LUẬN VĂN:
Đổi mới quản lý tài chính đáp ứng mô
hình Đại học Quốc gia Hà Nội - Thực
trạng và giải pháp
Mở đầu
1. Tính cấp thiết của đề tài
Đại học Quốc gia Hà Nội (ĐHQGHN) hiện nay đã trải qua gần 9 năm xây dựng
và phát triển. Tuy thời gian không phải là dài nhưng đó là cả một thời kỳ đầy thử thách
trong bước đi ban đầu của một mô hình đại học mới. Cũng chính từ thực tế sinh động của
quá trình đổi mới này, một trung tâm đào tạo đại học, sau đại học, nghiên cứu khoa học
và chuyển giao công nghệ đa ngành, đa lĩnh vực chất lượng cao hàng đầu của cả nước đã
được hình thành ngày càng rõ nét và vững chắc. Điều đó càng được khẳng định sau hơn
một năm thực hiện ý kiến chỉ đạo của Thường vụ Bộ Chính trị Ban Chấp hành trung ương
(khóa VIII) của Đảng, cũng như gần một năm triển khai Nghị định số 07/2001/NĐ-CP
ngày 01/02/2001 của Chính phủ và Quy chế tổ chức hoạt động của Đại học Quốc gia Hà
Nội ban hành theo Quyết định số 16/2001/QĐ-TTg ngày 12/02/2001 của Thủ tướng
Chính phủ. Những chủ trương lớn và những quyết định quan trọng trên của Đảng và
Chính phủ có ý nghĩa chiến lược vô cùng quan trọng và đã mở ra một giai đoạn mới đối
với sự nghiệp xây dựng và phát triển ĐHQGHN trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại
hóa (CNH, HĐH) đất nước, phù hợp với xu hướng phát triển đại học của các nước tiên
tiến trên thế giới, xứng đáng là trung tâm đào tạo, nghiên cứu khoa học đa ngành, đa lĩnh
vực, chất lượng cao của cả nước. Để hoàn thành sứ mạng lịch sử đó, ĐHQGHN phải phát
huy tiềm năng sẵn có của mình trên cơ sở sự ưu tiên đầu tư của Nhà nước. Trong đó,
quản lý tài chính là một mắt xích quan trọng trong tổng thể guồng máy hoạt động của
ĐHQGHN nhằm hoàn thành tốt nhiệm vụ chính trị mà Đảng và Nhà nước đã giao phó.
Chính vì vậy, tôi chọn đề tài nghiên cứu "Đổi mới quản lý tài chính đáp ứng mô hình Đại
học Quốc gia Hà Nội - Thực trạng và giải pháp" làm luận văn thạc sĩ, chuyên ngành
quản lý kinh tế, mã số 5.02.05.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Đã có một số công trình nghiên cứu có liên quan đến đề tài như luận văn thạc sĩ
quản lý kinh tế về "Hoàn thiện quản lý tài chính các trường đào tạo công lập ở nước ta
hiện nay" của học viên cao học Nguyễn Duy Tạo (năm 2000) và đề tài "Đổi mới và hoàn
thiện cơ chế quản lý ngân sách hệ thống giáo dục quốc dân" của Tiến sĩ Trần Thu Hà
(năm 1993)... Các công trình nghiên cứu trên đã đề cập đến nhiều khía cạnh về quản lý
tài chính, điều hành ngân sách GD-ĐT tầm vĩ mô và tập trung nghiên cứu việc sử dụng
các chính sách chế độ, tiêu chuẩn định mức liên quan, quá trình lập, chấp hành và quyết
toán ngân sách hàng năm các nguồn kinh phí của các trường công lập chủ yếu là đại học
và cao đẳng. Chưa có đề tài nào đề cập đến quản lý tài chính của các trường đại học theo
mô hình ĐHQGHN.
3. Mục đích, nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu của luận văn
Mục đích
Trên cơ sở đánh giá thực trạng quá trình quản lý tài chính từ khi thành lập
ĐHQGHN đề ra các giải pháp đổi mới quản lý tài chính đáp ứng mô hình ĐHQGHN
trong hiện đại hóa đất nước.
Để thực hiện mục đích trên nhiệm vụ cụ thể của luận văn là:
- Làm rõ cơ sở lý luận về tài chính, quản lý tài chính, nguồn tài chính cho giáo
dục - đào tạo nói chung và của ĐHQGHN nói riêng.
- Phân tích thực trạng việc khai thác, sử dụng nguồn tài chính của ĐHQGHN thời
gian qua.
- Đề xuất giải pháp hoàn thiện quản lý tài chính nhằm đáp ứng mô hình của
ĐHQGHN.
Phạm vi nghiên cứu
Đề tài đi sâu nghiên cứu góc độ quản lý tài chính từ khi thành lập ĐHQGHN đến
nay, những vấn đề khác được đề cập nhằm phục vụ cho chủ đề chính của luận văn.
4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
Cơ sở lý luận để nghiên cứu luận văn là chủ nghĩa duy vật biện chứng, duy vật
lịch sử và các quan điểm của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối,
chính sách phát triển của Đảng ta, các quan điểm đường lối chính sách tài chính, chính
sách giáo dục nước ta, các luận điểm kinh tế trong đào tạo nguồn nhân lực.
Phương pháp nghiên cứu là kết hợp nghiên cứu lý thuyết khái quát hóa với quan
sát đánh giá thực tiễn, đồng thời sử dụng phương pháp thống kê, phương pháp phân tích,
đánh giá để xử lý số liệu điều tra, khảo sát.
5. Đóng góp mới về khoa học của đề tài
Luận văn làm rõ một số vấn đề lý luận về nguồn tài chính và quản lý tài chính
cho giáo dục đại học công lập nói chung và ĐHQGHN nói riêng. Thông qua phân tích
thực trạng quá trình huy động các nguồn tài chính và quản lý tài chính của ĐHQGHN,
luận văn đã chỉ ra được những bài học kinh nghiệm thành công, những tồn tại, hạn chế
cần khắc phục và hoàn thiện, qua đó đã trình bày những quan điểm cơ bản cần quán triệt,
đề ra các giải pháp thiết thực, phù hợp nhằm thực hiện có hiệu quả quá trình huy động và
quản lý tài chính, đáp ứng mô hình ĐHQGHN.
6. ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài
Kết quả nghiên cứu của đề tài có ý nghĩa góp phần làm sáng tỏ cơ sở khoa học và
thực tiễn trong việc huy động, sử dụng các nguồn tài chính, hiệu quả của chúng trong
GD-ĐT, nghiên cứu khoa học của ĐHQGHN.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn gồm 3
chuơng, 7 tiết.
Chương 1
quản lý tài chính
trong giáo dục - đào tạo nói chung
và đại học công lập nói riêng
1.1. Sự nghiệp đào tạo đại học trong phát triển kinh tế - xã hội của đất nước
1.1.1. Quan điểm của Đảng và Nhà nước về giáo dục - đào tạo
Dân tộc Việt Nam có truyền thống văn hóa lâu đời đó là truyền thống hiếu học,
tôn sư trọng đạo. Truyền thống hiếu học luôn được coi là giá đỡ, điểm tựa vững chắc, là cơ
sở để xây dựng nền giáo dục Việt Nam với đỉnh cao trong nửa sau thế kỷ XX. Nước
Cộng hòa XHCN Việt Nam đã có một hệ thống giáo dục quốc dân hoàn chỉnh được vận
hành theo Luật Giáo dục.
Dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, nền giáo dục của dân tộc chẳng
những được coi trọng mà còn có điều kiện để phát triển không ngừng. Chủ tịch Hồ Chí
Minh đã dạy: "Vì lợi ích mười năm trồng cây, vì lợi ích trăm năm trồng người ". Điều đó
khẳng định vị trí và vai trò của con người trong sự phát triển kinh tế - xã hội.
Trong các nhân tố tạo nên sự phát triển kinh tế - xã hội, "nhân tố người" giữ vị trí
trung tâm, quyết định đối với toàn bộ các hệ thống, các nhân tố khác. Con người muốn
phát triển toàn diện phải thông qua giáo dục, ngày nay, sự phát triển của con người đã trở
thành tiêu chí trong việc xếp hạng của các nước trên thế giới. Nhân tố con người được
phát triển sẽ là nguồn lực quan trọng phát huy các nguồn lực khác.
Hội nghị Ban chấp hành Trung ương Đảng lần thứ 4 (khóa VII) năm 1993 đã ra
Nghị quyết về "Tiếp tục đổi mới sự nghiệp giáo dục - đào tạo" với bốn quan điểm:
+ Giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, là động lực thúc đẩy, là điều kiện
cơ bản đảm bảo việc thực hiện các mục tiêu kinh tế - xã hội, xây dựng và bảo vệ đất
nước, phải coi đầu tư cho giáo dục là hướng chính của đầu tư phát triển.
