Đấu tranh giai cấp trong xã hội hiện đại
2
Từ khi phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa xuất hiện trên vũ đài lịch sử, việc
xã hội nắm lấy quyền sở hữu toàn bộ tư liệu sản xuất đã luôn luôn là một lý tưởng
tương lai mà nhiều cá nhân cũng như nhiều môn phái trọn vẹn đã từng phảng phất
nhìn thấy ít nhiều lờ mờ ở trước mắt. Nhưng việc chiếm hữu đó chỉ có thể trở
thành một khả năng, trở thành một tất yếu lịch sử, một khi mà các điều kiện vật
chất để thực hiện việc đó đã có sẵn rồi. Cũng như mọi sự tiến bộ khác của xã hội,
việc đó mà có thể thực hiện được, thì không phải là do ở chỗ người ta đã hiểu rằng
sự tồn tại của giai cấp là trái với chính nghĩa, trái với bình đẳng,… không phải là
do ở chỗ chỉ đơn thuần có ý muốn tiêu diệt các giai cấp ấy, mà là do những điều
kiện kinh tế mới nhất định. Tình trạng xã hội phân chia thành một giai cấp bóc lột
và một giai cấp bị bóc lột, thành một giai cấp thống trị và một giai cấp bị áp bức là
một hậu quả tất nhiên của tình trạng phát triển thấp kém của nền sản xuất trước
kia. Chừng nào tổng số sản phẩm do lao động của xã hội làm ra chỉ mới cung cấp
được một số gọi là vượt chút ít cái số thật cần thiết để vừa đủ để đảm bảo sự sinh
sống của mọi người mà thôi, chừng nào mà lao động vẫn choán hết hay hầu hết
thời giờ của đại đa số thành viên trong xã hội, thì tất nhiên xã hội đó phải chia
thành gia cấp là điều tất yếu xẩy ra. Khi giai cấp thống trị này, hay một giai cấp
thồng trị khác trở thành một sự lỗi thời, một trạng thái cổ hủ thì cần phải có một
giai cấp mới tiến bộ hơn, phát triển hơn phù hợp với quan hệ sản xuất mới và diễn
ra cuộc đấu tranh giữa những giai cấp này, giai cấp tiến bộ tất yếu sẽ giành thắng
lợi và cứ như thế thúc đẩy xã hội phát triển đi lên.
C.Mác và Ph.Ăngghen chứng minh rằng xã hội loài người là hành động lịch sử
đầu tiên của con người. Tác động biện chứng giữa cải tiến sản xuất với nhu cầu
không ngừng tăng lên là động lực phát triển cơ bản, thường xuyên của tất cả xã
hội. Sản xuất vật chất bao giờ cũng phát triển trong một quan hệ sản xuất nhất
định. Khi quan hệ sản xuất không còn phù hợp với lực lượng sản xuất, thì nó trở
thành xiềng xích của lực lượng sản xuất, dẫn đến những cuộc khủng hoảng phá
hoại lực lượng sản xuất,. Trong các xã hội có đối kháng giai cấp, những quan hệ
sản xuất lỗi thời không tự động nhường chỗ cho quan hệ sản xuất mới. Chúng
được giai cấp thống trị bảo vệ bằng tất cả sức mạnh chính trị, kinh tế và tư tưởng,
đặc biệt là bằng bạo lực có tổ chức. Muốn thay đổi quan hệ sản xuất để giải phóng
sức sản xuất phải gạt bỏ lực cản lớn lao ấy. Điều đó chỉ có thể thực hiện được qua
đấu tranh giai cấp và cách mạng xãhội. Xuất phát từ quan điểm xem sự vận động
nội tại của phương thức sản xuất quyết định sự phát triển của toàn bộ lịch sử xã
hội, C.Mác và Ph Ăngghen đã xem đấu tranh giai cấp mà đỉnh cao là thời kỳ cách
mạng, như đòn bẩy để thay đổi hình thái kinh tế - xã hội do đó "đấu tranh giai cấp
là động lực trực tiếp của lịch sử các xã hội có giai cấp.
Trong xã hội có áp bức giai cấp, đấu tranh giai cấp chăng những cải tạo xã hội mà
còn có tác dụng cải tạo bản thân các giai cấp cách mạng và quần chúng lao động.
Chỉ qua đấu tranh cho tự do, không cam chịu số phận nô lệ, các giai cấp bị áp bức
mới gột sửa được tinh thần nô lê và những tập quán xấu do chế độ người áp bức
người sản sinh ra.
Lịch sử nhân loại đã chứng minh vai trò to lớn của đấu tranh giai cấp chống áp
bức bóc lột. Thời cổ đại nếu không có các cuộc đấu tranh ngày càng mạnh mẽ của
hàng chục vạn nô lệ và tầng lớp bình dân chống giai cấp chủ nô thì chế độ nô lệ dù
đã thối nát cũng không thể sụp đổ. Cuối xã hội phong kiến các phong trào đấu
tranh của nông dân, thợ thủ công, thương nhân, trí thức… do giai cấp tư sản lãnh
đạo đã dẫn đến các cuộc cách mạng tư sản trong các thế kỷ XVI, XVII, XVIII làm
sụp đổ chế độ phong kiến, đưa xã hội chuyển sang thời đại tư sản.
Cuộc đấu tranh giai cấp do giai cấp công nhân tiến hành là cuộc đấu tranh giai cấp
cuối cùng trong lịch sử loài người. Nó là pưhơng tiện tất yếu để giải phóng chia
giai cấp do giai cấp công nhân tiến hành là cuộc đấu tranh giai cấp cuối cùng trong
lịch sử loài người. Nó là phương tiện tất yếu để giải phóng toàn xã hội khỏi ách áp
bức, bóc lột, khỏi sử phân chia giai cấp và đấu tranh giai cấp. Vì vậy đây là một
quá trình đấu tranh rất lâu dài và vô cùng phức tạp. Cuộc đấu tranh giai cấp phát
triển tất yếu dẫn đến cách mạng vô sản. Cuộc cách mạng này thắng lợi trước hết ở
những khâu yếu nhất của chủ nghĩa tư bản, nơi giai cấp công nhân và các lực
lượng cách mạng có nhữgn điều kiện khách quan và chủ quan để giành chính
quyền.
Sau khi giai cấp công nhân dân lao động giành được chính quyền, đấu tranh giai
cấp chưa biến mất mà tiếp tục diễn ra gay go phức tạp trong điều kiện mới.
Trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội mục tiêu đấu tranh trực tiếp của gai cấp
công nhân đã thay đổi: từ mục tiêu giành chính quyền chuyển sang mục tiêu cơ
bản và chủ yếu là củng cố chính quyền của nhân dân lao động xây dựng thành
công chủ nghĩa xã hội, trọng tâm là xây dựng kinh tế. Giai cấp tư sản đa bị lật đổ,
tiến hành cuộc đấu tranh chống cách mạng xã hội chủ nghĩa nhằm phục hồi chủ
nghĩa tư bản.
Điều kiện đấu tranh thay đổi, mục tiêu trực tiếp của các giai cấp thay đổi thì hình
thức đấu tranh giai cấp cũng thay đổi. Lênin đã nói: "Trong điều kiện chuyên
chính vô sản, những hình thức đấu tranh giai cấp của giai cấp vô sản không thể
giống như trước:1
Cuộc đấu tranh giai cấp trong thời kỳ quá độ từ chủ nghĩa tư bant lên chủ nghĩa xã
hội diên xra trên tất cả các lĩnh vực: chính trị, kinh tế, xã hội văn hoá, tư tưởng.
V.I.Lênin cho rằng chủ nghĩa xã hội chỉ giành được thắng lợi triệt để khai giai cấp
công nhân lãnh đạo đông đảo quần chúng nhân dân xây dựng thành công phương
thức sản xuất mới, bảo đảm chủ nghĩa xã hội tạo ra được năng suất lao động cao
hơn chủ nghĩa tư bản. Mục tiêu này chưa được thực hiện thì khả năng phục hồi
chủ nghĩa tư bản vẫn còn rất lớn. Các thế lực tư bản quốc tế ra sức ngăn cản giai
cấp công nhân đã nắm chính quyền xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội bằng
nhiều phương tiện và thủ đoạn từ bao vây, cấm vận, can thiệp quân sự đến "diễn
biến hoà bình". Để xây dựng chủ nghĩa xã hội, giai cấp công nhân và nhân dân lao
động phải làm thất bại các thủ đoạn nói trên.
Trong điều kiện đã nắm được chính quyền, giai cấp công nhân phải sử dụng tổng
hợp, linh hoạt các hình thức đấu tranh mới, trong đó có đấu tranh bằng bạo lực và
bằng hoà bình, bằng giáo dục thuyết phục và bằng hành chính, pháp chế, bằng
chính trị, quân sự và bằng kinh tế, bằng cải tạo các quan hệ cũ đã lỗi thời và xây
dựng các quan hệ mới đúng quy luật; bằng liên minh giữa giai cấp công nhân với
các giai cấp, tầng lớp lao động và các tầng lớp trung gian khác; bằng “sử dụng”
giai cấp tư sản để xây dựng chủ nghĩa xã hội, v.v... Cuộc đấu tranh vì chủ nghĩa xã
hội lâu dài, gay go phức tạp như thế nào tuỳ theho điều kiện lịch sử cụ thể. ở Liên
Xô cũ và các nước xã hội chủ nghĩa Đông Âu cũ, các lực lượng chống chủ nghĩa
xã hội đã lợi dụng tình hình khủng hoảng của chủ nghĩa xã hội, nhất là lợi dụng
những sai lầm nghiêm trọng của các đảng cộng sản cầm quyền để đảo ngược tình
thế, lập lại trật tự tư sản. Hai loại sai lầm nghiêm trọng dễ mắc phải là: .
a. Chủ quan duy ý chí, coi nhẹ quy luật kinh tế khách quan, trong khi đó lại tuyệt
đối hoá đấu tranh giai cấ, nhất là tuyệt đối hoá một trong những hình thức của đấu
tranh giai cấp;