BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI
Đặng Ngọc Tuấn
ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP MÔN TIN HỌC
CỦA HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC
Ngành: Lý luận và Phương pháp dạy học
Mã số: 9140110
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ
LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC
Hà Nội - 2023
Công trình được hoàn thành tại:
Đại học Bách khoa Hà Nội
Người hướng dẫn khoa học:
PGS.TS. Ngô Tứ Thành
TS. Nguyễn Tương Tri
Phản biện 1:
Phản biện 2:
Phản biện 3:
Luận án được bảo vệ trước Hội đồng đánh giá luận án tiến sĩ cấp
Đại học Bách khoa Hà Nội họp tại Đại học Bách khoa Hà Nội
Vào hồi …….. giờ, ngày ….. tháng ….. năm ………
Có thể tìm hiểu luận án tại thư viện:
1. Thư viện Tạ Quang Bửu - Đại học Bách khoa Hà Nội
2. Thư viện Quốc gia Việt Nam
1
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
1.1. Quan điểm chỉ đạo của Chính phủ, Bộ Giáo dục và Đào tạo về đổi
mới đánh giá
Quan điểm chỉ đạo đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục phổ thông
là chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát
triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học. Đổi mới phương pháp dạy
học cần gắn liền với đổi mới về đánh giá quá trình dạy học cũng như đổi
mới việc kiểm tra và đánh giá thành tích học tập của HS. Đánh giá KQHT
là quá trình thu thập thông tin, phân tích và xử lý thông tin, giải thích thực
trạng việc đạt mục tiêu giáo dục, tìm hiểu nguyên nhân, ra những quyết
định sư phạm giúp HS học tập ngày càng tiến bộ.
Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số
29-NQ/TW ngày 14/11/2013 đã nêu: “Đổi mới hình thức, phương pháp thi,
kiểm tra và đánh giá kết quả giáo dục theo hướng đánh giá năng lực người
học; kết hợp đánh giá cả quá trình với đánh giá cuối học kỳ, cuối năm học
theo mô hình của các nước có nền giáo dục phát triển”. Vậy, thế nào là
đánh giá theo hướng tiếp cận năng lực HS? Công tác khảo thí và kiểm định
chất lượng giáo dục cần có những đổi mới như thế nào để đạt được mục
tiêu đổi mới căn bản theo hướng đó?
Quan điểm chỉ đạo đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục phổ thông
là chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát
triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học. Đổi mới phương pháp dạy
học cần gắn liền với đổi mới về đánh giá quá trình dạy học cũng như đổi
mới việc kiểm tra và đánh giá thành tích học tập của HS. Đánh giá KQHT
là quá trình thu thập thông tin, phân tích và xử lý thông tin, giải thích thực
trạng việc đạt mục tiêu giáo dục, tìm hiểu nguyên nhân, ra những quyết
định sư phạm giúp HS học tập ngày càng tiến bộ.
Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết 29-
NQ/TW đã nêu: “Đổi mới hình thức, phương pháp thi, kiểm tra và đánh giá
kết quả giáo dục theo hướng đánh giá năng lực người học; kết hợp đánh giá
cả quá trình với đánh giá cuối học kỳ, cuối năm học theo mô hình của các
nước có nền giáo dục phát triển”. Vậy, thế nào là đánh giá theo hướng tiếp
cận năng lực HS? Công tác khảo thí và kiểm định chất lượng giáo dục cần
có những đổi mới như thế nào để đạt được mục tiêu đổi mới căn bản theo
hướng đó?
Thực hiện Nghị quyết số 88/2014/QH13 ngày 28/11/2014 của
Quốc Hội, Quyết định số 404/QĐ-TTg ngày 27/3/2015 của Thủ tướng
Chính phủ về đổi mới chương trình sách giáo khoa giáo dục phổ thông,
2
ngày 26/12/2018 Bộ Giáo dục và Đào tạo đã có Thông tư Ban hành
Chương trình giáo dục phổ thông; theo đó, chương trình Tin học 10 được
bắt đầu triển khai từ năm học 2022-2023 cùng với các môn học khác. Cũng
như các môn Toán, Lý, Hóa, Sinh, Công nghệ…. môn Tin học là môn học
bắt buộc cho học sinh ở các trường Phổ Thông. Tin học (Informatics) là
ngành khoa học nghiên cứu các phương pháp, công nghệ, kỹ thuật lưu trữ
và xử lý thông tin tự động. Công cụ chủ yếu của Tin học là máy tính điện
tử và các thiết bị truyền tin.
1.2. Lợi ích của việc đánh giá kết quả học tập theo tiếp cận năng lực
Giáo dục dựa vào năng lực (hay giáo dục theo tiếp cận năng lực
như cách gọi của luận án) đã có một lịch sử phát triển 100 năm, khởi nguồn
tại Hoa Kỳ, trong nửa đầu thể kỷ 20 bắt đầu từ cách chia nhỏ một nhiệm vụ
lớn thành các công việc nhỏ tại nơi làm việc [1]. Việc chia nhỏ một nhiệm
vụ lớn thành các công việc nhỏ, sau đó lập trình tự và sắp xếp hợp lí sẽ giúp
cho người hành nghề dễ dàng đạt được sự thành thạo. Từ cuối những năm
1960, người ta chứng kiến sự chuyển đổi mạnh mẽ chương trình giáo dục
theo hướng tiếp cận năng lực tại Hoa Kỳ và sau đó lan tỏa ra toàn thế giới
để đảm bảo sự thành công của mỗi đứa trẻ và tạo niềm tin rằng tất cả học
sinh đều có thể học với sự hỗ trợ phù hợp hướng đến sự thành thạo [2].
Các chương trình giáo dục dựa vào năng lực được thiết kế để đảm
bảo rằng tất cả người học được chuẩn bị với kiến thức, kĩ năng và khả năng
để trở thành những người học thành công suốt đời [3]. Nó đặt kỳ vọng
mong muốn rằng những người học của họ được trang bị năng lực để đáp
ứng tốt nhất trong một thế giới thay đổi nhanh chóng. Giáo dục dựa vào
năng lực hay giáo dục dựa vào kết quả hay giáo dục dựa trên thành thạo
hoặc giáo dục dựa trên thành tích, bắt đầu bằng việc định nghĩa rõ ràng về
điểm cuối của mong muốn của giáo dục, bao gồm mục tiêu dạy học, tuyên
bố kết quả, khung năng lực, phân tích công việc, danh sách các kĩ năng về
khả năng được tuyển dụng, bảng kiểm hiệu suất thực hiện [1].Việc đánh giá
là dựa trên các tiêu chí và chỉ số đại diện cho các hành vi điểm cuối được
mong muốn ở người học.
Đánh giá kết quả học tập của HS theo tiếp cận năng lực là rất cần
thiết vì nó giúp đánh giá chính xác khả năng và thành tựu của mỗi HS.
Thay vì chỉ tập trung vào kết quả cuối kỳ hay điểm số, tiếp cận năng lực
giúp đánh giá khả năng của HS trong một lĩnh vực cụ thể. Ngoài ra, việc
đánh giá theo tiếp cận năng lực cũng giúp học sinh có thể nhận ra được
điểm mạnh và yếu của mình trong một lĩnh vực cụ thể, từ đó có thể tập
trung vào phát triển và cải thiện kỹ năng của mình. Điều này cũng giúp
3
tăng động lực học tập của học sinh và giúp họ phát triển thành công hơn
trong tương lai.
1.3. Thực tiễn về đánh giá kết quả học tập của học sinh hiện nay
Trước năm 2018, tin học phổ thông là môn tự chọn. Từ năm 2018,
tin học là môn bắt buộc đối với cấp tiểu học và THCS, có vị trí bình đẳng
với các môn khác như Vật lý, Hóa học, Sinh học, Lịch sử, Địa lý... và có
những đặc thù riêng hoàn toàn khác biệt với các môn học khác.
Sự khác biệt của môn Tin học trong chương trình GDPT 2018 so
với 2006 ở ở cách đặt vấn đề và phương pháp thiết kế chương trình tiếp thu
những thay đổi mới nhất của môn tin học trên thế giới, có 3 sự khác biệt
chính được cho trong bảng 1.1 dưới đây:
Các yếu tố khác biệt
Chương trình môn
tin học 2006
Chương trình môn
tin học 2018
Chương trình dựa
trên năng lực
Được thiết kế dựa
trên nội dung thông
qua cacsc mạch
kiến thức
Chương trình được
thiết kế thành 5
năng lực đặc thù
Nla; NLb, NLc,
NLd, Nle.
Phân biệt 3
định hướng chính:
CS (Khoa học máy
tính); ICT (Ứng
dụng CNTT&TT)
;DL (Học vấn số hóa
phổ thông)
Không có sự phân
biệt nội dung theo 3
định hướng
Có sự phân biệt 3
mạch kiến thức hòa
quyện
Các mạch kiến thức
xuyên suốt
Được thiết kế theo
các mạch kiến thức
rời rạc
Được thiết kế theo
các mạch kiến thức
xuyên suốt từ lớp 3
đến 12
Như vậy, chương trình việc thiết kế chương trình môn tin học năm
2018 dựa trên các yêu cần năng lực. Nói cách khác, chương trình thiết kế
không bắt đầu từ nội dung cần học, cần dạy mà bắt đầu từ yêu cầu năng lực
đầu ra cảu HS ở các cấp. Dựa trên năng lực đầu ra để người thiết kế chương
trình sẽ đưa ra các nội dung, mạch kiến thức cần học để đạt được các năng
lực đó.
Đã có nhiều công trình nghiên cứu của các tác giả Việt Nam và
nước ngoài về đánh giá KQHT và giáo dục HS, SV. Tuy nhiên, như phân
tích ở trên, do cấu trúc chương trình của môn Tin học khác về bản chất với