LUẬN VĂN:
Đổi mới phương thức lãnh đạo của Tỉnh uỷ
Vĩnh Phúc đối với Hội đồng nhân dân tỉnh
giai đoạn hiện nay
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Hội đồng nhân dân là cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương, đại diện cho
ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của nhân dân, chịu trách nhiệm trước nhân
dân địa phương và cơ quan nhà nước cấp trên. Hội đồng nhân dân quyết định
những chủ trương biện pháp quan trọng để phát huy tiềm năng của địa phương, xây
dựng địa phương về kinh tế - xã hội, an ninh, quốc phòng, không ngừng cải thiện
đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân.
Hội đồng nhân dân bầu ra Uỷ ban nhân dân và thực hiện quyền giám sát với
Thường trực HĐND, UBND, Toà án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân cùng cấp,
giám sát việc thi hành pháp luật và các nghị quyết của HĐND đối với các cơ quan
nhà nước các tổ chức chính trị-xã hội, đơn vị vũ trang và công dân địa phương.
Điều lệ Đảng Cộng sản Việt Nam xác định: Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh
đạo hệ thống chính trị và là một bộ phận của hệ thống ấy. Đảng lãnh đạo và phát
huy vai trò của Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các đoàn thể chính trị-xã
hội hoạt động trong khuôn khổ Hiến pháp và pháp luật. Tổ chức và hoạt động của
HĐND các cấp phải đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng. Đó là vấn đề có tính nguyên
tắc trong toàn bộ tổ chức và hoạt động của HĐND.
Tỉnh Vĩnh Phúc nằm ở Tây - Bắc Thủ đô Hà Nội trong vùng kinh tế trọng
điểm bắc bộ, nối liền Thủ đô với các tỉnh Tây Bắc của Tổ quốc có tổng diện tích tự
nhiên 1.231,76 km2, dân số trên một triệu người, bao gồm 9 đơn vị hành chính cấp
huyện và 137 đơn vị hành chính cấp cơ sở. Là tỉnh có vị trí địa lí, điều kiện tự
nhiên, xã hội thuận lợi cho phát triển kinh tế - xã hội.
Theo qui định của Hiến pháp, chính quyền địa phương được chia thành 3 cấp,
do vậy HĐND cũng được hình thành ở 3 cấp: HĐND tỉnh, HĐND các huyện, thị
xã, thành phố và HĐND các xã, phường, thị trấn.
Trong những năm qua, cùng với việc lãnh đạo, chỉ đạo các lĩnh vực kinh tế-
xã hội, quốc phòng, an ninh, các cấp uỷ đảng ở Vĩnh Phúc đã nhận thức đúng đắn
vị trí, vai trò của HĐND, cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương, giải quyết tốt
mối quan hệ lãnh đạo giữa Đảng và chính quyền vừa phát huy được vai trò của
Nhà nước vừa giữ được sự lãnh đạo của Đảng. Hoạt động của HĐND các cấp ngày
càng thực chất và hiệu quả hơn, góp phần phát huy sức mạnh của cả hệ thống
chính trị, sức mạnh đại đoàn kết toàn dân, thúc đẩy kinh tế-xã hội ngày càng phát
triển. Vĩnh Phúc đã trở thành tỉnh nằm trong vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ, vùng
Thủ đô với tốc độ tăng trưởng cao và cơ cấu kinh tế chuyển dịch ngày càng đúng
hướng, chính trị xã hội ổn định, an ninh quốc phòng được giữ vững.
Tuy nhiên, ở một số nơi cấp uỷ đảng (nhất là ở cơ sở) chưa làm cho cán bộ,
đảng viên và nhân dân nhận thức đầy đủ về vị trí, vai trò, chức năng, nhiệm vụ,
quyền hạn của HĐND, chưa phát huy được vai trò của HĐND, UBND, chưa đề
cao ý thức chấp hành các nghị quyết của HĐND. Nhiều cấp uỷ đảng còn lúng túng
trong phương thức lãnh đạo đối với HĐND, chưa có định hướng kịp thời trong
việc kiện toàn, củng cố tổ chức, trong việc duy trì các hoạt động của HĐND, chưa
kiểm tra sát sao việc thực hiện các nghị quyết và giải quyết các kiến nghị của đại
biểu HĐND.
Mặt khác, điều kiện bối cảnh quốc tế hiện nay còn nhiều diễn biến phức tạp,
khó lường. Các thế lực thù địch, phản động quốc tế vẫn điên cuồng chống phá cách
mạng Việt Nam, chúng dùng mọi thủ đoạn nhằm hạ thấp uy tín và vai trò lãnh đạo
của Đảng Cộng sản Việt Nam, chia rẽ nội bộ Đảng, chia rẽ giữa Đảng với Nhà
nước làm cho Đảng ta suy yếu tiến tới xoá bỏ sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt
Nam.
Hiện nay, nước ta đang tiếp tục thực hiện công cuộc đổi mới đất nước do
Đảng khởi xướng và lãnh đạo. Tuy đã đạt được một số kết quả nhưng nhìn chung
bộ máy nhà nước vẫn còn cồng kềnh, nhiều tầng nấc, sự phân công nhiệm vụ giữa
các cơ quan lập pháp, hành pháp và tư pháp nhiều khi chưa cụ thể, tính thống nhất
của hệ thống cơ quan hành chính nhà nước chưa cao, hiệu lực, hiệu quả quản lý
của bộ máy nhà nước còn hạn chế. Để thiết thực thực hiện tinh gọn bộ máy nhà
nước, tại kỳ họp thứ 4, Quốc hội khoá XII đã ra nghị quyết về việc thí điểm không
tổ chức HĐND huyện, quận, phường. Theo tinh thần nghị quyết này, tỉnh Vĩnh
Phúc sẽ thực hiện thí điểm không tổ chức HĐND ở 7 huyện và 13 phường. Đây là
nét mới trong thể chế hành chính, thể chế chính trị ở nước ta. Nhiều qui định trong
Hiến pháp và pháp luật hiện hành sẽ phải điều chỉnh lại một số chức năng, nhiệm
vụ của HĐND huyện, phường sẽ phải giao cho HĐND cấp trên, các tổ chức
chính trị xã hội khác. Mối quan hệ công tác giữa Mặt trận Tổ quốc, UBND, Toà
án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân sẽ phải điều chỉnh lại…
Nhằm tiếp tục nâng cao năng lực, chất lượng, hiệu quả hoạt động của HĐND
tỉnh thực sự là cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương, đại diện cho ý chí,
nguyện vọng và quyền làm chủ của nhân dân, đồng thời đảm bảo sự lãnh đạo
thường xuyên, kịp thời và toàn diện của Đảng Cộng sản Việt Nam, khắc phục những
hạn chế, yếu kém trong sự lãnh đạo của Tỉnh uỷ và tìm ra những giải pháp trong thời
gian tới, việc nghiên cứu đề tài luận văn thạc sĩ: “Đổi mới phương thức lãnh đạo của
Tỉnh uỷ Vĩnh Phúc đối với Hội đồng nhân dân tỉnh giai đoạn hiện nay” là có ý nghĩa
thiết thực cả về lý luận và thực tiễn.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Vấn đề phương thức lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam đã được nhiều
người nghiên cứu trong các chương trình, đề tài khoa học, đã công bố ở một số tạp
chí, nhà xuất bản trong nước. Phương thức lãnh đạo của Đảng bao giờ cũng gắn
với vấn đề Nhà nước. Vấn đề này cũng đã được nhiều cơ quan và nhiều cán bộ
khoa học của Đảng và Nhà nước nghiên cứu.
Đề tài khoa học cấp nhà nước có: Chương trình KHXH.05-Đề tài KHXH. 05.
04: Phương thức lãnh đạo của Đảng – Thực trạng và một số giải pháp đổi mới
(Báo cáo khoa học.Lưu hành nội bộ), Hà Nội, 1998, GS.TS Nguyễn Phú Trọng –
PGS.TS Tô Huy Rứa – PGS.TS Trần Khắc Việt: Nâng cao năng lực lãnh đạo và
sức chiến đấu của Đảng trong thời kỳ mới (Sách tham khảo), Nxb Chính trị quốc
gia, Hà Nội, 2004, GS.TS Mạch Quang Thắng (Chủ biên): Vấn đề đảng viên và
phát triển đảng viên trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở
Việt Nam, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2006. Đề tài cấp nhà nước KHXH 05
03 “Phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước” do đồng chí Trần Đình
Nghiêm làm chủ biên, GS-TS Trần Ngọc Quang-TS Ngô Kim Ngân (đồng chủ
biên) “Phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước trong điều kiện xây
dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân và vì dân” (Sách tham
khảo), Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2007, Đề tài cấp nhà nước KX 05 06 (1994)
“Đặc điểm nội dung phương thức lãnh đạo của Đảng trong hệ thống chính trị, mối
quan hệ giữa Đảng với Nhà nước và các đoàn thể chính trị xã hội”, do PGS Vũ Hữu
Ngoạn làm chủ nhiệm, Viện Xây dựng Đảng thuộc Viện Nghiên cứu chủ nghĩa Mác-
Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh là cơ quan chủ trì.
Luận văn thạc sĩ đã bảo vệ ở cơ sở đào tạo Học viện Chính trị - Hành chính
quốc gia Hồ Chí Minh có: Trần Vĩnh Tuyến: “Đổi mới phương thức lãnh đạo của
Thành uỷ đối với chính quyền Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay”, Luận văn thạc sĩ
(2005). Tô Văn Minh:“Sự lãnh đạo của huyện uỷ đối với chính quyền huyện Đông
Anh thành phố Hà Nội trong giai đoạn hiện nay”, Luận văn thạc sĩ (2006). Trần
Văn Tường: Sự lãnh đạo của Đảng bộ xã, thị trấn đối với chính quyền cơ sở ở
huyện Gia Lâm, thành phố Hà Nội giai đoạn hiện nay”, Luận văn thạc sĩ (2006).
Nguyễn Vinh Hà: Sự lãnh đạo của Đảng đối với Quốc hội Nước Cộng hoà xã hội chủ
nghĩa Việt Nam trong giai đoạn hiện nay, luận văn thạc sĩ, (2007).
Các bài đăng trên tạp chí có: Nguyễn Trọng Phúc (2000), Đảng Cộng sản
Việt Nam lãnh đạo xây dựng Nhà nước kiểu mới ở nước ta, Tạp chí Nghiên cứu lý
luận, số 9, tr 18-22. Lê Hữu Nghĩa (2001), Đổi mới phương thức lãnh đạo của
Đảng và sự quản lý của chính quyền cơ sở”, Tạp chí Cộng sản, số 19. Lê Đức
Bình (2003), “Tiếp tục đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Nhà
nước”, Tạp chí Cộng sản, số 19, tr. 26-30. Phạm Ngọc Quang-Nguyễn Khánh