UED Journal of Sciences, Humanities & Education – ISSN 1859 - 4603
TẠP CHÍ KHOA HỌC XÃ HỘI, NHÂN VĂN VÀ GIÁO DỤC
56 | Tạp chí Khoa học Xã hội, Nhân văn & Giáo dục, Tập 6, số 4 (2016),56-62
*
Liên hệ tác giả
Nguyễn Mạnh Hồng
Trường Đại học Sư phạm - Đại học Đà Nẵng
Email: nmhong@ued.udn.vn
Nhận bài:
15 – 10 – 2016
Chấp nhận đăng:
07 – 12 – 2016
http://jshe.ued.udn.vn/
DẠY HỌC LỊCH SỬ ĐỊA PHƯƠNG VÀ QUẦN ĐẢO HOÀNG SA
Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG
Nguyễn Mạnh Hồng
Tóm tắt: Lịch sử địa phương là một bộ phận cấu thành lịch sử dân tộc. Dạy học lịch sử địa phương
không chỉ giúp học sinh hiểu về mảnh đất và con người nơi mình sinh ra và lớn lên, mà còn nhận thức
sâu sắc thêm lịch sử dân tộc. Việc dạy học bộ môn này góp phần giáo dục tư tưởng chính trị, đạo đức
cho học sinh, hình thành năng lực và phẩm chất cho người học, giúp các em có ý thức phấn đấu, học
tập, tu dưỡng để xây dựng quê hương giàu đẹp. Dạy học lịch sử địa phương còn góp phần quan trọng
vào việc giáo dục những truyền thống tốt đẹp và lòng tự hào về quê hương mình, giáo dục tinh thần yêu
nước cũng như đạo lý “uống nước nhớ nguồn” cho học sinh. Bài viết dưới đây trình bày về nội dung và
hình thức dạy học lịch sử thành phố Đà Nẵng và quần đảo Hoàng Sa cho học sinh Trung học phổ thông
trên địa bàn Đà Nẵng.
Từ khóa: dạy học; lịch sử địa phương Đà Nẵng; hình thức; nội dung; phương pháp.
1. Đặt vấn đề
Trong những năm gần đây, mặc dù còn nhiều khó
khăn nhưng Sở Giáo dục và Đào tạo thành phố Đà Nẵng
đã chỉ đạo các trường Trung học phổ thông triển khai
thực hiện tương đối tốt việc dạy học lịch sử địa phương.
Thông qua môn học này, các em sẽ hiểu sâu sắc hơn về
nơi “chôn nhau cắt rốn” của mình cũng như tiến trình
phát triển của lịch sử Đà Nẵng qua các thời kỳ. Tuy
nhiên, vì nhiều lý do khác nhau, học sinh vẫn chưa thực
sự hứng thú với các tiết học lịch sử địa phương, nhiều
học sinh không nắm được những kiến thức lịch sử cơ
bản về thành phố mình đang sống. Để góp phần nâng
cao chất lượng dạy học lịch sử địa phương, bài viết góp
thêm một số ý kiến về nội dung, hình thức dạy học lịch
sử địa phương và quần đảo Hoàng Sa ở các trường
Trung học phổ thông trên địa bàn thành phố Đà Nẵng.
2. Nội dung
2.1. Về nội dung dạy học lịch sử địa phương ở các
trường Trung học phổ thông thành phố Đà Nẵng
Trong phân phối chương trình của Bộ Giáo dục và
Đào tạo có 4 tiết dành cho dạy học lịch sử địa phương
(lớp 10: 1 tiết; lớp 11: 1 tiết; lớp 12: 2 tiết). Để không
trùng lặp với lịch sử dân tộc, không rơi vào tình trạng
vụn vặt, việc biên soạn tài liệu dạy học lịch sử địa
phương ở các trường Trung học phổ thông thành phố Đà
Nẵng vừa phải khái quát được các chặng đường phát
triển của các quận huyện trong thành phố, tương ứng với
các giai đoạn phát triển của lịch sử dân tộc, nhưng đồng
thời lại phải thể hiện được “sắc thái” của Đà Nẵng trong
tiến trình phát triển đó. Không thể trình bày lịch sử địa
phương một cách dàn trải theo dạng liệt kê, mà tập trung
vào những sự kiện, hiện tượng lịch sử điển hình diễn ra
trên địa bàn thành phố Đà Nẵng. Đó là những sự kiện,
hiện tượng lịch sử, nhân vật lịch sử góp phần làm nên lịch
sử hào hùng của dân tộc qua các thời kỳ.
Đà Nẵng có huyện đảo Hoàng Sa - một phần lãnh
thổ thiêng liêng của Việt Nam bị Trung Quốc xâm lược
và chiếm đóng trái phép từ năm 1974, giáo dục lịch sử
Đà Nẵng phải hết sức quan tâm đến việc khẳng định chủ
quyền thiêng liêng của dân tộc ta đối với Hoàng Sa.
Trên tinh thần đó, các tiết học lịch sử địa phương trong
chương trình chính khóa ở các trường Trung học phổ
ISSN 1859 - 4603 - Tạp chí Khoa học Xã hội, Nhân văn & Giáo dục, Tập 6, số 4 (2016),56-62
57
thông thành phố Đà Nẵng có thể gồm các nội dung
tương ứng với từng lớp sau đây:
Đối với lớp 10, trong chương trình lịch sử dân tộc,
học sinh được tìm hiểu lịch sử Việt Nam từ nguồn gốc
đến giữa thế kỷ XIX. Khi biên soạn và giảng dạy lịch sử
địa phương ở các trường Trung học phổ thông trên địa
bàn thành phố Đà Nẵng cần tập trung vào những sự
kiện, hiện tượng lịch sử tiêu biểu nhằm giúp học sinh
nhận thức được nội dung cơ bản nhất của địa phương
mình trong thời kỳ lịch sử này.
- Những dấu tích thời nguyên thủy ở Đà Nẵng
Cần tập trung nêu những thành tựu nổi bật của văn
hóa Sa Huỳnh: “Tại Bãi Nồm (bán đảo Sơn Trà) các nhà
khoa học đã phát hiện rìu đá có vai và nhiều mảnh gốm
có niên đại vào cuối thời kỳ đồ đá mới. Ở nhiều nơi trên
địa bàn thành phố, các nhà khoa học cũng tìm thấy
những hiện vật thuộc giai đoạn sơ kì kim khí…” [2, tr.7].
Đó là những bằng chứng cho thấy Đà Nẵng là một vùng
đất có lịch sử khá lâu đời và con người đã có mặt ở đây
từ rất sớm.
- Đà Nẵng trở thành bộ phận lãnh thổ của Việt Nam
Trên cơ sở văn hóa Sa Huỳnh, ở khu vực đồng bằng
ven biển miền Trung hình thành quốc gia cổ Champa.
Năm 1306, Trần Nhân Tông gả Công chúa Huyền Trân
cho vua Champa là Chế Mân. Vua Champa đã dâng
châu Ô và châu Lí làm vật sính lễ. Vua Trần Anh Tông
đổi tên châu Lí thành Hóa Châu, Đà Nẵng lúc đó thuộc
Hóa Châu. Năm 1471, Lê Thánh Tông chia cả nước làm
13 thừa tuyên. Thừa tuyên Thuận Hóa có hai phủ là Tân
Bình và Triệu Phong. Phủ Triệu Phong có 6 huyện, Đà
Nẵng thuộc huyện Điện Bàn. Năm 1558, Nguyễn Hoàng
được triều đình cử vào Nam trấn thủ Thuận Hóa kiêm
nhiệm trấn thủ Quảng Nam. Năm 1604, Nguyễn Hoàng
tách Điện Bàn ra khỏi Thuận Hóa để sáp nhập vào
Quảng Nam. Dinh Quảng Nam được nâng thành phủ
gồm 5 huyện: Tân Phước, Hòa Vang, An Nông, Phúc
Châu, Diên Khánh. Từ đây phần đất sẽ trở thành Đà
Nẵng thuộc huyện Hòa Vang và Diên Khánh (sau đổi
thành Diên Phước).
- Quần đảo Hoàng Sa - vùng lãnh thổ thiêng liêng
của Đại Việt
Từ thời Hùng Vương, tổ tiên chúng ta đã biết khai
thác biển, lúc đầu là đánh bắt hải sản ven bờ, rồi tiến ra
các đảo và vùng biển xa hơn. Từ thế kỷ X đến thế kỷ
XV, trải qua các triều đại phong kiến Ngô, Đinh, Tiền
Lê, Lý, Trần và đặc biệt là dưới thời Lê sơ kĩ thuật đóng
thuyền tiến bộ đáp ứng nhu cầu chinh phát và quản lý
lãnh thổ ngày một mở rộng. “Trong các thế kỷ XVI-
XVII, các chúa Nguyễn ở Đàng Trong đã chăm lo xây
dựng các đội thuyền. Biểu hiện rõ nhất là sự ra đời và
hoạt động liên tục của Đội Hoàng Sa” [2, tr.11].
Chủ quyền của quốc gia Đại Việt trên quần đảo
Hoàng Sa cũng như một số đảo được thể hiện trong nhiều
thư tịch cổ như Hồng Đức bản đồ, Phủ biên tạp lục, Đại
Nam thực lục tiền biên… Từ đầu thế kỷ XVII đến đầu thế
kỷ XIX, ông cha ta đã xác lập và thực thi chủ quyền ở hai
quần đảo Trường Sa và Hoàng Sa bằng việc cắm mốc, đo
đạc, vẽ bản đồ và hàng năm cử người ra kiểm tra. Đó là
những chứng cứ lịch sử khẳng định Việt Nam là nước
đầu tiên trên thế giới đã chiếm hữu và thực hiện chủ
quyền của mình một cách liên tục và hòa bình đối với
quần đảo Hoàng Sa và quần đảo Trường Sa.
- Đà Nẵng và Hội An trong các thế kỷ XVI -XIX
Từ xa xưa, Đà Nẵng và Hội An đã có một sự liên
lạc mật thiết với nhau qua sông Cổ Cò. Về phương diện
thông thương và hải khẩu, cửa biển Đà Nẵng và Đại
Chiêm (Cửa Đại) đóng vai trò như nhau. Theo đó, Sở
Tuần Đà Nẵng vừa đảm nhận trách nhiệm của một cơ
quan kiểm soát an ninh, vừa có trách nhiệm của cơ quan
kiểm soát thuế quan. Sau khi thực hiện xong các thủ tục
nhập cảnh, các thương thuyền mới được phép ngược
sông Hàn và sông Cổ Cò để vào Hội An. Từ khi sông
Cổ Cò và cửa biển Đại Chiêm bị bồi lấp, tàu thuyền đi
tới Hội An giảm sút, vịnh Đà Nẵng trở nên nhộn nhịp.
Người Bồ Đào Nha là những người Phương Tây đầu
tiên phát hiện ra Đà Nẵng và đến buôn bán ở Đàng
Trong. Tiếp đến các đại diện công ty Đông Ấn của Anh,
Hà Lan đến Đà Nẵng thăm dò và đặt quan hệ buôn bán.
Người Pháp đến Đàng Trong chậm hơn các nước
Phương Tây khác nhưng lại tỏ ra quan tâm đến nơi này
hơn cả. Trong khi quan tâm đến toàn bộ Đàng Trong,
Pháp chú ý đến Đà Nẵng hơn Hội An vì ưu thế giao
thông hàng hóa và vị trí chiến lược.
Lên lớp 11, các em tiếp tục được tìm hiểu lịch sử
dân tộc từ nửa cuối thế kỷ XIX đến đầu thế kỷ XX. Đây
là thời kỳ nước ta bị thực dân Pháp xâm lược và thống
trị, nhưng với tinh thần độc lập và tự cường, phong trào
chống xâm lược và giải phóng dân tộc đã liên tiếp diễn
ra trên phạm vi cả nước. Vì vậy, cũng như lịch sử dân
Nguyễn Mạnh Hồng
58
tộc, trong thời kỳ này Đà Nẵng có những biến đổi sâu
sắc về chính trị, kinh tế, văn hóa xã hội… Dạy học lịch
sử Đà Nẵng giai đoạn này giúp học sinh nhận thức được
nguyên nhân, biểu hiện cụ thể và hệ quả của những biến
đổi sâu sắc đó tại quê hương mình. Mặt khác, giúp các
em hiểu rõ thái độ và hành động của người dân Đà
Nẵng trong bối cảnh “nước mất, nhà tan, dân nô lệ”, qua
đó giáo dục truyền thống yêu nước và tinh thần đấu
tranh vì độc lập của cha ông mình. Với tinh thần đó,
trong thời kỳ lịch sử này, cùng với việc khái quát tình
hình Đà Nẵng trong giai đoạn từ cuối thế kỷ XIX đến
đầu thế kỷ XX, giáo viên cần chọn một số nội dung tiêu
biểu để dạy học:
- Đà Nẵng trong quan hệ với các nước Phương Tây
và công cuộc bố phòng của triều Nguyễn
Từ cuối thế kỷ XVI, tàu thuyền của Tây Ban Nha,
Hà Lan, Pháp, Bồ Đào Nha… thường qua lại Đà Nẵng.
Đến giữa thế kỷ XIX, các nước Phương Tây muốn mở
rộng phạm vi ảnh hưởng, giành giật thị trường, xâm
lược thuộc địa thì Đà Nẵng trở thành cửa ngõ để xâm
nhập và chinh phục Việt Nam. Trong những thập kỷ đầu
thế kỷ XIX, nhiều thương thuyền của Pháp đến Đà
Nẵng xin giao thương nhưng bị triều đình Nhà Nguyễn
cự tuyệt. Từ đó thực dân Pháp xúc tiến âm mưu xâm
lược Việt Nam bằng vũ lực.
Về phía triều Nguyễn, đứng trước những hành động
khiêu khích của Pháp, triều đình đã tăng cường hệ thống
phòng thủ, xây dựng thành lũy, tăng thêm quân, trang bị
thêm súng thần công, trang bị cho tàu thuyền các kính
thiên lí của Châu Âu, tuần phòng nghiêm ngặt. Trước
cuộc tấn công xâm lược của liên quân Pháp - Tây Ban
Nha ngày 1-9-1858, hệ thống phòng thủ Đà Nẵng được
bố trí dày đặc: “Bên hữu ngạn sông Hàn, trên đỉnh núi
Sơn Trà có đồn Trấn Dương; dưới chân núi về phía tây
có pháo đài Phòng Hải. Phía nam là thành An Hải, kế
cận thành còn có hệ thống đồn của các làng An Hải, Mỹ
Thị, Hóa Khê, Phước Trường. Bên tả ngạn sông Hàn, từ
đỉnh Hải Vân có Hải Vân Quan, gần chân đèo có đồn
Chân Sảng, pháo đài Định Hải. Trung tâm thành phố có
thành Điện Hải đối diện thành An Hải, sau lưng thành
Điện Hải là các đồn Hải Châu, Phước Ninh, Thạc Gián,
Nại Hiên, Cẩm Lệ… như là hệ thống vệ tinh của thành
Điện Hải” [5, tr.63].
- Quần đảo Hoàng Sa dưới triều Nguyễn 1802-1884
Các vua triều Nguyễn đã thể hiện chủ quyền của
Việt Nam trên quần đảo Hoàng Sa: năm 1803 vua Gia
Long đã cho tái lập Đội Hoàng Sa. “Năm 1815 sai
Phạm Quang Ảnh ra Hoàng Sa thăm dò đường biển.
Thời Minh Mạng (1820-1840) ra Hoàng Sa và Trường
Sa khảo sát, đo đạc thủy trình, vẽ bản đồ… bên cạnh đó,
thủy quân còn được triều đình giao nhiệm vụ dựng bia
chủ quyền, lập miếu thờ và trồng cây, đó là biểu hiện rõ
nhất về xác lập, thực thi chủ quyền” [2, tr.21]. Các tài
liệu chính thức của triều Nguyễn như Đại Nam thực lục
chính biên, Châu bản triều Nguyễn… đều ghi nhận
Trường Sa và Hoàng Sa thuộc về cương vực của Việt
Nam (Hoàng Sa thuộc tỉnh Quảng Ngãi). Như vậy, đến
triều Nguyễn, việc thực thi chủ quyền trên quần đảo
Trường Sa và Hoàng Sa được tổ chức chặt chẽ và
thường xuyên hơn trước, dưới nhiều hình thức và biện
pháp khác nhau.
- Đà Nẵng trong những ngày đầu kháng chiến
chống Pháp
Khi Pháp tấn công Đà Nẵng, các pháo đài của ta
bắn trả rất quyết liệt nhưng các khẩu súng thần công của
quân đội Nhà Nguyễn không thể chống lại súng đại bác
của Pháp có sức công phá và sát thương lớn. Không chỉ
có quân đội triều đình chặn đánh quân Pháp, quân dân
Đà Nẵng còn được huy động đắp chiến lũy, lập phòng
tuyến với các đồn Hải Châu, Nại Hiên, Điện Hải…
nhằm ngăn quân Pháp tiến sâu vào nội địa. Nhân dân
thực hiện kế sách “vườn không nhà trống”, gây cho
Pháp không ít khó khăn. Chiến trường Đà Nẵng là nơi
duy nhất Pháp thất bại trong các cuộc tấn công xâm
lược Việt Nam từ 1858 đến 1884. Tại đây, kế hoạch
“đánh nhanh, thắng nhanh” của Pháp bị phá sản.
- Địa danh Đà Nẵng qua các thời kỳ
Năm 1490, vua Lê Thánh Tông cho định lại bản đồ
các thừa tuyên. Các bản đồ này có liệt kê các cửa biển,
thừa tuyên Quảng Nam có Hàn môn (cửa Hàn) - tên gọi
cửa biển Đà Nẵng thời bấy giờ. Địa danh cửa Hàn
không những được lưu truyền rộng rãi trong dân gian
mà còn được người châu Âu nhắc tới như cố đạo
Buromi (1615) hay của Alexandre de Rhode. Về địa
danh Đà Nẵng, có thể xuất phát từ chữ Danak (có nghĩa
là “sông lớn” hay “cửa sông cái” của người Chăm); hay
trong chữ Hán, chữ “Đà” là sông nhánh, chữ “Nẵng” có
nghĩa là xưa kia, ngày xưa. Đà Nẵng có nghĩa chung là
“Ngày xưa là nhánh sông” hoặc “Nơi đây xưa kia là
ISSN 1859 - 4603 - Tạp chí Khoa học Xã hội, Nhân văn & Giáo dục, Tập 6, số 4 (2016),56-62
59
nhánh sông bị bồi lấp”. Đà Nẵng được ghi trên các bản
đồ vẽ từ thế kỷ XVII trở đi như An Nam hình thắng đồ,
An Nam thông quốc toàn đồ…
Theo Ô Châu cận lục (Dương Văn An soạn 1533)
thì địa danh Đà Nẵng lần đầu tiên xuất hiện khi sách
nhắc đến “một ngôi đền ở cửa biển Đà Nẵng” thờ một
nhân vật từ thời Lê Thánh Tông. Ngoài ra còn có một số
tên gọi dành cho Đà Nẵng (trong thời gian Đà Nẵng là
nhượng địa của Pháp) và trở thành địa danh hành chính
chính thức. Trước đó cũng như cho đến nay, nhiều
người châu Âu vẫn quen gọi đó là Tourane. Trong các
sách và bản đồ của người châu Âu từ thế kỷ XVI, XVII,
XVIII, có thấy nhắc đến các địa danh như: Turon,
Toron, Taraon, Touan, Touane, Touron và Tourane…
Người Trung Hoa vẫn gọi nơi đây là Hiện Cảng. Chữ
Hiện theo hai cách viết chữ Hán có nghĩa là “Cảng con
hến” hoặc “Cảng núi nhỏ mà hiểm”, đều có thể giải
thích là do hình thù của núi Sơn Trà được nhận thấy
ngay từ ngoài khơi cửa biển Đà Nẵng.
Nhân dân Đà Nẵng có thói quen gọi vịnh Đà Nẵng
là Vũng Thùng, còn các nhà Nho nói chữ thì gọi là Trà
Úc, Trà Áo, Trà Sơn, hay Đồng Long Hoan. Sau Cách
mạng Tháng Tám năm 1945, Tourane được mang tên
Thái Phiên – nhà yêu nước nổi tiếng của Đà Nẵng lãnh
đạo cuộc khởi nghĩa Duy Tân năm 1916. Năm 1947,
thành Thái Phiên đổi tên là Đà Nẵng và tên gọi này
được giữ cho đến ngày nay.
Đến lớp 12, các em được đi sâu tìm hiểu lịch sử
Việt Nam từ năm 1919 đến những năm đầu thế kỷ XXI.
Đây là thời kỳ lịch sử dân tộc cũng như lịch sử Đà Nẵng
có nhiều sự kiện mang tính bước ngoặt, vì vậy, cùng với
việc giúp học sinh nắm được tình hình kinh tế, chính trị,
xã hội và văn hóa của địa phương qua từng giai đoạn,
không thể không tập trung hướng cho học sinh tìm hiểu
các sự kiện lịch sử tiêu biểu diễn ra trên địa bàn thành
phố Đà Nẵng như:
- Bước chuyển biến lớn của phong trào giải phóng
dân tộc ở Đà Nẵng 1885-1930
Năm 1916 diễn ra cuộc khởi nghĩa do Thái Phiên
và Trần Cao Vân lãnh đạo. Từ năm 1918 tại Đà Nẵng
nhiều tổ chức chính trị ra đời như Việt Nam Tấn bộ Dân
hội (1926) do Phan Bội Châu làm Hội trưởng. Năm
1927, chi bộ đầu tiên của Hội Việt Nam Cách mạng
Thanh niên được thành lập do Đỗ Quang làm Bí thư. Từ
1928, Đảng Tân Việt cũng hoạt động mạnh ở Đà Nẵng.
Tháng 2-1930, các hội viên Tân Việt ở Đà Nẵng gia
nhập Đảng Cộng sản Việt Nam. Ngày 28-3-1930, Đảng
bộ Đà Nẵng được thành lập. Đây là sự kiện trọng đại
trong cuộc đấu tranh cách mạng của nhân dân Đà Nẵng.
- Đà Nẵng trong cuộc vận động cách mạng tiến tới
Tổng khởi nghĩa Tháng Tám năm 1945
Ngày 28-7-1941, quân Nhật đổ bộ lên Đà Nẵng.
Ngày 14-8-1945, Tỉnh ủy Quảng Nam quyết định phát
động khởi nghĩa trong toàn tỉnh. Ngày 22-8-1945, cách
mạng làm chủ Hòa Vang, ngày 26-8-1945 giành chính
quyền trong toàn thành phố. Ở nội dung này cần làm rõ
đặc điểm khởi nghĩa ở Đà Nẵng là khởi nghĩa giành
chính quyền diễn ra dưới hình thức mít tinh bàn giao
chính quyền. Khởi nghĩa thành công đánh dấu bằng việc
cờ cách mạng tung bay trên Tòa Thị chính thành phố.
Đây là sự độc đáo trong Tổng khởi nghĩa năm 1945 ở
Đà Nẵng.
- Đà Nẵng trong những ngày đầu toàn quốc kháng
chiến (từ tháng 12-1946 đến tháng 1-1947)
2 giờ sáng ngày 20-12-1946, Đà Nẵng nổ súng tấn
công Pháp, trọng điểm là sân bay. Tuy nhiên kế hoạch
đồng loạt nổ súng tấn công địch không thực hiện được.
Mặc dầu vậy, nhiều trận kịch chiến vẫn nổ ra ở một số
khu vực. Cuộc kháng chiến những ngày đầu là bức tranh
hào hùng về tinh thần anh dũng, ý chí quyết tâm của
quân dân Đà Nẵng. Cả thành phố là một trận tuyến, mặc
dù lực lượng và trang bị chênh lệch (ta chỉ có ba trung
đội, khoảng hơn 100 người, trang bị vũ khí thô sơ)
nhưng quân Pháp phải mất 3 ngày mới làm chủ được
các khu vực quan trọng. Ghi nhận tinh thần chiến đấu
quật cường của quân dân Đà Nẵng, ông Phạm Văn
Đồng thay mặt Trung ương đã tặng Đà Nẵng lá cờ thêu
hai chữ “Giữ Vững”.
- Quần đảo Hoàng Sa từ 1884 đến 1954
Theo Hiệp ước Patenotre năm 1884, Pháp đại diện
cho Việt Nam về đối ngoại. Năm 1899 Toàn quyền
Đông Dương Paul Doumer đề nghị Chính phủ Pháp xây
dựng ngọn hải đăng tại Hoàng Sa. Năm 1925, Toàn
quyền Đông Dương tuyên bố khẳng định chủ quyền của
Pháp trên hai quần đảo Trường Sa và Hoàng Sa. Năm
1932, Toàn quyền Đông Dương kí nghị định lập một đại
lí ở Hoàng Sa thuộc địa phận tỉnh Thừa Thiên - Huế.
Nguyễn Mạnh Hồng
60
Năm 1938 Bảo Đại kí dụ số 10 sáp nhập các cù lao
Hoàng Sa vào địa hạt tỉnh Thừa Thiên. Trong Chiến
tranh thế giới thứ hai, Nhật tuyên bố sáp nhập các quần
đảo trên Biển Đông vào các vùng lãnh thổ của Nhật,
nhưng Chính phủ Pháp đã gửi công hàm phản đối. Năm
1951, hội nghị San Francisco (Mĩ) đã bác bỏ việc tuyên
bố chủ quyền của Trung Quốc đối với Hoàng Sa (48
phiếu chống và 3 phiếu thuận), trong khi đó Bộ trưởng
(chính phủ Bảo Đại) Trần Văn Hữu tuyên bố Trường Sa
và Hoàng Sa là lãnh thổ của Việt Nam thì không đại
biểu nào có ý kiến. Năm 1954, trong Hiệp định Genève,
5 nước thường trực Hội đồng Bảo an Liên hiệp quốc đã
xác nhận chủ quyền của Việt Nam đối với Trường Sa và
Hoàng Sa.
- Phong trào đấu tranh đòi thi hành Hiệp định
Genève, đòi quyền dân sinh dân chủ 1954-1956
Trong thời gian hai năm sau Hiệp định Genève
nhân dân Đà Nẵng đã cùng với nhân dân miền Nam
kiên trì đấu tranh đòi hiệp thương tổng tuyển cử, thống
nhất đất nước; đòi chính quyền Ngô Đình Diệm nghiêm
chỉnh thi hành Hiệp định; đòi tự do dân chủ. Các cuộc
đấu tranh này để lại nhiều bài học quý báu trong vận
động, tổ chức nhân dân đấu tranh công khai hợp pháp
sau này.
- Phong trào đấu tranh chính trị của học sinh sinh
viên và các tầng lớp nhân dân 1963-1974
Năm 1963, đông đảo nhân dân và Phật tử Đà Nẵng
đã xuống đường đấu tranh. Năm 1964, “Lực lượng
Thanh niên, học sinh, sinh viên Đà Nẵng” được thành
lập đã vận động các tầng lớp nhân dân đấu tranh chống
Mỹ - Diệm.
Từ tháng 3 đến tháng 5-1966, nhân dân Đà Nẵng đã
làm chủ thành phố trong 76 ngày đêm. Năm 1967, nhân
dân đấu tranh tẩy chay cuộc bầu cử tổng thống. Trong
Tổng tiến công và nổi dậy mùa xuân năm 1968, các mũi
tấn công của lực lượng vũ trang không vào được thành
phố, các cuộc nổi dậy của quần chúng bị địch đàn áp.
Năm 1971, Ban Chấp hành Tổng đoàn Học sinh Đà
Nẵng được thành lập và trở thành ngòi nổ của các cuộc
đấu tranh chính trị. Tháng 9-1974, một số học sinh Đà
Nẵng tự rạch bụng phản đối phiên tòa vô nhân đạo của
chế độ Việt Nam Cộng hòa. Hành động này gây xúc
động mạnh không chỉ với nhân dân Đà Nẵng mà còn đối
với toàn miền Nam.
- Đà Nẵng trong cuộc Tổng tiến công và nổi dậy
Mùa Xuân 1975
Ngày 26-3-1973, Bộ Chính trị thành lập Bộ Tư lệnh
và Đảng ủy Mặt trận Quảng Đà (mật danh 475) do Lê
Trọng Tấn làm Tư lệnh và Chu Huy Mân - Tư lệnh
Quân khu V làm Chính ủy. Ngày 27-3-1975, đồng chí
Võ Chí Công cùng lãnh đạo Khu ủy Khu V và Đặc khu
ủy Quảng Đà đã bàn bạc phương án giải phóng thành
phố, quyết định chậm nhất là ngày 3 tháng 4 phải giải
phóng hoàn toàn Đà Nẵng.
Ngày 28-3-1975, ta tấn công các huyện lỵ ven
thành phố. Ngày 29-3 (sớm hơn dự kiến một ngày) các
cánh quân ta tiến vào giải phóng Đà Nẵng, lực lượng
quần chúng đã nổi dậy hỗ trợ phối hợp quân chủ lực. 15
giờ ngày 29-3-1975, cờ cách mạng tung bay trên nóc
Tòa Thị chính thành phố.
- Đà Nẵng từ 1975 đến nay
Trong hơn hai thập niên sau giải phóng (1975-
1996), nhân dân Đà Nẵng đã nỗ lực không ngừng để
xây dựng quê hương và đã đạt được những thành tựu to
lớn, bên cạnh đó cũng gặp không ít khó khăn. Từ khi trở
thành thành phố trực thuộc trung ương (1997), Đà Nẵng
có những thay đổi tích cực về cơ cấu kinh tế, năng lực
cạnh tranh, hoạt động đối ngoại, xây dựng hạ tầng,
chỉnh trang đô thị, đời sống nhân dân…
Mục tiêu của Đà Nẵng trong thời kỳ mới là: “Xây
dựng thành phố trở thành một trong những đô thị lớn
của cả nước, là trung tâm kinh tế, xã hội lớn của miền
Trung với vai trò là trung tâm công nghiệp, thương mại,
du lịch và dịch vụ…” [2, tr.51].
- Quần đảo Hoàng Sa từ năm 1954 đến nay
Sau khi Pháp rút quân về nước, từ 1956 Hoàng Sa
và Trường Sa là do chính quyền Sài Gòn quản lý. Năm
1961, tổng thống Việt Nam Cộng hòa ra sắc lệnh tách
quần đảo Hoàng Sa khỏi Thừa Thiên, nhập vào tỉnh
Quảng Nam và thành lập một đơn vị hành chính cấp xã
lấy tên là Định Hải thuộc quận Hòa Vang, tỉnh Quảng
Nam. Năm 1969, Thủ tướng Việt Nam Cộng hòa ra
nghị định sáp nhập xã Định Hải vào xã Hòa Long, quận
Hòa Vang, Quảng Nam. Năm 1971, ngoại trưởng Việt
Nam Cộng hòa tuyên bố Hoàng Sa và Trường Sa thuộc
chủ quyền của Việt Nam.
Năm 1974, Trung Quốc sử dụng lực lượng quân sự
đánh chiếm toàn bộ quần đảo Hoàng Sa. Bộ Ngoại giao
