Nh­ vËy theo PH. Anghen nh÷ng n­íc l¹c hËu, c¸c n­íc tiÒn t­ b¶n chñ nghÜa

chø kh«ng riªng g× n­íc Nga, ®Òu cã thÓ ®i lªn chñ nghÜa x· héÞ b»ng nh÷ng con

®­êng ph¸t triÓn bá qua nh÷ng ®iÒu kiÖn trªn kiªn quyÕt nhÊt ®Þnh. Trong ®ã cã ®iÒu

kiÖn lµ c¸ch m¹ng v« s¶n ®· thµnh c«ng ë T©y ¢u. §iÒu kiÖn thø 2: C¸c n­íc trªn t­

b¶n chñ nghÜa nh©n d©n lao ®éng d­íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng céng s¶n ®· lµm theo

c¸ch m¹ng giµnh ®­îc chÝnh quyÒn tõ tay giai cÊp thèng trÞ.

§iÒu kiÖn thø ba: C¸c n­íc ®ã ph¶i ®­îc sù gió ®ì cña c¸c n­íc Ph­¬ng

T©y ®· hoµn thµnh c¸ch m¹ng v« s¶n.

Trong c¸c ®iÒu kiÖn nªu trªn th× ®iÒu kiÖn ®Çu lµ quan träng nhÊt.

b. Quan ®iÓm cña V.I. Lª-nin vÒ ph¸t triÓn bá qua. Theo Lª-nin cã 2 h×nh

thøc qu¸ ®é; qu¸ ®é trùc tiÕp vµ qu¸ ®é gi¸n tiÕp. Lª-nin cho r»ng nh÷ng

n­íc mµ chñ nghÜa t­ b¶n ®· ph¸t triÓn th× cã thÓ ®i lªn chñ nghÜa x· héi.

B»ng qu¸ ®é trùc tiÕp .

Ng­îc l¹i, nh÷ng n­íc l¹c hËu cã thÓ ®i lªn chñ nghÜa x· héi b»ng qu¸ ®é gi¸n tiÕp .

Thùc chÊt cña h×nh thøc qu¸ ®é gi¸n tiÕp nµy lµ quan ®iÓm cña LªNin vÒ

c¸ch ®i lªn chñ nghÜa x· héi cña c¸c n­íc tiÕn t­ b¶n chñ nghÜa . NÕu ë giai ®o¹n

«ng quan niÖm chuyÓn lªn chñ nghÜa x· héi lµ trùc tiÕp, vµ tÊt nhiªn lµ nhanh

chãng, th× thùc hiÖn qua nhiÒu kho¶n trung gian ,qua b­íc chuyÓn gi¸n tiÕp vµ

®­¬ng nhiªn lµ rÊt phøc t¹p vµ l©u dµi. «ng còng nªu lªn nh÷ng ®iÒu kiÖn vµ

nh÷ng n­íc l¹c hËu vÒ kinh tÕ cßn tån t¹i c¸c quan hÖ tiÒn t­ b¶n chñ nghÜa qu¸

21

®é ®i lªn chñ nghÜa x· héi:

Ph­¬ng thøc s¶n xuÊt cña x· héi ®· lçi thêi vÒ mÆt lÞch sö, ®éi tiªn phong

chÝnh trÞ cña giai cÊp c«ng nh©n cã ®ñ quyÕt t©m cïng toµn d©n giµnh chÝnh quyÒn.

- Cã sù gióp ®ì cña giai cÊp c«ng nh©n ®· giµnh ®­îc chÝnh quyÒn ë n­íc

22

t­ b¶n ph¸t triÓn h¬n.

Ch­¬ng III: VËn dông lý luËn h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi

vµo ®iÒu kiÖn viÖt nam hiÖn nay.

3.1. TÝnh tÊt yÕu cña con ®­êng ®Þnh h­íng XHCN.

N­íc ta lµ n­íc l¹c hËu vÒ kinh tÕ l¹i bÞ ®Õ quèc thùc d©n thèng trÞ mét thêi

gian dµi c¬ së vËt chÊt kü thuËt cßn nghÌo vµ l¹c hËu .

§¶ng ta kh¼ng ®Þnh sau khi ViÖt Nam tiÕn hµnh c«ng cuéc c¸ch mµng x·

héi chñ nghÜa , x©y dùng chñ nghÜa x· héi tõ mét n­íc tiÕn tõ b¶n chñ nghÜa bá

qua chñ nghÜa t­ b¶n sù lùa chän trªn 2 c¨n cø sau ®©y.

Mét lµ, chØ cã CNXH míi gi¶i phãng ®­îc nh©n d©n lao ®éng tho¸t khái ¸p

bøc, bãc lét bÊt c«ng ®em l¹i cuéc sèng Êm lo h¹nh phóc cho nh©n d©n

Hai lµ, th¾ng lîi cña cuéc c¸ch m¹ng th¾ng lîi Nga n¨m 1971 ®· më ra mét

thêi ®¹i míi, t¹o kh¶ n¨ng thùc hiÖn cho c¸c d©n téc l¹c hËu tiÕn lªn con ®­êng

CNXH.

Sù lùa chän Êy kh«ng m©u thuÉn víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn lÞch sö tî nhiªn

cña XHCN, kh«ng m©u thuÉn víi h×nh th¸i kinh tÕ x· héi cñ chñ nghÜa M¸c Lª-

nin. Trong ®iÒu kiÖn cô thÓ sù lùa chän Êy chÝnh lµ sù lùa chän con ®­êng rót

23

ng¾n bá qua chÕ ®é TBCN.

Con ®­êng CNXH cho phÐp chóng ta cã thÓ ph¸t triÓn nhanh lùc l­îng s¶n

xuÊt theo h­íng ngµy cµng hiÖn ®¹i, gi¶i quyÕt cã hiÖu qu¶ c¸c vÊn ®Ò x· héi

ph¸t triÓn x· héi theo chiÒu h­íng tiÕn bé võa cã thÓ tr¸nh cho x· héi vµ nh©n

d©n lao ®éng ph¶i tr¶ gi¸ cho c¸c vÊn ®Ò cña x· héi t­ b¶n mµ tr­íc hÕt lµ chÕ ®é

ng­êi bãc lét ng­êi, lµ quan hÖ bÊt b×nh ®¼ng ng­êi víi ng­êi.

3.2. Thùc tiÔn vÒ c¸ch m¹ng viÖt nam.

Sau khi thèng nhÊt ®Êt n­íc, c¶ n­íc ®· qu¸ ®é ®i lªn CNXH, ®¶ng ta lu«n

vËn dông lý luËn cña chñ nghÜa M.Lªnin trong ®ã cã lý luËn h×nh th¸i kinh tÕ x·

héi vµo viÖc ®Ò ra c¸c chñ tr­¬ng ph¸t triÓn ®Êt n­íc, tuy nhiªn do chñ quan duy

ý trÝ cßn cã quan niÖm Éu trÝ vÒ CNXH vµ lo l¾ng cã ngay CNXH lªn chóng ta

m¾c ph¶i mét sè quyÕt ®iÓm nghiªm träng c¶ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn.

Mét lµ, tõ chç kh¼ng ®Þnh viÖt nam qu¸ ®é th¼ng lªn CNXH bá qua giai

®o¹n ph¸t triÓn TBCN, chóng ta ®· cã mét nhËn thøc hÕt sai lµm lµ bá qua tÊt c¸c

nh÷ng g× thuéc vÒ CNTB, kh«ng tiÕp thu nh÷ng yÕu tè hîp lý, tÝch cùc cña nã

vµo sù ph¸t triÓn, v« h×nh chóng ta ®· tõ bá nh÷ng thµnh tùu cña nh©n lo¹i ®¹t

®­îc lµm cho chóng ta kh«ng tËn dông ®­îc c¸c kh©u trung gian c¸c b­íc qu¸

®é cÇn thiÕt ®Ó v÷ng ch¨c chÕ ®é x· héi víi trªn c¬ së tiÕp thu kÕ thõa cã chän

läc nh÷ng tinh hoa do nh©n lo¹i ®· t¹o ra.

Hai lµ, nhËn thøc nh©n gian vÒ CNXH trong qu¸ tr×nh x©y dùng CNXH, do

chóng ta nhËn thøc ch­a ®Çy ®ñ vµ hÕt s­c gian nan vÒ CNXH, vµ do t­ t­ëng

n«n nãng muèn cã ngay CNXH trong thêi gian g¾n cho lªn dÉn ®Õn th­c hiÖn

x©y dùng CNXH ch¼ng nh÷ng chóng ta kh«ng ®¹t ®­îc môc tiªu ®Ò ra mµ cßn

24

ph¸ ho¹i nghiªm träng s¶n xuÊt vµ lµm n¶y sinh nhiÒu tiªu cùc vÒ x· héi.

ë n­íc ta, bÖnh chñ quan duy ý trÝ ®· tõng thÓ hiÖn ë chç ®¸nh gi¸ t×nh

h×nh thiÕu kh¸ch quan, say s­a víi th¾ng lîi, kh«ng thÊy hÕt khã kh¨n, phøc t¹p,

v¹ch ra c¸c môc tiªu kh¸ cao, coi th­êng viÖc khuyÕn khÝch lîi Ých thùc chÊt,

c­êng ®iÖu ®éng lùc tinh thÇn, muèn bá qua giai ®oan tÊt yÕu ®Ó tiÕn nhanh,

kh«ng t«n träng c¸c quy luËt kh¸ch quan.

Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña XH XHCN còng nh­ chñ nghÜa x· héi, lµ

mét qu¸ tr×nh lÞch sö tù nhiªn, tu©n theo c¸c quy luét kh¸ch quan. V× vËy, lÕu

con ng­êi muèn thay ®æi x· héi theo ý muèn chñ quan hay muèn dïng mÖnh

lÖnh ®Ó xo¸ bá c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn tù nhiªn cña nã th× kh«ng tr¸nh khái “sù

trí trªu”.

§øng tr­íc thùc tÕ, khñng ho¶ng kinh tÕ x· héi n¶y sinh vµ ngµy trë nªn

trÇm träng, §¶ng céng s¶n ViÖt Nam ®Ò ra ®æi míi ®Êt n­íc ®¹i héi ®¹i biÓu

toµn quèc lÇn thø VI.

§Ó thùc hiÖn th¾nglîi c«ng cuéc CNXH ë n­íc ta, chóng ta ph¶i nç lùc h¬n

n÷a trong viÖc nhËn thøc vµ sö dông quy luËt kh¸ch quan cña sù ph¸t triÓn x·

25

héi, trong ®ã vÒ h×nh th¸i x· héi

phÇn III: KÕt luËn

Lý luËn h×nh thµnh kinh tÕ x· héi lµ mét trong nh÷ng thµnh tùu khoa häc

mµ C. M¸c ®· ®Ó l¹i cho nh©n lo¹i. ChÝnh nhê xuÊt ph¸t tõ con ng­êi hiÖn thùc -

con ng­êi ®ang sèng hiÖn thùc cña m×nh, C. M¸c ®· v¹ch ra s¶n xuÊt vËt chÊt lµ

c¬ së ®êi sèng x· héi. X· héi lµ mét hÖ thèng mµ trong ®ã quan hÖ s¶n xuÊt ph¶i

phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh cña lùc l­îng s¶n xuÊt. Sù vËn ®éng vµ

ph¸t triÓn cña X· héi lµ mét qu¸ tr×nh lÞch sö tù nhiªn. C¸c h×nh thµnh kinh tÕ x·

héi thay thÕ nhau tõ thÊp ®Õn cao th«ng qua c¸ch m¹ng x· héi. Sù vËn ®éng ph¸t

triÓn cña c¸c h×nh th¸i kinh tÕ x· héi. Sù vËn ®éng ph¸t triÓn cña c¸c h×nh th¸i

kinh tÕ x· héi võa bÞ chi phèi bëi c¸c quy luËt chung, võa bÞ t¸c ®éng bëi c¸c

®iÒu kiÖn lÞch sö cô thÓ cña tõng quèc gia, tõng d©n téc.

MÆc dï hiÖn nay, x· héi loµi ng­êi cã nh÷ng ®Æc ®iÓm kh¸c víi C.M¸c, Lý

luËn h×nh thµnh kinh tÕ x· héi vÉn gi÷ nguyªn gi¸ trÞ. Nã lµ ph­¬ng ph¸p luËn

thùc sù khoa häc ®Ó ph©n chia giai ®o¹n ph¸t triÓn, xem xÐt mçi quan hÖ lÉn

nhau gi­a c¸c mÆt trong ®êi sèng x· héi nh­ quy luËt vËn ®éng, ph¸t triÓn tõ

h×nh th¸i kinh tÕ x· héi. Lý luËn ®ã kh«ng tham väng gi¶i thÝch ®­îc tÊt c¶ c¸c

mÆt cña ®êi sèng x· héi lµ nã ®ßi hái b»ng c¸c ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn khoa häc

kh¸c. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña thùc tiÔn x· héi vµ khoa häc, loµi ng­êi ngµy

nay còng t×m ra nh÷ng ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn míi vÒ x· héi, nh­ng kh«ng ph¶i v×

thÕ mµ lý luËn h×nh thµnh kinh tÕ x· héi trë lªn lçi thêi.

Cïng víi viÖc kh¸i qu¸t lý luËn h×nh thµnh kinh tÕ x· héi, c¸c nhµ kinh ®iÓn

26

cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin ®· v¹ch ra c¸c quy luËt ph¸t sinh ph¸t triÓn vµ diÖt

vong cña nã. Tõ ®ã, c¸c ¤ng ®i ®Õn dù ®o¸n vÒ sù ra ®êi cña h×nh thµnh kinh tÕ

x· héi céng s¶n chñ nghÜa mµ giai ®o¹n thÊp lµ chñ nghÜa x· héi.

Lý luËn ®ã còng cung cÊp cho chóng ta mét ph­¬ng ph¸p luËn thùc sù khoa

häc ®Ó ph©n tÝch. Sù vËn ®éng ph¸t triÓn ®Çy ®ñ m©u thuÉn hiÖn nay cña nh©n lo¹i.

Nã cho thÊy: M¨c dï chñ nghÜa x· héi bÞ khñng ho¶ng dÉn ®Õn sù sôp ®æ cña Liªn

X« vµ §«ng ¢u, chñ nghÜa t­ b¶n vÉn tiÕp tôc ph¸t triÓn vµ ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh

tùu, nh÷ng tÊt yÕu cña chñ nghÜa t­ b¶n sÏ ®­îc thay thÕ b»ng h×nh th¸i kinh tÕ x·

héi cao h¬n theo dù ®o¸n cña c¸c nhµ kinh ®iÓn chñ nghÜa M¸c Lª-nin.

Lý luËn h×nh th¸i kinh tÕ x· héi còng lµ ph­¬ng ph¸p luËn khoa häc ®Ó ta

ph©n tÝch c«ng cuéc x©y dùng ®Êt n­íc hiÖn nay, luËn chøng ®­îc tÊt yÕu cña

®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam. Ph©n tÝch ®óng nguyªn nh©n cña t×nh

h×nh khñng ho¶ng kinh tÕ x· héi vµ chØ ra ®­îc: §æi míi theo ®Þnh h­íng cña x·

héi võa phï hîp víi xu h­íng ph¸t triÓn thêi ®¹i võa phï hîp víi ®iÒu kiÖn cô

thÓ cña ViÖt Nam.

Nh­ vËy cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng: Lý luËn h×nh th¸i kinh tÕ x· héi vÉn gi÷ nguyªn

gi¸ trÞ khoa häc vµ ®óng thêi ®¹i cña nã. Nã lµ ph­¬ng ph¸p luËn thùc sù khoa häc ®Ó

27

ph©n tÝch thêi ®¹i còng nh­ cña c«ng cuéc x©y dùng ®Êt n­íc hiÖn ®¹i ë ViÖt Nam.