

4. Lê Huy B c (2005), Di n m o văn xuôi hi n đ i ắ ạ , Nxb Giáo d c, Hà N i. ụ ệ ệ ạ ộ

5. M. Bakhtin (1986), Lí lu n và thi pháp ti u thuy t ậ ộ ế , Ph m Vĩnh C , Nxb H i ư ể ạ

nhà văn, Hà N i.ộ

6. M. Bakhtin (1993), Nh ng v n đ thi pháp Dostoievski , Tr n Đình S , Nxb ữ ề ấ ử ầ

Giáo d c, Hà N i. ụ ộ

7. Nguy n Đăng Đi p (1996), M. Bakhtin và lí thuy t v gi ng đi u đa thanh ễ ệ ế ề ọ ệ

c ngoài s 1, Trang 212 - 216. trong ti u thuy t ể ế , T p chí Văn h c n ọ ướ ạ ố

8. Đ ng Anh Đào (2001), Đ i m i ngh thu t ti u thuy t ph ng Tây hi n đ i ặ ậ ể ệ ế ổ ớ ươ ạ , ệ

Nxb Đ i h c qu c gia, Hà N i. ố ạ ọ ộ

9. Đ ng Anh Đào (1994), Tính ch t hi n đ i c a ti u thuy t ặ ạ ủ ọ ế , T p chí Văn h c ể ệ ạ ấ

s 2, Trang 17 - 19. ố

10. Đ ng Anh Đào (2001), ng Tây , Nxb Giáo D c Hà N i. ặ Văn h c ph ọ ươ ụ ộ

11. Hà Minh Đ c (1975), ứ C s lí lu n văn h c ậ ơ ở ọ (T p 2), Nxb Đ i h c và trung ạ ọ ậ

h c chuyên nghi p. ọ ệ

12. Nguy n Văn H nh (1999), Lí lu n văn h c - V n đ và suy nghĩ , Nxb Giáo ễ ạ ề ấ ậ ọ

d c, Hà N i. ụ ộ

Thi pháp ti u thuy t Lev Tolstoi , Nxb Giáo d c, Hà 13. Nguy n H i Hà (2006), ả ễ ế ể ụ

N i.ộ

14. Nguy n Th Bích H i (2005), Chuyên đ : ả ề M t s v n đ thi pháp th ộ ố ấ ề ễ ị ơ

Đ ng và ti u thuy t Minh - Thanh ườ ể ế , Đ i h c s ph m Hu . ế ạ ọ ư ạ

15. Đ Đ c Hi u (2000), Thi pháp hi n đ i ỗ ứ ể ạ , Nxb H i nhà văn, Hà N i. ệ ộ ộ

16. Đ Đ c Hi u (2004), T đi n văn h c i. ỗ ứ ể ừ ể ọ , Nxb Th gi ế ớ

17. Đ Đ c Hi u (1963), L ch s Văn h c ph ng Tây ỗ ứ ể ử ọ ị ươ ụ (T p 1), Nxb Giáo d c, ậ

Hà N i.ộ

18. Đào Huy Hi p (1998), Nh ng y u t th i gian qua Rousseau, Flaubert, M. ệ ế ố ờ ữ

Proust, T p chí Văn h c s 10, Trang 73 - 78. ọ ố ạ

19. KhrapChenko (2002), Nh ng v n đ lí lu n và ph ữ ề ấ ậ ươ ứ ng pháp lu n nghiên c u ậ

văn h cọ , Tr n Đình S , Nxb Đ i h c qu c gia Hà N i. ạ ọ ử ầ ố ộ

20. D. X. Likhach p (1989), ố Th i gian ngh thu t c a tác ph m văn h c, ậ ủ ọ T pạ ệ ẩ ờ

chí văn h c s 3, Trang 60. ọ ố

21. Vĩnh L c và ... (2000), T đi n Ti ng Vi t ộ ừ ể ế ệ , Nxb Thanh niên, Hà N i.ộ

22. Ph ng L u (2001), Lí lu n, phê bình văn h c ph ng Tây th k XX , Nxb ươ ự ậ ọ ươ ế ỷ

Văn h c, Hà N i. ộ ọ

Ngh thu t ti u thuy t Vũ Tr ng Ph ng 23. Đinh L u (2004), ự ậ ể ụ , Nxb Giáo d c, Hà ụ ệ ế ọ

N i.ộ

24. Cao Kim Lan (2005), M y v n đ thi pháp c t truy n ấ ấ ọ ệ , Nghiên c u văn h c ứ ề ố

s 6, Trang 68 - 84. ố

25. H ng Minh (1981), ướ Julie hay nàng Héloise m i ớ (T p 1), Nxb Văn h c, Hà ậ ọ

N i.ộ

26. H ng Minh (1981), ướ Julie hay nàng Héloise m i ớ (T p 2), Nxb Văn h c, Hà ậ ọ

N i.ộ

T đi n tác ph m văn h c n c ngoài 27. H u Ng c (1990), ọ ữ ừ ể ọ ướ ẩ , Nxb Đà N ng.ẵ

28. Ph m Phú Phong (1997), Thi pháp và thi pháp truy n ng n ạ ắ , Nxb Thu n Hoá, ệ ậ

Hu .ế

29. Hoàng Phê (2005), T đi n Ti ng Vi t ừ ể ế ệ , Nxb Đà N ng - Trung tâm t ẵ ừ ể đi n

h c, Hà N i - Đà N ng. ộ ọ ẵ

30. G.N. Pospelov (1985), D n lu n nghiên c u Văn h c ẫ ọ (T1), Nxb Giáo d c, Hà ứ ụ ậ

N i.ộ

31. Tr n Đình S (2002), Lí lu n và phê bình văn h c ử ầ ọ , Nxb Giáo d c, Hà N i. ụ ậ ộ

32. Tr n Đình S (2003), Giáo trình D n lu n thi pháp h c ử ầ ọ , Hu .ế ậ ẫ

33. Tr n Đình S và... (1999), ử ầ T đi n thu t ng văn h c ậ ừ ể ố ọ , NXb Đ i h c qu c ạ ọ ữ

gia, Hà N i.ộ

34. Ph m Văn S (1986), V t ng Tây , Nxb ạ ỹ t ề ư ưở ng và văn h c hi n đ i ph ọ ệ ạ ươ

Đ i h c và trung h c chuyên nghi p. ọ ạ ọ ệ

35. Phùng Văn T u (2002), Ti u thuy t Pháp hi n đ i ử ạ - Nh ng tìm tòi đ i m i ớ , ữ ế ệ ể ổ

Nxb Khoa h c xã h i. ọ ộ

36. Phùng Văn T u (1991), L ch s văn h c Pháp ử ử ọ ị ạ (T p 3), Nhà xu t b n Ngo i ấ ả ậ

văn, Hà N i.ộ

37. Phùng Văn T u (1978), ử J.J. Rousseau, Nxb Văn hoá, Hà N i.ộ

38. Phùng Văn T u (1984), ng Tây th k XVIII , Nxb Đ i h c và ử Văn h c ph ọ ươ ế ỷ ạ ọ

trung h c chuyên nghi p. ệ ọ

39. Phùng Văn T u (2004), Giáo trình t ng Tây , ử ư ệ li u tham kh o văn h c ph ả ọ ươ

Nxb Đà N ng.ẵ

Đ c tr ng ngôn ng ngh thu t th hi n trong văn xuôi , 40. Đào Th n (1994), ả ể ệ ữ ư ệ ặ ậ

T p chí Văn h c s 2 , Trang 13 - 16. ọ ố ạ

41. Phong Tuy t (1994), ế V n đ văn b n ngh thu t và ti u thuy t tình Julie ậ ề ế ể ệ ấ ả

c a J.J. Rousseau ủ , T p chí Văn h c s 6, Trang 41 - 43. ọ ố ạ

42. Phong Tuy t (1994), Quan đi m th m mĩ c a J.J. Rousseau v tình yêu - ế ủ ề ể ẩ

h nh phúc gia đình trong Julie hay nàng Héloise m i ạ ố ớ , T p chí Văn h c s 4, ạ ọ

Trang 43 - 45.

43. Hoàng Trinh (1971), Ph i ươ ng Tây văn h c và con ng ọ ườ , Nxb Khoa h c xã ọ

h i.ộ

44. Web: http://songhuong.fru.fr/me_chou/baivietvadang/thutu.pdf